tva der or a faciamus. Tibi vero int er im cum ad perfeffam divina veritatis agnitioncm, tum omuem

rerum fecunäarum favßitatem, omnipotentem Peum proMtium

faventemque ex intimis avimi

iioßripe-vctralibus accurate precamvr. Datum Roma apud S. Mariaiii majorem fub ammlo Pifcatoris , die 2.

Sept.

165)1.

Pontißcatus noßri anno primo.

Liben-ter quoque UtLiben-teras Alexandii V I I I . recenferem, Ii tarn prolixae non eflent, unam tarnen ex his par*

ticulam, quam fcio pergratam tibi f o r e , de Je-fuit is afteram.

Saue cum Iii,

ita is ad

Cham-hy

Imperatorem,

qui ex deputatione noßra , pofibabitis Omnibus hujns vita commodis , poß exantlata terra, marique inmumra pene difcrimhia , ißhuc adveniunt, tion aliud fib 't hierum propoß'tum haleant, quam pu-blicum lmperii tut bonmn, Ef aternam animarum fahitem , -— digni profeclo funt, quos fiorentißimis

tnis in ditionibus fuorerno patrocinio tuo tuearis, atque eußodias.

( 1 7 6 ) Viden JefuitasKicrum, quod ex ani-mabus, non item ex mereimoniis provenit, folitos quxiereV quare palam retracla e a , ( § . 9 . ) quas in hcec verba vulgaiti:

conßat enhn, 11011 partim fre-quenter mereatoris habitu, quin o~ mereimoniis in-(Intflos, her ßbi alias impervimn facere.

Merea-toris habitus, & merces nihil in fe criminis habenr, verum Miflionarios prtetcxtu religionis propagandae, inereimonia exercere, quod tu Jefuitis fatis aperte affingis, crimen eil. Quare iterum te hortor, ut, Ii honori tuo confultum velis, id palam retraftes.

§. X X X V . .

Dum Pontifices, feriptis ad

Cham-hy

litteris, Jefuitas commtiidant, hi nova apud Sinns perfe-quutione exagitati funt. Prorex provineim

Che-Jüang,

etfi ultimo Imperatoris edifto liberum effec Millionäriis apud fuos morandi, odio tarnen

religio-nis ( 1 7 6 ) A£la de Sinenfium ritibus poltticis&c. pag. 5.

Collegium III

61

nis actus , P .

htorcettam

cum aliis, e fua Fee lefia, domoque, quin ipfa etiam provincia exturbari juf-fit, mandato per fuam ditionem vulgato, quo lex Chriftiana plena errorum vetita efle declarabatur.

Thomas

Per e i

ra, qui defundo interea

Pcrbi-Fh

fuccefferat , de periculo celerrime ab

Ivtorcettct

e d o d u s , ne maluin per piares provincias manarec, 6c ab unius audacia ceteri Proreges exemplum fu.

merent, initis cum co!lega fuo Antonio

Thomas

ceterisque fociis confilio, turn Sobuii Principis T a r . tari favore fubnixus, libellum fupplicem prueterito Tribunali rituum, Imperatori porrexic, quo con-temtam Majeftatem, qua? nuper legem Chriitianam decreto fuo innocentem declaraifec, & injuriam MilTionariis illatam queftus, obteftatusque e f t , ut pro ea, qua exteros complederecur, benevolentia, tocios fuos protegere, <5c Proregem a limit ibus cae -ptis cohibere vellet. Libellus rurfum pro more ad Tribunalis rituum judfees miflus eft, qui confer-vandam quidem

¡ntorcetta

Ecclefiam, fed religio-nern Chriitianam folis Europxis licitam elfe pro-nunciabant. Princeps

Sofanus

videns judicum ea in re conftantiam, multis apud Imperatorem e g i t , caufamque Patrum ei comrnendans, magnum libel-ler pondus adjecit, cum ei in mcmoriam revocaf-f e t , quantum operx

Pereira

^y cum

Gerbillonio

in nuperna cum Mofcis pace in

Nimpchou

conclufa exhauliflet, ( 1 7 7 ) quibus ille permotus, mandatum fua manu fcriptum

Sofano

trauidit, ad rituum

Tri-bunal perferendum. Is mentem imperancis probe aflequutus, haud multo poll in Tribunal fe incu-l i t , 6c ftantes pro more Prxiides aincu-lincu-locutus

benefi-F 3 cia ( 1 7 7 ) Poll varias nitro citroque injettas diffiictiltates

conclufa pax fait anno 1689. die 3. Sept. in qua conflanda Patrum GerbiUon & hnirce in-duftria praicipue enituit.

