• Nem Talált Eredményt

HISTORIAM RENASCENTIIIM

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Ossza meg "HISTORIAM RENASCENTIIIM"

Copied!
532
0
0

Teljes szövegt

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7) ANALECTA NOVA AD. HISTORIAM RENASCENTIIIM IN. HUNGARIA LITTERARUM 8PECTANTIA.. lUSSU ACADEMIAE SCIENTIAE HUNGARICAE EX SCRIPTIS AB. EUGENIO ABEL RELICTIS. CUM COMMENTARIIS EDIDIT PARTIMQUE AUXIT. STEPHANUS HEaEDUS.. BUDAPESTINI, TYPIS VICTORIS HORNYAnSZKY. 1903..

(8) ph <n. MgA^.

(9) PEAEFATIO. Eugenius Abel funestissima morte ereptus, sime. collectam. variarum. incunabulis ei. materiam. reliquit,. quam ex. diligentis-. codicibus et. bibliothecarum excerpserat, sed fata. haud permiserunt tempus. et otium,. eam. in. ordinem redi-. ad communem utilitatem edendi. Manibus eius pientissime consecro hunc meum laborem, quo haec Anagendi. et. Nova edenda. lecta. praefiitiones. et. praeparavi.. epistohie. Hoc vohimine continentur nec. dedicatoriae,. non carmina. dedicatoria et panegyrici, quibus scriptores litterarum rena-. scentium praeclarissimi reges Hungariae et excellentissimos antistites. indice. riam. finii,. et. proceres. gentis. Hungariae honoraverant.. ordine redacto. alphabetico. Hic ehicent nomina Aldi, Bochii,. Ransani,. etiam hic. ut. summos. orationem. viros. funebrem. omnem. mate-. Bartholomaei Fontii, Bon-. Constantii Fanensis,. Ursini,. invenies. In. Marsilii. Ficini,. Sed habebis. nominem.. Garsonii. Pacifici,. pro rege Mathia. denuo ex codice Bononiensi redintegratam epitaphia varia ex variis fontibus hausta et carmina ad res Hungaricas quandam relationem habentia, plerumque carmina habitam,. dedicatoria hic. invenies. ;. ad opera quattuor. reperiri possunt,. collata sunt.. Has. Hungarorum scriptorum. opera. sed et. cum. selecta,. codicibus. quae. in. Praeterea incunabulis. ab Eugenio Abelio. collationes partim et ego iterum contuli. cum exemplaribus, quae mihi videre contigerat. Hoc loco gratias mihi agendum est Alexandro e comitibus Apponyi, qui summa cum liberalitate bibliothecam suam rarissimis thesauris refertissimam aperire dignatus. est.. Haec opera sunt. Joannis Nicolai Nagonii poematum Hbri IV. ad WladislaumH., 1*.

(10) regem Hungariae. Cybelei opusculuni de laudibus. ;. perio vini et aquae. ;. Martini Tirnavini. :. et. vitu-. Carmen paraeneti-. cum rarissimum ad regni Hungariae proceres et Bartholomaei Pannonii Commedia Gryllus et Dialogus inter Vigilantiam et Torporem. Heu :. 1. Fortuna saevo laeta negotio,. Ludum Fere. insolentem ludere pertinax. eodera tempore adhortatur. ceres, ut contra. et. Martinus Tirnavinus pro-. Turcos bellum susciperent,. maeus Pannonius Dialogum Torporem Vigilantia defiiit,. scribit. inter. Torpor. !. !. quo BartholoVigilantiam. et. animos. et. subegit. Hungaria funestissima clade servitutem subire coacta Imminuit nox, quae lumina. litteraruni obruerat. pietate prosequimur aetatem, de. est.. eoque maiore. qua Eugenius Abel. in prae-. fatione ad Analecta sua futurorum fidus scribit:. „Non despero futurum diis. esse, qui licet satis in his stu-. versatus hoc vohimine perlecto nonnihil rectius. antea de hac iudicaturus. Dabam. splendidissima. nostrarum litterarum. quam aetate. sit.". Budapestini, die XHI, mensis Novembris 1902..

(11) '. Aldus Manutius Rom. Philippo Cylano Morae Pannonio a secretis regis ac oratori apud Venetos et compatri Obser.. S.. P. D.. mea. Multa mihi grata contingunt in hac. provincia plena. laborum, inclyte Cylane, aed illud gratissimum, quod magni etiam. viri,. ac principes,. quicunque amantes sunt bonarum. literarum et nos de tantis assiduisque laboribus nostris amant. quemadmodum. Es enim et literarum et nostri amantissimus, quod sis apprime doctus nec non ingens decus non modo Cylanae familiae, quae cum maioribus tuis clara est et insignis, tum te praeposito Agriensi ac phirimum,. et tu facis.. a secretis Kegis et oratore etc.. Aldus M. Ro. Sigismundo Tliurzo Pannonio Varadiensi Episcopo S. P. D. -. Acer et ad palmae per se cursiirus honores Si tamen horteris fortius ibit equus.. Vide quantum valet hortatus, quod et equos. aXoY« reddit alacriores, necdum homines.. Nam. et id. genus. etsi ipse. eam. paratissimus ut omnia M. Tulhi parva forma excusa ad com-. modiorem usum studiosorum publicarentur, tamen lecta tua eleganti epistola, qua me et tuo, et Georgii Quinqueecclesiensis Episcopi nomine hortaris, ut cum et propriis et regiis negotiis occupatissimi non queatis domi in bibliothecis vacare politioribus studiis, habeatis hosce libellos a nobis, quod '. fratrem. M. T. Ciceronis epistolarum ad Atticum, ad Brutum, ad Quintum libri. XX. (vegen). Venetiis in aedibus Aldi et Andreae. Soceri Mense Junio MDXIII. ^. M. T. C. Epistolae Familiares accuratius recognitae stb. Vegen. Venetiis in aedibus Aldi et Andreae Asculani Soceri. Junio.. :. MDXXII. Mense.

(12) morem gerere cupientes M. damiis mox et quae ad Atticum,. conimode. foris legatis, vobis. T.. epistolas. familiareis. et. deinceps reliqua, tum aliorum omnia digna lectu. Curabimus. enim ut vel portatiles bibliothecas diosis Jesu favente suppeditemus.. et latine et. Hac vero. graece stu-. familiares epi-. magnopere elaboravimus, quod legens statim tu ipse cognosces. Illud non praetereundum putavi omnia M. T. opera conferre mirum in modum, si legantur assidue, sed epistolas maxime. Nam et copiosum et elegantem et quod facio plurimi, perfacilem stolae corectiss. e thermis nostris exirent,. Qua. scribendo studiosum sui efficiunt.. in. soleo de. mirari. quam. quosdam. industria. in. re saepe. dicendo duros,. Ciceronis scripta ostendunt.. recte sentiunt,. quies sunt quibus non placet Cicero. At Fabius fecisse. Cicero. qui ad te haec.. 'Ad-fiyac;. siensi. cui. sciat,. valde. Ille. qui. Sed. in-. se pro-. Sed YAofjxa. placebit.. cum. Vale. mecum. el?. nostro Quinqueeccle-. meque amate.. Laurentius Ambruster Cibiniensis ad Lectoreru. Alberti quisquis sectaris. dogmata magni. Si tibi sub parvo discere. Hoc. te. ^. magna. placet.. congestum, lector studiose, volumen. Edocet, inque brevi tempore multum. Georgius Anselmus Nepos.. (!). Ad Tydeum. (= a) scies.. Ugolettum.. ^. Ni nobis oculis fores utrisque carior,. l.,onge. ^. ..Alberti. erudite Tydeu,. pliilosophie Naturalis Isagoge. magni. :. sive introductio-. emendate super et impresse summa diligentia. In libros Phisicorum de celo et mundo, de generatione, Metheororum, De anima Aristotelis. Cum annotatiunculis marginalibus." Vegen „Impressum Vienne Pannonie per Joannem Singrenium. Expensis vero Leonhardi nes. :. :. Alautse, Civis Viennensis. Idibus Decembribus. Anno. ^. Georgii Anselni. Franciscus. Ugoletus. et. Nepotis. Epigrammaton. Antonius Viotus Socii. mense Septembri MDXXVI.. Lib.. I.. az. aim. jelii. libri. MCCCCC XIIII.'' septem.. Vegen. :. imprimebant Parmae level rectojan..

(13) !. '!. Ceiitonis furerem fiirore et ira. Nam. me. tu. quid. o inique, tota. ita,. Tentasti miserum necare coena,. Hora. .Dum. scilicet. optima. diei,. venena Dii niagni improbum, ineptum mittis colubros,. et. enses?. et. indisertum. Illum barbarum et impium libellum. Non impune Cras,. erit. hoc. tibi,. miselle. vixero, et hos et hos et illos. si. Evolvam. forulos librariorum. Panatosque Piosque Navitasque, Si quid praeterea infacetiarum est,. Remittam, paria a. Reddantur. tibi. me. est iis venenis. dona pro venenis. Vos hinc este procul proculque, sordes. Si quis haec quoque, si quis olim amore Captus, perlegat haec paruni erudita. Nec. sat sobria. nec severa niultum.. Epitaphium Tadii Ugoletti. Hic Tadius. ille. Situs, utriusque. est saeculi sui splendor. columen. et. decus linguae. Reconditorum sensuum rudi qui iam Silva incohata vatum acutus interpres. Novum Latinis literis phaos ^ fudit Ne moribus dehinc neve naris emunctae Abominabilis imperitiae censor. Vel Cato aliquis vel Metius foret iudex.. Ad.. Tydeum Ugolettum.. ^. Duxerat imperium mundo gens nata regendo Aequabatque astris Martia Roma caput,. ^. Kmi. Lib. IV. a. jelii. '/.m.. jelii. level. versojan.. quaternio o-ik levelenek rectojan.. -. Chaos. C.. ^. Lib. VI. a.

(14) Cum. propria liiiguae tumefacta volubilis aura. Insultat. neque adliuc Graecia. tota sedet.. Opposuit sese magno conamine Tydeus. Nec. tulit. Argolicis Itala regna premi.. Macte novo eloquio Tydeu,. Dat Latiae. pubi. te vindice. Suada manus.. victas Attica. Epitapliium IUustrissimi Matliiae Ungarorum Regis.' Mathias^ regum specimen Hic iaceo. ^. fatis. Martis. et gloria. obrutus ante diem.. Qui domui reges Moravos^ fortesque Bohemos. Atque Polonorum castra superba ducum Innumeros vici ^ populos pulchramque Viennam. 5.. Solus et inmensi^ qui timor orbis eram. Caesare de gemino. fateor duxisse triumphos. ". Romanus, Thurcus et alter * erat. Plurima conceperam nostris fortuna diebus Invidit cecidi pulvis et umbra tamen Aspice qui fuerim, quam magnus postea mundi Alter. '^. —. —. 10.. me. Secula narrabunt. hora brevis.. tulit. 1494.. Antonii Bonfinii.. cum. Atria. ®. statuis ductis ex aere fonsque. Corvini referunt principis igenium. Matthiam partos post Virtus aes. ^. marmor. Matthias E.. -E-ben.. qui. E.. *. viti. geminos. Az. ex hoste triumphos. scripta perire vetant.. Cod. Monac. Lat. m. 428. saec. XV. ex. a XVII. szazadbeli 8677-ik ^. tot. C.. -. fortis ^. C. '. E.. invasi. ". populos E.. (?. Similiter C.. keziratbol.. A. *. is. (Cj. fol.. Megvan 49a. (E).. 4-ik es 5-ik sor hianyzik. talan inmensi ?). Germanius. negy sor hianyzik E-hen. taphiumot a Cod. Mon. 476-b61 (saec. XV. utols6. fol. 232.^. szamu miincheni codexben. — fol.. solus E.. ^. Caesares. (igy) Tarcicus (igy) alter. V.. 6.. a kcivetkezo. 289) (C).. ". epi-. Ugyanazon.

