aktuális jelentősége nincs, s a törvényhozók, ha majd eléjök kerül, fogják tudni vele szemben ckötelességöket. Dr Dudek János.
EGYHÁZI TUDÓSÍTÁSOK.
B u d a p e s t . A budapesti vikárius beköszöntője. — F . h ó 1 5 - é n k e z d e t t e m e g Cselka N á n d o r é r s e k i l i e l v n ö k t u l a j d o n k é p e n i h i v a t a l o s m ű k ö d é s é t , s ezt a k ö v e t -k e z ő m e l e g h a n g ú l e v e l é b e n t u d a t t a a f ő v á r o s i t a n á c s c s a l :
1 7 / 1 8 9 3 . sz.
T e k i n t e t e s t a n á c s !
F ő m é l t ó s á g u és f ő t i s z t e l e n d ő V a s z a r y K o l o s h e r c z e g -p r i m á s u r , e s z t e r g o m i é r s e k , a f ő v á r o s f ő -p á s z t o r a , felis-m e r v e az i d ő k j e l e i t , felis-m i n d e n e r e j é v e l a r r a t ö r e k s z i k , h o g y a g o n d j a i r a b i z o t t h i v e k t e s t i és lelki j a v á t e l ő m o z d í t s a . A z é r t is, m i d ő n a r r ó l é r t e s ü l t , h o g y a f ő v á r o s ó h a j t j a , m i s z e r i n t m a g á n a k az e s z t e r g o m i é r s e k n e k v a g y l e g a l á b b h e l y t a r t ó j á n a k l e g y e n s z é k h e l y e , s i e t e t t a f ő v á r o s ezen j o g o s és m é l t á n y o s k í v á n s á g á t t e l j e s í t e n i , s a m e l l e t t ,
h o g y az év l e g n a g y o b b r é s z é t a f ő v á r o s b a n tölti, é r s e k i s z é k f o g l a l á s á n a k első é v é b e n h e l y n ö k s é g e t f e l á l l í t a n i m é l -t ó z -t a -t o -t -t , m e l y h i v a -t a l f. évi j a n . 1 - é n é l e -t b e l é p -t e -t v e , j a n . 1 5 é t ő l k e z d v e r e n d s z e r e s e n t a r t h i v a t a l o s ó r á k a t s a r á -b í z o t t ü g y e k e t elintézi.
E z e n m é l t ó s á g r a e n g e m h i v o t t m e g k e g y e l m e s f ő -p á s z t o r u n k , ezen h i v a t a l é l é r e e n g e m m é l t ó z t a t o t t á l l í t a n i , s én, ki 3 3 é v i g m ű k ö d t e m a f ő v á r o s b a n , szívesen j ö t t e m vissza, h o g y a f ő v á r o s j a v á r a t ö l t s e m el é l e t e m m é g h á t r a l e v ő é v e i t és e r n y e d e t l e n m u n k á s s á g , a f ő v á r o s i h i t -é l e t á p o l á s a s e m e l -é s e á l t a l a f ő v á r o s j a v á r a t ö r e k e d j e m , s í g y t a n ú s í t s a m a f ő v á r o s i r á n t m i n d e n k o r é r z e t t s z e r e t e t e m e t és r ó j a m le h á l á m a t . I l y l e l k ü l e t t e l , ily é r z e l e m t ő l á t h a t v a f o g l a l t a m el h i v a t a l o m a t s m u t a t o m be m a g a m a t a t e k i n t e t e s t a n á c s n a k í r á s b a n a d d i g , m i g s z e m é l y e -sen t e h e t e m , b i z a l o m m a l k é r v e a t e k i n t e t e s t a n á c s o t , t á m o g a s s o n m a g a s z t o s f e l a d a t o m t e l j e s i t é s é b e n s a l e g j o b b s z á n d é k ú t ö r e k v é s e m b e n oly s z í v e s e n , oly h a t h a t ó s a n , oly l e l k e s e n , m i n t a z t a . m u l t b a m t a p a s z t a l n i s z e r e n c s é s v a l é k , s h a az e g y h á z i és világi h a t ó s á g e n e m e s f ő v á r o s b a n k a r ö l t v e f o g h a l a d n i k ö t e l m e i t e l j e s i t é s é b e n , h a e g y m á s t m e g é r t v e m é l t á n y o l v a , t á m o g a t v a f o g a f ő v á r o s j a v á r a m u n k á l k o d n i , a k k o r f e l a d a t u n k a t k ö n n y e b b e n , b i z t o s a b b a n és n a g y o b b s i k e r r e l f o g j u k m e g o l d a n i é d e s h a z á n k , s z é p és n e m e s f ő v á r o s u n k j a v á r a , m e l y e k n e k f e l v i r á g o z á s á t m i n d a n n y i a n é l é n k e n ó h a j t j u k .
B u d a p e s t e n , 1 8 9 3 . j a n u á r 14.
Cselka Nándor, v. püspök, érseki helynök.
