Georgii Pray Historia controversiarum de ritibus sinicis : ab earum origine ad finem compendio deducta praecendente epistola ad Benedictum Cetto

M. KIR. HORTHY MIKLÓS- TUDOMÁNYEGYETEM K Ö N Y V T Á R A

S Z E G E D

G E O R G I I P R A Y

H I S T O R I A

CONTROVERSIARVM

D E

R I T I B VS S I N I C I S

A 8

t* 10*, * ' - E A R V M O R I G I N E A D F I N E M

COMPENDIO DEDVCTA.

P R A E C E D E N T E E P I S T O L A

A D

BENEDICTVM CETTO

_{v >} t . "

P E S T I N I BUDAE a c C A S S O V I A E , Brbliopolio Strohmaycriano 1780

g e o r g i u s p r a y

BENEDICTO CETTO

E P I I S S C H O L I S P .

^ T . ^ i x a morbo, qui mi^i, pené l.etalis eraf,

^ refpiravi, cum opus- tuura , quod, e- didiífe ferebaris, & quo te ab impofturis tuisí, quas in rebus Sinicis commiieras, purgare niteris , legi , & legi afrente, ut viderem , quid tandem attuleris, quo t e e x foeculen.^ lacuna. , in quam, .te collo tenus immerferas, extricares. V e - rum adeo nifril -abs te fadtum. eatenus re- peri , ut non folum impofturas, quas tibí oggeíferam , refellere nequiveris, fed prio- ribus cumulate adjeceris etiam novas, muI- ta grammatico, ut tuus. mos eft , non item critico oculo compila veris , m o x , extra or- bitam divagatus,'. legentibus exhibes facri- ficium Confucir, icone, ne qiiid ad elegan- tiamdeefiet, expreíTum, ritusque Sínicos, in quibu^ omtiinQ rudis es, temere fuggil-

( O : M

II K i r T í í m t * las." His itaque capitibus, & e g o , ne.te multis in principio morer, epiílolam- meám circumfcribere, & prolixie garrulitati tu^e, quae pene in anilem deíinit, quanv poíTuin, paucis, refpondere conílitui. A c primuni quidem ex impofturis, quas te inrebus. íi- nicis numero C C X V I I I . commiíiíle nuper oftendi, ( O

n e

nnam quidem, íive res, five perforas,-.feu denique adjunóla ípeóle- m u s , convulfiíli, quod, fi qui mea cum tuis , velut paralella, conferre volen't, &

ut conferant, opto, adeo perípicuum fiet, iit his cum temporis jaólura porro iinmorari fupervacaneum íit. Nec enim , quod facis, ajnpullata verbqrura congerie, nec, quibus mé

:

pro tuá in'ícribendo politice liberaliter olieras, crudis illis, & pene e rure petitis bominibus, res confutari ívevit. ( 2 ) Illud aútem omnino ridiculum/quod imyojluras tuas mira metamo.rphoíi in meas converte- ris, paflimque irñpofiuras Pr ayunas- voces.

Lepidiflimum capíit! meumbmnino ell,qubd eas" detexerim , tuum, quod éas commife- ris, itaque, ne quid erres, IMÍOBTURA CET-

" ' TO- ( 1 ) Opufculo typis Budenfibus anno 1731. forma 8'.

edito.

Impojttírct CC. XViil. in Difftrtatiom 8.

P. RenediBi Cetto C1 erici Regularis e Scholii

¥iis,de Sinenjmn impajiuris deteElct, 5? convul- Jce

( 2 ) Operis ifui novi pág. 23. me

hominem

locutuíeium, ttgrtftit atipe ínficetí 'peftoris^ñflinaSi , Tugasqift, fe gerras /«Ííantepi^om^ellat. r^eUicfct

. ut vetillas folent, qus j cujn.nihU.« qjip, fy.tuéan^

f tur , "reptriunt, m^' contíimdltífá vérbá¹ í^ró- í trumpunt. .

III TotAN®. Ilac ratione cuivis, quod fuum

eft, tribuitur. Deinde tantum abeft, vei unam ex tuis impofturis te refelliííe * ufi novas bono numero adderes. Legenti enim mihi facileCCC.occurrerunt. Aliquot prom- liiTe iufl'ecerit , ex quibus Leftor facile poiiit conjicere, qua in reiiquisfide utaris.

$. L

In ipfo principio, vis Le&ori perfvade- r e , Paulum Venerum eíTe eundem cum ano-»

rym-o Venero, cujus hiftoria de magno Si- narum Imperio, anno 1587* italice prodiit, idqne ex du Halde vis evincere, cujus ver- ba idcirco etiam exicribis, ( 3 ) ied de in- duftria omifiih ea, qure fequuntur. Juvafc ea, ut lunt, verbis germanicis dare, quo.

tuumin depravando exquifitum ííudium o¿

mnibus pateat. ( 4 ) SlUcé er (anorty- inus Venetus) m\ bem 2l(ífttl)üin hittei''Alo- nar d)ie , wn ber Setéfyeít íftre-r öefepe, unb

»ernünfttgen jJiegierunéart, m>n ber ^ruibtbar«

fett (breé SunbeS, »on ben 3Wtbtt)ümern i^rec

£anbelfd)öft, non ber erfiaírtilící)en Stenge ifc rer Untertanen, m ber £bfUcl)feit tmb ttafett ber ©mrobner, »011 ihren, unermübetöt gleiß in fünften, $anbmerfen, unb: $<ftrku

^A

Dtm ihren ©efdjmacf an febönen BifjVufcbaften, irnb- 2ftt$arbeitungen berfelben nwíbete, bit*

öUef , tyge' tä) , tparb für etne Ctrftnbung ge«

halten, bep melier nid)t einmal bit ®efe$e , * 2 ' ber

«j 1

¹

.

¹

.

¹

..'..—• • • —

¹

< ,'.'•" • *

' ^ © . ^ . 'praitatr Tom, I, pag. 1. verílonis gérmani^

ca¿?t4)'Ibid, '

IV jPHUUUt «nnCCTT

her SBftirf^einUc^fctt beotadjtct nmrben. A t - qui nihil iftorum in Paulo Vene^o reperias, quod e x breviariis capitum Libri II. quo occupatum a Tartaris iinenle Imperium narrat, vel legere fcienti planum fiet. Ni- hil Paulus tuus de antiquitate Imperii, ni- hil de Sinarura fantfionibus, &fapienti mo- do regendi, ( 5 ) nihil de ubertate jfoli , ni- hil de incolarum copia, & comitate, nihil de indefeiTa in artibus, indußria, nihil deni-

que de fcientiis, earumque cultura: pnucis j lolum locis, idque tamquam ob iter, agri- j culturce meminit. Primuin cap. 24. qua ra-

!

tione nimirum Cublay, hie Imperium fini-

cum occuparat, famis'tempore horrea iua j aperuerit, tribueritque eicam egentibus; j tum cap. 28» ad civitatem Geogui (6~) ait:

habet optimos a gros : ad urbem Quenquina•

fu : Cap. 32. inveniuntur agri pule her ri-

tni cap, 33. de provincia Cunchu : incola I Junt—• — terra cultores: denique cap. 34.

de provincia AchaUchungi iubdit: habet — — cültores terra. Nihil praeterea. E t audes contendere, Paulum Venetum eundem cum inonymo Veneto, prim urn que fuiife, qui e x inftituto res finicas complexus fit ? hoc

e f t ,

( 5 ) Cap. 22. folum memorat duodecim ?ra;feQes

1 provinciarum , cum tämen Sinicum Imperium quindecim provincias numeref. E x; quo^facild apparet, quam rite, & ex inftituto primus res Sinicas Paulus Venetus complexus fuerit. (6) lam ab aliis obfervatum e f t , Paulum Venetirm nomina civitatum, et provinciarum Imperii nici foede depravafse. ' u

V ' e f t , Ut ais, ( 7 ) de antiquitate imperii, de

forma regiminis, legibus, officiis, de fcientia, ubertate foli, agricultura, induflria , de provinciis , urbibus , ceteris denique plerisqxle omnibus ad cognitionem rerum Sinenfium per- tinentibus. U t agnofcas, quot impofturas v e l u n o hoc loco commiferis, lege Pauli Veneti Librum II. nam primus, & tertius tarn parum ad Sinas, quam Turcas pertir- n e t , nulloque negotio intelliges, anony- mum Venetum toto, ut ajunt, cceio a Paulo. Veneto diverfum efie.

s. I I .

PauloVeneto fuccenturias Plancarpinum,

& Rubruquifium, qui resfinica,s, quamquam tenuiter, attigerint. Plancarpinus hasc de le refert ( f f ) deindeterram Mungalorum in- travimus, quos Tartaros appellant, ---

& in die beata Maria Magdalena ad Cayuc Imperatorem eleStum pervenirnus. Chinam, feu Chitaiam nunquam attigit, quin illius ne mentionem quidem. facit, nifi femel tamquam aliud agens: inde, ait, recedentes venimus ad ahum locum , ubi tentorium mi- rabile, totum de purpura rufa, quod Kitai dederant, erat pofitum. (9) Haec ille: Ru- Iruquifius vevo Cham urn Tartarorum in fini- bus Perfue a parte orientis, non item in China convenit. ( 1 0 ) V i d e , quotimpoftu- ras in paucis lineis iterum commiferis.

C 7 ) Pag. 6, ( 8 ) Apud Belovacenfem cap. 34.

( 9 ; Ibidem cap, 36. (i o) Ibidem cap, 93.

VI

§. III.