(15) Epitaphium in Ladislaum regem Pannoniae, Bohemiae etc. Huic teneras lector lacrimas inpende^ sepulchro,. Ingenium pietas. Nam. iacet. liic. si. movet. ulla. primo defunctus. tuum.. tiore. iuventae^. Eex idem quondam Pannonieque decus. Dura Ladislaus in Turcos bella parabat. 5.. Robore militiae diuitiisque potens, Ut validum fidei trans pontum pelleret hostem. Demeret et ^ Grecis exitiale iugum. Sed bis ad undenos nondum pervenerat annos, Cum rapuit iuvenem praecipitata dies Jam populos in spem vincendi ^ erexerat omnes Additus et Turcis iam metus acer erat, Jamque gener poterat Gallorum ab rege vocari, Mors nisi turbasset invida coniugium.. 10.. Epistola Jo. Argyropyli ad Ladislaum Vetesium. Perlegi tuam orationem. ^. gravissimam luculentissimam-. que, mi suavissime Ladislae, tantamque fere inde voluptatem. me summorum oratorum orationes afficere Sunt enim in ea summa omnia nec dispar quicquam quanta. accepi solent,. cuiquam inveniri. potest.. gancia sententiis et. Nam. stilus. et sententiae. causae. et. ele-. elegancie quod in omni oracione. expetendum esse maximi (!) opere constat non mediocriter accomodari videtur. Ubertatem praeterea copiamque dicendi tantam in ea cuiquam cernere licet ut si paulo maior fuisset materiam ipsam exuperasset, nec sese parem causae praestitisset quod quidem vicio dicendi tribui potest. Eftertur insuper ubi oportet planaque repetens inde rursus emergit. conformem tam suae partibus causae quam sententiarum varietati perpetuo reddit. Docet denique monet atque habunde partesque suas ultro tales auditoribus eifert quales et sese. '. Vind.. inplende nr.. 5180,. C. fol.. ^ iuventus ' ex C. * vincenda C. ' Cod, C106 b, 107^ kdzvetleniil Vetesi beszede utan..

(16) 10. et natura. ipsa et ars efflagitusse at<jue iustituisse videtur.. Quid plura?. medius. nihil ipse. fidius in. ea afferendum desi-. deravi, nihil aufferendum inveni. Id iiiquam id fectissimis. accomodatissime. operibus. eam. dicendi quasi suis. exemplar. videtur. Et ut. dici. in per-. Ars ipsa. solet.. manibus,. effinxisse. quod. depinxisseque. sui generis huic tempestati posteritati-. que non inexactissimum de industria tradidisse tanta ne immortales exterae gentes nacionesque possunt. et vix. dii. etiam. eloquentissimus quisque media natus in urbe maximisque. in. causis longo tempore versatus egisset, id in ipso senatu non. modo non Romanus sed adolescens eciam egit. Ego mi Ladislae si suum artificem opus satis exprimere possit hac oratione te tua iam eum esse percepi quem exercitatio tantum ad eos homines prope perduxerit vetustas.. Nam. et. ingenio peracri et doctrina eximia et peritia. multarum rerum haud vulgari huic torem per eam. in quibus gloriatur. sensi.. te. Quod. si. aetati subcrescere ora-. adhoc accessit. dicendi magistra exercitatio quis dubitaverit. eum. et ipsa. te. tandem. quem non disertum solum sed eloquentem etiam vocare. fore. Perge. quisque posset. et in id et tuis. studium utilitati. in. igitur ut facis,. quo versaris incumbe ut. emolumento sed etiam gioriae esse. Bawaria. et tibi honori. praeclarissimae non solum. et nationi tuae. Fr. Arnoldi de. mi Ladislae, perge. possis. Vale.. liber singularis de arte poetica. eiusque laudibus et usu delectamineque. Poesis. est. signum vitae. et. hinc est. ^. quod gens quae. sua caret poesi, ipsa quoque careat quasi vita nationali,. et. quod celebriores quaequae gentes suos habuerint et habeant poetas in signum vitae nationalis. Nemo est qui ignoraverit poetarum graecorum latinorumhinc est denique,. *. 16 negyedretii lapbol allo munka, melynek „Prologus"-ab61 a fon-. tebb kozlott idezet veve vau. „Impressum Colonie, M. CCCC. LXXXXII.'-. Azon peldanya,. melybcil. Kemeny. (Kalaszatok, p. 17) az idezetet kiirta,. kesobb a nagy-enyedi konyvtare volt. Pariz Papai az emlitett Gabor neve utan a kovetkezendo megjegyzest „Bonfinius szerint szerette Matyas kiraly magat cantaltatni. De teve elobb. Pariz Papai Ferencze,. :. ki volt ezen. Gabor. ?. liic. labor,. hoc opus"..

(17) 11. que elegantiam, quam. omnes gentes nostrae. imitari student. quoque Pannones,. aetatis cultiores, quin et ipsi. memorari meretur Gabriel. ille. inter. quos. Ungarus, qui elegantissimas. quasque cantilenas versusque nativa sua lingua in delectamen concivium suorum adeo feliciter concinnavit, ut iis ipse. quoque serenissimus D. D. Mattliias Pannonum Rex eruditissimus semet saepius inter ocia recreasse feratur. Idem uti mihi ex ea regione per confratres meos relatum est, nititur. nunc. que suo. Domini Regis sui virtutes bellasermone decantando memoriam tanti Regis. invictissimi dicti. et latio. nunquam emorituram Joanni. "Vitezio. futuris transscribere seculis.. Vesprimiensi ac Viennensi Episcopo. (Hier. Balbiis). '. Qui cecini placidi per amoena vireta Syniechi. Nunc peto Vesprimii Hic tu. dum. tetricis. rura beata. soli.. laxabis pectora curis. Ingenioque reges sceptra minora tuo,. umbra. Ipse leves elegos viridi rem pinus in. Cantabo. et lusus. Esto procul fulvi. si. blande Cupido tuos, cui sitis imperat auri,. Et gravis innumeras arca. flagellat opes.. Hortulus angustique hires tenuisque supellex. Exiguumque pecus maxima gaza mihi est. Me mea Musa beat sacris bene nota Camaenis, Quae cupit in laudes ire diserta tuas. Forte legens nostris mananti a carmina rivis. Dices. :. Janum palma secunda. Post. Micliaeli Vitezio. Blandus Amor. faciles nobis. Jam mitem ambobus ^. Ezen koltemeny, valamint. -. (pag. 197).. iam suggerit. kovetkezo. ot,. Hieronymus. epigrammjainak 1494-iki becsi kiadasabol van veve, azon gyiijtemenybol. „Michaeli p. 203.. Vitezio". irt. A. Ketzer-fele. Iiosszii,. de. kiadas. pedig egy „Valentino Kraus medico". p. 195.. 118-ik lapjan. kiilonben. Vesprimiensi ac Viennensi Episcopo".. alas,. alma Venus.. se dedit a. est.. tibi. erdektelen,. irott. :. p. 206.. -. is. Balbiis. Ugyanvan egy. koltemeny, „ Jo.. Vitezio.

(18) !. 12. Est. tibi. Ille. fiavus Hylas ardor, mihi fuscus lollas,. tibi. sensus abstulit,. iste. mihi.. quotiens posui (dulce est meminisse malorum). Ante fores dura. fiebile. corpus humo.. quotiens vacuo prostratus uterque cubili. Noctem perpetuis traximus At nunc. deliciis. in lachrymis.. fruimur sine fine beatis,. Diicimus optato tempora colloquio.. Oscula carpuntur, lepidi cantantur amores, Tractantur facili dulcia plectra manu.. Quod. si. perpetuo maneant haec gaudia nobis,. Spernamus superi tecta superba. Michaeli Vitezio. (p.. Jovis.. 215.). Dulcia Pelignum redolent tua carmina nectar, mihi Orestaea iuncte poeta fide. Et. tibi. Phoebus adest. et adest. sacra turba sororum,. Seria sive velis, sive iocosa sequi. dilecta Deis, o felicissima tellus. In qua tu fausto sidere progenitus.. Per. te. Pannonium migravit Phoebus. Mixtus. et. in. orbem,. Aonii defluit Ister aquis.. Michaelis Vitezii ad Reverendissimum. Dominum. Jo.. Vitezium Episcopum Vespnmiensem acViennensem elegia (p.. 215. 216.).. Pontificale decus nostro. memorabile saeclo,. Accipe Vitezii niunera pauca tui. Horrida grandisono canat alter bella cothurno, Martia quae Gallo Roma sub hoste tulit, Fraternasve acies et notos caede Philippos,. Et Ptolomaeo funera facta. solo.. At mea Musa tuas numeroso carmine laudes Dictet inaequali conspicienda pede.. Mox. te. grandiloquo referam (modo vita supersit). Carmine Smyrnaeo concomitante choro..

(19) 13. 0,. niite. tibi. Non. quidem, sed pectus mitius ore,. forma Catonis. alia antiqui. Supplicibus. tumidos. facilis,. erat.. scis vincere, felix. Cui datur ex omni noscere vera loco.. Quanta serenati radiet clementia vultus ? Nec quisquam a miti principe tristis abit. Sic Titus orbis. amor Romanae. gloria gentis. Audiit a populo vota petita suo.. Docta Maronaeo tu proluis ora. liquore,. Eloquiique nitent flumina larga. tui.. Sacrarum nosti numerosa columina legum Jura quidem memori pectore cuncta tenes.. Nec. te Tersiten potius. sed Nestora dicam. Qui bene tam noris tam graviterque. Hinc. tibi. sacratae. loqui.. regum praestantur habenae,. Omniaque arbitrio stantque caduntque tuo. Nec nocuit fortuna tibi, sed victa pudore Se facilem tanto praebuit illa viro. Sint. Te. alii. liquet aethereo. Ad I,. certe terrena labe creati,. Jo.. semine progenitum.. Baptistam de Zoculis. pete laurigeros celeri pede. (p.. 224.).. Musa penates. Baptistae, et brevibus ora resolve modis.. Ut noscam, an valeas, me misit ab axe boreo Pannon, inocciduo qua micat ursa polo. Qui. licet. Non. arva colat riphaeis sparsa pruinis,. memori pectore lapsus amor. Carmina non reddent sacras Permessidos undas Sed sunt barbaricis barbariora locis. cecidit. Quidquid enim gelidum. scribit prostratus. Naturam redolet ingeniumque. Epitaphium eius Dalmata me. Dnm. vixi,. genuit,. me. (p.. sustulit. alligeri miles. ad Istrum,. loci.. 224).. Hungara. amoris eram.. tellus..