86 Hfioria Controverfiarum

cia, qua: Jeíuitae cum alias, turn nuper in confi-cienda pace Moícovitica in impérium contuliíTenc, xecenluic.

Paucis,

inquit ,

abhinc diebus vcnit, ad vos libellus ftpplex Europceorum, quod ratioiú confentaneum erat, petentium. Vos autem pro mul-tis , ac majnis eor undent erga hoc Impérium merit is, eos poena pot ins, quam proemio dignos cen/uiiis.

I'olnc I at et

quanta laboré aflronomiam no/lram a carlo aberr intem, ad normám certam revocarint, quantopere adhborarint confervationi hujus Imperii, dum rebel-Hum provinciarum bellopremeretur ? ego ipfe ad Mofcos J egatus, ocufatus teflis fui, quanta tunc obfequia Jmperjo praftiterint. Nam ut verum fat ear, n t que mihi , neque ulli alteri, fid illis unice de-bent ur fader a inita cum Mojcis, tanto cum ho-nor e, tantaque cum Imperii noftri ut Hit ate. I am

ad eotum vita: rationem , ft' religionem digreflus,

ad hac,

inquit,

jam centum anni funt, ex quo viri Hit, five focii eorum in Imperio ilegunt, if nulla etnimnum de illis hue pervenerunt jufla querela.

Pluribus ego annis, ut fcitis , primum in Imperio tniniflrum egi

deque eorum agendi rati one turn hic

turn in provinciis nihil unquam prorfus cognovi, quod non multa laude dignum ejjet. Quod vero ad earn, quam predicant, legem attinet, fixpius illám dili\enter c xcuffi if femper lonam ejfe, ac fanStam deorehendi: talia funt , fupremum rerum omnium conditorem ahrare, Monarchis , Principibus, do mi-nis , at que magijlratibus obtemperare, parentibus

obfequi, non pejerare, non occidere, neque ulluni proximo malum i f erre, i/Jius uxor em ne quidem

concuoifcere Hac

inquam, funt illorum pracepta , if C hrifliani, qui mihi funt ab obfequi is , ea oihnia accurate obfervant. Quid igitur vobis occurrit ad-verfus hanc legem , ut earn iterato prohibendam cen-Jeatis ? Si mali quidpiam deprchenaiftis,

nopumfa-cite. Nam fi ven mala eft, nec decep, nee eft in

vo-j

Collegium III 61

votis Imperátori earn approbare, at, ft bom el, non pojjumus, qua.fi mala effet, prohibere.

Ita loquuto

Coniiliariorum aliquis obniovit , tarn vetufto, 8c nobili Imperio rem futuram dedecori, fi lex extera promifcue admitceretur, cui

Sofanus

exremplo re.

"geilic :

car igitur totum Sinarum Impérium fummo cum applaufn excipit advenarum aflronmniam, bel H machinas, b

⁵

apa artis prodigia ? fapientis efi, in di-fier vendis rebus inquirere, quid bonum, qui due malum,

tton vero, quid extèrum, veipatriumfit

: cumqiie alter inierruinperet, atqui, fi legem Chriitianam approna-mus, bievi fiet, uteam pleriqueample&antur:

velint fuperi,

inquiebat Sofanus,

ceffabuvt enim latrocinia,

adultérin y feditiones, veque tunc opus erit, quot-amis prodigere Imperátori thefaitros ad Jlipendia tot mi }i turn mi Hi bus perfojvenda, quos alere hie , Cf in provinciis omnibus neceffe efi, ad latromim, ac

fa-ftiofirum hominum aitdaciam comprimendam.

Nemi-ne deinceps aufo obloqui, mandatum Jmperatoris legit , & , ne qua tergiverfatio intercederet, ut

vos,

fubdidit,

hoc fublevem ¡abore , fiat que vobis vegotium expeditius, fententiam ego ipfe diclabo.