B u d a p e s t , j a n . 16. A Vajay féle interpelláczió sorsa
— a k é p v i s e l ő h á z b a n f. hó 1 4 - é n e l d ő l t . A z ü g y l e f o l y á s a ez v o l t :
Csáky A l b i n g r ó f v a l l á s és k ö z o k t a t á s ü g y i m i n i s z -t e r V a j a y I s -t v á n i n -t e r p e l l á c z i ó j á r a is v á l a s z o l , ki első s o r b a n az k é r d e z t e , h o g y s z á n d é k á b a n v a n e a m i n i s z t e r -n e k , az e l k e r e s z t e l é s i r e -n d e l e t e t m i e l ő b b visszavo-n-ni, m i u t á n a k o r m á n y ezt k i l á t á s b a h e l y e z t e . A z i n t e r p e l l á l ó k é p v i s e l ő t é v e d , a m i k o r a z t hiszi, h o g y a k o r m á n y e r e n d e l e t n e k f ö l t é t l e n v i s s z a v o n á s á t h e l y e z t e k i l á t á s b a . A m i n i s z t e l e l n ö k u g y a n i s a z t m o n d o t t a , h o g y az 1 8 9 0 . évi f e b r u á r 2 6 - á n k e l t m i n i s z t e r i r e n d e l e t is h a t á l y o n k i v ü l f o g h e l y e z t e t n i , de a p o l g á r i a n y a k ö n y v e k r ő l szóló t ö r -v é n y m e g h o z a t a l á -v a l e g y i d e j ű l e g . Szó-val, a r e n d e l e t csak a k k o r lesz v i s s z a v o n h a t ó , a m i k o r t á r g y t a l a n n á v á l t . A z i n t e r p e l l á c z i ó m á s o d i k p o n t j a , h o g y ő, a m i n i s z t e r , s z á n d é k o z i k e I v á n k o v i c s J á n o s a p á t p l e b á n o s t o s z t á l y t a n á -csossá való k i n e v e z é s r e j a v a s l a t b a h o z n i . E z a k é r d é s t u l v a n h a l a d v a , m e r t I v á n k o v i c s i d ő k ö z b e n t é n y l e g ki is n e v e z t e t e t t . A m i n i s z t e r n e m c s a k m a g a g y ő z ő d ö t t m e g a r r ó l , h o g y a k i n e v e z e t t b i r az á l l á s á h o z m e g k í v á n t a t ó t u l a j d o n s á g o k k a l , h a n e m az i l l e t é k e s t é n y e z ő k t ő l is k é r t i n f o r m á c z i ó k a t , k i k s z i n t é n k e d v e z ő e n n y i l a t k o z t a k .
A r r a a k é r d é s r e , h o g y Szivák I m r e h e l y e t t s z á n d é k o z i k e a m i n i s z t e r a vallás és t a n u l m á n y i a l a p o t e l l e n őrző b i z o t t s á g b a m á s t a g o t a j á n l a n i , m i u t á n az i n t e r p e l l á l ó s z e r i n t S z i v á k b a n nincs h i t h ű s é g , a m i n i s z t e r t a g a -d ó l a g v á l a s z o l . A k i k S z i v á k o t i s m e r i k , t u -d j á k , h o g y ezen h e l y é n e k b e t ö l t é s é r e a l k a l m a s . A v a l l á s - és t a n u l m á n y i a l a p o k r a v o n a t k o z ó l a g h a n g s ú l y o z z a a m i n i s z t e r , h o g y v a l a h á n y s z o r a k é p v i s e l ő h á z b a n ez a k é r d é s f ö l m e r ü l t , ezen a l a p o k n a k j o g i t e r m é s z e t é t f ü g g ő b e n h a g y t á k . A j e l e n l e g i á l l a p o t p e d i g az, h o g y e z e k n e k az a l a p o k n a k a j ö v e d e l m e és k a m a t j a i k i z á r ó l a g k a t h o l i k u s c z é l o k r a f o r
-38 RELIGIO. 38' d i t t a t n a k és f o r d í t a n d ó k s az alapok m i n t országos a l a p o k
k e z e l t e t n e k a k o r m á n y által. Kéri válaszának t u d o m á s u l vételét. ( E l é n k helyeslés a j o b b o l d a l o n . )
Vajay István kijelenti, h o g y őt nem elégiti ki a miniszter által első k é r d é s é r e a d o t t válasz, m e r t egy izben m a g a a miniszter i s m e r t e be, h o g y az elkeresztelési r e n delet a k a t h o l i k u s p a p s á g r a nézve lelkiismereti és k ö t e lességi összeütközést idézett elő és ezáltal m a g a k o n s t a -tálta, h o g y rendelete fenn n e m t a r t h a t ó és v é g r e n e m h a j t h a t ó , t e h á t vissza kell vonni. A r e n d e l e t f e n t a r t á s a n e m k ö t h e t ő össze a p o l g á r i a n y a k ö n y v e k k i l á t á s b a helye-zett b e h o z a t a l á v a l , m e r t a k é t dolog n e m e g y e n é r t é k ű . Ha a miniszter u g y g o n d o l k o z o t t volna, h o g y a rendele-t e rendele-t visszavonja, m e r rendele-t sérrendele-ti a k a rendele-t h o l i k u s o k hirendele-telveirendele-t és m e g g y ő z ő d é s é t , de a m e g r ö v i d í t e t t p r o t e s t á n s o k n a k is a d o t t volna valamit, ezt értené. H o g y a z o n b a n e g y h á z p o -l i t i k á j á n a k m e g m e n t é s e v é g e t t o-ly m o d u s vivendit gondoljon ki, mely e g y a r á n t s ú j t j a a k a t h o l i k u s o k a t és p r o -t e s -t á n s o k a -t s az ő á l -t a l a f e l -t a l á l -t m o d u s vivendi-t é v e n k i n -t 5 — 6 millióval fizesse m e g az a d ó t e r h e k a l a t t úgyis r o s kadozó n e m z e t : ezt a l o g i k á t n e m érti. ( Z a j . E l l e n m o n -dás a jobboldalon.)
