EGYHÁZI ÉS IRODALMI FOLYÓIRAT.
1 8 5 5 . MÁSODIK FÉLÉV.
TULAJDONOS É S S Z E R K E S Z T Ő
apa f
y in ra l u L1
P E S T E N , 1854.
NYOMATOTT EMICH GUSZTÁV KÖNYVNYOMDÁJÁBAN.
I
A ,RELIGIO' 1 8 5 5 . II. F É L É V I FOLYAMÁHOZ.
Értekezések.
Szám.
M y s t i c a i j e l e n s é g e k r ő l a t e r m é s z e t i é s e r k ö l c s i r e n d b e n 1, 2 , 3, 4 E g y h á z i f é r f i a k c s a r n o k a . . 2, 1 2 , 3 7 , 3 8 , 4 0 , 4 4 , 6 9
. , P r i m a s " szó m a g y a r í t á s a i r á n t . . . 3
R a \v 1 i n s o n e z r e d e s j e l e n t é s e l e g ú j a b b k u t a t á s a i r ó l
M e s o p o t a m i á b a n . . . 5
A m ü k i á l l i t á s o k és a j ó l é t . . . 6
M é g egy p á r szó az e g y h á z i t á r s u l a t o k r ó l M a g y a r h o n b a n 6
R e m é n y c s i l l a g o k S p a n y o l o r s z á g e g é n . . . . 7
A tiltott k ö n y v e k l a j s t r o m a ( I n d e x ) é s s z a b á l y a i 8 , 9 , 1 0 , 1 1 , 1 2
B e t e k i n t é s az e g y h á z i s z ó n o k l a t k ö r é b e . . . 9
F e g y e l e m . . . 1 0
A h á b o r ú é s a k a t o n a . . . 1 3 K ö z ö n b ö s s é g . . . 1 3 L e l e n c z h á z a k é s j a v i t ó i n t é z e t e k . . . . . 1 4 , 1 5 O r v o s i f o l y ó i r a t ! p r o g r a m r a . . . 1 5 S z . - I s t v á n - T á r s u l a t t a g j a i n a k l é t s z á m a . . . . 1 5 Sz. L á s z l ó k i r á l y é s hitvalló t e m e t é s i é v n a p j a . . 1 6 A s z e n t - z e n e - s z e n é s z e i r ő l . . . 1 7 Mit n y e r t az á l l a m az e g y h á z i b i r t o k e l k o b z á s a á l t a l S p a -
n y o l h o n b a n . . . 1 7 N é h á n y szó az e g y h á z i s z ó n o k o k - s a P á z m á n y - f ü z e t e k
t. ez. s z e r k e s z t ő i h e z . . . 1 8 Az e m b e r i élet t a r t ó s s á g á r ó l és á t a l á n az é l e t e r ő m e n n y i -
s é g é r ő l a f ö l d t e k é n . . . 1 9 K é t a d a t a j e l e n k o r i p o g á n y s á g j e l l e m z é s é h e z . . 1 9
A B o l d o g s á g o s S z ű z . . . 2 0
M i é r t k é r t s z . I s t v á n é p e n R o m á b ó l k o r o n á t ? 2 1 , 2 2 , 2 3 , 2 4
A f f r e é r s e k . . . 2 1
N á p o l y h i i b é r a d ó j a . . . 2 4
T ö r e d é k egy n e m e s i n ö v e l d é b c n m o n d o t t a l k a l m i b e -
s z é d b ő l 2 3 A v e n d s z l á v o k e g y h á z i t ö r t é n e t e . . . . 2 5 , 2 6 , 2 8
Ok és o k o z a t 2 6 T a n ú s á g 2 7 N é h á n y s z ó a v e s z p r é m i i r g a l m a s n é n é k r ő l . . . 2 7
I p o l y i Arnold m a g y a r m y t h o l o g i á j a ü g y é b e n 2 8 , 2 9 , 3 0 , 3 1 , 3 2 , 3 3 , 3 4 , 3 5 E g y h á z i k é t e s k é r d é s e k , f ö l e b b v i t e l i ü g y e k , r o m a i c u r i a i