Redeo ad Pauïuin Venetum. Conten- áis, nuspiam te Jefuitas Miiîionarios intel- lexiiïe, qui primi res fínicas vulgarint, led Paulum venetum, & Mandevilleum An- gluni- Ne que enim uspiam, ais, vel verbo a me proditum, Mijfionarios primos fuij'e, qui hijloriam Sinicam in Europa vulgarint, licet primi fuerint, qui fuis ar.tibus eruditos .involverent. (n) Sed nec prius vel verbo Paulum Venetum, vel Mandevilleum, aut Plancarpinum , & Rubroquilium uspiam prodidifti : itaque, fi tua argutandi ratio valet, nec hos intelligere çoteras ex eoruui numero faille, qui primi res fínicas, &

quidem ex inftituto vulgarint. Tuum eft, decernere, an hoc intérim poilu ras, an ad illud genus, quod non longe a mendacio dillidet, collocgre velis.

§. I V ,

A t at, non tam facile, quamquam Pro- theum agas, mihi elaberis. Velim, memi- neric eorum, quœ Diifertatione tua V , ex

qua tibí CC. XV1I1. impojluras tuas in mo- rena fal'ciculi florum obtuli, olim feripferis.

Revocabo te ; aulculta. lllud, ais pag. 4.

mirum ejl, quod illi, qui primi omnium de Sinis referebant , fabulas narrare viderentur

^t

& vix quorundam fidern obtinerent : poftea fummafere omnia, & plane jlupenda duceban-

tur deinde, ubi matura délibératio-

ns

Ci O Pag.

BmojBomni

^{V I I}

ne judicil do lúe patuit, error em ahjicimus, fed quia in re'm ipfam pauci inquirebdnt, n'eó ob Scriptot'um copiam, W, quam tum pb- tinebant autoritateill, ea qua Jen/iJfent, libé- re dicere, rninus in publiqum proferre atide- rent, hinc feniper, crefeere in majus de Sinis opinio, tantoque magisprobare fe,, atque dif- fundere, quanto rríajore clarijjltnorum virorum

patrocinio, quos in caufafua prsfidium di- verfis, fed non bonis artibus inducebant*

fje tueretltur, atque defenderent. His pag, 5- fllbdis. ea de caufa magno Jludio qmfita Gallorum , Anglorum, Germanice prafertim oruditorum atniciti& , fufeepta horum caufa longinqua itinera, oblata ilUus ctrbis diverfá muñera, litterarum.commercinni non plano infrequens - —non opus • ejl de his plura dicere, fatis' de Leibnitio Jcripfit Kortholtus¿

& ipfe Muratorius , vir cetera fummus

^f

in alip quidem argumento, iisdem tamen artibus egre- gie fibi illufum, quamvis tarde animadvertit.

Prasmittis autem pag. I. contra Sinenjium anti- quitas

^f

leges , eruditio , cetera ijliusmodi ad culturam, & decus gentis pertinentia tan- topere impofuere , ut viri celeberrimi avide prorfus ifla arriperent , idque prima laudi

ducerent, fi res illorum feriberent, vel inter- pretarentur : Müllerus, Leibnitius, Vignio- lius, Furmontus, Bayerus, & Deguine-

ÍÍUS

magna nomina«. Haec tua fefíe, fi mo- do frontera habes, negare non potes,

" • 4 • *•

VIH m m m t w

§. V .

Nunc Paulum Venetum, & Mandevilleum tibi in memoriam revoca, de quibus nuper fcribebas : C

^{1 2}

) primi omnium, qui de Si' nenfibus referebant, fabulas narrare videban- tur, if vix quorumdam fidem obtinebant erant hi ex . Europceis M. Paulus Venetus , if Mandevilleus Anglus. Atque hos Di flerta-, tione tua V. Cujus verba paulo anteexícripíi, ahs-re, non item Jefuitas, intelle&os fuille >

aíHrm'as. Si lie, ut affirmas, re iplaibntis, die nobis, amabo, qui fieri potuerit, ut Pau- lus Venetus , & Mandevilleus qucefierh•<

amicitids eruditorum Galliae, Anglia?, «Sc Germanise ? foverint cum his litters m non plane infrequens commercium ? auityjaod tandem ab his prcefidium & patrocinium di- xerfis , fed non bonis artibus obtinuerint ? quae item his Galliae, Angliae , & Germa- niae eruditis muñera ex eo orbe miferintr

^>

quando & Paulus Venetus, & Mande vil- l e u s , tum, Fi lubet addere, Plancarpinus,

& Rubruquifius aliquot feculis his, quos ifthic nominas, eruditis priores fuere? te enimipfotefte Paulus V e n e t u s ( 1 3 ) in exitu Seculi XIII* & Mandevilleus,- te rurfum te- ile, ( r q ) anno 1332. vixere. Die nobis rur- fum, ubi feculo XIIÍ- & X i V . Muratorius, Mullerus , Leibnitius , Vigniolius, Furmontus, Bayerns , Sc Deguinefius, magna illa nomi' na, fuere ? Haeres* — neeeife e f t i g i t u r ,

ut

••''

¹

. i . 1. . . ,1

Pag. I 4. ( 1 3 ) Pag. 4, C»4) Pag. 5,

UJt'W UltHf IX lit Differ tatione tua V . nec Paulum V e - netum , nec Mandevilleum A n g l u m , nec Plancar; inum , nec. denique Piibruquifi- um , ut nunc puride contendis, fed Jeiui- tas Miffionarios iinenfes intellexeris, .quos certum eft., cum his. eruditis litterarum foviife commercium, mifiife iisdem ex il- lo orbe munera, & vieilli m ab eis acce- pifte, qua? mutuae urbanitatis officia , &

grati animi teftificationem, non item ma- las aries , ut vigilans fomnias indicant.

Vide rurfum, quot plauftra impofturarum accu m ulâveris, dum bilem tuam , in - M i t fienarios Jefuitas evomis.

§.- VI.

î\on ceffias eos vellicare, & n o v a m b i - lis' mareriem ex Trigautio fugis, qui, cum duo genera eorum , qui de rebus fmicis feripferant, conftitueret, quorum alterum fit eorum, qui pleraque vel ipfi commen- ti funt, vel audita nullo deledlu pro ve- ris evulgarunt, ilicet fubjungit: ab hoc (pofteriore) numéro, ne nojlros quidem e Societate excipio , qui negotiatorum jidefub~

nixi non advertebant , eos vel res fuas, ut fit, auger e , vel, quae non fatis habebant ex- plbrata , pro exploratis adferre, unde cum

tandem aliquando nojlris in regni interiora aditus patuijfet, animadverfum ejl, multarum rerum fidem inter cider e Ç Hoc eft> Ut

* 5 res

( 1 5 ) De Chriftiana expeditkmc apud Sinas &c. in prsfationis fine.

X

jKmjm'c« m n

res ab fe loquitur, dum jeiuitie MiHio- narii ' i n Chinam intenorem peiietrarunt, intellexerd, mutta aliter habere, quam alii jefuitai negotiatoruin fide nixi, i'cripierint.

Sed ignorare'non debebas, pöftreinos hos nunquam fiiifie MiHionariös linenies, ve- rum in Japönia, vel in Philippinis, aut Goa?, quorum litterae -exftant pr;us edir<e, C16) quam Rogerius cum Riecio in Chi- nam penetrafter. Scripiere igitur hi alio- rum, non fua, fide' nixi/, quod cum tu inter impofturas cenfeas, hoc ipfo impo- fturam committis, qui iilorum ingratiis malain eis fidem appingis.' '

§. V i f .

Verum urges ejusdem Trigautii tefii- nionio egregie abufus. Illb locum l'uperio- rem ita Cöntinuat : quin etiam ex eo ipfo tempore , quo noftris ingrejfus patüit, primis potiffimum annis, non nulla fortajjis non ex- plorata cum litteris noßris navigaffe. Hic

tu more tripudiantis de tuo addis: ( 1 7 ) Si enim nullo deleElu audita pro veris evul- igarunt, fi negotiatorum fide nitebantur , fi

non explörata pro exploratis cum eorum lit- teris navigabant , quid de rebus ipfis, quid de ipfis rerum fcriptoribus erit fentiendurn l nil aliud profedto , quam te magnopere hallucinari, qui putes , res non ut in i'e

funt,

( 1 6 ) Prodiere Venetiis apad Tramezzinum anno JS59. italicc; Rogerius autem cuui Riccio pri- mum in Chinam pen^trarunt 1 5 8 1 . O 7 ) Pag. »6.

MHH BrttUJUI XI funt, fed ut alii narrant, re ipfa eíTe, qui- ve fic omnia contundas, ut quae divertis tribuendâ erant, in unum perperam ve'is cogere. Priora enim ad eos , ut dixi , Jeluitas pertinent, qui nunquam in China fuere, & quae a negotiatoribus audivere, ad

Europaeos perfcribebant, in quibus for- talfe judicium pollis requirere, fidem non poíiis. Poítrema vero ad eos jeluitas t'pe-

¿lant, quiinChinam penetrarunt. Verum non ita, ut facis , juveniliter exultares, li ilia primis potijfimum annis rite pet'pen- d^lfes, & praeterea Trigautii locum, ut tuus ell mos, non truncaifes. Neque enim, fic file profequitur, fimul atque Europam attigijli, Europaa omnia 'per nojcis, fid op or- tet, ut annorum diutumitas, proviñbiarum luflratio, fermonis patrii peritia, lïbrorum le- (iio ad fidem faciendam accédai, qua cum omnia hatlenus fimus- ajfequuti, id fane con- fikitur , pojlremam banc fcriptionem, ceteras

omnes fuperiores autoritate fuperare, Vides eorum Jefuitarum, qui primis potiffimum annis poft fuum in Chinam ingrefTum ad Europaeos fcripíere, errores ab J e f u i t i s , qui diu in China erant, provincias luftra- r u n t , linguam didicerant, & libros lege- r e , correctos fuifle. Id- li tu impoíturam voces, omnes, qui a fuo in Américain ingreífu, linguae ignari, primis potiflimum anms de rebus gentis illius erronee fcripfe- runt, impoftores fuilfe oportuit. Quod fi

ita

X I I

P-* l i n n n g

ita eft, nae tu in hoc genere antefigtianus mérito dici potes , qui de rebus tibi non cognitis fcribillas, autorum loca p líiim truncas , fenfumque de induftria pervertis, quemadmodum hoc loco abs te faótum, dum Tngmùifortajfe depravando, in certi- tudinem converteris.