(20) !. 14. Vesprimiensi ac Viennensi Episcopo. Jo. Vitezio. (p.. 224. 225.).. Maximiis Alcides, totum qui viribus orbem Vixit et. immota. manu. sustulit astra. Pauperis Evandri tenues subiisse penates. mensas parve Molorche. Dicitur, et. tuas.. Te quoque sidereo Praesul dignissime caetu Haud pudeat nostras concelebrare dapes. Jane serenato qui conspicis omnia. Reddas aspectu prandia laeta. vultu,. tuo.. Este procul curae, duri procul este labores.. merum. Sint choreae, ludi, plectra, Cupido. Quisque bibat, sed plura bibas tu pocula largo. dumque. Nectare, Sint. bibis talia verba sonent:. Praesul, opes,. tibi,. sit. honor,. sit gloria,. Et videat Pylios laeta senecta. splendor,. dies.. Sint cito purpureo tua tempora cincta galero,. Accedat culmen pontificale. tibi.. Candida fumoso madeant crystalla phalerno,. Omnia. Namque. iucundis sint loca plena iocis. ioco et requie gaudet formosus Apollo,. Saepe racemifero. est vincta. Minerva Deo.. Otia qui sumsit multo ferventius idem,. Postmodo. virtutis. grande peregit opus.. Inscriptio in loco Jiidicii summi.. Praemia ne. iusto desint, ne. poena nocenti. Conditus hic legum est institiaeque locus.. Rex Vladislaus Nobile quo. ^. ,Proceres. vinciae scribae,. quos. qui. patriae flectebat habenas,. fieri. liiiic. hoc tempore. iussit opus.^. iudicio praesidetis,. item patroiii causarum et testes,. causae forenses. aguntur rerum,. quoque proomnesque alii, per. publici. Vladislaus vos iubet diligere. calumniam iniquitatemque omnem cavere, cuius imperium mementote vos propediem ante Dei si in praesentia eludere tentatis, tribunal futuros, quem inludere non poteritis." iustitiam,.

(21) '. 15. Carmen Hieronimi Balbi Doctoris. Praepositi Posoniensis et Secretarii Regiae Maiestatis.. quae. Inclita,. Sciticis. gens prodiit Himgara. terris,. amabat opus,. Nil nisi sanguinei Martis. Clara quidem bello, partisque decora triumphis,. Sed non. pacificae conscia legis erat.. Non fora legitimis resonabant sparsa tabellis, NuUaque conscripti regula iuris erat. Jus dubie pendens incertaeque alea. Sparsaque clamoso iurgia vana. litis,. foro.. Inde (nefas) patriis eiectus sedibus haeres Haesit et alterius substulit alter opes,. Inque pari causa lata est sententia dispar,. Et modo qui victor mox. fuit ille reus.. At Stephanus veterum laudes egressus avorum Adtulit optatam providus author opem, Qui nunc Pannoniae perscribit iura feroci. Armaque Ille. fulta sacris legibus esse iubet.. aperit regni triplici decreta libello. Et notat ambiguo iura tuenda foro. Atque docet mores, longo servabit ab aevo. Quos Scitha Caesareis legibus esse pares, Et quae vix poterant numeroso codice claudi, Seduhis. in. paucas diggerit ipse notas.. Actio certa patet, certa est praescriptio rerum,. Et contestatae formula. litis. adest.. Quisque suum noscens alieno limite cedet Sponte nec infirmus praeda potentis erit. Jusque piumque colent placida sub lege. quieti,. Sorte pari causas Croesus et Irus agent.. ^. ^Tripaititum opus iuris consuetudinarii inclyti regni Hungariae. per magistrum Stephanum de. Werbewcz. personalis. :. presentie regie. A kdnyv vegen ,Impressum Viennae Austriae per Joann. Singrenium. Anno dom. M. D. XVII. " Balbus koltemenye megvan mfiveinek Ketzerfele becsi maiestatis locum tenentem accuratissime. kiadasaban. is,. I.. p.. editum.". :.

(22) '. 16. Macte. aiiinii. qui taiita. dare. tiiis. commoda. Gentibus, insignis fama futura tua. nostri. est.. Ut Cretae Minoa colunt, Argique Phoroneuni, Legifer et Spartae templa Licurgus habet,. Utque Solone suo dociles laetantur Atheenae, Sic laudes referet Pannonis ora tuas. Maior. Quam. Nam. qui moenia legibus armat,. erit sacris. qui belligerae congerit artis opes.. licet. At sine. arma vacent, solidi stat iure parum Martia bella. Bartholomaeus Fontius Matthiae Pannonio S.. gloria iuris. iuvant.. Corvino Hegi. '. ^. Matthia. Erat,. stans. bello. rex. invictissime,. quemadmodum. urbe fama,. in. validas. Corvine. domueras,. nationes. nostra. ac. felicitate. quacunque. et. con-. virtute,. victricia. signa converteras, perinde ut alter Mars, ingentes hostium. Sed nondum, quae longe^ potiora sunt armis, cognoveramus ut fortitudini animi et scientiae militari studium quoque vehemens adiunxeras^ artium optimarum. Verum ex quo Tadeus Ugholettus vir disertus et hanc in urbem concessit ad tuam bibliothecam eruditus perficiendam, tum vero mirificus ardor Musarum et divina mens strages semper edideras.. :. '''. tua. ". ista cunctis innotuit.. eum de. Quotiens enim Florentina civitas. tua benignitate in homines studiosos deque rectis-. simarum artium reparandarum immortali voluntate loquentem audivit, totiens est erga Maiestatem Tuam incredibili amore inflammata * et tui ^ magnitudinem animi admirata. Qui in tantis maximarum rerum agendarum molibus*'^ et veterum'^. '. Mathiae. S. etc. E.. ^. MDCXXf." E 382. *. egy ^vel). ^. C.. Pann. hianyzik ^-ben.. Pannoniarum. Ed. .. .. .. Georgius. Cl. Familiaris. Remus. Francofurti.. kiadast E-\e\ jeloltem, Cvel pedig a bolognai egyetem. szamu codexet, mely Fontius leveleinek gyiijtemenyet tartalmazza.. longe hianyzik. ^-ben.. rum. is. ,Opera exquisitissima Barth. Fonti. Florent. V.. Regis. Matthiae. (lejebb. C.. '. C-ben.. inflamata C.. *. "^. tui. adiunxeris C.. ^. hianyzik C-ben.. v. d. et er. ^". ^. tua hianyzik. molibus E.. ^^. antiquo-.

(23) 17. scriptorum mouumenta non sinas interire vetustate et novo-. rum ingenia. magnis propositis praemiis et honoribus. Quod si superiores fecissent reges, non tam multi scriptores nobiles deperissent, neque tam diu^ in tantis tenebris humanissima. excites. studia. turbidis temporibus. rem ad. aftulsisti,. illustrandas artes. quidem ex. Tu. iacuissent.. re, et in. serenisseme. unus,. Maiestatisque tuae splendo-. ^. honestissimas convertisti.. *. praesens afficeris per. ternis honoribus, etad. rex his. omnem orbem. Qua. sempi-. omnem posteritatem aeterniorem laudem. quam aut Athenis, Pisistratus aut Alexandriae Ptolomaeus, aut Eumenes Pergami, aut olim Eomae* Caesar, consequeris,. nuper vero Nicolaus Pontifex Quintus, bibliothecis insignibus publicandis.. enim praestantissimi principes. Illi. iis. civitatibus. imperarunt quae liberalibus disciplinis maxime tunc florerent, iisque vigere temporibus, quibus de nominis claritate inter se urbium. moderatores maxima aemulatione. Tu. primus. vero. rerum. et. a. te. amplissimum regnum, quod sapienter, feliciterque gestarum magnitudine et solus istud. nunc quoque. amareddis mansuetissimus musis. Quae prideni ex omni. decorasti,. bilibus. contenderent.. litteris. et scientiis. excolis et. Graecia eiectae, modo etiam a nostris Principibus destitutae, a Gallis vero Germanisque neglectae ad te confugiunt teque. unicum suum decus et certum praesidium venerantur. Unde tua quidem perpetua et singularis gloria fuerit, sustuKsse cunctis studiosis hominibus in Regia signum, quo ex omni-. bus urbibus,. gentibus,. liberalissimum. litterati. viri. popuKs ad. nationibus,. conveniant.. Ego. te. certe. Regem non. in. postremis tanta nominis tua fama compulsus, tantaque tua benignitate in studiosos commotus, incredibiliter ardeo, pro. mea. virili. conferre aliquid rectissimo. Bibliothecae et studii. silio,. potui pro angustia temporis,. opusculis. ad. te. misi.. sequentur maiora. Komae J.. tamdiu E.. -. publicandi.. Itaque quod nunc. Tadeum cum quihusdam. Quem non. longo. meis. post tempore sub-. Flaccum nomini tuo tua Celsitudine digniora. Interim hunc. nostra in Valerium. dedicata volumina, et. ^. laudatissimoque con-. afFulxisti. C.. '. artis. C, arteis. E.. ^. a level vege. utau hianyzik C'-ben, melybol e helyen negy level ki van tepve.. Abel. :. Analecta nova.. <a.

(24) :. 18. oro benignus excipe, inter aliosque auctores in ista Biblio-. theca totius orbis terrarura nobilissima Fontium tuum repone. Vale. Florentiae XVI. Cal. Januarii 1471.. Bartholomaei Fontii Tadeus incipit ad Mattliiam. Corvinum Regem invictissimum.. '. Dubitavi aliquantisper, Mathia Corvine, Rex praeclarissime, dicaremne. Maiestati tuae ))erhrevem perque. humilem. hunc sermonem, habitnm nuper cum Tacleo Ugholetto viro doctissimo et ad tuam Bibliothecam perficiendam aptissimo. Mahiissem enim hoc initio meae erga te perpetuae observantiae dechirandae, misisse aliquod opus. Regiae celsitudini tuae convenientius.. insignius, et. Cui non nisi multis. lucubrationibus expolita et ad amussim perfecta decet dicari opera.. Verum. tui. excellentiam animi. mecum. reputans, non. dona sed affectus donantium intuentis decrevi euni tandem ad te transmittere putans fore tibi non iniocundum praesertim cum ad eum referendum sim adhortatus ab homine ;. amantissimo. me. et Maiestatis. proximis. diebus superioribus domi. invenisset, quid inquit. manibus ? Cui ego. dam ex. iis. percursis. :. cum. scriptitantem. hoc est operis, quod nunc habes in. De. :. Nam Tadeus. tuae studiosissimo.. Poeticis locis.. Hoc,. ait,. Tunc. quibus-. ille,. multis utile opus et gratum. Regi ..... Joannem. Bartliolomaei Fontii Saxettus Incipit ad Corvinum Mattliiae Regis F.Matthiae Regis Soboles Corvina Joannes. Quem '. similem magni cernimus esse Patris. a ^Tadeus" vegen. de Locis Persianis ^. dicatio.. finit,. (p.. 28). :. ^Bartholomaei Fontii Tadeus. ad Matthiam Corvinum. Ugyanaz Remus-fele kiadasbol. A. fent kozolt. levelekkel. „Bartholomaeus Fontius*. :. es. (p.. Regem. :. vel. invictissimum".. 374), raint a. megelozo de-. verssel tiizetesen foglalkoztam. czimti ertekezesemben,. mely megjelent az. „Irodalomtorteneti Kozlemenyek" 1902. evi folyamaban..

(25) :. :. :. :. '. 19. Cum regnum. cum moribus. tueare armis,. ornes:. Ilhistresque tuo sidere Pannonias. Ut meus in. te. ardens animus, studiumque pateret. Munera cum vellem congrua ferre tibi Ac neque Pyrgothelis gemmas, nec signa Lysippi Nec quod Apelleis fulgeat in tabulis. Nec vasa insignem referenti Mentora haberem Hoc tibi quod possem mittere maius erat. Carmina nam primis si complecteris ab annis Post mortem vatum munere vivus eris. Caetera nam tempus ferrumque aut conterit ignis His neque longa dies fiamma nec ensis obest.. Bartliolomaeus Fontius Petro Garasdae Pannonio.. Non. molestias animo depulerunt.. reprimere,. animum. atque. ad. amantissime. tuae. Litterae. me. non dolorem. auctoritate tua confirmatum. constantem habere. Itaque durabo, ut mones,. spem habebo, teque pro. per optimam. cunctas. scriptae. potui enim. S.. singulari fide observantiaque. de. et. tuis in. te. me. non sem-. meritis. amabo. Vale. Florentiae Idibus. Februarii 1471.. Bartholomaeus Fontius Petro Garasdae Pannonio. Simulac incredibili. quartana liberum ex. te. gaudio sum aifectus.. solicitudineque. expulsa. Sed. tuis si. litteris. me. aegritudinis tuae. rebus. ad regem in auctoritate. pristina. tui. permanebunt. altissimo constitutus. Nihil est te. ut ex multis audio. et tu eris brevi. intellexi,. potissima causa,. Nam. et. *. amas, moerore. ingentes animos erigas. compositis. S.. Pannoniis et. gratia. inter eos in. gradu. enim tam magnum, quod ego. propter egregias virtutes tuas suavissimosque atque opti-. mos mores summamque humanitatem non sperem consecuturum. Donec vero in Pannoniam redeas, incumbe toto animo in hanc curam, ut omnium tuorum expectationem de '. comico. 72.. '. fol.. Sai».. 2*.