h a t á r o z a t o k 3 6 , 3 7 , 3 8 , 3 9 , 4 0 , 4 1 , 4 3 , 4 4 , 4 5 , 5 0 , 5 1 , 5 2 , 5 5 , 5 6 , 7 4 , 7 6 E g y h á z i n e v e z e t e s r é g i s é g S z . - F e h é r v á r o t t . . . 3 8 N é h á n y s z ó az e g y h á z i i r o d a l o m é r d e k é b e n . . . 4 1
A k e r e s z t é n y költők . . . 4 2
Sz. P é t e r s z é k e 4 2 A S z . - I s t v á n - T á r s u 1 a t o c t . 1 1 - é n m e g t a r t o t t k ö z -
g y ű l é s é n t e t t e l n ö k i j e l e n t é s . . . . 4 6
A S z . - I s t v á n - T á r s u 1 a t o c t . 1 1 - é n m e g t a r t o t t k ö z -
g y ű l é s é n t e t t i g a z g a t ó i j e l e n t é s . . . . 4 7 A S z . - I s t v á n - T á r s u 1 a t k ö z g y ű l é s é n a P á z m á n y -
f ü z e t e k ü g y é b e n , t o v á b b á a p é n z t á r n o k és ü g y n ö k
á l t a l t e t t j e l e n t é s e k 4 8 A r o m a i m a g y a r c o l l e g i u m k e l e t k e z é s e . . . . 4 9
E g y m u n k a sz. B o n a v e n t u r a b ö l c s é s z e t é r ő l . . 5 3 A b o r t i s m u s , i n v i n g i a n i s m u s é s m o r m o n i s m u s G e n f b e n 5 4 A k e r e s z t é n y v a l l á s b e h o z a t a l á r ó l M a g y a r o r s z á g b a n 5 7 , 5 8 , 5 9 A s z e r z e t e s k a n o n o k o k , k ü l ö n ö s e n a p r e m o n t r e i - r e n d ü e k
k e l e t k e z é s e . . . 6 0 , 6 1
A t á r s a l m i v i l á g a l k o t m á n y i s t e n i r e n d s z e r e 6 1 , 6 2 , 6 3 , 6 4 , 6 5 , 6 6 E g y a p o g r y p h m u n k a a B o l d . Szűz m e n n y b e m e n e t e l é r ő l . 6 3
H e r c z e g G a 11 i t z i n D e m e t e r . . . 6 4
A c o n c o r d a t u m . . . 6 6 , 6 7 , 6 8 , 7 0
A s z é p m ü v é s z e t e k é s t u d o m á n y b e f o l y á s a a n e v e l é s r e 6 7 , 6 8 , 6 9 A m e g r ö g z ö t t b ü n ö s ö k k e l i b á n á s m ó d r ó l a g v ó n t a t ó s z é k b e n 7 0 , 7 1 . T ö r t é n e t i a d a t o k a sz. I s t v á n e l s ő v é r t a n ú r ó l c z i m z e t t
n a g y v á r a d - h e g y f o k i p r é p o s t s á g r ó l . 7 2 , 7 3 , 7 4 , 7 5 A fóthi e g y h á z t ö r t é n e t i s m ű v é s z i l e i r á s a . . . 7 3
A „ R e l i g i o " t.. c z . o l v a s ó i h o z 7 6
II.
Levelezések.
B é c s : A s z e p l ő t e l e n f o g a n t a t á s ü n n e p e . 1 3 . — M a r i a -
t á r s u l a t i ü n n e p . . .
B il k a r e s t : F i - s l e á n y n ö v e l d e i p r ó b a t é t e k ; a n e m e g y e s ü l t c l e r u s m ű v e l t s é g i j e l l e m z é s e .
