I. Arx Palotsa
Erat olim arcula eximia supra oppidum sui nominis, in petra quadam edita, subluen-te eam Poprado, qui arcem, et oppidum insubluen-terfl uit.4 Ex ea parte, qua fl uvio prominet, rupes est praerupta, et abscissa; de reliquo declivis sensim, et in planum desinens ad meridiem. Illic enim radices eius admittunt agros arabiles, frumentoque haud inimici.
Condiderunt arcem olim Palocsaii.5 Deinde parebat Stephano Dobo. Telekessius, dum di-tionem Sarospatakinam horrende vastat, adeo movet ad iram Gabrielem Perenium, ut is,
civium lingua et labor:
herus et iustitiae administratio.
Oppidum Berzevicze Slavoni cum:1 cura agrorum:
et opifi cium sellularium.
Palocsae, olim oppidi, hodie vici speciem re-ferentis situs:2 lingua et mo-res Slavonica.
Arcis Palocsae descriptio.
i Locum in nota a.) citatum vide in Bethlen 1684–1690. p. 207.
ii Locum in nota b.) citatum vide in Istvánffy 1724. p. 233.
iii Locos in nota c.) citatos vide in Bethlen 1684–1690. p. 199.; Istvánffy 1622. p. 373.; Istvánffy 1724.
p. 230.
a.) Vid. Volfg. Bethlen Lib. IV. f. 207.
b.) Istvanff. Lib. XIX. f. m. 233.
c.) Lib. IV. p. 199. Conf. Istvanff. Lib. XIX. f. 373. mihi f. 230. b.
1 nota a.) om. B, add. sec. A, sed in fi ne notae conf. del. a nobis; textus enim notarum a.) et b.) ante in
una nota comprehensus in ms. A disiunctus fuit, abbreviatione vero conf. erronee relicta 2 nota b.) om.
B, add. sec. A 3 pp. 122–125. posterius insertae et vacuae sunt, excepta p. 124., de qua vide notas nostras 4–5. in p. 74. 4 Bethlen 1684–1690. p. 199. Transsylvanicae 5 Bethlen 1684–1690. l. c. sint 6 Samos Ujvariensibus Bethlen 1684–1690. l. c. Szamos-Ujváriensibus 7 Bethlen 1684–1690. l. c. Puchanio
8Bethlen 1684–1690. l. c. Ujvárum 9 Bethlen 1684–1690. l. c. Tárczaii 10 corr. ex reginam sec.
Bethlen 1684–1690. l. c. et A 11 corr. ex hac sec. A
Sarospatakino, ditionis suae fortalitio erumpens, castellum hoc Palotsam Stephani Dobonis magna vi adoriretur, idque funditus everteret.a.)1i Sed aliter Istvanffyus.b.)2ii [p. 126.]3
II. Arx Tarkö
Eminebat olim iucunde in vicinia Cibinii, monte pariter edito, atque solitario, aedi-fi cio herili, et sede domini digno. Habitabatur enim a Tarcziis, suis heris, a quibus Sabinam raptam, et delatam Belae dictum est. Deleta autem anno 1556. est, quum Isabella Transilvaniam repeteret. Ita enim Bethlenius:c.)iii Ferdinandus, inquit, edo-ctus, quo in discrimine res Transilvanicae4 essent 5 positae, sine mora ad succurrendum Samos Ujvariensibus6 valida auxilia mittit, duce Puchaimio,7 qui ex itinere Tarkünem, et Ujvarum,8 arces Tarczaii,9 qui ante aliquot dies ad Melchiorem Balassam cum militibus suis obviam reginae 10 iturus, profectus erat, adortus, dedentibus se iis, qui intus erant, occupavit, dirutasque solo aequavit.
III. Berzevicze
In ruinas abiit et haec arx olim praeclara, in monte vicino eius oppidi. Nam quod Hussitis partes has11 occupantibus commodum praeberet hospitium, tolerare eam Matthias Hunniades non potuit, quin everteret. Ex eo tempore adeo iam obsolevit, ut aegre ru-deribus cohaereat, montem vestiente silva densissima.
IV. Szinye
Fuit olim castrum, fossis et aggeribus munitum, intra vicum medium cognominem.
Crediderim, aetatis fuisse Hussiticae; aut dum Albertus oram armis oppleret. Quidquid eius rei sit, foveae adhucdum monstrant vestigia, in quarum medio hodieque templum visitur, temporibus sequioribus exstructum.
Arcis Tárkő funditus dele-tae situs olim.
Arx Berzevicze in ruinas abii.
Arcis Szinye vestigium.
i Locos operis Istvánffi i in nota a.) citatos vide in Istvánffy 1622. pp. 56., 385.
a.) Conf. Istvanffius Lib. IV. f. 56. 23. et de occasu familiae Lib. XX. f. 385. 22.
1 pp.128–129. posterius insertae et vacuae sunt 2 A colantur 3 per alienam manum corr. in Petrowenske
4 per alienam manum corr. in Dobayana
SEC T IO I I I.
