• Nem Talált Eredményt

Collegium VI.

«37.

temporis ratiotiem fubducere. Movit Turnonius ex Europa anno 1 7 0 2 . in Chinam venit 1 7 0 4 . Can-z o n e moratus eft annum fere integrum, inde pro-ft&us, Pekinum anno 17 0 5 . die 4. Decembris tenuic, ut ex ha&enus di&is liquet. Itaque , (i verum eft, Eegati refponfum , quemadmodum efte verum, epilcopus Afcalonenlis fidem facit, neceflecft, al-terutrum confequi, ut vel Turnonius ante q. Se-ptembris anni 1 7 0 $ . quo CantonePekinummovit, decretum de ritibus finicis anno 1 7 0 4 . die 2 0 . Novembris conditum, acceperic, quod omnino ii Jonginqui itineris ratio fpe&etur, incredibile eft, vel ut prius, quam anno 1 7 0 2 . ex Europa movit, . jam cognitum habuerit, qua: fentencia de ritibuj ferenda eilet. Quid ergo opus erat, ab an 1 6 9 7 . ad annum 1 7 0 4 . de his R o m » tricari? cum ta-rnen Jefuitjc per P.

Beauvollier

propoiito fuo apud I egatum infifterent, admifit tandem fcriptum P.

Visdelou,

itidem Jefuitae, qui contraria: de ritibus lentencix erat, quin tarnen id

Beauvolliero

com-municari fineret. Sed cum id aftudio partium non vacare plerisque videretur, indulficdeniquc, ut

co-ram f e , & variorum ordinum Miflionariis de con-/ troverfia difceptaretur.

Visdeloo

Gallo oppoiitus

fuit P. Jofephus

Raimondus

Jefuita Hifpanus , a quo ille in eas anguftias reda&us eft, ut ipii adver-iarii prxfentes palam facerentur, nolle ie ejus re-iponfis ftare , opus que efte, ut ipfe D.

Maigrot

caufie , quam moverat ; defenfioncm fufci perec.

Abhinc Turnonius nullam .difcepcationem inltitui voluit, & Visdelous poftea epilcopus ab eo renun-ciatus eft, an ob fcriptum f u u m , an alia dc caufa, fcriptores variant, mihi illud vero lirtrilius efte vi«

detur. (260) Interea, cum h x c privatim aguntur, Imperator feiendi cupidus, quis Roma: de fua de«

claratione circa voces, ritusque finicos, quam

an-no 1700. in arbttn

miferac, ( 4 3 . ) ienfus efict,.

I H i f i o r i a Controvirfiarum

duos Mandarinos ad Turnonium miilt, qui i d e s i!lo reicire conarentue.' Interrogatus reipondic, ve-niife quidem Romam exemplum declarationis, li-cet non authenticum, neminem etiam dubjtaile de veritate f a f t i , fed in eo IrxiifFe plerosque dubios, num Imperator per Europsos Pekinenfes, Jefuitas defignabat, iincere infqrmacus fuirtet. OiFenii hoc refponfo Mandarini, quafi opus eifet, Imperatorem de vocum Sinicarum hgnificatu, ritibusque patriis ab exteris doceri, fubjunxere,

propone igitur pknius,

mam de ilia declaratione menteni aperi:

volentem refpondere, ii, quorum conliliis utebatur, manuum getlu, ft lirepitu pedum impeiivcre, & , uc parum rirmam valetudinem, s g r e enim habebat, prstexe-ret, Italica rjii lingua, iuadebant. Mandarini homi-num genus verfutum, quid aftum eifet, diligenter ad Imperatorem retulerunt, q u i , quod e r a t , fu-fpicacus, admiilo rurfus ad colloquium L e g a t o , coram h u j u s , ft fuis, qui frequentilfimi aderant, aulicis, pntTentibusque jefuicis in h s c verba

loquu-tus e(t; notum fac Poutifici, a bis milk annis reve-rent er fcqui;war Covfucii do&rinam, a ducentis duut circiter hue venit Lymatheu

(id Riccio erat nomen linicum)

if a quadraginta annis,, quibus ego impe-ro, fine culpa if errore vixerwit Europcti. Si in pojlerum tui Europcvi (261) ~

