CONPILATI IN STUDIO GENERALI QUINQUEECCLESIENSI
29. EPIPHANIA DOMINI Sermo quintus
(H)aurietis aquas etc. de fontibus salvatoris, Is. XII. Mundus duplici incom
modo tenebatur ante Christi adventum, scilicet culpe et pene, sive peccati et miserie. Omnes enim peccaverant et egebant gloria Dei, ut testatur apostolus Ro. III. Sed Christus adveniens attulit habundanciam gracie contra culpam, et leticiam glorie contra miseriam. Quoniam ipse est Dominus dans gráciám et glo
riam, secundum Psalmum. Hoc duplex beneficium in Christo habendum predixit Isaias, quando ait: Haurietis aquas. Christus in quo dicto primo, promittit in pre- senti habundanciam salvantis a culpa. Secundo, in futuro leticiam resurreccionis liberantis a pena. Gracie lavantis a culpa declarat tres condiciones, scilicet largi
tatem, utilitatem et perhempnitatem. Largitatem quidem gracie lavantis declarat, cum dicit: Haurietis, scilicet o vos fideles, qui futuri estis tempore Christi. Hau
rietis, inquam, id est largiter accipietis, aquas, id est sacramentales gracias, nam sicut temporibus Noe ad purgacionem mundi factum est diluvium aquarum cor
poralium, Gén. VII., sic temporibus Christi ad purgacionem mundi factum est diluvium aquarum spiritualium, in cuius diebus emanaverunt putei aquarum, ut dicitur Eccli. L°. In cuius signum fluxit aqua de latere eius, qui factus esset fons patens domui Dávid, id est ecclesie Dei, in ablucionem peccatorum ori
ginalium et actualium, ut dicitur Zách. XI. Necessarium autem erat diluvium graciarum, quia in mundo inundaverat diluvium culparum dicente Psalmista:
In diluvio aquarum multarum etc. Osee UII.: Maledictum et mendacium etc.
Has aquas antiqui haurire non poterant, quoniam in eorum sacramentis gracia non dabatur. Ideo dicitur eis Io. IIII.: Neque, in quo haurias, habes. II Erant 2ia
enim sicut cisteme dissipate, que continere non valent aquas graciarum, scilicet quantum fuit ex opere operato, id est racione ipsorum sacrificiorum, sed tan
tum ex opere operante, id est racione fidei, que monebat ad ipsa opera, et sic
1 Ioh. Damasc. - ubi? 4 Num. 16,18 8 Esther 6,9 11 Gen. 18,2 17 Is. 12,3 20 Rom. 3,23 22 Ps. 83,12 30 Gen. 7,10 32 Eccli. 50,3 34 recte Zach. 13,1 35 Ps.
31,6 36 Os. 4,2 38 Io. 4,11
5
10
15
20
25
30
35
40
mundabant racione meriti, non racione sacrificii. Aliter vacua fuissent a meri
to munera iusti Abel et sacrificium patriarche nostri Abrahe et oblacio virginis in turturibus seu columbis. Sacramenta vero nove legis continent habundanciam graciarum, unde et vasa dicuntur, quoniam continent gráciám non quidem pro
prie et per essenciam, sicut ydria continet aquam et pixis medicinam, sed per quandam consequendam per modum signi et cause ad has gracias hauriendas sub nomine aquarum movemur. Is. LX.: Omnes sicientes etc. Utilitatem gra- cie lavantis declarat, cum addit: Haurietis in gaudio. Peccatum quippe infert duplex gaudium, scilicet gaudium internum mentis et gaudium etemum divine visionis. Unde dicitur sub specie peccatoris Thob. V.: Quale gaudium mihi erit etc. Sed gracia sacramentalis tollit causam tristicie, scilicet peccatum, et resti
tuit utrumque gaudium, sicut testatur Psalmista: Ffluminis impetus etc. Et hoc facto gloriatur ecclesia et dicit: Auditui meo dabis etc. Perhempnitatem glo- rie lavantis declarat, cum eciam addit: Aurietis de fontibus salvatoris, id est de sacramentis a Christo institutis. Nam sicut aqua foncium perhempniter fluit, qua
propter et fons dictus est a fundendo aquas, quod fit caput aquarum fluendum, sic gracia sacramentorum evacuatorum perhempnis erit, proinde dicitur ecclesie nostre Is. LVIII.: Eris sicut ortus irriguus et quasi fons, cuius non deficiunt aque.
Pluraliter vero dicit: de fontibus, quia VII sunt fontes sacramentales, e quibus fluunt habudancia aquarum spiritualium. Nam de fonte baptismi fluit aqua ad mundacionem culpe originalis. De fonte penitencie fluit aqua ad mundacionem culpe mortalis. De fonte unedonis extreme fluit aqua ad mundacionem culpe venialis. De fonte ordinacionis I sacre fluit aqua ad mundacionem ignorande, quasi oculum intelligencie obscurantis, quoniam in ea confertur sciencie clavis.