Kemény P á l : M a j d m e g l á t j u k , m e n n y i b e k e r ü l ! Vajay István nem f o g a d j a el a k i f o g á s t , h o g y a r e n d e l e t visszavonását nem engedi m e g az állami t e k i n -tély s é r t h e t e t l e n f e n t a r t á s a . N e azonositsák egy hibás miniszter k o m p r o m i t á l t á l l a m f é r f i ú i t e k i n t é l y é t , az állam tekintélyével. (Ohó ! R e n d r e ! R e n d r e ! a jobboldalon.) S a j n á l j a , h o g y a miniszter n e m a k a r j a beismerni, h o g y h i b á z o t t . A b o l d o g u l t T r e f o r t miniszter is a d o t t ki r e n d e -letet S z e n t - I s t v á n ü n n e p é n e k országossá t é t e l e t á r g y á b a n , de m e r t a p r o t e s t á n s o k k i f o g á s t emeltek és f e l í r t a k , volt b á t o r s á g a a r e n d e l e t e t visszavonni s az o r s z á g t e k i n t é l y e n e m szenvedett semmi c s o r b á t . Á t t é r v e az interpelláczió-j á n a k második p o n t interpelláczió-j á r a a d o t t miniszteri válaszra, sainterpelláczió-jná*
l a t t a l emliti fel, h o g y az e g y h á z i férfiúval b e t ö l t e t n i szokott osztálytanácsosi állás a k ö z o k t a t á s ü g y i miniszté-r i u m b a n d e k a d e n c z i á b a n van. A ki m a ez állást betölti, k ö z ö n s é g e s levelezésre, i n f o r m á l á s r a s más j e l e n t é k t e l e n teendők elvégzésére van utalva. P e d i g az osztálytanácsos nem olyan közönséges h i v a t a l n o k és szolga, a k i n e k a miniszter csengethet. E z k ö z b e n j á r ó a m a g y a r k a t h o l i k u s e g y h á z és a k o r m á n y közt. ( E l é n k e l l e n t m o n d á s a j o b b -oldalon.) A miniszter kijelentésére, h o g y a kinevezést megelőzőleg illetékes helyről szerzett informácziót, szóló felhozza, h o g y h a a miniszter j ó l olvasta volna az illető p ü s p ö k n e k levelét, a kihez f o r d u l t , a b b ó l k i v e h e t t e volna, h o g y az illető p ü s p ö k egy szóval sem a j á n l o t t a I v á n k o -vicsot. K ü l ö n b e n egészen t e r m é s z e t e s n e k t a l á l j a , h o g y a miniszter azt választotta, a k i t választott. A miniszter e g y h á z p o l i t i k á j a t o t o coelo k ü l ö n b ö z i k a katholiczizmus szellemétől. Természetes dolog t e h á t , h o g y m u n k a t á r s a i t is azok közül kell m a g á n a k szednie, a kik a r r a vállal-k o z n a vállal-k , h o g y a hitelvevállal-kvállal-kel g s e f t e l j e n e vállal-k és s a h é r o l j a n a vállal-k . ( N a g y zaj és felkiáltások j o b b f e l ő l : R e n d r e ! R e n d r e ! E l n ö k csenget.)
Az elnök : H a j ó l h a l l o t t a m a képviselő ur szavait, o l y a n o k a t m o n d o t t , a mik e g y á l t a l á b a n n e m f é r n e k m e g
a ház m é l t ó s á g á v a l s azért a t. képviselő u r a t r e n d r e u t a -sítom. ( E l é n k helyeslés.)
Vajay I s t v á n az i n t e r p e l l á c z i ó j á b a u f o g l a l t h a r m a -dik k é r d é s r e n y e r t válaszra megjegyzi, h o g y míg a val-lás- és t a n u l m á n y i a l a p o k a t ellenőrző b i z o t t s á g b a oly f é r f i a k a t neveznek ki, m i n t Szivák I m r e , addig a bizott-s á g m i n d i g m a g á n vibizott-seli a p á r t p o l i t i k a bélyegét, bizott-s addig m i n d i g lehető lesz, h o g y jó k o r t e s e k 1 — 2 f o r i n t é r t meg-k a p j á meg-k b é r l e t b e a meg-k a t h o l i meg-k u s a l a p o meg-k f ö l d j e i t . A miniszter válaszát nem veszi t u d o m á s u l . (Helyeslések a bal- és szélsőbaloldalon.)
Csáky A l b i n g r . miniszter kötelességének t a r t j a ki-j e l e n t e n i , h o g y a mikor ő beismerte, h o g y az elkereszte-lési r e n d e l e t az o r s z á g n é h á n y lelkészének szivében és k e b l é b e n lelkiismereti konfliktust idézett elő, e g y ú t t a l n y o m b a n hozzátette, h o g y az állam s a j á t czéljainak keresztülvitelében nem köteles r e s p e k t á l n i az egyesek lel*
kiismeretét, de h e l y t e l e n ü l cselekszik a k k o r , ha más m ó d j a van e czélját elérni és mégis elköveti e sértést. A p o l g á r i a n y a k ö n y v e k e t azért kell behozni, m e r t az á l l a m n a k más mód r e n d e l k e z é s é r e n e m áll. (Helyeslés jobbról.)
Az elnök felteszi a kérdést, h o g y a képviselőház t u -d o m á s u l veszi-e a miniszter v á l a s z á t ?
Polónyi Géza kéri, h o g y az i n t e r p e l l á c z i ó r a a d o t t válasz h á r o m p o n t j á t k ü l ö n - k ü l ö n bocsássák szavazás alá.