J

cl utiuni punFlum

ha-bent contra do Fir ¡nam, omnes Europcei difficuhsr ma-nejaunt in China

, fimulque id ipfum fcripto illi coniignari juilit. Turnonius videns, cum quo iibi res deinceps eifec., interprete P. Gerbillon eidem indicavit, habere fe hominem s t a t e , moribus, lit-teraium, ft return finicarum peritia infignem, quern rogaret' ab Imperatore audiri. Annuit , eumque in Tartariam, quo venatus caufa poftridie iturus e r a t , ad fe venire juilit. Erat is D ,

Maigrot,

quern ( 2 6 1 ) Eos non obfeure indicat , quorum confilii»

utebatur.

Collegium VI.

139

quem Legatus a pericia rerum finicarum commenda-vcrat. Proteélus igicur in Tartariam, non multo poil ad Imperatorem adniiiTus eit. Hic poil pri-ma falutacionis officia ut experimentuni fcien-tix ex eocaperet, juffit illum quatuor litteras fu»

per vertice fuo. fcriptus legere : hxlît is primum, inox fe fe colligens, legit quidcm, fcd prxter unam reliquas partim ignoravit, parcim maie legit. Im-perator ludiricari ie a Legato ratps, qui iliius pe-riciam in finicis laudaiTcc, Maigrotum Pekinum re-mffit, queni mox Mandarinus Hcn - kama confe-quutus mandatum hujus tenons actulit. ( 2 6 2 )

Pri-mo Pen-tam

(ita Sinx D. Maigroc appellabuntj

igno-rant efl lingux fini ex : quatuor litteras legere jujjits duas non no vit, in tertia erra vit, quart a m expli-cuit. Secundo non in t elle xi t Cy. Tertio negat Im-per ator Juum fubditum ejfe , qui non colit c«Ium

y

Coafucimu , y defunftos. Quarto mal a fide negat Fen • tam , fe feire, an

FOCO

Chriflianoruni in Fa-bien habeant au/as avorum, y ii prafent ri tus.

Qtiinto , Sinx viJentes ex paffione litigari, averten-eur , a fide vefira. Sexto, hoc efi eandem in Chi-na def ruere. Septimo, fi MifiïoChi-narii violabunt leges Patrix, h ah et Cham -hy le'¿es pœnales , fccunduni

quas puni et. Turnonius , His intelle&is , vetuit, ne quis deinceps de ritibus quxitionem corarti 1m-peratore moverec.

Ne tamen nihil eorum, quorum caufa véné-r â t , agevéné-re videvéné-retuvéné-r, juffit D .

Appianiy

& unum ex ordine S. Francisci,

Caftoranum

fUiiTe fufpicor, Chriilianis Pekinenfibus nunciari, ritus elfe vecitos, pioinde ab iis deinceps abilinerent. Verum cutn ilti icripco libello difficultaces fuas Turnonio ex,

po-(262) Diarium &c. Antonii Humas $. III. item

decretum Imperatoris die 3. Aiiguft. 1706. ft-gnatum, & poftea Pontifici transmiffum. Vide la verità.e l'innoceiiza &c. "pag. 12s.

.14® Hijíoria ControvtfjÍarum

ponercnt, is iracundi^percicus, cum libellum la-cerare non pofTec, humi projedtum pedibus calca-v;t. Qua-re illi magnopeqe oífeníi jam in procin-ètuerant, ut Legatum Tribunali rituum def'errent, niíi Jefuicx, quainquam non íme difficultate, eos p.icaiient.. ( 2 6 3 ) Sed ille nihilo caucior fadtus, icripto Imperátori porredto aliquot Jefuitas G a l -l o s , qui in au-lx obíequiis erant, & univerfam na-lionem Luficanam aecufavit. Imperátor videns primo accuíationis capite eam rem peci, quam ipfe juíliííet, hdetn eciam alteri non habuit, quod (i ei perlualum íliiílec, minime dubium e l t , quin portus Macaeníis una cum urbe, q u x Miílíonariis janua hadtenus in Chinam e r a t , Luíkanis adimendus fu-erit. ( 2 6 4 ) Nihilo íelicius altér Legato conatus