D i a k o v á r i m e g y é b ő l : A s z e r é m i é s b o s n i a i p ü s p ö k s é gek e m l é k e ; s t a t i s t i c a l k i m u t a t á s
E s z t e r g o m : A b a s i l i c a r ö v i d i s m e r t e t é s e . 2 2 . — A b a s i l i c a b e l s e j é n e k l e i r á s a . . . . N y i t r a : P ó t l é k t u d ó s í t á s a t r e n c s i n i S z . - M a r i a - t á r s u -
l a t s z e r v e z e t é r ő l , P e s t : A d i d a c t i c a é s m e t h o d i c a t a n u l m á n y o z á s á n a k
s z ü k s é g e s s é g é r ő l a l e l k é s z e k n é l . 1 9 . — J o s e p h i n e d u C h â t e l n ő n e r e l ő - i n t é z e t e . 2 8 . — S z e n t e s J ó z s e f finevelö i n t é z e t e . 3 5 . — A t a n o d a i p r o g r a m - m o k i s m e r t e t é s e . 4 4 , 4 8 , 5 2 , 5 3 , 5 4 , 5 5 , 5 9 , 6 1 . — A s z e n t f e r e n c z i e k t é r í t é s i b u z g a l m a . 5 3 . — A d v e n t s z e r d a d é l u t á n i t e m p l o m o z á s o k . . . . R o m a : Sz. S á n d o r a l a g s i r j a i .
S a j ó m e l l ő l : E g y h á z k e r ü l e t i g y ű l é s ; a m e z e i p r o l e t a -
r i á t u s . . .
S . - A . - U j h e 1 y : B u c s u - m e n e t * . . .
S o m 1 y ó - Y á s á r h e 1 y : V á l a s z az , I s t e n o r s z á g a ' c z i - m ü k ö n y v e t i l l e t ő s z o m b a t h e l y i (9. s z . ) é s z r e v é -
t e l e k r e . . .
S z a t m á r m e g y é b ő l : I r g a l m a s n é n é k k o l o s t o r a S z é k e s - F e h é r v á r : S z . I m r e ü n n e p é n e k m e g a l a p í t á s a S z o l n o k : A g ö r ö g ö k e g y e s ü l é s é n e k t ö r t é n e t e . V i a l e
P r e 1 a b i b o r n o k á t u t a z á s a . . .
S z o m b a t h e l y : É s z r e v é t e l e k G y a r m a t h y „ E g y - h á z i á l l a m t a n " c z . m u n k á j á r a . . . . T e m e s v á r : V i a l e P r e l a b i b o r n o k l á t o g a t á s a
III.
Egyházi tudósítások.
a ) M a g y a r o r s z á g .
A g á r d : U j t e m p l o m é p í t é s e ; első á l d o z á s i ü n n e p é l y
4 1 . — K e r ü l e t i ü l é s . . .
A s z a l ó : A t ű z v é s z o k o z t a k á r h e l y r e á l l í t á s a : a d a k o
z á s o k . . .
B e s z t e r c z e b á n y a : „ I m m a c u l a t aa- ü n n e p C s á k v á r : L e z s ó A n d r á s e m l é k e .
E g e r : A z a n g o l k i s a s s z o n y o k k á p o l n á j á n a k f e l s z e n t e l é s e 4 . — M á r i á s s y G á b o r k a n o n o k e z ü s t m i s é j e . 7
— K e r e s z t - f e l á l l i t á s R e c s k e n . 4 0 . — L i p o v - n i c z k y J á n o s k a n o n o k f .
E s z t e r g o m : K r a u t m a n J ó z s e f c z . p ü s p ö k h a l á l a 5 . — B i b o r n o k - p r i m á s ő e m i n e n t i á j á n a k e g é s z s é g i á l l a p o t a . 1 0 . — H a r a n g o k m e g é r k e z é s e . 4 5 . — B é r - m á l á s S z e n t l é l e k e n . 3 9 . — S z . - f e r e n c z i k á p t a l a n R o m á b a n . 4 1 . — Ü n n e p é l y e k . 4 5 . — B u c s u t i s z t e l g é s m . Y i b é r J ó z s e f u r n á i . 4 9 . — H a r a n g s z e n t c l é s
6 3 . — A d e c . 8 - i k i ü n n e p . . . .