% v i n .

Jam. puftbam bilem tuam in Jefuitas defervuifte, cum ex improvifo in Leibni- tium incidi, quem verbis D. de la Croie, blanditiis , & adultationibus Jeiuitarum facile capi folitunj fuiífe fcribis, & alibi tamen ab iis vituperatum Bruckeri teftimo nio quereris. ( 1 8 ) Trivultinos nempe Je-

fuitas intelligis, qui Leibnitii theodiceam, Jarvatuin materialifmum , & fpirituaiem fpinozifmum involvere, in fuis recenfioni- bus oftenderunt. Id reóle quidem , fed nefcio, qui fiat, ut nihil facile a te fince- rum dici poifit. Bruckeri Tomum I V . Sc pag. 385- memoras, addere tamen debe- bas, h s c parte II. Tomi illius contineri.

Cur deinde reticuifti Joan. Georgium Wach- terum , J . Godofredum Waltherum, Ruar- dum Andalam, aliosque complures, omnes acatholicos, quos Bruckerus ifthic recenfet,

& qui ejusdem cum Trivultinis Jefuitis fententiœ de Leibnitii theodicea erantP rempe ut in folos Jefuitas invidiam de-

torqueres. Non te pu J e t in tam mani- fefto

C m Pag.

4».

KM m< MJULWMJg

X I I I

fefto falíi crimine deprehendi ? cur item fuppreflifti ea, qiue Bruckerus ad excufan- dos Jeíuitas in haue fere fententiam ad- dit: ,, íequiores tarnen le in eo praeftant

„ Leibnitio, fafli, non data opera, &ma-

„ litiofo confilio taba e f í h x i f l e , fed ra-

„ tionis abufu , cum vim ejus inaximam

„ animo poiiideret, ideoque argumenta-

„ tionibus metaphyficis cunóla compleóli ,, v e l l e t , qui virum cetera bonum f e f e m -

„ per praeftiterit. „ Cum tibi majui, quam mihi, ocium fit, facile rationem mibis, quot hic rurfum impoiluras commife4s.

Sed impudentiflima omnium , quas hi- élenos de Jefuitis commentus e s , impo- , ílura ea eil, quam "cum infamia religionis Chriftiana* ex Trigaut.io per te depravato, Leólori exhibes. Exfcribam prius ,locum lit ilium refers, fubjungamdeinde, uta'pud Trigautium eft , quo omnibus conftet, quam nulli religioni tibi ducas, fcriptores caflrare, diftrahere, quasdam reticere, alia pervertere, rurfus quaedam aífuere, diífu- ere iterum alia, farcire ex tpis multa, non nulla etiam fingere., hoc e f t , futoris, fartoris, & figuli perfonas fumere, moda infamiae notam Jefuitis appingere poflis, cum tamen hac ratione omnis infamia in te redundet, Tuus ex Trigautio locus ita habet: ( 1 9 } Proregem conciliandum,

ne

' " i.

- • •

OsO Pag- in* ia nota 4.,

X I V « r o r e n a a

ne forte inchoatum commercium interturba- ret , fumptu publico non exiguum munus ea- rum rerum , quibus Sinas deleElari conßabat mittebatur —— — qua mille äureorum fum- mam excedebant. Fuit vero primus Leget- tus Ruggerius , quem P• Valignanus vifita- tor , epifcopi vicem fupplere jufit, eo confi- lio , uti tentaret, an perpetuam in eo regno pojjet (latienem imp et rare : ita, inquam , a

te exfcriwtus locus habet; Trigautii con- tra in bee verba. (20) Hoc igitur tempore j'uprem*m hunc magijlratum gerebat e pro-

vincic Fukidna (Fokiana) oriundus, nomi- ne Cinfui, vir fagax ' idem que numorum cu- p'dus. Cum itaque cuperet aliquid q Ma- ,aenßbus emungere , hoc ufus eß artißcio:

diploma ad eos mißt, quo diplomat e jube- bantur epifcopus , civitatisque Prafeclus, ejus fe quam primum ßßere tribunali, quod int ei-

le xijf et ab his advenas illös negotiator es gu- bernari. Re in deliberationem vocata , pu- rum tutum , £5" e dignitate Lußtana vifum

^t

quod jubebatur , ne tarnen ediElum fprevijfe ,

Proregis auEloritatern neglexiffe vi deren- tur • ßatutum eß, ut nominatorum vicem alii duo fuppkreht. Epifcopi vicem, auElore P.

Valignanö

¹

Vißtatore , 'fupplere juffus eß , P iftichitel Ruggerius eo confilio , uti tentaret, an petpbtuam in eo regno poffet ßatidnem im- petrare : in 'PrcefeEli locum Vrbanus .Auditor nomitiatüs Mathias Penella > dicebatur. Ad

Pro

(ao) Opere cit. pag. 149.- 1 ,

V

XV Proregem porro conciUandum, ne forte in- chotum commercium interturharet , fumtu publicó non • exiguum rnunus earum rerum,

quibus Sinas delectar i conjlabat , rnittebatur.

Panni holoferici, quos adhuc eo tempore Si- nce cOnfcerenefciebant, undulates, vefles, cry- jlallina' fpecula, if id genus alia non pauca,

quae mills aureorum fufnmam excedebant.

Hase Trigautius. S i , quocunque judice, publicam mecum fponfionem inires de cau- terio alterUtrum nobis, qui ,locum hunc corrupit , inurendo , certe illo notatus non modo lueem , & confortia hominum vitares,; fed lcribillandi etiam pruritum execrareris. Nec. enim bona; fide yerba Trigautii reddis, & pra?poftero ortjipe, quae poftrema erant, prim is antepoivs- Triga u- tius Rogerium epifcopi vic^m fupplere juíTuim refei't, CO confilio , uti tentaret, an perpetuam in eo regno pojjet fiationeiji impe-

trare :: tu contra qu;e Trigautius. de com- merciis Lufitanorum ad finem rejeeit „ con- feftim in - principio' locus: ais enim: ad proregem conciliandum tie forte inchoatum commeróium interturharet &C. atque . his , qua? Trigautius multo ante pnemiferat.

fubjimgis: fuit vera primus Legat us Rug' gerius, &c. ut ignaris perfvaderes, Roge- rium non eo confilio , uti tentaret, an per- petuam in eo regno pojfet ßationem

impetra-

re ad propagandam religionem, fedj»ne- textu religionis ad mércimonia exercenda,

.¡J: . Vi- .

X V I M i u t t w m

vicem epifcopi fupplere juflum fuifle.

Addis enim iftliic iequentia: confiat enim iron parum frequenter , mercatoris habitu, quin eif mercimoniis infiruilos Miffwnarios iter fibi, alias impervium, facere. Conftat, inquis, idque ita iidenter, ut ne locum quidem dubitationi eiTe putes, Sed unde hoc tibi conftat ? an quia id Mosheimius, ad quem te revocas, dim icribebat? au- diamus ilium. ( 2 1 ) ©er £>c0benleijrfc brauet ©fib, unb bee |)ßnbel bringt ©fib, fann alfo ber Sipojlei tn ber ©tide dnen Kaufmann abgeben, fo tf)ut et rcoljl, fein Stmt ptrb baburcb ntd)t enturteljrct, menu er feinen ©emlnn nur ju ©tyre ©ottes n>fb=

met. E t ex hnc, fi iuperis placet demon- ftratione tu eonftare tibi ais, MiHionarios mercimoniis infiruclos iter fibi, alias imper- viumfacere? miferet me tui bone Cetto, qui ipfas anus credulitate fuperes. F a - d a , quas id doceant, non item nuda ver- b a , a Mosheimio, & a te pofco, & eo- ufque, donee haec produxeris , ftigma cauterii, fi modo fponfioni andes ftare, circumferes. Longe alia difcere poteras ex Montesquio , BußonoHallero , Tavernie- ro , fiPuffendorfio £3"' Kaempfero, nofti Uti-

!

que

(,31) Tom. II. Du Halde pag. 9. regula 7. quas omnes e cerebro fuo commentus eft.' Longe

1 alias regulas Mfflioháriis Jeluitis eorjttm Inftitutum

= prsefcripfit , quas ft McJ/ieimius legiflet, ne is fe intra fiparium condidiliet.

m m » m j c

^{X V I I}

que , cujus religionis plerique fuerint?

quornm verba, cum tuas impofturas dé- ri udaveram , iatis prolixe deproinli. ( 2 2 ) Sed tu, ut videó, mavis fucoruin, quaui apum, naturam imitari.

§. X.