( A l t a l á n o s helyeslés.)
Az elnök ily é r t e l e m b e n teszi fel a k é r d é s e k e t s a t ö b b s é g a miniszteri válasz m i n d h á r o m p o n t j á t t u d o m á -sul vette.
B u d a p e s t , j a n . 14. Csáky gr. és a Szent-István-ren-delet. — E czim a l a t t a „ P . N . " - b a n a következő felszó-lalás j e l e n t m e g :
A vallás- és k ö z o k t a t á s i miniszter m a a képviselő-h á z b a n azt v i t a t t a , képviselő-h o g y a T r e f o r t - f é l e rendeletet, mely S z e n t - I s t v á n k i r á l y n a p j á n a k m e g ü n n e p l é s é r ő l intézkedett, a k o r m á n y visszavonhatta, de nem v o n h a t j a vissza az elkeresztelési r e n d e l e t e t . A miniszter u r következetesen e l f o g l a l t á l l á s p o n t j á h o z azt m o n d t a , h o g y T r e f o r t e »ren-delete oly d o l o g b a n i n t é z k e d e t t , melyben t ö r v é n y n e m v o l t " , s igy a r e n d e l e t vissza volt v o n h a t ó ; az elkeresz-telési r e n d e l e t t e l a z o n b a n a k o r m á n y egy létező »tör-vény v é g r e h a j t á s á t a k a r t a " s azért e r e n d e l e t vissza nem v o n h a t ó .
B o c s á n a t o t k é r ü n k , de a miniszter ur ezen a r g u m e n t á c z i ó j a a mi C o r p u s J u r i s u n k egy nevezetes t ö r v é -n y e által h a t a l m a s a -n m e g c z á f o l t a t i k . M e r t arról, h o g y S z e n t - I s t v á n király n a p j a m e g ü n n e p e l t e s s é k , nemcsak h o g y van egy régi t ö r v é n y ü n k , h a n e m ez a törvény éppen azok k ö z ö t t szerepel, melyek a m a g y a r k i r á l y o k koronázási hitlevelében és e s k ü j é b e n külön is f e l e m l i t t e t n e k . E s mél-t á n c s o d á l k o z h a mél-t u n k a fölömél-tmél-t, h o g y éppen a vallás- és k ö z o k t a t á s i miniszter az, kinek ezen a l a p t ö r v é n y t a r t a l -m á r ó l f o g a l -m a sincs.
I I . A n d r á s 1222-ik évi hírneves D e c r e t u m á n a k legelső czikke S z e n t I s t v á n k i r á l y n a p j á n a k évenkénti ü n n e -p é l y e s m e g ü l é s é r ő l s z ó l : »De solemnitate Sti Regis Ste-p h a n i a n n u a t i m c e l e b r a n d a " s m é g az u r a l k o d ó t is a r r a kötelezi, h o g y »in festő Sti R e g i s " , a szent király ü n n e
-RELIGIO. 39'
p é n , „nisi a r d u o n e g o t i o i n g r u e n t e , vel i n f i r m i t a t e f u e r i -m u s p r o h i b i t s , h a c s a k n a g y f o n t o s s á g ú ü g y e k k ö z b e j ö t t e , v a g y b e t e g s é g á l t a l nincs a k a d á l y o z v a , k i r á l y i s z é k v á r o s á b a n az ü n n e p é l y b e n s z e m é l y e s e n r é s z t v e g y e n . S z e n t I s t v á n k i r á l y n a p j a t e h á t a m a g y a r n e m z e t n e k t ö r v é n y i -l e g b e c z i k k e -l y e z e t t ü n n e p e m á r az a r a n y - b u -l -l a a -l a p j á n , s i g y é p p e n a m i n i s z t e r u r a r g u m e n t á c z i ó j á n á l f o g v a n e m -csak h o g y n e m volt j o g o s i t v a a k o r m á n y a T r e f o r t - f é l e r e n d e l e t e t , m e l y a s z e n t k i r á l y ü n n e p é n e k m e g ö l é s é r ő l , t e h á t az 1 2 2 2 i k évi D e c r e t u m v é g r e h a j t á s á r ó l i n t é z k e -d e t t , v i s s z a v o n n i , h a n e m é p p e n e l l e n k e z ő l e g u g y a n a z o n t h e o r i a a l a p j á n , m e l y e t a m i n i s z t e r u r k i f e j t e t t , a b b a n a r e n d e l e t b e n r e n d ő r i b ü n t e t é s s e l k e l l e t t volna s ú j t a n i m i n d -a z o k -a t , -a k i k ezen r e n d e l e t t e l e l l e n t é t b e h e l y e z k e d t e k .
H a a m i n i s z t e r m a a z ! m o n d j a , h o g y a t ö r v é n y és r e n d e l e t oly f e l t é t l e n p a r a n c s , m e l y n e k ez o r s z á g m i n d e n p o l g á r a a vallási é r z e l m e k d a c z á r a is e n g e d e l m e s k e d n i k ö t e l e s , a k k o r t e s s é k e g y e n l ő m é r t é k e t h a s z n á l n i , m e r t e b b e n az o r s z á g b a n k é t f é l e j o g o t n e m i s m e r h e t ü n k el.