(26) 20. Hanc, ut spero,. te exuperes.. vinces,. si. ad nostras. te. totum artes^ converteris, unde. Varadiensis praefedura paulum Patavii. dum. ea est ingens) perfacile. (etsi. expectas,. flexit.. Igitur eventa. cura, elabora,. cumbas, uUi oneri,. non. te,. Non. Scribo. ut debeo, teque rogo, ut licet consilio. ipse non egeas, hac. suc-. iniquis deperditisque temporibuSj. non saevissimae adversissimaeque fortunae. amanter ad. rerum. invigila, perfice, ut. resarcias praeteritam omneni studiorum iacturam. ^. te. tamen. in re tibi. haec. meo. a nie consuli patiare.. Me quidem semper in omni fortuna fidelissimum, amicissimumque habebis. Res certe meas omnes, ^ quaecunque sunt, non. tibi. solum hac tanta tuo necessitate promitto, sed ad. te ultro libenter defero. Vale.. Bartholomaeus Fontius Petro Garasdae Pannonio. Tantum. S.. *. temporum rerumque omnium immutata conditio, ut minime mirandum sit, si ego quoque ad tempus patriam mutem. Nam si sapientis est hominis tempestati cedere neque eundem semper cursum tenere non mihi \itio dari putem, si cum ea quam proposueram via ad optatum finem pervenire non possim, alia ire pergam, qua ad exitum tandem perducar. Itaque et horum temporum et mearum rerum omnium ratione perspecta, cum censeam non esse domi amplius desidendum, te per tuum in me amorem meumque erga te mutuum etiam atque etiam rogo, ut de nobis quod est. promisisti conficias.. NuUam enim. aliam mihi viam ad nostra. cumque omnis Italia intestinis dissensionibus est armata, tumque princeps in ea nullus favet liberalibus disciplinis. Equidem ni mihi persuaderem cum haec scrib rem, te pro tuo summo in me amore meostudia relictam esse perspicio,. que in. te pari. tua. sponte. facturum, plura scriberem. rem; tantum. 1. artis. fol. 7b, 8a.. C.. oro, si. ". me. honeri C.. tui. ^. etiam sine. meque. meis. tibi diligentius. litteris. esse. commenda-. studiosissimum semper nosti, hoc. omnis. C.. *. Cod. Univ.. Bonon. 2382..

(27) ;. 21. maximum maximeque netua unius opera me assequi. mihi praestes. quod omniiim est. cessarium. quodque. :. nullius nisi. posse confido. Vale.. Bartholomaei Pannoni Comaedia Gryllus et eiusdem inter Vigilantiam et Torporem Dialogus. ^. Illustrissimo Principi. domino ac domino Oeorgio Dei Oratia. Marchioni Brayidenhurgensi,. Stettinensi,. Pomeraniensi, Cassa-. Slavorum Duci Burggravo Nurenhergensi, Rugiaeque perincipi, Domino suo gratiosissimo Bartholomaeus Panboriensi ac. nonus. S.. Cum multum illustrissime. contraherem,. diuque. mecum. ipse. cogito,. Princeps. quo animum iam poene marcescentem difficile ratus,. in. usum. rubiginem vel semel mordicus. contractam inviciata materia, refellere. Quare non absonum. hac. duxi. saltem. humanae latione quadam. vitae (ut. mecum. materies. totius. reputo,. offert. speculorum. (a longe saltem). quos reperiam cogito, volitaret,. paradigmatum hoc comicorum) calcaneum aemu-. aetatula. hinc se,. dum. illa. duce orbataoffert, Mecoenates. si. ad quos institutum opuscuhim tuto. se tuae ilhistrissimae. dissima totius corporis facies,. dam. sequi,. ac. quam. dominaitonis. candi-. ut alias genuino quo-. stimulo in dies magis laudare venerari amareque satta-. gerem sic oportuno zelo idem tuae munificentiae dedicarem. Nequeo namque Iiac nostra quantacunque aetate comminisci quem vel secundum etiam post tuam illustrissimam dominationem (cum ita polleat) posuero, maxime qui cum generis praeeminentia inter caeteros principes. veluti sol. simus inter astra emices, quales namque habueris. liquidis-. attavos. Bartholomaeus Pannoniu.snak e munkajat a R. M. K. III. 67. talaljuk leirva; megjelent Becsben, 1516-ban. A Gryllus czimii komedia Brandenburgi Gyorgy orgrofnak, II. Lajos nevelojenek van ajaniva ^. a „Dialogus inter Vigilantiam. et. Torporem'' pedig Szakmary Gyorgy. pecsi piispoknek. gyanitja,. Denis „Wiener Buchdrucker Geschichte" 335. azt hogy egy azzal a Frankfurter Pannoniussal, ki Homeros. Bachtrachomiomachiajat kiadta 1516..

(28) 22. praesens pro memoria vita testatur. Quoriim aetas Achilles alios bello. quasque acies non. ostendebat,. lunctatores. consilio. lucri. ut. illi. primas. aut ampli spolii, intuitu, sed quo. patriam ut amicos seque, postremo tutarentur, occupabant.. enim princeps prudentissime, Albertum avum illum tuum, virum non tam corporis, quam animi viribus praeQuis. Romani huius. pollentem, Albertum in((uani. invictissimi im-. decantatissimum ex factis et strate-. perii Electorem, veluti. gematibus praeclarissimis non declamet, cui hoc Glraecum. quodam. numine bIq otcovoc aptaroc a.\i.bva<3d-cf.i -spi Tza.z(j-qc concessum est. Nec minor illustrissimos patruos tuos Joannem et Sigismundum tenuit fama, quos ut unicos divino. habebas,. unicos. ita. Munificentiae. ut. illotis. aiunt. cui. me. promptissimi. nomen. quam denique. transire,. quam. hic. dictaturae peritissimus.. arbitro secundas Dictatoris adscripsero partes. Venit. Reverendissimus. recensendus. Albertus. Moguntinensis epi-. me. hercule, alea claris-. et. paginae aequissimo. scopus patruelis itidem tuus dignus. simorum virorum iure compleri. superstites. mus. tuae. patruelis. manibus Joachimi principis. clarissimi sacri Electoris Imperii consilii. Nequeo. observabas.. adscribi,. possent.. non. de quo. Sunt denique. inferioris laudis. quos. adhuc habeas. Germanos. Inter quos. pri-. sese illustrissimus princeps Casimirus oifert fidissimus. ob eius singularem strenuitatem, prudentiam, consilia, constantiam ac magnanimitatem invictissimi Imperatoris Maximiliani Achates, cuius fortia plaeraque facta etiam victoriae. dona superare videntur. Quid de sanctissimo illo principe Alberto, egregiorum dominorum Cruciferorum Brussiae Praesule. memorem,. universam,. cuius. fama tanto. caeteris. Sarmatiam, principibus,. tenetur. augustior,. per. quanto di^ina. humanis praeferuntur, umbilicos etiam longissimae paginae pede pertractata fratrum reliquorum quibus candes) exposceret, quo evenit ut si id provinciae subire niterer, Entellum Dares provocarem, te postremo laus repentino. (et si. et si. primus) princeps fulgentissime orationi Aeschinis simi-. limum pietate. vtffaSsaaw ^siiizpioiav^. obvio assumo pectore.. Curios facile vincere agnovi,. assumas, comitate. quem. qui eloquio Regulos. Drusonibus comparandus venias, probi-.

(29) 23. Marcos aemuleris, aequitatis ac iustitiae candor tibi Traianum associat, quo fit, ut optimatium quivis invictissimi Regis Ludovici te colat, observet, et hoc non ex alio nisi tate. amore magistro egregio provenire pro comperto statuam. te veluti. princeps,. adeo ut. Julii. me meus. ducitur,. ad. confug-iunt. Longius, observadissime. tuam munificentiam amor distrahit, metuam etiam nunc epistolae modum excessisse, in. tuae. rudentes constringo,. vela contraho,. me. munificentis-. hoc meo qualicumque exercitio dedico,. simae dominationi,. Quod cum per ocium. mancupo.. proque. dedititio. licuerit,. benignissime pellegito. Vale.. servulo. Argumentum Fahulae. Senes Haliarchus liarcus. dum peregre. nem Ethicum maior. forte. quodam emit. proficiscitur servuli incuria,. Clearchus,. natu. Clearchus gnatos, Apollidem Ha-. et. dum. Apollides,. sacra. Quinquen-. Apollini amittunt,. litat. hunc alterum a quos ambos Senes,. manumissus. Siculo, proque seruo utitur,. iuvenes, insperato iudicio Grylli, saluos ac reduces recipiunt. Decipitur tandem fugitivi. doRio.. servuli technis Parasitus.. Prologus in. Gryllum comoediam Bartliolomaei Paunoni.. Jubet vos salvere cunctos Theatrales, Scenicos, Specta-. Comoedus optimos Nemo rependit gratiam ? comoediam non Tragoediam acturi, Semovete frontes a vobis. tores.. :. caperatas, spectatius. opus (ut. (!). qui sunt hic,. refert). advertite,. spectare vetulos,. Bleferones hirtas avellant, quo. hanc spectent fabulam, nam. erit testibus,. fama. mum. si. libere. aures admovet et tamen distinctos enim habetis sensus. his regionibus. ut qui. sedere. nequeat,. :. nunc. ani-. stando negocium. comoedus (morosos, ac ob aetatem molestam lumbifragos,. possit.. Silicernos,. oculatis hic nobis. Senes. quos. qui gradiuntur duplices) inducet,. Athenienses sunt. patricii.

(30) 24. non ignobiles ambo, philosophus hic canibarbitius est in signis, miser cum forte rem parat sacram it ad fanum Apollinis placatum et propicium sibi suoque ut reddat Ibi ut. filio.. conveniunt plures mortales,. ((ui. deum. peractis sacris. ludos edunt, forte puer tumultu, ut illorum aetas expostulat^. vagumque vir siculus, (quia decorus forma) Trinacriam secum avehit, illic dum inopia pressus, Siracusas secum deffert, venum exponit, emit eundem gentilis suus, (paulo ante manumissus, ab auripolide Argentario cive Siracusano), huius alterius nequa senis gnatus, seruit illic servitutem (ut exposcit eadem) mi seram, malum enim mancipium spectatores servitus, casuquia nunquam ante certam in servitute, nactus abeundi copiam, ex fama Athenas patriam revisit suam, cum Aethico pariter vagabundi per urbem oberrant, parasito tandem indice patres ambo pares, pariter reperiunt, post fugitivi ludos spectat quinquennis, flentem. urbano. astum,. servuli. urbaniorum. ipsi. contemplabimini,. spectatores, vos hic, ego intus, ubi mihi bene. cum. Vale,. revertar. mecum una. adferam,. erit,. spectabo.. interim valete. tamen.. Clearchus senex, Aeticus. Vos. interim. intus. filius. rem familiarem curate probe, ego. deos mihi propicios reddam, gratificari liceat,. moniti,. tanquam. dum enim si. quinquennis, Bractea servus.. quibus. tanta saltem. iuventutem agimus,. a nobis vitam. aetate. nisi miseriis. fortunasque haberemus,. parum nobis cum dis bonis communionis usurpamus. Ego etsi easdem iecerim tesseras iuvenis, liceat saltem nunc seni bene bonis facere, sequere hac me, gnate mi, ut primo asuescas, quod ut retineas etiam labor illa aetate bonum est,. pura ut. sint. singula ? Calicem ?. adsunt. omnia,. ac lauta. vasa curato.. Limpham. ?. ut cumlubet,. Aetice mi tenes. Merum ? Farque ? AETI. En sit abeundi copia. CLEAR.. Probe vos ut aiebam curate rem sedulo, ne quod apud deos bene merui gratiae, id cum rediero, maledictis explodam.. BRACTEA.. Curabitur..