Ceterum, fi vei tantillum judicio va- leres , illád tibi ante omnia cogitandum e r a t , verine íimile pofiit eile , IVIilliona- rios Jeluitas , praefertim Sinenles , quo- rum plerique nobili, & praedivite loco nati erant , tot pericula mari, terraq íe exantlare voluilíe , ut mercimonia apud Sinas exercerent, quod ne domi quideni faéturi erant; infraque luam conditionem eile putaílent? deinde id quoque tibi d >

bebat occir'rere , fi unquam Millionirii in China fe mercimonio dedtífmt , non id Ulis apud .gen te 111 pecuniae avid.flimam,

& mercimoniorum peritiílimam im puné abiturum , quin futurum etiam fuifle, ut eos propterea apud tribunalia cri- minarentur , quod tamen nunquam ab anno 1581. quo Chinam ingrefli funt, ad hanc ufque fetatem contigiíle , ullus, qui alicujus fidei fit, fcriptorum prodidit.

Priina enim oranium , quam luítinere de-

C22) In impoßuris Cettnianis pag. 39. & 40 item 55. & 56. ubi heterodoxorum honoriíicentiífi- ma de Miffionariis Jeíuitis teftimonia reperias, ad qiiíe Cetto, velut ad Medufas caput obri-

X V I Î I • T f r n wjt t u *

debebant, criminatio ea f u i t , quam fub pupillo Cham - hy , religionis infeftiilimus hoítis Ja tig quangjien commovit. Precipua criminationis capita a religiorie Chriftiana,

& Europasa aftronomia petebantur, En ti- bi verba : Joannes Schall — •-- in imperium if credulum vulgus diJJ'cminavit, Jejuni ho- minem ne quam, in Judceœ regno cruciflxum, verum , ac legitimuni ejfe cali , r er unique omnium dominum , ac fupremum illud Nu- men , quod nos fínico vocahulo Xam-ti ap- pellamus. De aftronomia vero • in prima fronte afironomici diarii per fingulos annos edi foliti , Joannes Adamus femper ufus eft ea infcriptione nimium ab Imperii noftri di- gnitate dijfonartte '. juxta nova m Evropccant regulara. (23) Nihil ufpiam de mercatu Mif- fionariorum in tota acculatione reperias, quod adverfarius velut fomitem, qui gen- tis querelas fufflamminaflet, profedo non omiifurus erat- Nec reliquae deinceps cri- minationes feu fub Cham-hy rerum jam po- tito, feu ejus fucceilbre Yong-chingo, &, qui hunc in regimine fequebatur, Kicn- longo in Miflionarios concitatas , aliud , quam religionem Chriftranam, pnerexe- bant, ne verbo quidem de mercimoniis addito, & tu Mosheimio r e m , quam to- ta China ignorât , nude aíFerenti tarn facile

cre-

( 2 3 ) Hace P. Gabiíttñ cx autögrapho fínico vertit, ut cil Hill, ab eo ddit<e parte II. c. XI. pag.

sog. eadem accufationis capita exilant, Hiltoi- re générale de la Chine Tom. X I . pag. 57,

XIX

credis, quod nee adolefcens, qui L o g i . cam a limine ialutarit, faceret, & credis tarn coece, ut non verearis illi calculuin ifthic addere , ubi Fabrum, &c Danielem

^t

utrumque Jeiuitam , in afierti i'ui teftes aflert, apud quos eorum , quae Moshei- mus memorat, nec vola, nec veftigium eft. Fabro, & Danieli eadem credulitate lubdis P. Florianum

Bahr

, qui adverfus Mosheimium i'cripi'erit, quern ft legiifes, non tarn lervitricius MulUrum fuifles con- fe&atus. Tarn lolide enim Mosheimium tuum refutat, ( 2 4 ) ut nec i s , nec alter quidquam contra aufus fit. Quidquid agas, aut valde peregrinum te in hoc argumento fateri debes, aut te voluifle de induflria tot impofturas committere , ut Lectoris candore prudens volensque abutereris.

Sed ne tempus inaniter teram , ron XI.

attingo, quas mihi immerito appingis, ca-r lumnias, quibus viros erudites Galliae, Angliae, & Germaniae a me petitos fuiife criminaris , quae tarn diu calumniae ron funt, quamdiu eorum, quibus nitor, au- toiitatem fidemque non enervaveris. De D. de Paw, ( 2 5 ) & famigerato Norberto (26)

** 2 D.

(24.) Prodiit ejus opulculuro Àugiilia: lcri- pfit autera cum jam X I X . annis Miffionarius in China , & Itector collegii Pekinenfis effet.

( 2 5 ) Edidlt is

Kev/urchts phihjophiqnes Jur ks

Egyptiens if les Chinois, Quae erudkorum ju-

X X

m m i m m

turn de fuppofito Minorello , perfto in fententia. Et quia nova ie rerum leg es, in quibus milii inftituendus oris, oilert, ceiTo etiani reliqnas, quibus omnis lere pagina fcatet , impofturas tuas recenlere.

Venio ad id, quod tertio loco propofui, caput, nimirum te, dum omnia ad elevan dam Jefuitarum famam congeris , multa grammatico , non item critico oculo, te- mere compilable, ex quibus ant inlcitia

tua

dicia de hoc autore fuerint, retuli in impojlu- ris Cettoiatñs pag. 17, & feqq. folidiílfiniis au- teni rationibus refutatus cft in memoriis iinicis Tom. II. pap. 365 — 574. & Tom. V I . pag, 245. ad pag. 373. quse tamen bonus Cetto pag. 24. ita levict, ita proletaria eíTe ait, ut rijutti contemtum mereantur. Egregia, her-

de ! dcmonftratio ! His mox fubdit, duos ju- venes finenfes Jcfuitas, qui Parifios ad con- difcendas fcientias, & artes Europasas mifli 'erant, dum controvertía intcr Leguiriejwtn &

Veshautesrayum de Sinis , velut colonia /Egy- ptiorum, orta eíT'et, eosque de charatleribus Ifidis Taurinas confultos, an cum finicis con- gruerent, rcfpondiíTe, fe iioveni annorum lpa- cio , quibus a patria abeífent, cxaftam vete- rum charafterum notitiam non habere. Hasc propterea Cetto, ut fucum faccret, duos hos juvenes non fuiíTe idoneos, qui D. de Pato,

refutarcnt. Sed hac ratione impudentcr Lefto- ri imponit. Nec cnim i f t i , fed P. Amiot, in fínica litteratura verfatiffnius, D. de Pato confutavit, ut prtcfixa fronti majnfcula littera A . aperte indicat. Nec D. de Pato ad hasc, quod quidem fciam , haftemis quidquam refpon- dit, & nunc audet Cetto? quantum difiant aira lupatis! f 26 ) Quid de -Ñcrberto Capucino,

qui Chinam nunquam vidit, alii, etiam fui ordi-

M « » ««rXTTT

^{X X I}

t u a , aut impoftune tamquam per rimas traiucent. Specimen efto in Aymonio, cujus locum tuis, non item Eruditorum Lipfienfium verbis refers, eo confiiio, ut oftendas, Milbonarios iinenfes, dum Con- Jucii opera ediderunt, regi Gallic, Pon- tiiicibus, & Cardinalibus impolui/Te. E x - fcribo locum , ut ilium nobis exhibes ( 2 7 ) Exjlat, m de aliis die am , in Actis erudito*

rum Lipfienfium anni 1713, obfervatio circa Jcientiam univerfalem in libro Confucii in char*

ta JineriJi, duobus voluminibus fpifiis majoris for nice fcripto , cxhibitam, quod Ms. penes

ipfos Jefuitas Parifienfes, if Antverpienfes fait, quo tempore partem ejus mutilam edir

dere. Jam vero a viro C. Aymonio, verbi

** 3 di. .

ordinis v i r i , fenferint, in impoßuris Cettoianis pag. 63. & feqq. metnoravi, addidique, qua

rationc is manu in D. Lollierii, epiicopi Julli- nopolitani imitatus, & in manifefto facinore deprehenfus, crimen falfi publice cum iniigni nominis fui inftpnia retraftare coa&us fucrit, quod ego teftimoniis irrefragabilibus oitendi.

Et Cetto pag. i}2, de hoc falfario ita : Norber- tus vir religiofijjitnus, cujus nomen ctureis litteris fcribendum primi dignitatis viri cenfent, Quinatn viri hi primae dignitatis? refpondet Cetto, quis alter quam Hortazius ejusque epi- ftola ad P. Cercagvai, lit ex Hat apud Haren- berg Tom. I. pag. 839. qui haec ex perfonato Portugallo, hie ex theatro "jejuitko , & tuba magna, libris autoritate facra, & civili du- dum condemnatis fumfit. Euge! religibftflime Cetto. appara Norberto apotheofm , notnen religiofiffimi viri aureis litteris ad pofterormn memóriám commcada. ( 2 7 ) Pag. 38.

XXII fumumamm

divini apud Hagienfes minjlro affervatur,

•qui editionem integrant meditatur. Difcirnus ex his memoriis Aymonianis , editionem Con- fucianorum fcriptorum anno 1684. publicatam,

vix tertiam partem Ms, cornplecli, deceptos ejfe a Jefuitis , Gallia regem, variosque Pon- tifices, qui de gravi procejfu ex his mate- riis theologicis, £J philofophicis, moralibus, ritualibus, Ü

5

polit ici s , inter hos

t

reliquo- rum ordinunt Mijfionarios finenfes nato , fen- tent i am tulerunt, — — Prolixam prafatio- nem , feu dijjertationem präliminarem, evi- denter in Parte II. detegere, necejfarium fuijfe Societati, operum Confucii depravitio•

nem, partim ut reliqui Miffionarii Roma damnarentur , partim ut de • his S, J . fcripta approbarentur. Multa falja maximi momen•

ti Gallia & Italia S. J. omijijfe , imitatos fuijfe Coupletum, ejusque collegas , edendo

hue opus, non nifi re feci is, 'cf mutatis omni- fbus

y

qua fuo fyjlemati er ant adverfa : fup- preffo infuper integro textu finenfi

}

ut glof- fas plane fenfui litterali aphorifmorum Con- fucii , aliorumque philofophorum fwenfium con-

trarias confiituerent, id quod exemplis fatis gra-'ibus oflenditur. Haec quidem often- dunt, quantum manu in exferibendis, non item judicio in difcernendis, rebus valeas.