A k k o r a m i n i s z t e r a s a j á t t h e o r i á j a és az e g y e n l ő i g a z s á g ellen k ö v e t e t t el m a s ú l y o s s é r e l m e t , m i d ő n v é d e l m e z t e a T r e f o r t - f é l e r e n d e l e t v i s s z a v o n á s á t , m e l y n e k v i s s z a v o n á s a a s a j á t a r g u m e n t á c z i ó j a s z e r i n t az á l l a m i t ö r v é n y t e k i n -t é l y é n e k m e g n e m e n g e d h e -t ő k o m p r o m i s s z i ó j a v o l -t .
M e r t v a g y az áll, h o g y sem az 1222-iki D e c r e t u m S z e n t - I s t v á n k i r á l y ü n n e p é t i l l e t ő l e g , s e m az 1 8 6 8 : 53.
t.-cz. az e l k e r e s z t e l é s e k e t i l l e t ő l e g n teszi a k o r m á n y k ö t e l e s s é g é v é , h o g y r e n d e l e t i l e g i n t é z k e d j é k a n n a k v é g r e -h a j t á s a i r á n t , s ő t e r r e j o g o t sem ad n e k i . D e a k k o r -h a a T r e f o r t - f é l e S z e n t - I s t v á n - n a p i r e n d e l e t e t v i s s z a v o n t á k , m e r t az az o r s z á g p o l g á r a i e g y r é s z é n e k vallási é r z e l m e i t sér-t e sér-t sér-t e : a k o r m á n y n a k erkölcsi k ö sér-t e l e s s é g é v é válsér-t az elker e s z t e l é s i elker e n d e l e t n é l is h a s o n l ó m é l t á n y o s s á g o t g y a -k o r o l n i .
RATH. KÖZTEVÉKENYSÉG.
A Sopron ss. Tcir. város és Sopron-vármegye katholikusai-nak 1893-ban tartandó nagygyűlését előkészítő értekesetnek
jegyzőkönyve.
(Vége.)
7. Az e l n ö k i n d i t v á n y o z z a , v é t e s s é k f ö l a k ö z g y ű l é s p r o g r a m m j á b a , h o g y S o p r o n sz. k i r . v á r o s és S o p r o n -v á r m e g y e k a t h . k ö z ö n s é g e k i -v á n a t o s n a k t a r t j a , h o g y m é g az 1 8 9 3 . év f o l y t á n t a r t a s s é k m e g az o r s z á g o s k a t h . n a g y g y ű l é s .
A z é r t e k e z e t á l t a l á n o s l e l k e s e d é s s e l f o g a d j a az i n d í t v á n y t és h a t á r o z z a , h o g y az a k ö z g y ű l é s p r o g r a m m -j á b a f ö l v é t e s s é k .
A z e l n ö k u r j e l e n t v é n , h o g y t ö b b i n d í t v á n y o z n i v a l ó j a nincs, k é r i az é r t e k e z e t t a g j a i t , m o n d j á k el k ü l ö n i n d í t v á n y a i k a t .
S t e i n e r Adolf l o ó k i p l e b . i n d i t v á n y o z z a , h o g y m i v e l a t á r g y a l á s f o l y a m á n m e g g y ő z ő d ö t t a r r ó l , h o g y a k ö z -g y ű l é s p r o -g r a m m j a i -g e n is t e r j e d e l m e s és e -g y e s s z a k o k , m i n t pl. a t a n ü g y i szak, m é g b ő v e b b t á r g y a l á s r a s z o r u l -n a k , v a l a m i -n t h o g y az e g y e s s z a k o k e l ő a d á s á r a e l ő a d ó k a t s z e m e l k i a v é g r e h a j t ó - b i z o t t s á g , m o n d j a ki az é r t é k e z e t ,
h o g y a s z a k e l ő a d ó k m e l l é s z a k f é r f i a k a t is ad, h o g y az e l ő a d á s t ö k é l e t e s l e g y e n , v a g y i s , h o g y s z a k b i z o t t s á g o k a t is a l a k i t .
N a g y K á r o l y o k a i p l . n e m t a r t j a s z ü k s é g e s n e k a s z a k b i z o t t s á g o k a l a k i t á s á t , m e r t az idő rövid ; de a j á n l j a , h o g y az e l ő a d ó k m u t a s s á k be m e g e l ő z ő l e g m u n k á l a t u k a t a v é g r e h a j t ó - b i z o t t s á g n a k .
Y á r i t s K á r o l y figyelembe k í v á n j a v é t e t n i a n é m e t a j k ú k a t h o l i k u s o k a t is.
E n n e k r é v é n szó lévén a h o r v á t a j k u a k r ó l is, t ö b b n e k h o z z á s z ó l á s a u t á n , m i n t h o g y a h o r v á t o k v a g y m a -g y a r u l , v a -g y n é m e t ü l u -g y is j ó l t u d n a k , a k ö z -g y ű l é s p e d i g a k é t n y e l v ű s é g m i a t t ú g y i s e l é g h o s s z ú lesz, — S t e i n e r A d o l f p e d i g h o z z á j á r u l N a g y K á r o l y i n d í t v á -n y á h o z ,
h a t á r o z z a az é r t e k e z e t , h o g y a s z a k e l ő a d ó k m u n k á l a t a i k a t m u t a s s á k b e a v é g r e h a j t ó b i z o t t s á g n a k és a k é t n y e l v ű s é g m i a t t s z ü k s é g e s i n t é z k e d é s t t e g y e m e g a v é g r e -h a j t ó - b i z o t t s á g .