(31) 25. Gryllus Parasitus.. est. quam. immortales,. Dii. nunc,. moribus iuventus, pudet nunc. niam,. ita. summa. nuUus adest quaestus. omnis prorsus alienatis etiam. exercere histrio-. histrionicus.. Summus. iocus,. ineptia desiere, foenerari foeneratores, pro sapiente. quisque morionem agitat,. proh ciues Athenienses. quam iam. imploro fidem, fiduciam, ac. rempublicam. in. vestram. diu tenuistis sospitem. vos ipsos non pedibus. sed consilio gradi-. quorsum nunc iuvenes decor patriae, quorsum indoles bona morata moribus, inversa perversaque cernis omnia, mini,. quondam. histrionibus dabantur auris, auscultabatur,. Atticus. civis. me, auc. '. (I). attendebat,. sequere,. infit. ubi. coena ? vacilanti. tibi. ne id quidem ob. studio, cura rei civilis,. quorsum. luxum,. mox. ille,. me. verum quo lassum. seu quovis alio animi aut corporis. animum tandem. cum omnem aetatem meae,. quis. gnatum maiorem natu haberet, forte fortuitu, a meum prognatum genere, vitaque victitantem. et. exercitio,. si. Nunc. lusibus nostris refocillaret.. cogito. nusquam. me. fiduciae tutus est locus. recipiam modo,. nequeo locum ullum comminiscier, at memini senem hunc priscis consciam aggrediar moribus si quid saltem, ut credo, apud. eum. igitur. veterem, veterum manserit reliquiarum et quis hasce. sedes?. aperit. movete. fores,. Inquam propere vos vos ultro e pessulis ni vos mala res agitat, donec hunc admit-. lepidum parasitum confringam. tatis. dem, en Basium,. dii. bellule admittite. :. tan-. vos omnes pessularii Postarii Portarii-. que post hunc diem, perdant,. nil. moror, tandem videbo quid. genius domui huic contulerit.. Clearchus. Rem. et. Haliarcus senes.. quos plane impios in. me hac. die. mecum adduxi hunc unicum. ante. discurro. *. me. posse arbitrabar,. sensi,. namquem paulo gnatuni, omnem. divinam peregi, placare deos. suburram basilicas. talan. :. aut.. deperdidi. cunctas. perlustro.. si. meum.

(32) 26. quispiani. et. alios,. alio. dii. (!). cium. facit,. dant). me. spe. inani. inquirunt deperditi Aethicum. eiulantem. illis. nomino,. immortales nec nomen tenent, recurro. mox ad. tandem. pedem. me. multi. filiolum. nomen. solantur. quid. viderit. alios qui forte theatris. nemo. fixerant,. constiterant,. aut. raortalium mihi miserrimo in di. omnes ecapites redHeu miserum me, qui tanta iam aetate,. nec desunt qui. irrident.. (quos. dii. ludos, festivitates, amoenitates, delicias, et vitam. cum. filio. Heus omnes advenae incolaeque, ecquis meum vidit gnatum parvulum', parvulum inquam quinquennem. Vae cano capiti tuo, senex, qui ita rem tuam curas negiegenter. HALIARCVS Senex. Quis hic suis ineptis clamoribus omnes amisi.. opplet. plateas,. totumque. quisnam gentium quasi Jupiter. quid video,. pius, ut. quod. miser oculos. coaevus. illi. follis,. Proh. oppleatur eiulatibus.. eccum senem vicinum, accedam prodefixit.. Salvus. ut. sis te. tuus. CLEAR. Quis me coaevum. nam. CLEAR. Heu. salutat tantis. sibi. oppressum malis nominat? HALI. Respice senex sime.. uisam,. ibo. mali obuenerit scruter, compellabo,. humi. Clearce.. vicinum,. confundit. lepidis-. Haliarce et tu salve, sed cur quaeso. HA. Ego illudam ? qui obsecro ? CLEA. Quia lepidum me senem aiebas modo. HA. Non miror si hac aetate mox molestum accidat, cui dii male volunt huic et tu illudis modo.. est hic peculiaris. mihi cur tam. senum, morosi ut. tristis ?. sient,. morbus, sed dic. CLEA. Quaeris? HAL. Quid. ni. quae-. ram qui id nunquam sciverim, nec te praeter nunc toto mense viderim. CLE. Filium perdidi. HAL. Filium? CLE. Gnatum unicum. HAL. Gnatum unicum ? CLE. Vitam totumque aetatis meae solamen. HAL. Quem obsecro? tuum Aethicum? ubi gentium? CLE. In sacris AppoIIinis dum. quem ego miser posthac vidi nunquam. HA. Ne lachrymare hac aetate, senex, quem tot anni et nunc ferme orbarunt luminibus. CLE. Ah ah Haliarce, quam hic cordi est charus meo. HA. Non inficior, sacrifico, infantulus ludos. miratur. verum hoc unico. solare saltem, quia. et fugitivo simul. servo careo,. sic diis forte. mus. placitum. eos negiigamus.. est,. eamus. ne. CLEA.. iam decennio. dum. Licet.. intro,. fiilios. terge. efflictim. et. filio. oculos,. deperi-.

(33) Parasitus, Aj^ollides, Aethicus. Dii illis. miseris. pensilis, niis. omnes deaeque hos pessimos disperdant sues ergastulo. quum. glandibusque. laridis. inclusae,. ego esurii male oppressi. et. pernis,. mole. :. cum. dies noctesque. cubant. turdi lepores, phasiani,. et affixi. male. parietibus capite terram. misertus ego,. cum per cancellum. me. nec. :. illic. pensitant, ni-. natare. vincti. poenu. (?,. queunt). compedibus. versus haerent. inspicio,. Vae. quae velut uva. lupi qui miseri ligati in. lapidaria. !. Quorum. solatus miseros. apud senem adepturum spopondi, iuterea veniunt senes, ego more meo insilio ne{(uiter aperio pharetram, promo unum iocosum iaculum, hii autem lippi senes maledici lachrymantur, ego itidem lachrymas eximo, quo mores conveniant nostri, mox alter fuste me miserum contudit probe, adeo ut vix lumbos coutineam;. ne metuerent,. ego domo si. quos. adloquar,. exilii. ipsis. dii illos. illico,. iuvenes ex iocos. gratiam. senes perdant, ibo in forum,. insidiis coepero,. edidero,. gaudia, utinam et minos. promptior. (= Minos). ibi. eos. compellabo,. enim haec aetas ad. ipsehos. nequam. tenes, in. Sed eccum adolescentem, quem, ni fallor, servulus subsequitur, advenam esse oportet, ut vestitus indicat pone insidias, Grylle, tende rhetia, stringe nodos, quos ubi coeperis, ampla spolia nanciscare necessum est. APOLLIDES. Dii boni, cum patriam sic intueor post iam decennium Aethice vix prae laetitia ^ asto, sic quasi in Acheronte flentes. faxit.. somnis eam viderim in mentem venit, utinam quis se nobis. obvium a quo aedium et patris sit inquisitio nobis, sed eccum Parasitum, quam molliter incedit, imitatur ciconiam credo, coenam venatur, hem probe dierecta (!) ad nos. offerat. hominem et si abiectum, notum tamen alloquar. Salve, Grylle, hominum omnium et parasitorum nequissime. PARA. Nequam hic homo esse sibi. iter. oportet,. sumpsit,. nequeo. qui sui similem etiam procul agnoscit,. hic lepus est, domitus. iam pridem, nam. sed propius aggredi lubet,. ^. quin. loeticia A.. mansuetus. ultro sese irrettit. quis pestem agrorum,. (!),. frugum-.

(34) 28. que perniciem nominat?. PARA. At. mancipium.. mancupabit quos. (!). tu. APO. ? Huc huc optimum. opiparam. Jupiter dique omnes quos coelum,. quosque mare. terra. (juod. malum hodie mihi coenam respice,. sustinet,. num. vos. salvos. advenae. urbem emendi hanc est animus? sic aedes cunctas examussim contemplamini, nec frustra inspicite, non dum de ea auctio per praetorem propalata est, ob id aliam vobis urbem emptui eligite. APOLLI. Vae capiti tuo, sic advenam reducemque herum incolis advenisse. volunt,. vobis. PAKA. Mihi Hector aut Menelaus heri fuerunt quos praeter famam novi numquem (?) ac tu. APOL. Respice. PARA. Maton Apollo (Ma tov 'A.= Apollora!) quid video Salve accipis. !. !. Apollides atticae iuventutis exemplar, sed te ob fideni ob-. meamque, donec huc me. testor tuani. patrique tuo. teris,. PAEA. Quid. ni,. recipio paulisper asti-. APOL.. reditum nunciem tuum.. imo. pervivit.. APOL.. Vivit. ne?. Salvus sum, propera. igitur.. Gryllus Parasitus, Haliarchus, Clearchus^ senes Serpus,. Lingo. lorarii.. His ego hodie foribus exitium dabo, ni. heus. et quis. furcifer. illico. aperiantur,. hoc aperit ostium? HALIA. Importunus denuo. non dum abis Lingo. Serpe abigite procul mastigiem. ab aedibus.. PARA. Ego. res est, te salvum volo,. lorarios tuos nihil moror,. tibi. gaudium gruatim. (!). tecum mihi. (forte:. gratiam). eum cum fiducia. PARA. Quid si reducem tibi tilium nuntio? HALIA. Quem filium? PARA. Filium et seruum salvos ambos. HALIA. Filium et servum? quam blanditur furcifer! PARA. Immo Apollidem tuum gnatum unicum cum Haliacte fugitiuo servulo advenisse te certifico. HALIA. Solvite flagitium, quo liberius mihi colloqui queat. LORARIL Fiat. HALI. Filium meum cum fugitivo servulo advenisse aiebas ? PARA. Aio, inquam, sic me adfero.. HALI.. Nil opus est gaudio tuo, in. sancta amet crapula et saturitas, ut hic salvus a te actutum. HALI. Si vera dicis certum est apud me, meumque gnatum perpetuum tibi donari dapinarium, age igitur, ut hunc videam. PARA. Priusquam asparagi coquantur, hic ero. HALI. Clearce progredere. CLEA. Quid est? HALL Paraconspicietur..