( 1 7 8 ) Hanc, ut fcripta erac,

Co/aormn

, quafi dicas

Minifterium Status,

Collegio tradidit, qui accito Tribunali r i t u u m , earn unanimi confenfu firmatam, Imperátori obtulerunt. Is le&am, pau-cis verbis, qua:

Sofanus

di&averat, mutatis, ac duobus a b f e additis chara&eribus,

aff'entior conful-tOy

reddi

ColaiSy

& p e r totum Impérium pro gentis confuetudine vulgari julTît. ( 1 7 9 ) Quo magishanc memória: imprimas, percurre illam primmn tacite, turn ai ticulatim palarn lege, non te pœnitebit im-penía: operae.

F 4

^„

Su-(178) Noviífimá Sittîca pag. 135 —. 41. C'79) Hi ft.

générale de la Chine Tom. XI. p a y 103.

88 Hîfloria Contr over/Tar urn

„ Supremus Trjbunalis rituum Prcefes Cup,i-,, tay, 6c ceteri mecum judices, obedituri

Maje-„ rtatis tu¿e mandato, fuper negotio propolito ,

„ fencentiam noftram proferimus. Nos omnes ,, rem fedulo dilcutientes, ac examinantes

inveni-„ mus, quod viri Europasi, invicati fama virtu-j, turn Mujeitaris tute, plura dena rtadiorum

mil-„ lia, ac immenfum prope mare emenii funt, ut , , hue pervenirent. Hi vero marhematicx Prxfe-, Prxfe-, fturam nunc obeunt Prxfe-, & aítronómiam diriguntPrxfe-, , , tempore bellorum confondis machinis gnaviter , , incubuerunt : ( ) milTi ad Mofcos egregiam , , operam, iinceramque navarunt, efficientes, uc ,, negotium de pace féliciter concluderetur. Sane

„ illorum mérita plurima , & admodum magna , , funt : ipfi etiam E u r o p x i , 6c alii eorum focii,

qui in (inguiis habitant provinciis, mali nihil

M omnino operantur, nnllas excitant

perturbatio-„ nés. Tartarorum facerdotes, uti 6c l'on ii

li-„ nenies, fua habent F a n a , 6c permittitur omiii-, omiii-, busomiii-, ut ilia adeantomiii-, 6c ibi venerationem

exhi-„ beant chura cremantes : e contra vero religio

„ Europxorum, quibus mali nihil imputari potell,

„ prohibita jam fuit in hoc Imperio, quod quidem

„ videtur a ratiohe alienum. Par igitur eft, ut

„ in omnibus provinciis eorum T e m p l a , liait

„ antea fern per fàftum eft, conièrventur, 6c

oiuni-t ) bus feciindum antiquam confuetudinem

pennic-„ tatur religíonem Chriftianam proliteri, &

Tetn-„ p'a adire, prohibitione omnino fublaca. Hanc

„ noftram fententiam fubjicimus Majeftatis tuœ

ar-'f

bi-) Id Jefuitaram adverfarii illis folerit vitio da-re, fed reticent, turn id ab iis fail inn , cum lubdiii adverfus legitimum dominum rebellarent, idque perinvitos, nec, nifi poll repetitas crebro

atroces minas feciífe.

Collegium VI.

89

„ bitrio, ac judicamus, fi itaannuat, earn inomni-,, bus provinciis promulgandam. Cham-hv anno

„ 3 1 . L u n x fecundx die 3.

Neque id (blum putes; addita funt prxterea mandata ad Proteges provin.iarum, quibus juben-cur, non tantum ipli Decrero huic mo rem gerere, fed id ceteris quoque Mandarinis commumcare, diligenter ]ue in id incumbere, ur ab omnibus ac-curate fervetur, denique, íi quid a quoquam fe-cus fieret, confeihm ad aulam referre. ( I S O Cum id fequenti die per urbem. dideretur, Imperátor nondum Patres adeife videns, admirationis pienus, ex circumítantibus quxlivit, mndmn hoc litis

fuf-fcit, exfpeftantne majns ah quod bemjitium ? (l8a)

Scd paulum poll cum adeifent, Thomas

Pereira,

nomine omnium, adllantibus Colais , & Principi-bus, gratias Imperátori in haec verba egit. ( 1 8 3 )