De fonte eukaristie fluit aqua ad mundacionem malidé, quasi macule affectum corrumpentis. De fonte confirmacionis fluit aqua ad mundacionem inflrmitalis, quasi macule irascibilem deturpantis. De fonte coniugii fluit aqua ad mundacio
nem concupiscencie, quasi macule concupiscibilem anime partem sedantis. Hiis ablucionibus VII mundatur lepra humani generis in aquis Iordanis, quas Chri
stus consecravit, im Reg. V. Racio autem numeri, quare tot sint, non plura nec pauciora, sic assignatur. In sacramentis datur gracia prestans remedium contra defectum, et adiutorium in bonum. Et secundum hoc tripliciter assignatur racio numeri et sufficienda. Ex parte gracie sic: Triplex est actus gracie secundum divisionem, scilicet purgare, illuminare, perficere. Actus purgacionis triplex est necessarius nobis, scilicet a malo culpe originalis, a malo culpe actualis, a malo medio modo se habens, scilicet concupiscencie sive fomitis. Ad primum actum datus est baptismus, ad secundum penitencia, ad tercium matrimonium. Actus illuminacionis duplex necessarius est nobis, scilicet ad actum visionis vie per gráciám, ad quem datus est ordo, et ad actum visionis patrie per gloriam, ad quem data est extrema unccio. Actus perfeccionis duplex debet esse in nobis, scilicet ad resistendum malo, ad quod datur confirmacio, et ad proficiendum et perseverandum in bono, ad quod eucharistia. Ex parte remedii sic: Duplex est
4 quidem: M add. el dei. gracie 8 infert: probabiliter inficit 15 sacramentis: M sacramento 22—28 mundacionem: M add. et dei. infirmitatis 35 a malo culpe originalis: M iter, et corr.
1 recte Is. 55,1 10 Tob. 5,12 12 Ps. 45,5 13 Auditui meo: Ps. 50,10 18 Is. 58,11 30 4 Reg. 5,14
21 b
5
10
15
20
25
30
35
40
defectus in nobis, scilicet culpe et pene. Defectum culpe triplicem dicimus esse secundum triplex genus culpe. Contra culpam originalem principalem datur bap
tismus, contra actualem mortalem penitencia, contra venialem extrema unccio.
Defectus vero pene quadruplex est in nobis, scilicet ignoranda in racione, ma- licia in voluntate, infirmitas in irascibili, et ex hiis con- || flata concupiscencia 2ic in concupiscibili. Contra ignorandam datur ordo, contra maliciam eucharistia, contra infirmitatem confirmacio, contra concupiscendam matrimonium. Ex parte adiutorii sic: Nam tria illa expediunt nos ad actus trium virtutum theologicarum, scilicet baptismus ad actum fidei, ewcharistia ad actum caritatis, extrema unccio ad actum spei. Alia
nnor
expediunt ad actus IIIIor virtutum cardinalium, scilicet ordo ad actum prudencie, confirmacio ad actum fortitudinis, penitencia ad actum iusticie, matrimonium ad actum temperande. Racio vero ordinationis sa
cramentorum sic assignatur: Prius est secundum viam generacionis et quo ad nos bonum privatum perfecte singularitatis, quam bonum commune, sicut pars prior est toto. Ideo sacramenta, que pertinent ad bonum per se, preordinantur duobus, scilicet ordini et matrimonio, que pertinent ad bonum privatum. Per se prius est sacramentum intrandum, scilicet baptismus; Ultimum exeundum, scilicet extre
ma unccio. Media sunt progrediendum. Inter que prius est illud, quot pertinet ad gracie collate conservacionem, ut confirmacio, deinde illud, quod pertinet ad eiusdem augmentum, ut eucharistia, ultimo illud, quod pertinet ad eius re- paracionem, si eam contingat amitti, scilicet penitencia. Inter sacramenta vero, que respiciunt bonum commune tocius ecclesie, prius est illud, quod ordinat et dispensat, id est ordo, quam illud, quod ordinatur et dispensatur, id est matrimo
nium. Sic itaque in verbis istis primo manifestat propria: effectum gracie a culpa lavantis, deinde manifestat effectum glorie a miseria liberantis et dicentis in illa.
Effectum conprehendit in tribus. Unus enim effectus glorie erit in sanctis perfec
ta illuminacio per revelacionem secretorum, quando incerta et occulta sapiende sue manifestat Deus sanctis suis. Et hoc notatur in die, que dicitur (M)adian, que est claritas. Dicetis, inquit, propria, scilicet o vos beati, mutuo vos cohor
tantes, in illa die, id est in etema I paradisi claritate, quando orietur nobis sol 2ld iusticie Christus Deus noster, qui illuminabit abscondita tenebrarum, quando se
cundum Ber(nardum) super Cant(ica): Erit vero meridies, plenitudo fervoris et lucis, (solis) stacio, umbrarum exterminacio, perhenne solsticium, lumen meri
dianum, quando iam non inclinabitur dies. Alius effectus glorie erit in sanctis devota graciarum accio pro evasione omnium malorum, quoniam nec mors, nec luctus, nec dolor erit ultra, sed pro eorum evasione (cordis) devota, ut dictum est, graciarum accio, quando dicent sancti Dei omnes: Benediccio et claritas et sapiencia et graciarum accio sit Deo nostro. Et hoc notatur in confessione, quan
do dicitur ipsis beatis: Confitemini Domino, non in direccione peccatoris, sed in recordacione beneficiorum, quasi confitemini Domino gracias agendo pro uni
versis beneficiis eius. 3us effectus glorie erit in sanctis continua laudacio pro
20 illud, quod: M quod illud 35 evasione: M add. el dei. devota ut dictum est 36 sed pro eorum evasione (cordis): M sed cordis evasione el sitprascr. sed pro eorum evasione
29 mutuo vos: cf. Ios. 8,16 31 illuminabit abscondita: 1 Cor. 4,5 32 Bem. serm. in eant.
33,6; PL 183.954B 35 nec mors: cf. Apoc. 21,4 37 Benediccio: Apoc. 7,12 39 Confite
mini Domino: Ps. - ubi?
5
10
15
20
25