S i n e , ut te erudiam.

§. X I I .

A n t e omnia ex te percontari debuifies, qui Ms. hoc, quod Intorcetta Romae re-

li-

u t r u u a u XXIII liquit cuín tota paraphrafi integri textus Confucii, ( 2 8 ) a Jeíuitis Parifieníibus, vel Antverpienfibus ad Aymoniutn per- ve nerit P prasfertim quod ipfe Bayerus ( 2 9 ) dicat, incertum e ñ e * qua id illevia obtinuerit. Profeóto ut Jefuitae id cuín eo coimimnicarint, ñdem omnem fuperat.

Ciun tuo judicio, tertia fui parte mutiluin ediderint, quis eredat, eos tam ítolidos fuiífe, ut malas fuas artes, quibus eos valuifle perpetim crepas, homini hetero- doxo fponte proderentP deinde, fi A y - monius fe id ad patefaciendas Jefuitarum fraudes aditurum minatus eft , cur non ediditP nam illa B a y e r i , editionem im- penfarum dificúltate, aut aliqua alia re Ínterverfam fiiiíFe , ( 3 0 ) admodum cal- va funt, praeíerrim fi cogites, Belgium ea tempeftate fainoforum in Jefuitas libel- lorum foecundam oíñcinam fuiífe. Rur- íus inquirere debuiífes , quo modo J e - fuitas edendo Confucium, regem Galliae deceperint ? quid, quaefo , regi Galliarum cum Confucio

?

Pontifices vero & Cardi- nales itidem fuiífe deceptos, qui de gra- vi proceífu in materiis theologicis ínter Jefuitas, & aüorum ordinum Misionarios fententiam. tulerunt , tam eft.ftolidum»

ut nenio , nifi .contro ver fias de ritibus finir cis rudiflimus id potuerit in chartam con-

** 4 j

^{i c e}

-

C28)

Sotvellus

IJiblioth. Scriptor. Soc. J e f u , artic.

bitorcetta. O 9 ) Mufeum finicum Tom. I. pag.

17. ( 3 0 ) Ibid.

X X I V P t m i m n t

jicere. Controverfia enim haec quasanno 1636. a Dominicanis ccepta eft, anno 1656.

die 23. Martii íopita, & lententia pro Jefuitis pronunciara eft, in cujns poliellio- ne ul'que ad aftnum 1704. per maniere, ut in loco uberius declarabo. Cui ergo bo- no Jefuitae Pontífices, & Cardinales anno 1684. deciperent, qui pro iis jam anno 1656. pronunciaruir ? nec apparet ulla prudens ratio , Jefuitas Confucii fcri- pta earn ob caulam anno 1684. edidif- le , ut ahoruna ordinum Miflionarit damnarentur Dominicani enim & Je- fuitas, illi Innocentii X. hi vero Alexandri V í l . decretis nitebantur, & de Maigroti lite anno 1693- fulcitanda nec Dominica- n i , nec Jeiuitie anno 1684. quidquaui fcire poterant; de'quibus fingilatim alias dilferam. lllud etiam abfurdum , quod eruditi Lipiienles Aymonio in haec ver- ba tribliunt: (^l) pote runt ergo jententia in horum ( Jefuitarum) favor em a Pontifici- bus contra reliquos Mi fumarias , prcecipue eos, qui funt e feminario mifionum exotica- rum Parijienjium

^}

latee in aula Romana re- vocari, cum contenta hujus Ms. non depra- vataprodibunt. Somnia hasc funt Aymonia- na. Nec enim unquam in caula tínica ad- verfum Miiiionarios feminarii Parifini, quin potius pro i i s , ut infra oftendam, Curia

Ro-

( 3 1 ) A&a eruditorum Lipfienfla anni »713,

pag. 48.

u u t t i t m i XXV Romana fententiam tulit* Permultum etiam infererat, ut, quid hominis A y - monius fuerit , Leftorem docuiiFes, ne, quae fides illi habenda lit, ignoraret. Sup- p ebo tuam negligentiam. Erat is Del- p h r a s Grariopolitanus, presbyter Catho- licus, mox ad Reformaros in Holland'iain profugus dei'ecerat , verum anno 1706.

reditum fimulans Parifios venit, & in col- legium millionum , quas vocant, extera- rum ad mi flus, annuaque penfione iuble- vatus, in familiaritatetn I). CL-ment bi- blioteca* regiíe Praefecti fe iníinuaverat, ut aditum ad Bibliotheeam obtineret.

Hoc impemto , íamiliaritate D. Clement turpiter abufus non modo e Codd. Mfs.

folia quasdam excidit, puta, ex membra- náceo veruítiflimo epiftolarum S. Pauli

folia 35. & e Bibliis Mis. Ca- roli Calvi lmperatoris folia 14. fed novem etiam Íntegros Codices Mfs. furto lub- legit,-cunrque iis in Hollandiam reverfus, quaedam ccepit edere ad impugnandam Ec- cleliam Romanam , quorum autographa aegerrime tandem , agente apud ordines fbederati Belgii , Legato aulae Gallics, reftituta funt. E x furto lublatis codicibus duo erant Sinici, alter hoc titulo: dialogas familiaris inter Confiiaurn , c> alium: alter

de arithmetics ( 3 2 ) Inde verilimiliter fa-

** 5 . ólum

( 3 2 ) Addung Sertfefjunq unb (Erg fungen ju cfjaé gek&rím ¿cíiíeit I. p. 1297, & Cata-

XXVI

c h i m , ut fidem apud aliquos inveniret, Ms. Confuciani operis apud fe exftare, nam qui id a Parifienfibus, vel Antuerpi- enfibus Jefuitis ad euiu pervenerit, nemo haitenus docuit, nec iple Aymonius pro- didit j quod tamen ad laciendam fidem perneceiiarium erat. Ceterum, quid ille in edendo hoc opere facturus fuerit, fa- tis declarant libri, quos e x alienis Unguis verterat , de quibus vide Marchandum, ( 3 3 ) qui, quamquam Helvetica confeflio- nis fuerit, egregie tamen veritati litat.

Id unum , & rifu quidemdigniilimum übet addere, quod idem A y m o n i u s , tua opi-.

nione eruditillimus, Paulum Manutiuin inter Magiitros facri Palatii cooptaverit.

Cenfesne hunc hominem, qui in dome- iticis ita coecutivit, in finicis oculatiorem fuifle P Nec illius inter promiifa A y m o - niana oblivifci debebas, quod Lipfienfes Num. V I I , referunt: nempe proditurum f e e x litteris hieroglyphicis, quas Jefuitas in editione Confucii omiferant, quibus confilium contineretur, quod illi de ex-

ro-

1

• — •

logue de la Bibliotheque de Roy Tom. I. des livres imprimés, Preface pag. 46. ( 3 ? ) Di- ftion. hillorique Tom. I. à la Haye 1758. pag.

3a. 33. & 155. de his ita: .91elon l'inexaéitu- de ordinaire de ce traduEleur. Et de Concilio Hierofolymitano : il n'avoit qu'un homme auffi ignorant qu' Aymon , qui put le regradtr com- me un trefor. Et alibi : il firoit bien difficile de montrtr une ignorance plus crajje de notre hißoire if de nos ufagis.

« i i m u u n ¡

^{X X V I I}

aurorando Imperatore Tartarico, & fub-

rogando quodam ex ftirpe veterum Impe- ratorum, & in luis ícholis educato, inie- rant» Sed bonus Aymonius vel uno hoc latis declaravit, quatn parum in hiftoria fínica illius temporis veriatus fuerit. Nec enim Jeluitae, íi Riccium in primo ad Chi- nam aditu demás, unquam icholas publi- cas ifthic habebant, & Litchyngus Imperii invafor tres lilios poftremi Imperatoris ex familia Tai-ming trucidari jullit, & is, qui le anno 1645. haeredem ferebat, impoílor compertus eft» C34O Denique coronidis loco addere poteras, ilia quae Aymonius apud Lipíienles ad cal cera citati abs te operis in haec verba refert: Multas quidem Jefuitarum Societas in hoc vajlo Imperio jam pojjldet regiones in quibus metalli fodi-

nce, aquas, in quibus margarita , if portus , in quibus urbes commerciis aptijfima, qua omnia pratextu religionis occupavit per pri- vilegia a Mandarin'ts hujus fecia impetrata ab Imperatoribus, '(e) quibus multi Minijlri Status , if Mandarini ex ordine Jefuitarum funt. Hac ratione Ledtori oftendifies, hominem hunc penitus infanire, limulque agnovifles , jam nullam in his aclis Li- plienfium partem habuifte Leibnitium, qui tarn fpiflis erroribus haud dubie lituram in- duclurus erat, credoque ipfos Lipfienfes

hujus

(34) Du Halde verfionis germ, Tom. V I . pag.

by &t }jj.

X X V I I I i r r m w m

hujus judicii pudere. Habes fchema, quo diicas critico prius oculo legere, quam mechanice, ut ita dicam , lcribere

incipias.

§. XIII.