S c h l e g e l P é t e r e s p . - p l . u r i n d i t v á n y o z z a , h o g y a n m . m e g y é s p ü s p ö k u r k i v á n a t á n a k m e g f e l e l ő l e g m i n d e n k ö z s é g a d j a be — l e h e t ő l e g s z á m o s a l á í r á s s a l — t i l t a k o -z á s á t illető o r s -z á g g y ű l é s i k é p v i s e l ő j é h e -z ; m e r t his-z a v á l a s z t á s a l k a l m á v a l ily s z ö r n y ű k é r d é s e k r ő l szó s e m volt, és a k é p v i s e l ő n e k m é g i s csak illik a k é p v i s e l t e k h a n g u l a -t á -t is i s m e r n i és n e m c s a k a s a j á -t e g y é n i m e g g y ő z ő d é s é -t , h a n e m a v á l a s z t ó k m e g g y ő z ő d é s é t is k é p v i s e l n i .
Az é r t e k e z e t az i n d í t v á n y t e l f o g a d j a és h a t á r o z z a , h o g y m i n d e n k ö z s é g n y ú j t s a b e t i l t a k o z á s á t k é p v i s e l ő j é -h e z a p o l g á r i -h á z a s s á g és a p o l g á r i a n y a k ö n y v v e z e t é s ellen és s z ó l í t s a föl k é p v i s e l ő j é t , h o g y a k a t h . é r d e k e k t á m o g a t á s á r a szóval és s z a v a z a t t a l h e l y t á l l j o n az o r s z á g -g y ű l é s e n .
S o ó s M i h á l y c s o r n a i p r e m o n t r e i h á z n a g y , a k a t h . a u t o n o m i á r a v o n a t k o z ó l a g m é g m e g j e g y z i , h o g y n e l e g y e n az o l y a n , m i n t a p r o t e s t á n s o k é .
A k a t h . a u t o n ó m i á v a l n e h e l y e z k e d j ü n k e l l e n s é g e s l á b r a az á l l a m m a l , h a n e m f ü g g e t l e n í t v é n m a g u n k a t a n y a g i l a g , e z u t á n is szívesen m ű k ö d j ü n k k ö z r e az á l l a m m é l -t á n y o s és j o g o s c z é l j a i n a k s i k e r e s e l é r é s é r e . A k a -t h . v é d e k e z é s r e k ü l ö n ö s e n a j á n l j a a k a t h . k ö r ö k b e n v a l ó k ö z r e m ű k ö d é s t .
A z é r t e k e z e t S o ó s M i h á l y u r k i j e l e n t é s e i t m a g á é i v á teszi.
K é r d é s t é t e t v é n az i r á n t , h o g y a s a j t ó m e n n y i b e n f o g l a l k o z z é k j e l e n é r t e k e z e t h a t á r o z a t a i v a l , N a g y K á r o l y és m á s o k f ö l s z ó l a l á s a u t á n h a t á r o z z a az é r t e k e z e t , h o g y a s a j t ó m ű k ö d é s é t n e a k a d á l y o z z u k . E g y é b k é n t is, a j e g y z ő k ö n y v u g y is ki f o g n y o m a t n i és s z é t k ü l d e t n i .
M a r á z F e r e n c z p r é p o s t - k a n o n o k u r k ü l ö n ö s ö r ö m é t f e j e z v é n ki a z o n , h o g y a k a t h . m o z g a l o m e l ő é r t e k e z e t é r e oly s z á m o s a n j e l e n t e k m e g , b u z d í t j a az é r t e k e z e t t a g j a i t , h o g y n e e n g e d j ü k s é r e l m e i n k t o v á b b i t e t é z é s é t , h a n e m az I s t e n b e v e t e t t b i z a l o m m a l f o l y t a s s u k t o v á b b a k ü z d e l m e t ; és f ö l k é r i a p l é b á n o s u r a k a t , v i l á g o s í t s á k f ö l a n é -p e t u t o n - u t f é l e n ; m e r t c s a k u g y a n „itt az idő, h o g y az á l o m b ó l f ö l k e l j ü n k " és i t t az idő, h o g y j o g a i n k a t i s m é t v i s s z a s z e r e z t ü k .
Az é r t e k e z é s h a n g o s é l j e n z é s s e l k ö s z ö n i m e g a b u z -d í t á s t .
40 RELIGIO.
P ó d a E n d r e a p á t - p l e b á n o s , m i n t az é r t e k e z e t el-n ö k e , k ö s z ö el-n e t é t f e j e z i ki a b e l é j e h e l y e z e t t b i z a l o m é r t ; a z é r t a f é r f i a s á l d o z a t k é s z s é g é r t , m e l y l y e l S o p r o n v á r o s -n a k és S o p r o -n - v á r m e g y é -n e k k a t h . férfiai a f ö l h i v á s -n a k m e g f e l e l t e k ; üdvözli az é r t e k e z e t m i n d e n e g y e s t a g j á t , m i n t a s o p r o n i k a t h . o l v a s ó - e g y e s ü l e t v e n d é g é t , m e r t hisz e n n e k a t e r m é b e n é r t e k e z t ü n k ; és r e m é n y é t f e j e z t e k i , h o g y e g y év m ú l v a , S o p r o n v á r m e g y é n e k b á r m e l y k ö z -s é g é b e j u t u n k i-s. m i n d e n ü t t a K a t h . K ö r h e l y i -s é g é b e n n y u j t h a t u n k e g y m á s n a k b a r á t i j o b b o t .