F u t t á k : E g y h á z i j ó t é k o n y s á g . . . .
G a m á s : T e m p l o m s z e n t e l é s . . . .
G ö l n i c z - B á n y a : M e g t é r é s . . . .
G y ő r : N é p m i s s i o k . . .
K a l o c s a : A r a n y m i s e . 2 2 . — A p a p n ö v e l d e i k á p o l n a f e l s z e n t e l é s e . 4 3 . — C h o l e r a j á r v á n y . 4 4 . — H a l o t t a k n a p j a . 5 5 . — T á r s u l a t i ü n n e p é l y a p a p n ö v e l d é b e n K a p u v á r : P á p a i i r a t a m . győri p ü s p ö k h ö z . 2 . — J u t a -
l o m k i o s z t á s
Szám.
2 5 2 4 4 2 3 12
6 4 5 9 5 8 3 7
1 7 1 9 5 9 5 7 9 5 5
5 2
2
3 4 3
7 6
7 1 7 1 5 2
68
3 5
66
6 768 1 1 3 6
4 3 5 0 3 9
62
7 3 3 4 Szám.K a s s a : H a l á l o z á s o k . . . 1 5
K é k k e ő : P a p h e g y i k a l v á r i a . . . 6 9
K i s - B á r : B u c s u m e n e t . . . 3 7
K o l o s v á r : J e z s u i t a m i s s i o . 1. — P ü s p ö k i l á t o g a t á s . 2 5
M a j s a : B é r m á l á s és h i t é l e t . . . 3 4
M a r m a r o s : A v e r c h o v i n a i r u t h e n e k h i t é l e t e . . 3 2
N á d a s d : E l s ő m i s e . . . . 6 7
N a g y - K á r o l y : I s k o l a i h i v a t a l o s l á t o g a t á s . . 1 5
N a g y - S u u r : H i t é l e t ; o l t á r s z e n t e l é s . . . 4 2
N a g y - S z . - M á r t o n : V a l l á s i b ő k e z ű s é g . . . 3 8 N a g y s z o m b a t : T o r o n y k e r e s z t f e l á l l í t á s á n a k ü n n e p e 4 0 N a g y v á r a d : K é t e g y h á z i b e s z é d F o g a r a s y M i h á l y
cz. p ü s p ö k t ő l . 6 . — S c h m i d t S z ö r é n y i s k o l a t a n á - c s o s u r b e i g t a t á s a . 9 . — V i a l e P r e l a b i b o r n o k á t u t a z á s a . 5 9 . — H a g y o m á n y o z á s ö s z t ö n d i j a k r a . 6 4 .
— A b ö l c s ő d e f e l s z e n t e l é s é n e k ü n n e p é l y e s az e z e n
a l k a l o m m a l t a r t o t t b e s z é d e k . . . .
N e m e s - L á d o n y : T o r o n y - s z e n t e l é s
N y e r g e s u j f a l u : G y á s z h í r . . .
N y i t r a : F ő p á s z t o r i l á t o g a t á s é s b é r m á l á s ; a M a r i a - t á r - s u l a t v i s s z a á l l í t á s a T r e n c s i n b e n . 1 0 . — T e m p l o m -
s z e n t e l é s S z a l a k u s z o n . . .
P a n n o n h e g y : A p o s t o l i l á t o g a t á s . . . . P á p a : A s z . - f e r e n c z i e k t e m p l o m á n a k k i j a v í t á s a é s f ö l -
d i s z i t é s e . . .
P á p a - G e s z é r : T e m p l o m s z e n t e l é s S á g h o n
P é c s : K á p o l n a - s z e n t e l é s . 3 4 . — E g y h á z i j ó t é k o n y s á g
é s ü n n e p é l y . . .