Mirum fane eft, te, qui in decurfu opu- fculi tui quid quid Sinicum eft, prscipue ritus eorum, paiiim vellices, lise tur'pi- ter ignoraife, quo minus ferendum puto, te in hoc ipfo argumento uti fontibus non fatis finceris, imo ab Ecclefia folenni ver- borum forma partim damnatis, partim gra- viter vetitis, cujusmodi profedo eft icon de Sacrificio Confucu, a Quesnellianis , uti complures calumniis pleni ab iisdem libelli, in Belgio proeufa> ( 3 5 ) quemadmodum Clemens Papa X L in fuo Brevi anno 1703.

ad Catholicos Hollandiae dato queftus eft. Quis enim, inquit, ut cetera taceamus

^f

tôt ab iis in hac caufa editos libellas videat, jurgiis , malediBis , mendaciis , calumniis undequcLque featentes, quos magno vel ipjis heterodoxis , feandalo ejfe comperimus , quin jlatim agnofeat, quam longe illorum autores, defenforesque a Spiritu JDei funt, qui non e(l dijfenjionis Deu-s , fedpacis. (j}6)

E t

( 3 5 ) Talis icon jprodiit de archiepifcopo Seba- fteno, qui Romae pro Janfeni feûatore agni- tus. & dignitate privatus fuit. Inlcriptiones nihil plane falis, multum vero bilis habent.

(36) Cenfura libelli, cujus titulus : Confide- rationes fuper rellexionibus iu caufa Sinenfi»

Préefat»

« . r m « « n w X X I X

E t tu non folum aliquam eruditionis fa- in a m recufa hac icône te aflequi poiTe iperabas , led aufus es etiam difertis verbis affirm are :

^{non er}

g° l

^am

adeo odiofa vïderi debtnt ARNALD1, *o ejus AMÏCORVM. Cave, ne cum illis ulules. Ceterum, quod me in iconiimo al s te inftaurato, prima fronte advertit, Crat, infcviptio : folcnne Sacrificium Cunfu- cii : l'iibiitque, ritus Sinicos tamquam i- dololatricos a te tiaduci, & Sinenfes a- theismi incuiari. Tune, qui apud tuos L e i f o r Théologie eras , audes, & po- tes idololatriam cum atlieismo conjungere P audi, quiefo, Auguftinum : ( 3 8 ) nemo iinquam jacrificandum cenfuït ,

^{rtiji ci}

, ^{que m}

Dev.m aut fcivit , aut putavit, aut finxit.

O ! te theologummirabilem, &deiultorium prasterea hiftoricum ! qui ab Hunnis, in- de enim vitilitigationes noftras ortum lumière» qui, inquam, ab Hunnis, quos poil diluvium ad montes Gordiœos, du- ce Annio Viterbienfi fabulatore, olim locaveras, his turpiter del'ertis, ad j m - pugnandos annales finicos te repente converteris. Sperabas nempe, u t , ii hos tua opinione enervaiTes , me os etiam, quos ex illis de Hunnis contexueram, eadem opera , unoque halitu diilares.

Hoc-

(37) Pag- 128- (38) Lib. I. de civitatc Dei,c, 4.

X X X K G N W H I U

Hoccine tu eílicere te pofle fperabas ? cogita , anuales fmici Imperii , quos Imperator Cham - hy in linguam mater- nam , hoc efl , Manfcheuricam convertí juflit, quos Tribunalia litteratorum l'um- ma feveritate ad criticen exegerant, quos obfecro ne e x h o r r e f c a s q u o s , inquam, a Jefuita P. de Maílla gallice converl'os, Europaei ut ederentur, fu minis votis op- tarunt, pro quibus comparandis, ut pri- mum eorum in publicis ephemeridibus indicium faótum eft, A n g l i , Galli, Ira- lique , ínter quos non pauci languinis regii, Principes, D u c e s , Academiarum membra , aliique viri doólrina praecellen- tes f u e r e , nomina fuá certatim , profite- bantur, hos tu anuales corrogata a Canó- nico de Paw, Capucino Norberto homi- ne falfario & fiólo Minorello , precaria o p e , fperabas te pofle evertere ? nimi- urn, fi in hac opinione es , tibi b!an- diris S leguntur hi etiam hodie, & quo fepius leguntur , eo plures praejudicia fuá contra antiquitatem Sinicam, relinquunt.

Quamdiu igitur his annalibus apud doótos precium erit, & femper erit, tamdiu etiam m e i , quos de Hunnis one fcri- ptorum íinicorum contexui, quid quid contra mutias, pne tuis Hunnis Gordiaeis locum obtinebunt. Quare, fi quid de- inceps contra annales fínicos obmoveris,

nul-

XXXI nullum a me refponfum accipies , ne major tibi e x m e i s , quam tuis feri- ptis, fama accrefcat. V a l e ! dabam Pe- ftini X I I I . Kal. Julias, M . D C C , L X X X V I I 1 .

Jam finieram, cum fortuito librum tuum aperui, incidique in pliira loca, in quibus de fanditate Confucii, hoftia- rum immolatione , altari &c. item de quasfitis Congregationis de propaganda fi- de in caufa rituum íinicorum, de Turnonio, Navaretta &c. prolixe agis, vidique, te in tam fpiíTos errores non alia ex caula prolapfum e i l e , quam quod in rebus fi- nicis plane peregrinos fis. Itaque puto me opens precium fadurum, fi te in his in- ftituendum fumam. Id vero, ut extera- rum Academiarum morem, & phralim fequar, aliquot Collegiis privatißmis

y

qua;

magno alias veniunt, & ego amicitias cau- fa gratuito tibi prasftabo, me facile abfo- luturum fpero. Verum quidem e f t , d e - mentem XI. anno 1 7 1 0 . graviffima cen- furarum comminatione vetuifte, ne quis hanc materiam, nifi obtenta a fando In-

•quifitionis officio venia, tradare auiit, fed cum ea comminatio hunc finem fo- lum habuiffie videatur , ne diflidentiuni Miffionariorum animi hujusmodi lcriptio- nibus magis irritentur, hujus autein ,

«aula rituum finicorum a Benedido X I V .

pri-

XXXII «rmnnront

pridern jam finita , nullum hodie peri- culum fit, licebit nobis, nam prael'entem te mihi eile imaginor, line noxa hoc ar- gumentum hiftorica narratione compledti.

Sede igitur, & diligenter aufculta.

Hi-

H I S T O R I A

C O N T R O V E R S I A R V M

D

t

R I T I B V S S I N I C I S

A B

E A R V M O R I G I N E AD F I N E M

COMPENDIO D E D V C T A

E T

O C T O C O L L E G I I S A B S O L V T A ,

C O T. Ti F, G I V M I.

Quœ fuer ht initia religionis Chrifliana apudSinas ? nt fenfim oblitteratu fit : per quos , ' if qtmido injlaurata • qui s in ¿a ituhtcenaa 7 no Jus, if qua cautela adlùbita fuerint : per quos , if qua de cali- fa progrefîo religionis primum intercepta, if qua

eventu, fuerit.

XIV.

um Trigautium legeris, nefeire non potes, ' eiTe quosdam, qui initia jeligionis apudSi- nas Divo Thomœ ApoLtoto, vel ejus dilcipulis tri- buant, authoritate Breviarii Eccleiïœ Maiabaricœ lin- guaChaldœa (ciipti, in eam opinionem indufti, incujus Nottumo

fecundo hxc

leguncur

xpir divuin Tlmmm regvum ccelorum voirait, if afcer.dit ad Sinas. His

A ad-

% tíiflorja Controverfiaría»

íddunt conflicutionem Synodalem Theocíofíi Pa- t r i a r h e q u a cum decretum eíTet, ut vicini epiíco- pi quarto qiioque anno Ordination! Patriarch^ in- tereflent, de remotioribus placuit in hsec verba dc- cernere :

Sic et i am epifiopi magnes provinciee, nimi- rum re/iqui metropolita, Chines, Indice, &c. qní

¡ongifhne abfunt, me veiftijfimi montes, if tur bulen- tijfima maria pérmittunt eis tranfitum ad libitum, init- iant ¡itferas covfenfionis ad Patriarcham ferne!fixto quoqne anno.

H e c Trigautius. ( 3 9 ) Hic v e l i m , u t , ubi locuni naftus f u c r i s ,

Mamachium

corrigas, ( 4 0 ) qui Eccleiix Malabarice perperam fubftituit A r a b i c a m , nec vidit apud T r i g a u t i u m , quem his ocis a b u f u m , nulla reddita c a u f a , queritur, Per- fasab Indis aperte difeerni. A t q u e h e c ut aliquam veri fpeciem habertt, ira non fatis gravibus ad per«

fuadendumadminicuiis fuffulta funt⁴ Illud certius, Chriftianos Neltoriana labe i n f e f t o s , feculo V U . jn

Chinam penetraifè, Hujus reifidem facit lapis mar- moreus anno 1 6 2 Ç . in urbe

Sigan- fu

provincias

Chen-fitrutus, qui partim fínica, partim fyriaca lingua inferiptus , precipua religionis Chriftiane capita compleftitur. D u f t o enim a creacione mundi, &

hominis inicio, h u j u s l a p f u m , & reparationem per MefÏÏam a Prophetis prefignatum , & natum ex V i r g i n e , tum Magos ab oriente cum muneribusme- morat, & compendium legis Chriftiane deferibit, q u e ab

Olopueno

ex Paleitina primum in Chinam iliaca,

¿fe magno fävore ab Imperacoribus accepta , poft vero variis viciílitudinibus afta fuerit. H e c finice in medio exarata f u n t : in märginibus vöro Syriac«

epifcoporum, & facerdotum nomina fere fefqui fe- culi exhibeneur. Poltrema

Kircherus

fuo m a r t e , Sinica vero Alvari

Semedi,

& Michaelis

Bou ni

j e - fuicarum opera, tum A n d r e e , ¿fe Mathei originfi

(39) Cit. op. Lib. 1. pav. 124 —25:. (40) Otigg,

& Antiqq. Chriftian, Lib. II. pag. 375.