Az é r t e k e z e t n e v é b e n B a u r G y ö r g y b ü k i p l é b á n o s u r f e j e z i ki az é r t e k e z e t n e v é b e n a n g o s e l n ö k u r n á k a m é l t á n m e g é r d e m l e t t k ö s z ö n e t e t az é r t e k e z e t t a p i n t a t o s v e z e t é s e é r t és i n d í t v á n y o z z a , h o g y az é r t e k e z e t t a g j a i n a k k ö s z ö n e t e a j e g y z ő k ö n y v b e is f ö l v é t e s s é k .
A z é r t e k e z e t t a g j a i r i a d ó é l j e n z é s s e l k ö s z ö n i k m e g az e l n ö k u r n á k a t a p i n t a t o s v e z e t é s t .
E g y é b t á r g y n e m l é v é n , az e l n ö k u r az é r t e k e z e t e t d é l u t á n 3/ á l " k o r b e f e j e z e t t n e k n y i l v á n í t j a .
S o p r o n , 1 8 9 2 . évi d e c z e m b e r 2 8 - á n .
Póda Endre s. k., Haller József s k., az értekezet elnöke. az értekezet jegyzője.
IRODALOM.
A Placetumról egy régi jó munka.
P o r u b s z k y J ó z s e f v o l t e g r i lyc. j o g t a n á r s m o s t e g r i k a n o n o k ,.A k i r á l y i t e t s z v é n y j o g . " ( P l a c e t u m r e g i u m . ) cz. k i t ű n ő m ű v é r e h í v j u k f e l e b b e n az ú j r a m e g p l a c e t u m o s o d o t t v i l á g b a n m . t. o l v a s ó i n k figyelmét. A kis r ö p -i r a t k a p h a t ó E g e r b e n , az érs. lyc. k ö n y v n y o m d á b a n . Á r a az 5 5 l a p r a t e r j e d ő f ü z e t n e k csak 10 k r .
T a r t a l m a : B e v e z e t é s . I. Mi a k i r á l y i p l a c e t u m s n e v é n e k e r e d e t e ? I I . A k i r . t e t s z v é n y n e k r ö v i d t ö r t é n e l -m e . 1. A p i a c e t t ö r t é n e l -m e az u. n. r e f o r -m a t i o e l ő t t . 2. A p i a c e t t ö r t é n , a r e f o r m a t i ó t ó l k e z d v e a f r a n c z i a f o r r a d a l o m i g . 3. A p i a c e t t ö r t é n e l m e az első f r a n c z i a f o r r a d a l o m t ó l 1 8 3 0 ig. 4. 1 8 3 0 — 1 8 6 8 . 5. M a g y a r o r s z á g -b a n . I I I . V a n - e M a g y a r o r s z á g -b a n t ö r v é n y , m e l y e n ala-p u l n a a ala-p l a c e t u m ? I V . F e j e d e l m i j o g - e a ala-p l a c e t u m ? V . A p i a c e t m e l l e t t f e l h o z a t n i s z o k o t t é r v e k s ezek c z á f o l a t a . V I . V á j j o n l e g a l á b b M a g y a r o r s z á g b a n a p o s t o l i j o g a - e ő f e l s é g é n e k a p l a c e t u m ? V I I . M é g n é m e l y é s z r e v é t e l e k a k i r á l y i p l a c e t u m r ó l .
V E G Y E S E K .
A S z é c h e n y i - Ü n n e p m o s t v a s á r n a p f é n y e s e n s i k e r ü l t az A k a d é m i á b a n . F é n y e s e n a b b a n a k e r e t b e n , a m e l y e t az A k a d é m i a és az o r s z á g i g a z á n l o m h á n és s z ű k m a r -k ú a n á l l í t o t t a -k össze. M e r t először is S z é c h é n y i s z ü l e t é s é n e -k
é v f o r d u l ó j a m á r 1 8 9 2 b e n elmúlt. M á s o d s z o r ezt az ü n n e -p e t o r s z á g o s s á k e l l e t t v o l n a t e n n i az A k a d é m i á n a k s n e m f a g y o s n a p o n k e l l e t t v o l n a t a r t a n i a l e l e p l e z é s t , h o g y a z o n s z á z e z e r e k l e h e t t e k v o l n a j e l e n a k i r á l y v a g y h e l y e t
t e s e s az o r s z á g g y ű l é s és a m e g y é k k ö v e t e i n e k j e l e n l é -t é b e n . Az p e d i g v a l ó s á g o s b ű n , h o g y a n e m z e -t i k a s z i n ó m o s t v a s á r n a p e g y száll e m b e r á l t a l sem k é p v i s e l t e t t e ezen a s z ü k k e r e t ü ü n n e p é l y e n m a g á t . E ö t v ö s L o r á n d b á r ó és B e ö t h y Z s o l t b e s z é d e i e g y s z e b b k o r e l ő h i r n ö k e i , a mely j o b b a n , l e l k e s e b b e n f o g j a tisztelni S z é c h e n y i p á r a t l a n n a g y s z e l l e m é t . A m o s t a n i A k a d é m i a , a m o s t a n i n e m z e -d é k , m i n t h a f é l n e S z é c h é n y i t ő l . V a n is o k a r e á .
— V a s z a r y K o l o s h g p r i m á s t a p á p a f. hó 1 6 - á n p r a e c o n i z á l t a t i t k o s c o n s i s t o r i u m b a n b i b o r n o k k á . Az ü d -v ö z l é s e k o r s z á g s z e r t e m e g f o g n a k i n d u l n i . E l s ő üd-vözlő v o l t a 15-ös k o n g r u a - és a u t o n o m i a i b i z o t t s á g , a m e l y n e k t i s z t e l e t é r e a h ő n s z e r e t e t t b i b o r o s f ő p á s z t o r l a k o m á t a d o t t B u d a v á r á b a n .