(35) !. 29. modo reducem mihi filium nunciavit. CLE. Apollidem tuum ? HALI. Eum. CLE. Gaudeo, si quid boni tibi accidit, situs. Haliarce, utinam. nunc. tibi. tandem. diis. si. placitum foret, ita mei, ut. videndi daretur copia gnati.. Gryllus Parasitiis,. Haliarchus,. HALIA. Faxit. Jupiter. Clearchus senes, Apollides,. Aethicus adolescentes.. Hem tibi senex felicissime, reducem insperato HALIA. Cum te salvum conspicio, gnate mi, gaudeo, gratias ago.. placitum. APOL. Ne. fuit, ut. lachrymare, pater mi,. filium. disque. cum. dis ita. nos salvos ac sospites contemplaremur mutuo.. HALI. Da manum etiam, fili, seni huic optimo. APOL. Ut vales communis amice ? CLE, Ut homo miser. APOL. Qui ? CLE. Quoniam gnato orbatus meo. APOL. Dic, sodes, fuit ne uUus tibi gnatus. CLE. Utinam ita nunc hic esset, ut fuit. APOL. Parvulum esse oportuit, quotennis obsecro? CLE. Cum hunc amisi quinquennis erat nunc, si usquam gentium vitales carpit aures, invenem bellum aestimo. APOL. Nomen quod illi indideras? CLE. Ethici, nam civilis his (I) puer ;. cum Athenienses ita appellitarent. APOL. Serva me Jupiter, quam inopinatum gaudium sic fata forte ipsique coeHcolae hominum fortunas disponunt, et tuas nunc senex optime, cum his (!) gnatus tuus in noti et amici manus inciderat. Quare te nunc communem amicum communis participem esse volo hilaritatis. Is est tuus Ethicus quem manumissus ab Auri poUide argentario forma et facie istius motus a Syracusano quodam homine viginti minis emi, quos dum reddis, tuum tibi emancupo doque liberum gnatum. CLE. ApoUides cum sic me beas habeo gratiam, erat,. viginti. quo. evenit,. ut. probe reddo minas, quantas ego pro. profudi lachrymas?. PARA. Hic solus. sed marmore signandus,. qui. te,. dies candido. Ethice mi,. non. calculo,. ambos tam beUe beat. senes.. Sed quod in rem tuam faciet, id ne neglexeris, GryUe Priusquam hoc loco abeatis, vos per stygias paludes adiurasso, pro perpetuo dapinario, praestate fidem. CLE. Promittimus tanquam de nobis benemerito. Haliarche, nos in aedis ubi merorem gaudio, famem sacietate antevertamus,.

(36) !. 30. PARA. Vos interea rem agite coquinariani, ego servum Haliactem mox huc vinctum adduxero. HALI. Ob-'. recipere licebit.. rem. secro. LORARH. mur,. Lingo, Serpe, hunc. sedulo.. egeris. HALL Conde. Fiat.. curantur intus probes,. Condus eoquus. singula, ut. dum. sequimini.. sacris inniti-. rerum omnium ubertas.. adsit. curabitur.. Oryllus Parasitus, Haliactes, Servus, Lorarii.. Vos huc paulisper secedite,callide tamen, cum vos primum advocasso, vos moras rumpite. LORA. I modo. PARA. Heus bone. vir Haliactes,. frugi. servum. licet. hoccine. probi servi officium?. herilem. filium. clam patre. Siccine. abducierV. HALIACT. Quaete mala crux agitat furcifer, herilem filium? quem tu mihi Haliactem nominas? PARA. Sic quasi non noris, lepidum mancipium, scelerum acervus. HALIACT. Is homo monstrum agit, apage a me procul, quid me tenes furiarum alumne? PARA. Lingo, Serpe, huc propere, vincite mastigiam, et verberonem pessimum HALIACT. Quid feci deprecives Athenidatum huc vos coepistis nequam pessumi. enses, vestram imploro fidem. PARA. Nil opus est hic fide, !. nos. te,. plagipate, hodie ob fidem. exemplo. cidinas, miserrimis. tuam. in pristinam et lapi-. ut sis caeteris,. qui servitutem. HALIACT. Audesne me, flagitium (liberum) servum vocarier, modo qui Aethiopiam eggressus sum apagete a me mactutum carnifices. Hem tibi, ut denuo hominem liberum, pro servo autumes. PARA. Heu me miserum, heu serviunt servis.. !. Lorarii adsitis, quaeso.. LORARII. Nos. mus, indamus alas pedibus. ;. hic. non. si. sapimus, terga verte-. alia. opus est. fiducia,. vides Lingo, ut Acherontis ianitor hunc contundit miserum. me. PARA. Sine obsecro quisquis es, HALIAC. I in maximam malam crucem. sequere quantum potes.. liber et here mi.. servus. is. frugi. non. est,. qui. quasi e promptuaris fallacias. prompte promere nequit, quo corium salvet suum. Di boni, quantas lioc tergo plagas, quod (!) flagra sustinuissem, ni docte personam mutavissem. Ego donec callidas ut lubet. fortiorem nactus adversarium, hinc et plandite. ;. castis. me. recipio.. hanc moribus comoedus. spectatores optimi. Fiiiis.. egit. Vos valete comoediam,.

(37) 31. Vigilantiae et torporis, virtute arbitra Bartholomaei. Pannoni Certamen. Reverendissimo in Christo patri do. ac dno. Georgio Episcopo Quinqueecclesiensi alias Maiestatis Regiae Cancellario supremo, dno. suo gratiosissimo. Bartholomaeus. Meminimiis. 8.. pro comperto ducimiis luce moeridiana. hominum optimorum memoria comprehendi,. clarius in. saltem. sicco. et. Pannonus.. quandoque diebus annisque Romanos. sunt, statis. qui. pede historiam non praetergressi. aiunt). (ut. (!). ipsos, alios. exercitio corporis, alios (et proestantiores) animi exercuisse. palestra,. quo animum cum. tum denique studio. pondere labefactatum,. rei civilis. pervigili fatig-atum tactu terrae. Antaeiano) viribus resumptis denuo pugnarent.. apprehendemus, fuerimus.. si. Argiva. Quis enim. illa lustrica. (exemplo. Quod. facilius. certamina contemplati armis belli industria,. eos qui totius. ingenio denique, orbe universo exuberantissime praepollentes. abs re ludos eius modi auspicatos fuisse dubitet ? enim, do. reverendissime, latere arbitror,. non. orbis Imperatores, saturnalia. nisi. Neminem. quos recensui. ut. summo conamine. pro-. secutos fuisse, seque mutuo xeniis ac apophoretis, condonasse,. unde Antistes humanissime, praesens Vigilantiae ac Torporis certamen, castis plane moribus, tuae politissimae Minervae dedicandum duxi. In quo Censoris limatissimi adhibueris officium, si forte faciet.. Tua tamen. quibusdam. in tui. mox adstomachum non. nihilo secius reverendiss. Do.. pagellam pellegat. Phira me,. in locis. dum. primam saltem. per ocium literarium. licebit. de. nominis aeternitatem moraturus. Vale.. Vigilantia.. Vigilantiam. veterumue. si. forte. mortalium. aliqui,. tabulis, seu quibusvis Apelleis. non ex pigmentis imaginibus e qui-. bus, aut Pythagoram, Aristotelem, divinaque censura Catonem,. cum. eoruni. tenerent. imaginem,. imitarentur,. longe tanien,. anfractibus deuiis, quod symulachro deviantes ambiunt.. adsum rerum mearum consultricem. abs. me. En. provida, poenitentiam seram rerum propello,. procul apage. si. quid con-.

(38) !. 32. sultum miiius providero, priusquam urgeat odi delitescentes. somno, ganeis. immundo amori. et. obstrictos, qui licet vigi-. lem, requirat; nani vigiles cupidinis arcus, delitias amarus. amor. nec proprio stimulo contenta,. ast exorbito,. exposcit,. quandoque arcta curetur. Quid ego Jupiter, quid intueor profecisse iam lassa Sed misera hic cerno, homone an belua est, nam eoeno illitum «quallidum truncum arbitror torpescentem. Heus tu, quid. aliis calcar. addo, quoties res, et. si. !. tu. stertis,. homone an monstruosa chimera, hominem, en schedam notas affixit, mirum. inquam,. non loqueris. ;. ast. tibi dico,. qui ingenium opus exequi poterat. Sed legam, proh di immortales, quid video. Cum enim. sum.. ;. is est,. quem mari. infantula adhuc,. bus profari audissem,. nomen. terrisque prosecuta. Torporem charis a parenti-. tenellis. ac credulis auribus. molestum, semper monstrum, hoc hucusque crebrius insequem,. probe teneo. Heus tu Torpor. !. Torpor,. nil. quis. me. set,. experiar. Torpor te volo, te ego per. misera beatior foret unquam,. mum, hominum. corporibus tacite. lachrum, adiuro, responde. hic. lethaeum gustas-. somnum. dulcissi-. irrepentem mortis simu-. TORPOR.. TOR. Quis me miserum. vivit.. si. respondes ? sed. Hu, hu.. VIG.. Perii,. tanta svavitate orbat? Sine,. obsecro, sine, torpeam. VIG. Surge ignavum pecus. !. inquam,. Nonne musaeum cernis, sic conspectum optimi princicolis ? TOR. Hem quid est ? Esumne aut potum vocas ?. surge.. pis. quod mandani, quodque obsonem, ut denuo torpeam. VIG. Tibi dico vigilia, sume actutum mapulam, qua oculos abstergas. TOR. Ubi patina praesta urceum, liguriam quo somnum incitasso facilius. VIG. Belua non urceum,. Da,. obsecro,. sed sus, surge, inquam, a coeno. TOR. Bene, Hercule praebe suillam, probe. (!). saginatam, sed, quaeso, papaver adspergito,. ad somnum facit. VIG. Di te perdant, vigila tandem TOR. Beas me, cum pernam nominas; cedo etiam glandulas! nimis venter fame crepat, vacuum metuo. VIG. Nondum. nam. et id. vigilas ? vigila Torpor, vigila Torpor, vigila, vigila en pati-. nam, urceum, sumen, pernas, glandulas. TOR. Heu me miquis tam importunus somnus nunc me occupat .serum ,. Vigilandum, satius •dico,. erit. vigila, conspice,. quam torpescendum. VIG. Tibi contemplare quos cernas. TOR. Miser nunc,.

(39) 33. somnum. qiiam gravem. ego,. spectatoribus, vultis, ut dicam. movebo. €um iam iam musaeoque. dexteram,. non tamen. ;. Nondum. sodes. VIG.. Vigilantiam. coepisti? ut,. eccam Virtutem dominam (!). eiulatus,. hem. cum. TOR. Nec medixeris sciam.. non nosti? TOR. Ast pereas, quae me. somniantem vigilem, vilem Vigilantia suplico. et ni fallor,. sed quaeso, quisquis es mulier, et. mini quidem, sed scin, cur inquiro ?. VIG.. venientem,. nescio quo coniurationis. et. plagis misere adficientem,. quam tumet. sis, dic,. somnium ? sed dicam,. ipsis frui potuisse,. meque lacessentem,. post. genere,. risum. delitescerem, videbar lautis ferculis interesse,. stipari,. mulierculam,. quae. habui, et optime certe,. et. reddidisti.. reginam, salva ut. VIG. Sed. sis. dea, diis. VIRTUS. Et tu sed quid rumores isti ? quorsum quos editis ? Vah quid Sphingis monstrum huc ad!. Monstrum hoc mortis aemuhim, ego tua pedissequa missis obsequens, refeci denuo. VIRT. Probe VIG. Sed obsecro, monstrum hoc, mea Virtus, ne impune transeat, iudex pro tribunali asside. VIRT. Decet. VIGI. Progredere lamia et larva nocturna, Endimeonis (!) heres ex asse. TOR. Obsecro VIRT. Mea amata — Mitius nam emendaduxti Vigilantia ? VIG.. !. ut spero — accede. bitur,. rem. !. Promittis soranolentiam ac torpo-. posterum non tantum. in. sectarier.. TORPOR.. Promitto.. Spondes Vigilantiam nomini tibi fore ? TOR. Spondeo, VIRT. Ganeam crapulam posthabere ? TOR. Ganeam crapulam posthabere. VIRT. Virtutem, Vigilantiam summo conatu imitari?. TOR.. Virtutem, Vigilantiam. summo. conatu imitari,. per hoc immensum, horridum, sanguinarium, cruentum, gal-. lorum gallinaciorum. praelium iuro.. VIRTUS. Omniumque. parentem Virtutem omnes spectabiles spectantes, veneratione €olite.. Spectatores, sic itur ad astra.. T s\o. J.. Abel: Analscta nova.. Q..