Collegium 1. 3

Sincnfium ftudio vertit, ( 4 1 ) fed verfioni Kirche- fiance alii prxferunt earn, quam

Fifdelous

fecerat,

(4 2)

& quae nunc penes D.

Deshauttfrayes

e f t , qui advenium

Olopueni

in Chinam affigic anno Chri- fti 6 3 5 . & eretlionem lapidis anno 7 8 1 . ( 4 3 ) Kir- cherus contra primum ahno 6 3 6 . & poftreinum 7 8 0 . A b utroque diflentit

Rtnaudotin,

( 4 4 ) qui lapidis eredlionetn ad annum 7 8 2 . recrudit, <5c Kirchero duorum annorum errorem, immerito objicit, C45) ut ex iubduäa utrinque temporisratione perfpicuum eft. Aliqua Neftorianorum Vcftigia adhüc feculo X I I I , in China exllitiiie Paulus Vcnetus memorat, dum urbis

Qiiivfai'p'Aatmrn

defcribens fubjicit:

una folurn in ea eft ecckf/a Chrijtidmrum Neftorian*«

rum. (46)

Quid his deiriceps ihäum fit , nemo , quod fciam, prodidit. Credibile eft; uc infcriptio lapi- dis videtur fubobicuie indicare, fcnlim fuiife difper- f o s , be, ut in unam cum Sinis gentem fenhm con- fiati erant, itailtoium quoque religioncm adoptaiTe, Certe nullum Chrillianx religionis veiligiurn, cum Willi onarii Seculo X V I . in Chinam penetrarunc, ifthic repertuni eft. Q u i , be ex qlio ordine reli- gioforum prinii fuerint, qui religiontmChriftianam ad Sinas invexerint, non nulla plane dileeptatio eft. E g o , ne quid, quod tibi Temper fuafi, öe alte nienti impreiTum cupio, ftudio partium detur*

alteram chronologico ordine, qux tirma automate tiituntur.

siuguftimani

anno 1 $ 7 7 » duce P . Mar-

A 2 tino ( 4 1 ) China illuftrata a pag, 5. ad 35. (42) Ideé

générale de la la Chine bec. T o m . V . Menu Chin. p. 62. (43) Hift. générale de la Chine Ton), VI. p. 319. (44) Remarques lur les prin«

eipaux endroits &c. itinerarii duorum Arubum pag. 235. ( 4 5 ) b'ejf , ait trompe de dix ma.

Credo erroreni typi elfe, & , ut patet, rcl'cri bendum; de deux ans. C46) Lib. II. c. 64, p. 113.

4

Hiftorîa Coniroverßarum

tino de Herrada ( 4 7 ) in Chinam ex infulis Philip- pinis penetrarunt, quibus camen non diutius, quam quatuor meníium & X V I . dierum fpacio ifthic mo- t a n indultum füit. ( 4 8 ) Hos anno 1 5 7 9 . confe- quuti funt Francifcaui, quos Petrus de Alfar o ^y provincia: Manilanm Cultos ducebat, fed & hi poll V I I . meníes, nulla re patrata, ex Imperio exafti funt. ( 4 9 ) Bi'ennio poít non integro, hoc eft anno 1 5 8 1 . Roger ins quem tu mercimonii caufa id fe- ci lie , ( ^ 9 . ) aliis perfuafum volebas, & cum eo Pafeus, ac Riccivs, omncs Soc. ßcfu, & linguae Sinicat jam fätis per it i , aliquanto feliciores in hoc conatu, quam ceteri, f u e r e , de quibus , ne ordi- nem interrúmpele cogar, alias dicam. A n n o 1 ^ 9 0 . Do-mini cani cum P . Cajl'dio a h a , quam Macaenfi, via appulere , at ubi portum tenuerunt, feribie Ma- m a c h i u s , interrógate , cujates eßent , cum ß ex Europa vetiiße, ut Chrißum mmeiarent, dixißent, ad Prcefethm addu&i, ejus que jußu in vincula conjeSti , annoque poß pulfi in exilfum fuere. ( 5 0 ) A n n o denique 1 6 3 0 . rurfus Dominicani aditum in Chinam t e n t a n m t , eodem Mamachio teile: ( 5 J 1 ) qui primus Pcesdicatorum ordinm Í11 Sinenfi Imperio circa annum 1 6 3 0 . ßabilierit, Angelus Cocchius fuit Florentinas. Haec, ut dixi, firma autoritate

nituntur. Intercedit tarnen Mamachius, qui Ca- fparum a cruce flu ordinis virum circa annum 1 5 5 5 .

in Chinam venifie aiiirmat, a u t , ut alii v o l u n t , anno 1 5 5 6 . Sed cum ob pervicaciam Sinarum nihil ef.

ficeret, fubdit, ilium id tandem obtinuiß'e, ut ex Imperio pellerctw. verum negari non poteß, quin ejus opera intelligi Catholicorum nomen in iis regio.

ni-

(47) Mamachius & Gazzaniga erronee expri- munt de Rada. (48) Gonzalez âeMendoza Hift.

niagni régi Chinens. Part. I I . L . I. c. 13. (49) Itinerarium P. de Tordeplas c, 2. (S0) Cit. op.

pag. 380. ( 5 1 ) Ibid.

Collegium 1.

5 nibus pot iter it.

( 5 2 ) Si linguam ignoravie, intelligi certc nomen Chacholicorum a Sinis non p o t u i t , qui ne Chriitianorum quidem per id tempus rite intellexerant, lingua? autem Sinicx peritum fuili'e Cafparum, nufpiam Mamachius memorat. Ceterum fi is propterea id contendit, ut iuitia religionis Chriftianx apud Sinas (uo ordini a Herat, a-quum , fi non certius, jus penes jefuitas e r i t , quod F r a n , cifcus

Xavier

jam multo ante aditum ad earn gen.

tem ttntans, in vicina China- iniula

Sanciano

mor- tem obierit,

öc

ab ejus motte Melchior

Nunius,

poitea Aethiopia Patriarcha creatus, anno 1 5 - 0 in Chinam evangelii promulgandi caufa penetrave- ric, integrumque fere annum illic moratus (it. ( 5 3 ) Id ipfum forte in caufa fit, cur Mamachius Ric- cium in exitu primum Seculi X V I , in Chinam va- nille narret, veritus, opinor, n e , li annum 1 5 8 1 . diferce expreililfet, jacunam ab hoc anno ad 1 5 9 0 . Augullinianis , Francifcanis, & Jefuitis implere debuilfet, Hinc mirari non debes, fi Gazzanigarn iviamachio confenticncem legeris in eo opere , quo difcipulos fuos Vienna.- in theologicis ditciplinis in- itituerat. Ita en im fcribit: ( 5 4 )

medio fere feculo

XVI. Gafpar a cruce Dominicanus, ac pojl ilium hon nulli alii ex eaJem.mea famUia, primi omnium in ßoreutißimo ¿llo regno, religionem Catholicam he- rum plantare conati funt : tum paß paucos annos eo-

<.em appulit f . Martinus de Ruda Augitßinianus , ac demutu fttb jus dem feculi exitu Mathias Riccius

¿cc. fefu, m iltique alii ejus focii, turn Francifca- hi, aliorumqiie Inftitutorum alumni m tandem region? m

A3 pe-

(52) Cit. op.'pag. 3S0. C5O Sotvtl Biblioth.

Scriplorum Soc. pag. 61a. Ipfe etiam Nunnius id affirmat incpiftola, quam ad Socio* in India Macao die 23. Novemb, 1 , 5 5 . fcripferat, Vide epiilolas l'upra laudatas, & Venc-tiis anno 1559.

apud Tramezzinum edit us, (54) Trait at u I V , edit, Vien. 1775,

6 Hißoria Controverßarum

pemtrarutJt.

Hoc e i l , errorem difcipulis cum

ladla.

igtnerare, quemadmodum ex chrouologia , quam contexui, patee.

X V I .

Id utcunque fit, pei'fequamur inflitutum, Sí temporáneas procurfiones in Chinam quis confide- xen, certum clt, alios religiofos pra; Jefuitis primas tenere, iin contrarationem domicilii, & ftationis,

& , quod hinc conleftarium e i l , induebe religionis Chriltianx primordia iu cenfum vocemus, dubium non eft, quin fundatx apud Sinas Miliionis initium Jefuitis truxiendufn fit, Aecipe nunc, qui id f'a- ttum. Ubi Rogerius cum Pinella urbis Macaenfis Auditore Proregem Cantonenlem oblacis muneribus deliniilfet, is rurfum fibi muñera, precio ab fe re- dimenda , aiferri juííít. Sed Roger i us morbo cor- reptus renuncian per Pinellam curavic , fe inter muñera, qua; Prorex atferri juíIííTec, machinam , q u x , niillo pulíante, horas tere campano indica- r e t , habere, Id ubi ille intelJexit, confetti tn di- ploma feribi jufferat, quo Rogeriu?, quam primum p; r valetudinem licuerit, cum machina adeífet. Ad- erat is non multo polt cum Francifco Palio, &

prxter machinam horariam , vitrum etiam trigo- num attulit, Utrumque Proregi ica plaouic, uc in fano idolorum fuburbano tbtione illis defignata , hoípites quinqué menfium fpacio liberalster haberet.