cef-(263) De hoc afhi Turnonii, ita epifcopus

Afca-loncnfis ad regem Lufitanise : il n' y a que ceux qui ont vécu quelque teins à la Chine, qui puiffent comprendre à quel point une abtion femolable peut irriter Us Chinois. Ils en furent en effet ft cho-qués , qu'ils réfolarent de porter leur accufation tontre le Mr. Patriarche au Tribunal des rits leqpel ejl un des Jix Tribunaux J'ouverains de la Cour. Mais les yefuites, beaucoup de peines, les appaiferent enfin, Vf l'accufation ne fut point préfenté. ( 2 6 3 ) Èpifcop. Afcal. cit. epiilola ad regem Lufitanias. Il arriva d'autres incidens,où les chofes Je pnjferent d'une manière fort dé/agréa-ble à l'Empereur Vf aux Princes fes fils : fur • tout lorfque Mr. le Patriarche mal confeillé \préfenta une accufation par écrit à l'Empereur contre quel-ques yefuites Francois Vf contre toute la nation Portugaife. Mais comme il étoit évident à ce Prince, que la premiere accufation n avoit nul fondament, parcequ'elle tombait fur une chofe qu'il

avoit lui - même ordonné, cela ott toute créance à la fécondé, à laquelle fi l'Empereur avoit eu quel-que égard, on ne devoit pas moins appréhender que Ta ruine entière du port de Macao Vf cette ville qui a été jusqu'ici la porte la plus Jûrt pouf

l'en-,

Collegium VI. «37.

•ceilit. Cum rurfus ad Tmpejatorem admifTus eflet, rogaverat, ut indulgeret Pekini refistere peribnanij ut ajebat,

perfpeche prudent'tee, integritatis, ac dotlr'ma, qua etiam effet fuperior omnium Euro-paorum, pojfitque fatisfacere defiderto fuee

Beatitu-dinis , if fervitio feat Majeftatis , if pcrfetfe re-guläre iß am Mßonem, quam tantoperefovent

pa-trocinhm, if benevola document a cbaritatis, Ve-ßra Majefiatis,

( 2 6 5 ) hoc eft, ut paucis dicam,

locum Nuncio apoftolico Pekini quxrebat, Id quo-que negavit Imperator, & , cur negaret, rationes copiofe reddidit. Ea: peritioribus Miflionaiiis tam folids videbantur , u t , (i Imperator fponte Nun-cium apoftolicum petiiflet, Turnonio omni ftudio enitendum fuerit, ut id impediret, cum ad deftru-endam Miilionemnihil magis accommodatum eilet, quam hanc novitatem, & in tale Imperium inve-here. Nihil tarnen hse rationes apud Turnonium valuere: in querelas etfufus, Jefuitas hujus repul, fie autores eile fufpicabatur , & in dies majora averii ab eis animi indicia dabat, ( 2 6 6 ) Cum hicei

«onatus non fucceiliflet, aliam viam iniit, & fcrip-to Ventrée de ces MijJionS, auroit été enlevée aux Portugais. (2659 lliaritnii fupra cit. §. IV. (266) Memorata epifcopi ad rçgem Lufitaniœ epiilola.

Ces raifons en effet font ft Joli des que les plus expert-vuntes Mijjtonaires Jont perfuades, que quand même l'Empereur de jan propre mouvement le voudrait, établir, il ne Jeroit pas du bien de la M fit on de l'accepter. Rien au fond ne Jeroit plus propre Ù\ en caufer la ruine entiert qu'une pareille nou-veauté aans une Empire tel que celui - ci. Tout ce qu'on put reprejenter à Mr. le Patriarche ne fut pas capable ae la calmer, Il petjjta aans Je s plaintes, & dans le Joupjon où il ¿toit, que ¡es

JêJuitts savoient contribue a f f a i r e échouer un acj-Jein , qu'il regardait comme d'une extreme

corje-quence ; ce qui augmenta l'éloignement la de*

fiance qu'il avait dejci marquée a kur égard.