(40) 34. Bartliolomaeus Francfordius. ^. Georgio Notario Crembniciensi. Reversiis ex Babilone bonis avibus te sahitat tiius. amicus Bartholomaeus secum pleraque nova ad-. frater et. Sunt. ferens.. ille. de hoste. nostro rumores,. qui. occupacionem. regni nostri promittunt; facit hoc eccitas nostracium, avexit. proxime miseram plebem. barbaram croatiae catervatim, avexit ex Carintia pkirimos magis miserandos, conatus proposito in mari ad Zegnium et Sanctum Vitum in flumine, repulsus tamen viginti galeis venetis contranitentibus de quo et ovarunt graviter. Gallus proximis diebus Mediolanum civitatem occupasse. et. fertur, qui prius. de castro triumpharat. Sum-. mus pontifex hactenus Romam cuni Petro non vidit. cum imperio Neurembergae concionem celebrat, vocatus Lutterus noster, cui Dominus Jesus bene nomenclator suus. quod. sit. constantissimus.. scribo, accipe et. De. Iniperator. adest. illic. velit,. cum. rege autem nostro,. hoc paucis. Diadema regium Sabbato. ante Jubihite sponsae suae Mariae meritissime a Boemis con-. cessum. est,. indicta. est. tamen. opt.. pocius) ut. cujus reditus incertus est,. Boemis. diaeta,. cur,. non. nam nunc primum satis constat,. Deus. max. bene vorsat. alii. Vajvoda noster (vel suus referunt graviter Turcae contrasistit, ut alii. transilvanis, qui se dice (?) presenti opponunt, sub pacto,. quo. nulla civitatum transilvanarum ab eis senciat, alio(|uin com-. muni sententia cunctae rehquae. in. ultimum excidium fran-. gentis tale fedus machinaturas constanter asseruerunt, placet. hactenus. cunctis. paucis babarie. sententia.. (sic). hac mea. Haec habui ad illota et. te,. frater. mi. quantumvis impolita. apud vos est, nam ex fama quottidie huc ad nos expectatur) Conradum nostrum, ad quem littaras meas dedissem, ni eum expectarem, is Sahitabis. scribere.. tamen,. si. D.. ceps.. aderit,. meo nomine. sit. (si. novorum presencium. te. indice parti-. Pauhim volo salvere phirimum, sicque. A. valebis. kormoczi varosi leveltar Religionaria felirasu csomagjabol. Kiadta Botka is „Barsmegye Monographiaja" p. 123. 124., szamos^. hibaval. Eltereseit B-\el jeloltem..

(41) :. 35. foeliciter. amas. Christo Jesii mei (ut scis. iii. memor). rescribe familiarius et grandiloquentiam. Anno Domini.. si. tuam erga. Datum Sembniciae. posthabueris, denuo. Vale.. que. tii. me me. XVIIII. Mai. MDXXIL Tuu8. ut frater BartJiolomaeus. Frankfordinus Pannonius.. Tot et. meis obeliscos ne abhorrueris, cum volanti. in litteris. auimo. et. calamo haec scripserim. Ingenuo Georgio N, Notario Crembni-. Kiviil: Prudenti ac. ciensi dignissimo suo amicissimo. amico Crembnicie.. Bart]aolinus Richard Odeporicon-jabol.. Archiepiscopus Colocensis oratione. (quatern. C. lla). satis erudita et gravi. ex equo Gurcensem excepit.. (quat. C. III. fol. 2a). est,. Sarmatae. et litteris et. Bohemi cumque. multo asperiores. vallo antecellunt,. ^. At. si. de. aliis. quoque iudicandum. moribus cultissimi illos iis. Pannones. sunt.. magno, sed proximo. ut lingua ita et. inter-. moribus nul-. lam similitudinem habent. (Joh. Dantisci „Sylva". Attigit hinc fines,. czimii koltemenyebol). ubi praesul. Thurso Moravo. Praesidet eximius, qui rehgione secundus. Est nulli pietate, nec est in rebus agendis. .. .. .. Venit et antistes nuraeroso miUte cinctus,. A. templis. Quem. ^. magno decoratus nomine quinque,. tulit. ad. tanti. praeclarum culmen honoris. Odeporicon, id est Itinerarium Reverendissimo in Ciiristo patris. et Dni. D.. burgensis,. Mathei Sancti Angeli Cardinalis Gurcensis, coadiutoris SaltzGeneralisque imperii locumtenentis, quaequae. Maximiliani Caes. Ang. Sereniss.. que regum Vladislai. in. conventu. Sigismundi ac. Ludovici memoratu digna gesta sunt per Eiccardum BarthoUnum peru-. Cum. Vegen :|„Hieronymus Vietor opus impressit Viennae, impensis Joannis Vuideman Augustensis, quod impressioni XIIII. Kalen. septemb. datum est, absolutum vero Idibus septembr. Anno Dni. XDXV.". sinum aedita. (!).. Gratia et Privilegio.". 3*.

(42) .. 36. Nuda Et. fides,. probitas,. virtus,. reverentia divum,. ingenium, rerumque scientia multa. facile. .. .. .. Legatus missus ab urbe Cardines summique patris suffultus honore, Pannonii Primas regni pervenit in isto. Conventu multa ingenio, qui multaque. Commoda. fido. consilio pro regni utriusque. salute. Disquirit, velletque libens succurrere rebus,. Nec. sic. Nanque. infectis hinc. reges forsan abirent,. videt prudens per multa vohimina rerura. Tot mala quae parvis ex orientia causis Balbus item Phoebi quondam, nunc. .. .. .. rite sacerdos,. Et Jovis interpres veri, qui grandia facta. Hunniaci. scribit regni,. Quod sua non. totque edidit olim. unquam evanescere fama.. est. potis. Piso etiam nostro vir in aevo doctus et acer. Magnorum nuper Tractabat, quod. qui multa negotia si. stricto pede,. Aggreditur quicquam. kb.. (quat,. kozolve van. nil. regum. sive. est exactius. soluto .. .. .. Miksahoz intezett. Ulaszloiiak egy. mely kelt Posonii, prima die mensis Julii. Anni MDXV). Quibus perlectis Archiepiscopus Quinqueecclesiensis. levele,. explosis satis. iis,. qui ex. multis videbantur ex. aula,. orationem. ornatam sed prolixiorem quam ipse fortasse locus ex-. qua post gratulationem de Caesaris adventu regibus iucundissimo, eorundemque in Caesarem posceret, orsus est, in. relatam benevolentiam atque toris. cum magnifice imperaad pacem concordiamque. officia,. laudes prosequutus fuisset,. ineundam ac expeditionem in Turcas suscipiendam orationem convertit, medius fidius satis eruditam nisi hanc ultimam partem, quam ego in communem Regum conventum potius reiecissem, nimis Asiatice id est copiose tractavisset (quat. P.. lla).. Epithalamium quod ego. Vladislao patri regi, obferendum censui,. cum. fratre. brevi affatus sum.. in. Ludovici. ingressusque eius. Kege subinde loquentem ita laudem matrimonii Serenissimi. Sarmatiae. Quae. .. multo ante triduo effuderam,. Eegis ac Mariae matrimonio aulam,. in. ..

(43) 37. ac Mariae,. Ludovici. tuaeqiie Maiestatis. multo ante triduo. exara^d, ut hilari vultu accipias, rogo atque supplico.. Haec. enim. rebus. si. tibi. placuisse intelligam, siquid dabitur. sapienter. a te. fortiterque. gestis. praelusisse. Interim et tuae Maiestatis et dulcissimi. Tu et. ut. diu superstes. illi. sis,. ille tui. cum. epistolii. praefatione. videbuntur.. felicitatem opto.. tilii. similis et vitae institutis. rerum gestarum gloria videatur. His breviter. culos. ocii,. obtuli. dictis versi-. subscribendosque. putavi.. Serenissimo. noniae. Principi Vladislao. Regi. Riccardus. Boemiae. Bartholinus. et. Pan-. Aetruscus. felicitatem.. Ut aliqua. in parte sahitandi officio,. peculiarissimus. fuit,. fungerer. Vladislae,. quae triduo a. polato, in. matrimonio. et. me. erga. et. te,. quod apud Persas. Rex. Serenissime. tempusculo. subinde inter-. Serenissimorum principum Ludovici. Mariae (quod faustum felixque. fiet). effluxerunt, tuae celsi-. carmen in laudem tanti conmaturius fortasse censes a me exaratum fuisse, oportere. tudini otferenda censui. Atqui iugii. haud profecto inficior, sed laetitia quam ex tantorum principum futurae hymenaeo conceperam, ita afficiebar, ut multa succurrerent, quae ne mihi quidem impensius cogitanti oblata fuissent, tamen hanc meam mediatiunculam, quae quam tenuis sit non ignoro, satis placituram caeteris intelligam, si tu, iucundissime Rex pacato vultu accipiens non aspernabere. Idyllium in Matrimonio Sereniss. Principum Ludovici. Itaque. nugae,. abii,. Regis ac Mariae Reginae.. hosce versiculos cum obtulissem, Adoros. nam principum. manibus pultandae.. *. A. [negy folium]. margon. :. fores pedibus (ut aiunt),. ^. ^Damnat Principes. sui temporis".. .. .. .. [igy]. non.

(44) :. 38. Benedicti Bekenii ad. dominum suum. Epigramma. Hos proprius Hos iuvat,. [Verboczi]. '. famae. delectat amor, sed gloria. mentis non. at. ille. Cf)lit. bona.. Tu ratus, o nimium, nimiumque iterumque beatum, Cum patriis studeas moribus atque fide. Lycurgus sanxit leges et commoda gentis Inachiae et Siculos perdocet alma Ceres.. At tu probatas multo discrimine leges Congeris. Eiusdem. in. et nostros. patria iure doces.. Ardelionem. et. Zoilum Epigramma.. Si tibi livor iners urit praecordia tantum,. Ut Vel. patriis nolis consuluisse bonis.. te. Vel. dura silex genuit, seu torva Megaera quid magnus saevius orbis habet.. si. Si potis est iubeo liventem Zoile linguam,. Comprime, vel. si. non pestis acerba. voret.. Post cineresque tuos frondes quot in arbore cernis, Plutonis poenas tot. tibi. regna parent.. Egregio Domino Stephano de Werbeucz, patrono suo inclytissimo Benedictus de Beken S. D. -. Diutius si. mecum. deliberans,. quam. sit. ingenio dignum,. quando nos nostramque patriam, laudum. insigniori vir-. tute accumulatiorem splendidioremque aspicerem,. cum. fatear,. praeconium, *. bellum. Martiale erit. patria. hiudis. deliberatae. ut. desiderat. nuUa praeter animosos Ansonios,. ,,Tripartitum opus iuiis consuetudinarii. per magistrum. verum. Stephanum de Werbewcz. iiiclyti. personalis. regni Hungariae. :. presentie regie. Acuratissime editum." Vegen: «Impressum Viennae Austriae per Joannem Singrenium. Anno domini M. D. XVII. maiestatis locum tenentem. :. Octavo die Maii". *. Ugyanazon kiadas. elejerol..