— Bebreczen városa a patronátus ellen. É r d e k e s k o n f l i k t u s n a k n é z ü n k elébe, — i r j a a P . N . d e b r e c z e n i le-velezője. A v á r o s k ö z i g a z g a t á s i p e r b e n áll az i t t e n i r ó m a i k a t h o l i k u s e g y h á z z a l a p a t r o n á t u s m i a t t , m e l y e t a v á r o s n e m a k a r e l ö s m e r n i és f é l t é k e n y e n ő r k ö d i k m i n d e n cse«
k é l y s é g f e l e t t , a m i a z t i n v o l v á l h a t n á . í g y p é l d á u l dr W o l a f k a N á n d o r a l á i r á s a is s z e m e t s z ú r t m á r a h a t ó s á g n a k és a t t ó l is f é l n e k , h o g y e b b ő l v a l a m i j o g o t m e n t -h e t n e k a k a t -h o l i k u s o k a p a t r o n á t u s r a . A d e b r e c z e n i kis-p r é kis-p o s t i g y i r j a a l á a n e v é t a h i v a t a l o s o k m á n y o k r a : dr W o l a f k a N á n d o r , v á l a s z t o t t p ü s p ö k , d e b r e c z e n i k i s p r é p o s t és D e b r e c z e n szab. k i r . v á r o s r ó m . k a t h . p l é b á n o s a . E z u t ó b b i k i f e j e z é s b e n l á t s k r u p u l u s t a v á r o s t a n á c s a és k ö z e l e b b i ü l é s é b ő l t i l t a k o z n i k é s z ü l ez a l á i r á s ellen, t u d a t -v á n a p ü s p ö k k e l , h a s z n á l n á e c z i m e t : d e b r e c z e n i r ó m a i k a t h o l i k u s p l é b á n o s , i g y a z t á n a l á t s z a t a s e m m e r ü l fel a n n a k , m i n t h a a d e b r e c z e n i r ó m a i k a t h o l i k u s plébániát, a v á r o s t a r t a n á f ö n n , s i g y a n n a k k e g y u r a v o l n a . K í v á n c s i a n v á r j á k , m i t f o g e r r e f e l e l n i az u j p l é b á n o s .
— Vörös öv. M e g í r t u k a n n a k i d e j é n , h o g y a her-c z e g p r i m á 8 m e g e n g e d t e az u j b u d a p e s t i szentszék összes t a g j a i n a k , h o g y k i t ü n t e t é s k é p e n v ö r ö s ö v e t v i s e l h e s s e n e k . E z t a k e d v e z m é n y t , m i n t n e k ü n k í r j á k , a h e r c z e g p r i m á s k i t e r j e s z t e t t e a n a g y s z o m b a t i v i k á r i á t u s b a n m ű k ö d ő s z e n t -s z é k a m a t a g j a i r a i-s, k i k e d d i g ezzel a di-sztinkczióval n e m b í r t a k . A v ö r ö s övvel l e g u t ó b b Concilia E m i l h e l y -n ö k s é g i t i t k á r t és s z e -n t s z é k i ü g y é s z t , Z -n a m e -n á k I s t v á -n f ő g y m n a s i u m i t a n á r t és s z e n t s z é k i j e g y z ő t , és K l i m s t e i n József f ő g y m n a s i u m i t a n á r t t ü n t e t t e ki a h g p r i m á s .
— Tisztelgés a vikáriusnál. A b u d a p e s t i e s p e r e s i k e r ü l e t l e l k é s z k e d ő p a p s á g a h é t f ő n d é l e l ő t t Bogisich Mi-h á l y e s p e r e s , b u d a v á r i p r é p o s t - p l é b á n o s v e z e t é s e m e l l e t t t i s z t e l g e t t Gselha N á n d o r é r s e k i h e l y n ö k n é l . A v i k á r i u s , B o g i s i c h e s p e r e s ü d v ö z l ő b e s z é d é r e m e l e g érzéssel vála-szolt. K ö s z ö n e t é t f e j e z t e ki, a m i é r t t i s z t e l e g t e k n á l a s k é r t e a p a p s á g o t , viseltessék i r á n t a b i z a l o m m a l és szere-t e szere-t szere-t e l , m i n szere-t a m i l y e n n e l ő v i s e l szere-t e szere-t i k a p a p s á g m i n d e n t a g j a i r á n t . L e l k e s é l j e n e k k ö v e t t é k e s z a v a k a t s ezzel a t i s z t e l g é s v é g e t é r t .
Felhívás előfizetésre.
A z előfizetési f ö l t é t e l e k a r é g i e k : egész évre 10 í r t , f é l é v r e 5 f r t , n e g y e d é v r e 2 f r t 50 k r , ú j é v t ő l k o r o n á k b a n s z á m í t v a .
Kiadótalajdonos és felelős szerkesztő : Breznay Béla, hittudor, k. m. tud. egyetemi ny. r. tanár.
Budapest, 1893. Rudnyánszky A. könyvnyomdájából. (Papnövelde-utcza 8. sz.)
l-lllllllllllll
Megjelenik e lap heten-ként kétszer : szerdán és szombaton.
Előfizetési dij:
félévre helyben s posta-küldéssel 5 frt.
Szerkesztő lakása .-Buda-pest, VI., Bajza-utcza 14., hova a lap szellemi részét illető minden
kül-demény czimzendő.