De
Pagis et vicis huius processus.
[p. 127.]I. Bona Dessőffi ana
1.) Krivany distat ab oppido Hethárs milliari dimidio infra montes, in ripa Tarczae, inco-liturque a Slavis, solo collino, et culturae durioris, sed non sine foenore. Ornant vicum castella tria Dessöffi orum, haud ignobili forma, structura autem solida.
2.) Tarcza priori adverso amne adfi nis est, locus Slavicus, sedeque Th omae Szirmai, sum-mi provinciae cosum-mitis, nobilitata: olim vero natale solum Tarciorum,a.)i ex quibus duo cum Ludovico in campis Mohacsianis occubuere. Ceterum utroque amnis latere infra montes sparguntur vici complures, a Ruthenis inhabitati, si Viszokam et Ljubotin exci-pias, quae Slavis parent. Procurrit autem ditio haec usque ad fi nes Poloniae, ubi
3.) Csircs, 4.) Oroszwola,
5.) Obrucsno proximi accedunt Poloniae, ad decursum fl uvii Poprad, labentem penes op-pidum Muschina Poloniae, qui cum fl uvio Dunajecz, sub castro Schoncz corrivatus in Vistulam incidit.
6.) Krivany et Tarczae vicis conterminum est praedium Katsand oppidi, quod iam Pusztamezö, et Slavis Puszta Pole vocitatur. De eo traditio est, retroactis saeculis terrae motu absorptum esse, alioqui in valle situm. Sed verius est, bellis esse deletum fi nitimis.
7.) Infra Héthars oppidum pertinent ad hanc ditionem 1.) Veresalma, Slavis Cserwenicza, in via regia ad amnem Tarcza, sinistro defl uentis latere, incolis Slavis. 2.) Vola opponitur priori ad amnem, uterque adfi nis possessioni Petsujfalu.
II. Bona Dobaina, et Roskovanyana ad fl uvium Tarczam
[p. 130.]11.) Roskovany Voljae conterminus, a latere fl uvii dextro, natalibusque dominationis suae insignis. Sunt et in eo domicilia complura saxo instructa commode pro dominorum mansionibus. Reliqua occupant Slavi, Lutherani, agro haud fertili, sed seminum tamen patiente, si laetamine laetantur.2 Pruniferis arboribus clarus.
2.) Dobo eodem amnis latere, paullo tamen semotior contra oppidum Héthars, superbit curiis compluribus Dobaianae familiae: quas circumfundunt aediculae colonorum lin-guae Slavicae. Reliqua continent montes pinei. Terrenum loci procurrit ultra amniculum Tarczam, vocaturque ibidem iam Petermezö, Hetharsiensibus limitaneum.
3.) Petermezö, Slavis Petrovicze,3 ad bona spectat Roskovanyana,4 optimis diversoriis eminet.
Bona Desőfi ana.
Bona Dobaiana et Roskova niana.
1 corr. ex Russenica sec. A 2 corr. ex Ujfak sec. A
II. Bona gentis Berzevicziae
1.) Fekete Kút affi nis oppido Berzeviczio, situs montani, et a longinquo perspicui. Nam alte insidet, prospicitur e longis terris, sed ideo solo est siticuloso, colonis Slavis.
2.) E regione Berzevicze est vicus Hamburg castello insignis: olim claustro Templariorum emicuit.
3.) Darócz infra Polemam, rivo irriguus, qui ex montibus ibidem deiicitur. Incolitur a fre-quenti colonia Slavicae gentis.
4.) Stellbach adiacet Tarczae, quae eum medium interfl uit. Olim Gothorum tenebat colo-niam: hodie colitur Slavis, et Ruthenis.
5.) Balás vágás adfi nis Scepusio, in ripa Tarczae, solo utique irriguo, sed tenaci, et nisi lae-tamine crebro subigatur, sterili. Colonia Ruthenica.1
III. Bona Palotsiana
1.) Orloff est ad Popradum infra Palotsam, inter montes: incoliturque Ruthenis, rusticatio-ne montana, pastionibusque pecudis ovillae.
2.) Ondregowa est praedium, seu locus desolatus, ad eundem fl uvium Poprad, qui heic se [p. 131.] iam insinuat Poloniae. Hinc intra montes procedunt:
3.) Lagno, 4.) Lipnik,
5.) Matiszova in fi nibus Poloniae, nunc comiti T. Szirmai pignori dati. Supra Paloczam sunt:
6.) Plawnicza vicus copiosus, et a Gepidarum reliquiis, industrio genere cultus. Sedet ad dextrum Popradi latus, in via regia, qua Kesmarkino itur Bartff am. E regione eius est:
7.) Ujjak,2 Ruthenorum colonia; crediderim oppidis uterque adfi nis, speciatim castro Lublyó.