(45) ; ;. 39. quorum. assensum, qua sudanti. facta steligeri coeli petunt. Quid. autem pulchrius quam egregie gesta patrum, monimento. nostratibus. virtuti. tuisset,. aere obduro. certet.. perenniori,. fieri. po-. litterario. quispiam efficatiorem perspectabi-. lioremque reddidisset ? Penuria. si. quidem ingenio elucubra-. torum ex nostra gente taciturnitatem delitescentem genuit exterorum vero vecors invidia pulcherrime factorum nostro-. rum non attendebat multa. silentio,. duximus litatis. Sic sub. excellentiam,. tempora vitam sine. per. memoria non libera-. celebri. non quia defuit nobis ingenii. ;. tam rigescenti. valor,. strenua majestas, qua sola via est ad undantis scientiae. apicem, decentisque corporis decorata proceritas, quae omnia. quam. studiosis conveniat et decens. quoniam. sit,. sed. illa. enim majorum oblectabat animos. contumacia. qui vesana. eis moliti sunt.. tum. sanguinolenti belli. detlendam miseriam. Cum. quantam. superbiae. lescentis. Minervae. homines.. Quam. ;. ob-. Devastantis omnia. noverunt. fecerint,. ducti,. hi,. quippiam adversi. vero pacis clementior ubertas, gloriam. tum genti splendidiorem. patriae,. nemo. continua exercitatio. fuit. belli. dubitat. dulciloqua. brevi. paulatim pal-. indidit,. nostros. speciositas. fulcivit. quo vita honestatur,. in eo studio,. gloria dilatatur, omnis denique floridae virtutis honos amplificatur,. profecerimus, dat apertissimum. Pannonius poeta. argumentum Joannes. gracili facultate sublimis,. et citra. Cuius nuperrime. nensis vatis deliciosam lyram resonabilis.. paucula. carmina. cothurnata. sint,. ad. me. misisti,. Quae inquam, carmina ob. mitatem cicatricibus duriusculis viri;. sacerrimae. quaequam. Cecropidae. erunt testes qui perlegendi favorem nostro. indulserint poetae.. attamen. Sulmo-. scatebant. ;. incuriae cala-. praestantissimi. praeceptorisque jucundissimi, Joannis Camertis. Theologiae. professoris. inclytissimi cura. usque. adeo pristinae excellentiae redacta sunt, ut nos secus resonare videantur quam si emunctae naris auctor, mundissimo ore delicataque Camoena circum serpentis. nem. rivuli. margi-. reboaret. Scripseras siquidem brevi in curriculo longe. maiuscula ex operibus suis mittere. Quod ut facias petimus. non omnes, quibus amoenissimi poetae evigilatum opus cordi est. Ne vero ut dicunt, in sinu gaudeamus, efficias, vel ob.

(46) !. 40. tui. saiictissimi moris et coiisuetiidinis iiidelebilem pietatem.. Habes enim pro. arbitrio. renda libertatem.. maximam ubicunque ad ea. enim armorum fra^oso. Si. acqui-. strepitu alias. terremus nationes, obstupescere faciamus, decens. est,. animi. eminentia, qui quantum in utraque arte fulgeamus, virtutis est videre. dulcedine. qui. illos,. et. ;. nationem. saeculi fruuntur amicabili. praesentis. non minus. subsequuntur.. illos,. Ista vero. praesentia,. curavimus, Camertis. titulo insignire. nostram peregri-. qui post. tui,. ut. nominis. tui. mei curam velim. suscipias. Vale felix. Kal. Martiis 1514.. Benedicti Bekenii Distichon ad Lectorena.. Quom. totiens. Janum contendas improbe. ^. livor,. Nonne pudet talem dilacerare virum? Porge manus igitur poscenti, mente benigna, Jano,. Jani carmina culta placent. si. Ad maximum. Antistitem D. Petrum Arcidepiscopum Colocensem Philippi Beroaldi epistola. -. .. .. .. cultor,. Tu. ita. perinde pythagorici dogmatis observaudissimus religione praecellis,. nulli antistitum. clarissimorum. ita. sis. doctrina praepolles, ut. secundus, agisque Archi-. episcopum ex omni prorsus parte absolutissiraum,. in. quo. consertus episcopaiium virtutum chorus splendicat, et sacerdotalia. moribus '. ornamenta coUucent ... Tu sobrius, tu prudens, tu deffecatis. ornatus, tu castitate. Ugyanazon kiadas. vitae sanctissimus. vegerol.. ^Commentarii a Philippo Beroaldo conditi in Asinum aureum Lucii Apuleij." A konyv vegen „Impressum Venetiis per Bartholomaeum de Zanis de portesio. Anno domini M. CCCCC. IIII die XI. mensis novem." (fol. 237. 1.). Kemenynel (Kalaszatok p. 58—62), ki -. helyesen megjegyzi, hogy ezen kiadast kell hogy egy regibb (bolognai) megelozte legyen, mert Varadi Peter, kinek a kiadas ajanlva van, 1501-ben mar meg volt halva. A munka masodik kiadasa 1501-ben jelent. meg Velenczeben. negyedik 1521-ben.. „per Sim. :. Papiens:. dictum Bevilaquam", a.

(47) ;. 41. doctrina vero tanta. trugalissimusque, ut. non minus. sis. peculiariter. excellis,. quam archiepiscopatu memo-. eruditione. Quae vero ad tuum sacerdotium pertineut divina misteria, ea tam diligenter, tam sancte, tam solemniter celebrantur, ut omnia in his maxime casta solemnia, relirandus. giosa. .. .. .. ut. sint,. sacerdotes. alii. colendae formulam mutuentur.. quae principua virtus. domus tua. Ad haec cum cum. hospitalitas,. primis exornet,. humilibusque. indiscriminatim. perinde ac in asilum salutis confugiunt, tuis. te. erogationibus sustentantur praeconio,. tuis religionis. institutis. episcopum. est,. patet illustribus,. pauperes ad. ex. .. .. .. Quantum vero. illud est,. qua laude memorandum? quod militibus. annonam omnifariam,. quo. regiis. calceos, pilea, vestimenta large sup-. peditas, qui oppositi sunt veluti obices Turcis cohercendis, et. ad. sane decet episcopum orthodoxum. cohibendos. sanguinis. hostes. nostri. christianae. nulli. sempiternos,. fidei. nominis. christianique. sitientes,. impendio parcere qui. delendi. cupiditate flagrantes faciunt continenter in regionibus panincursiones,. nonicis. omnibusque. expugnare con-. vicibus. tendunt propugnaculum in confinio Pannonia munitissimum, cui. Belgrado nomen. Verum. cinctu expeditum et. semper. est. illic. praesidium regium in pro-. ad illorum impetum retundendum. ferociam suflfrenandam. Hi autem bellatores limitanei tuis. incitamentis excitantur, tua largitate fiunt in simi, te opitulatorem, te fit,. non minus. ut te. periantur.. modo. parentem consono ore appellitantes;. auxilio pollentem,. Cum autem summus. honos. sit,. impetrabilis, tu. quam. consilio ex-. notum esse tantum-. maximum. amplissimis principibus, tu apnd. Alexandrum es. arma promptis-. maximo regum. Pontificem. regi Matthiae,. cuius laudes nulla aetas conticescet, qui Alexandro. magno. Poeno virtute imperatoria est comparandus, tam carus, tam iucundus olim fuisti, ut apud maximum regum honoratior fueris,quam apudScipionem Panetius, apud Alexandrum Aristander (bizonyosan Aristoteles); nec immerito, ille enim maximas complusculas tuo consilio, auctocaesari,. ritate,. dictatori. Hannibali. prudentia, gloriose confecerat.. sicut par erat,. ornamentis te. apice meritissimo condecoravit,. Quamobrem maximis,. ornavit,. quem. tu. et. archiepiscopatus. tamen ante merueras,.

(48) 42. quani acciperes. fortunae et. .. .. Denique nuUa. tranquillitas potest esse. nec ulla fere est tam solida. diuturna,. est,. .. turbo. concutiat,. contumax,. aula principali. quae semper. maxime. fictae criminationes te regi. .. .. .. Horuni. in. itaque .. .. .. constans. ita in adversis. procellam illam impetu veliementiore prosilentem. (I). patienter. adminiculo fultus et conscientia immacula-. pertulisti virtutis bili. tum. alibi,. Matthiae fecerant suspectum. modestus. in prosperis. sicuti. cum. perforant, ubi invidi calumniatores,. atque malevoli criminatores dominantur. Tu. virtuti adversatrix. spicula aculeata. ciiius. quam non. felicitas,. subnixus, qui ad unicum calamitatis levamentum, studia. maxime expertus est litteras sicut felicibus in rebus sunt maximo ornamento, ita in calamitosis esse maximo solatio, singularique perfugio, ex quo uberrimus est fructus iucunditasque sapienti. Verum cum maximum hominis propugnaculum innocentia sit, cumque confugiens, id temporis. virtus concuti possit, excindi funditus. mox. non queat,. tu pristino. fastigio restitutus, clarior illustriorque emersisti instar. quem nubecula obumbraverit,. solis,. qua. mox. dispulsa. purior, nitidior, flagrantior emicare consuevit. Impraesentia-. rum. in. maxima. es,. sicut merito esse debes,. existimatione. cum honore. atque auctoritate apud sacratissimum et omni. regem Wladislaum, quem religiosissimum, sanctissimum, indulgentissimum regem sciunt omnes qui noverunt quem mihi in animo et aliquando reveTu apud renter salutare, sed non sine munere carthacio mihi. nominandum. .. .. .. .. summates,. .. .. proceres aulicos omnes es amabilis, atque pro. et. qua plurimum polies virtute es venerabilis, te omnes Quid memorem, quam probus, quam ubi parentem colunt ea,. .. splendidus,. domestica egregie. .. quam .. .. .. .. inculpatus existas in vita interiore atque. Et cum in familia numerosa plures habeas. fideles,. inter. caeteros. probissimus. est. Martinus. Arthandius, quo in negotiis domesticis obeundis nihil fidelius,. diligentius, vigilantius novi,. utpote. quem. tu. ex omnibus unum,. maxime idoneum delegisti, cui arcana negotio permagna concrederes, quem ad. solertiorem. committeres,. Pontificem pertus .... et. maximum unicum nuncium renunciumque Tu somni parcissimus vigilias de nocte,. es ex-. bonas-.

Hivatkozások

KAPCSOLÓDÓ DOKUMENTUMOK

Matris integritatem non minuit, sed sacravit. Hinc est, quod cantatur ad laudes virginis cum integritate parientis: Sicut sidus radium profert virgo filium pari

Idem etenim per omnia foedus cum Turca iniverunt, quod Serenissimus princeps Transylvaniae, ut vero de regno Transylvaniae etiam aliquid adiiciam, Michael Apafi, Dei gratia

Quod autem attinet ad illám, qua ordines et status in proponenda ipsorum querela praeter rem usi sunt immode- stiam, praecipue vero ad protestationem de dietis ulterius non

explicari possunt, sed foliis superioribus non, aut parum decurrentibus, pube caulis in internodiis quibusdam evanide lineati, petiolis brevioribus, denticulis

A t vero Exempla, 'quae modo laudata sunt, non plus’ evincunt, quam quod, si quando a Principibus, Libri moribus, ac Fidei adver- santes proscripti, aut

Si forsitan non expedit, ut amoveatur a munere suo contra ipsius voluntatem – etiam propter scandalum publicum quod timeri possit – tamen omnibus consideratis quae consideranda

Quod quum certo sciam, Maiestatem Vestram Caesaream non facturam ; tum ipse etiam humillime supplico, ne id illis concedat, postquam huc tantam rem perduxi, et sperandum sit, in

Ha pedig igaza volt Spitzernek abban, hogy „nihil est in syntaxi, quod non fuerit in stylo” (semmi sincs a szintaxisban, ami korábban ne lett volna meg a