Verum cum locus novo Proregi proxime venturo dan- duseifet, veritus, ne, quod exreros hofpitio reeepif«, f e c , id fibi vitio daretur, utrumque Macautn re- mific. Id Rogerio fpem propaganda religionis pe- nitus fuccidere videbatur, cum nihil tale cogitantes novus P r o r e x , incertum, an deeeiforis exetnplo, an cupidicate habendi induchis, Cantonem revoca- Tit. Rogerio, quod Palias imerea ad Japones abi.

e r a t , comes additus elt Riccius, qui Cafparis Vie- g « prsepotentis I.uiitani munificentia adjuti, dum Fiüi'tgem iälutant, de muneribus-exeolunt, obten-

to

Co/kghm I, y to

ftruende edi in urbe

Sciauquin

loco, Tocios E . duardum

Stwde

^y Antonium

Ahneida,

óc Franciícum de

Pe tris

Macao in fubíidium vocarunt. A t vix locum obtjnuerant , cum, fufcitata a Bonziis fedi- tione, rurfum cedere coafti, mox iterum revocaci f u n t , nova illis non modo

Sciauquini

^} fed in urbe etiam

Xauciana

Cede ¡ittnbuta. H e c annis 1 5 8 1 <3(, í > 8 2 . afta. ( $ 5 )

xvrr.

Rogerius, tam aufpicaco inicio mire rccreatu®

Macaum rediit, hinc in Europam pro novis fup- plementis folucurus. Riccius ígitur, cui onps ab- bmc precipuum incumbebat, ab inféílatione Bon- ziprum Proregis autoritate non nihil jam liber, ut viam ferninando evangelio preítrueret, a mathema- cicis difciplinis, quibps gentem eam miriiice capi obíei vayerat, exorfus, ludum aperuic, & conbuen- ci juventud Euclidis elementa, & Clavii fphoeram prelegere ccepic, Ea res cum ad Mandarinos vici- narum provine iarum vulgata eíTet, vifendi viri cu«

piditace d u f t i , írcquentiílími accurrerunt, ejusque coníuecudine, ac in primis fcientiarum mathemaci*

ees exiltimatione permoti t amicitiam , polico Fami*

liari Sinis Faflu , cum eo coluerunt. Ipfe adeo Pro*

rex Nankineníis hac fama permotus, Riccium ad fe acceríiit, & cognica viri doctrina domum Nan-

kini

eidem tribuic. Hac benevolentia ille in fpem ampliílimi fruftus ereftus, ita religionis negotiupi privatim traftabat, uc publice machefeos iludmm non intermitteret, captatoque tempore, & loco, muñera E u r o p e a eromus ollentaret, ipter q u e cum minor altera, altera major horaria machina, palatiorum Europeorum t y p i , icones ejegantil pe- nicilo piólas, Se id genus alia Sinis haftenus parum eognica, cerneientur, Prorex Favorem anle cap-

A 4 t a n s , (55) Trigautiu* op. cit, Lib, II. c. 3. 4. 5. & re»

Jiquis,

8 Hijtoritt ControverJFarum

tans, Imperatorem de omnibusedocuit, a quo R i c - cius cum muneribus fociis acceriitus, publico, ut illic mos elt, commeatu

Pekimun

veriit, falutato- que Imperatore, & oblatis muneribus , turn por- r e d o libello iiipplici, jus domicilii, quamquam per- aegre , quod tribunal Kituum in principio vehe.

mencçr adverfaretur, obtinuit. ( 5 6 )

xvnr,

Obtenta Pekini f e d e , cum crebro ad a u l a m , pro dirigcndis- horariis machinis, evocaretur, fen- limque in primariorum Mantjarinorum familiarita.

tem fe iniinuaret, fedulo ad pernofcendos gentis mo- res , regni inllituta , & coniiietudines incubuit, advertitque, Eonzios a litteratis, quorum caput Jtnperator erat, defpicatui haberi, projnde ad am- plectendam religionem chriftianam non plane inido- neos effe. Sed idquoque ilium attonitum, fufpen- fumque rediddit, quod videret, ab iisdcm litteratis

Co ftuc ¿0

gentis m a g i b o ,

&c

defunct is parentibus, majoribusque fuis ens honores haberi, qui primo obtutu fuperflitionis non levem liifpicionem ingc-.

rebant, Itaque cum litteratis iiepius , quam alias, congreffus, intellexit, eos honores legum fanctio- nibiis confticutos efie. Sed is verba iibi dari ratus, collato cum fociis confilio, eos diligenter librosclaf- iicos Sinenfium ferutari j u b e t , ipféque, qui prae ceteris linguam callebat, iis pevlegendis incumbens, poll l o n g u m , moleftumque laborem plane iibi com- periffe vifus e f t , ritus hos jam multo ante, quam jdololatria in Chinam iilata e f f e t , ( ^ 7 ) in ufu fiiiffe, ac poitea, quam feéta; variorum m regnum irrep- liffent, iftorumque facrificuli de fuis fuperftitioni- bus baud pauca, quae primaevae inftitutioni adverfa-

ban-

£56) Trigautius Lib. 3. & 4. item Hiftoirc géné- rale de la Chine &c. Tom. X . pag. 390. ( 5 7 ) Iilata eft anno Clirifti Vide Hift. générale de la Chine &c. Tom. III. pag> 357. & le Fa li- re a£ia de ritibus finicis politicis pag. $6,

Collegium 7

^f

q

bantur, Impcracorum ccliftis, prxcipue

Hong - -¿ui

anno i fevere vetita, ftatuas Confucio erectas confringi juilas eile, ac quidquid fuperllitione ab iis ex India advectum erat, penjtus interdidtum fiiiíFe, HKC cum ex libris clallicis comperiiFet Ric- cius, ufuque ipfo viderec, non Sinas folum; fed Mahometanos e d a m , & Judxos , iisdem ritibus mortuos, quibus fere vivos", prolequi, íntellexifiet- que ex pratcipuis litteratis, id honoris genus ab ortu «Se inílitutione f u a . a d politicen FpedFare, in adverFaria f u á , ut deniceps accuiatius diicutcrentuv, retulit. H x c Funt illius: ( 5 8 )

nihil porro in has left a (litter at or uni) ce lehr ins eft, quodqut latins in- ter omnes , fcilicet a rege ad inßmmn quemqueperti- vet, quam ja ft a fune by ta, quibus quotannis parent i * bus, avisque parentatur. --- In his obfervantiam Fuam ftatnunt, mortnis fcilicet obfequentes major/bus, ut ajunt, aefi efteutßiperftites : nec tarnen arbitran- tur , appoß'tis mortuos ve/ci ferculis, ant iis et i am indigere , fid id genus officii ideofi exhíbete afferunt, quod alia ratione nulla antorem in cos fmnn fibi te- ftari poffe videantur. Imo et i am after um non pauci,

ritus hos fui/Je inft¡tutos magis hi vivorum gratiaui

^y

quam mor t nor inn, ut fcilicet ft!it, cr alii rudiores docerentur , qua rations vi vis parentibus obftequendum quos viderint et i am vita fundos a graviftimo , cF fapieutiftimo quoquetot off, ciis howftari. Et qnoniam

in Ulis nullum numinis partem agvofcunt, nee ab iis quidquam aut petuvt, aut fper ant, id videtur ab omni facrilegi cultus feelere alienum, ¿tiam fortaffe ab

omni faperftitionis labt purum.

Ñeque is tarnen fuse unius opinioni cqnfifus, Tocios quóqüe fuam fententiam promete, & varios thcologos per Indi- a m , «Sc Europam confiriere judie, a quibus cum jrefponFa veniíFent, nihil videri fibi in íís ritibus con-?

tiueii, quod non íalva religion« neophytis permita

A

5

^{* po[.}

10 ïlifiorttt Controverfiaruin

poiïït, Riccius, quantum humane prudentie fas eil, polt plures, quam iexaginta coniultaciones c u m variis habitas, ne oftium , quod ampiiiîîmum

Chriltiane religioni apçriebatur, dedita opera clauiiife vjderecur , cpnitituic dépiqué , ut ri- tus , qups in honorandis Confucio, & proge- nitoribus ufurparent , Sinis adhiberi las eft'ct, iis tarnen vetiris , qui aut legibus prefcripti non e r a n t , aut manifeftas fuperftitionis notas relbrebanc, donee i i s , ad qUos judicium eatenus pertinebat, aliter vifum fueric, uc adeo Riccius, quaii îutui'i, providus, eandern plane rationetn ¿propagandi apud Sinas evangelii jam multo ante videacur inafle, quam ferius deinde facra Copgregatio de propagan- da tide, Vicariis apoltolicis, & Miitïonariis nullP habito ordinum religioforum difcrimine, in h e c verba preicripiit: ( 5 9 )

nullum fludium ponite

^y

nul- laque ratione fuadete Ulis populis , ut ritus fuos, confnetudiues , if mores mutent, modo ne fint aper- t'{(finie religioni, if bonis moriùus contraria» Quid en im afar dins , quam Gallium , Hifpauiam, aut ita!iam

^y

vela/iam Europa partem in Sinas invehert ? non hac, fed fide m import are, qua nullatenus gent is ritus, aut confumid'wes, qua modo prava non fitnt, aut rfpicit, aut ladit, hno vera farta teSla vu It.

Et quoniam ea eft pene hominum natura , ut fua, if maxime ipfas fuas nationes ceteris if exijhma- tione

^y

if amove pr ¡fer aut, nulla odii, if alienti- tionis caufa potentior exiflit ,, quam patriarum confuetudinum immutatio , earum maxime , qtu- bas homines ab omni Patrum memoria afiuevere.

Ad mire mint , if laudate eu , qua landein mer en fur

^y

qua vero I audi s expert ia funt, ut non Pint pr aconit s ufièntatorum more extollenda, ita prudentia vefira er it, de his aut judicium non jerre

^y

aut

(59) Initruftio ad Vicarios apoftolicos railla, apud

k 'tyttier Tom, il, paç, 246,