IV. Bona Capituli Scepusiensis
1.) Alsó-Szalok, a compluribus possessoribus tenetur; familia Semsey actu partem huius possidet;
2.) Felső-Szalok; vici duo occurrunt in valle Farkasvölgye, Slavis Wilcsa-Dolina, qua in Scepusium itur. Solum ei vile est, et seminum diffi culter patiens, nobile tamen arboribus pineis, quas vörös fenyöfa vocant Hungari, Germani Fernholtz, quod genus nusquam ali-bi reperitur in tota hac provincia. In posteriori pago exercetur mola papyracea. Inter hos montes occurrunt vici copiosi, valle multum irrigua amne quodam, qui prope Berzevicz in Tarczam incurrit, eamque reddit validiorem. Incolae scandularum et canalium con-fectione victitant.
Bona gentis Berzeviczae.
Ditio Palocsaiana.
Bona Capituli Scepusi ensis.
1 in via corr. ex invia a nobis 2 pp. 132–135. posterius insertae et vacuae sunt, excepta p. 133., de qua vide notam nostram 4. in hac pag. 3 corr. ex plures sec. A 4 in p. 133. a copista add. (sec. A3) Slavice Krizovjani 5 corr. ex comitatus sec. A
V. Bona Berthótiana
1.) Berthot vicus populosus intra montes, in via,1 qua Eperiessino Leutschoviam itur, ideo-que stationem publici cursoris tenet primam; interluitur autem amniculo Szwinka, qui complures molas impellit. Ipse pagus praeter copiosas domos rusticanas, habet complura castella, famae celebris. [p. 136.]2
2.) Hedri vicus gentis cognominis incunabulis clarus, ad eundem rivulum, sed priori te-nuior. Sunt ei aedes muratae unae, coloni Slavi.
3.) Frits aeque cognominis familiae ortu, sed quae iam occidit, notus. Insidetur castel-lo ampcastel-lo ad eundem amniculum: cocastel-loni sunt et heic Slavi, et est sedes Nicolai Berthoty.
4.) Schiroka sedet supra eundem fl uviolum, omnibus, quos diximus, copiosior. Sunt ei cu-riae plures a gente Hedry excultae. Reliqua tenent agrestes, Slavonici, et seduli. Ipse pagus tenet vallem inter montes, qua regia via ducit Leutschoviam, in faucibus montis Braniczka.
Diffi cillimum est iter adverso rivo ad milliare dimidium: quippe qui rivus spatio eodem pluries3 propemodum traiiciendus, dum subeatur mons ipse. Hinc sinistrorsum:
5.) Nagy Vitéz et
6.) Kis-Vitéz gentis Vitéz, uni ramo familiae Berthoti nomen dedit, quae iam defecit.
Irrigatur a rivo de montibus deiecto, et in eius decursu sunt:
7.) Hrabkó, cui vicina est Scepusiorum S. Anna, religiosis peregrinationibus celebris, quae in bonis Csakianis tenetur ab eremita. Olim habebat Hrabko Templarios.
8.) Szent –Kereszt 4 ultra montes profundiori valle, per quam ad Scepusios via ducitur ver-sus Krompach, Olaszi, Igló, ager incolis iniquus.
VI. Bona Szine
1.) Szine familiae, natale solum, olim Swinye dicebatur. Distat Eperiessino milliari unico, rivo Swinka irriguus, a quo et nomen accepit. Ager heic tamen mitior.
2.) Szinye Ujfalu viculus in via regia versus Leutschoviam.
3.) Ternye, 4.) Lipocz,
5.) Rencsisso ad familiam spectant Szinyey. [p. 137.]
VII. Bona civitatis Eperiesiensis
1.) Kajata vicus exilis, sed utilis, medio ab urbe sua lapide versus Leutschoviam. Nunc Soc. Iesu Collegium Eper. possidet.
2.) Mochnya habet terminos communes cum vico Szinye, pagus nihilo melior; nunc Iesuitarum Eperiesiensium, alias haereditas civitatis5 Eperies.i
i In ms. A in pp. 59–60. posterius insertis additamenta quaedam de familia Péchy collecta leguntur, cum hoc titulo: „Quo ad illustrandam per historicum Matthiam Belium Familiam dictam Péchy de Péchiyujfalu [!]
Comitatui Sarosiensi insitam occurrunt sequentia”.
Ditio Bertothi ana.
Ditio Szinye.
Bona civitatis Eperjessi ensis.
i Locum in nota a.) citatum vide in Istvánffy 1724. p. 136. Certe, in loco citato de Saxonibus Transylvanicis Istvánff y disserit.
ii Locum in nota b.) citatum vide in Turóczi 1729. p. 156.
iii Haec haud secus a Turóczio sunt transsumpta. Cf. Turóczi 1729. p. 156.
a.) Lib. XIII. f. m. 136.
b.) f. 156.
1 corr. ex fertilitatem sec. A 2 pp. 138–141. posterius insertae et vacuae sunt, excepta p. 139., de qua vide
notam nostram 2. in p. 80. 3 malim eam 4 corr. ex MDC. sec. A et Turóczi 1729. p. 156.
M E M BRU M I I I .
De