Qitce lingua condigne poterit exprimere, nut qua mens utcunque concipere magnitudinem benefcii tarn fublimis, tamquc evceft, quo Ma)eft as tua omnibus

noftris votis abundant ¡[ftmui 11 impofuit complementum ? fax hoc umciun fiter at noftrum defiderium, o~

ex-obtatijftina [pes, imicus /copies, quo omnes noftree cures, at que cogitationes din nochique colli mabaut , anxie, aftidueque prxftolantes fcliciftimum ilhed mo-mentum , in quo tanti momenti libertatém affequere•

inter, at que per hoc populoft/ftmum Impérium veri Numinis ciiltum pub lice dihtaremus. Oiiam ob canfam, ut per/pef/um eft Majeflati tuce , patrem y matrem , ijfamque patriam deferuimus, o

⁵

per milk pericula hunc in orientem migravimus. Pro-Pier ea , quemadmodum immenfo nobis erat dolori, veri p>ci legem tot inter prohibitiones vehtt capti-vam videre , it a etiam ftimmum ejt gaudium, quo

F 5 ho-0 8 ho-0 Hift. géncr/de la Chine &c. Tom. cit. p.

i 6 j . ( 1 8 2 ) Noviffima Sinicap. 1 4 4 « 0 * > 3 ) ibid.

90 Hifioria Contr over fiar urn

kodie exult tnnus ,ob leg is divina libertatem. Sunt-we veneramur in prafenti felicitate noftra Dei pro-vi.lent i am, quod o nines tribunalium miniflri ad quos Catholic a; fidd cauft delata ejl , pertinaciter re-pvgnarent, ut tot am hanc ingentem gratiam foli

Majeftati tuce unice deberemus. Plurima, Ef fingid aria nobis tua Majeftas contulerat beneficia, hoc tamen alia omnia longe fuperat, non tantmn, quiaperfe máximum , fed etiam fingulari induftria tua in imnvifum anftwn.

Profecíagratia prafens tanta ejl, ut, etiamfigrates Ma-jeftati tuce perpetuo agamus, Ef ejus afiiiiuis obfequiis

occupemur, nuuquam tamen fat is grati ejfe p'ofiiinns.

Cum igitur neque verba, neque fa fía pro dibitis reddsndis gratiis fuppetant, ad pedes Majeftatis tuae provoluti, iterum atque iterum nosmet ipfos , Ef

omnes focios noflros offerimus, promtifjimos nos non tantmn ad omnem Majefiatis tuce nutum, fed etiam gd inter pellandarn divinam bonitatem, ut eidem vi-tal n longam, vaktudinem felicifiimam, felixqúe con-fervet Imperium.

Ad hxc Imperator paucis:

opti-me enimvero dicitis, quod hoc beneficium fit majus aliis omnibus, quee hafíenus voids contuli.

Monuic tamen, ut ad beneficii diuturnitatem, eocauteute-rentur, 6c tequabili tenore rem Chriilianam admi-niilrarent. ( 1 8 4 )

I

^ta

demum ad optatifiimiim finem perdufía eft, tamdiu expetita, Ef tot conatibus

pri-dem attentat a religionis Chriftiance libertas , promul-pata Pekini die f . Lunce fecunda , anno intper antis

t'ham-hy 31. a tatis ejusdem 39, — a fundatione Miffionis per Patres Societatis Jefit 109. — Do mi-ni noftri Jefa Chrifti anno 1692. die 22. menfis Martii.

Beneficii hujus magnitudinem ipie

Leib-vitius,

qüamquam heterodoxas, non dubicavit in haec verba commendare. 0 8 S )

Certe tanta eft per

f

0 8 4 ) Noviflima Sinica, pag. 147. (185) In prafat.

ad Noviflima Sinica.

Collegium VI.

91 ft amplitúdó ft mi fis Imperii, tantaque prudent iffima

n uti ont s h2 oriente opiuio, if in exemplum ceteris valitura a ut or it as, ut vix inde ab apoftolicis tern-pori bus' ah quid majus pro Chrtftiana fide agit mm

videatur

: moxque addit ;

faxit Deus , ut folida, if ditrabi/ia fint gandia no/lra, nec imprudenti %eh , vei interims difidiis hominum apoflolica officia obeun-tium , aut pravis exemplis noflrorum • turbentur.

Vatem luifle audies in proximo Collegio, quod ob materia:, quam tra&ubo, gravitatem longius, quam priora, producere cogar. Itaque moneo , ne jejunus adfis, u n a , alterave portioné Americani potus te adverfus mediam, & ltomachi Janguorem iatis munies.

COL

In document Georgii Pray Historia controversiarum de ritibus sinicis : ab earum origine ad finem compendio deducta praecendente epistola ad Benedictum Cetto (Pldal 122-130)