P e r b e t e : M i s s i o . 2 8 . — B é r m á l á s . . . . P e s t : S z . - I s t v á n - T á r s u l a t j u l i u s h a v i g y ű l é s e . 1 0 . —
H á l a ü n n e p é l y a s z . - f e r e n c z i e k t e m p l o m á b a n . 1 0 . — H i t t a n b ó l i v i z s g á k a k e g y e s r e n d i e k g y m n a s i u m á b a n . 1 8 . — A S z . - I s t v á n - T á r s u l a t a u g u s t u s h a v i v á l a s z t - m á n y i g y ű l é s e . 2 0 . •— L e l k i g y a k o r l a t o k a k e g y e s - r e n d i e k n é l . 2 0 . — A t e r é z v á r o s i e l e m i t a n o d a z á s z - l ó j á n a k f e l s z e n t e l é s e . 2 7 . — K o r m á n y z ó v á l a s z t á s a k e g y e s r e n d i e k n é l . 2 8 . — A t a n é v m e g n y i t á s a a e s . kir. k é p e z d é b e n ; J a l l o s i c s k ö l t e m é n y e i . 4 3 . — A S z . - I s t v á n - T á r s u l a t k ö z g y ű l é s é n e k h a t á r o z a t a i é s f o l y a m a . 4 6 , 4 7 . — A c o n c o r d a t u m t a r t a l m a . 4 7 .
— T e s t v é r ü l é s i ü n n e p a s z e n t f e r e n c z i e k n é l . 5 2 . — V i a l e P r e l a b i b o r n o k l á t o g a t á s a a p e s t i p a p - n e v e l d é b e n . 5 5 . — S z e r e n c s é t l e n s é g P a l a z n a k o n . 5 6 . — M a r i a - k á p o l n a a b e l v á r o s i p l e b á n i a - e g y h á z - b a n ; I m m a c u l a t a - ü n n e p é l y a p a p n e v e l d é b e n . 7 1 . —
S z e n t - i s t v á n - t á r s u l a t i v á l a s z t m á n y i g y ű l é s . . 7 3 P i n k a f ő : Az i r g a l m a s n é n é k ü n n e p é l y e s b e v e z e t é s e . 2 P o h o r e l l a : O l t á r - é s o r g o n a s z e n t e l é s ; b é r m á l á s . 2 8
P o l g á r : C h o l e r a j á r v á n y . . . 4 4
P o z s o n y : A p á c z a - f ő n ö k n ő v á l a s z t á s a ; b é r m á l á s . 4 S . - A . - U j h e l y : P ü s p ö k i l á t o g a t á s és b é r m á l á s . . 2 0 S i m o n t o r n y a : A p o s t o l i l á t o g a t á s a s z e n t f e r e n c z i -
e k n é l . . . 2 2
S o m o g y : A k i s b á r i h i v e k a j t a t o s a d a k o z á s a i . . 1 2 S z e g e d : V i a l e P r e l a b i b o r n o k l á t o g a t á s a . . 5 3 S z . - F e h é r v á r : N e c r o l o g . 2 9 . — U j h a r a n g s z e n t e l é s e .
3 2 . — É r d e k e s r é g i s é g . . . 3 4
S z e p e s i e g y h á z m e g y e : M e g t é r é s . . . 1 6 S z i l á g y - S o m l y ó : G y m n a s i u m i ü g y é s a d a k o -
z á s o k . . . 1 2
S z o m b a t h e l y : S z . D i o d o r v é r t a n ú e r e k l y é i n e k e l h e -
l y e z é s e . . . 4 9
T a s z á r : N e c r o l o g . . . . , . . 1 6 T e t é t l e n : T e m e t ő - é s k e r e s z t s z e n t e l é s . . . 6 4 V á c z : V i a l e P r e l a b i b o r n o k l á t o g a t á s a . . 5 6
V á g v i d é k : V a l l á s o s é r z ü l e t . . . 4 1
V e s z p r é m : A r a n y m i s e . 3 7 , — N y o l c z s z á d a d o s ü n n e p
T i h a n y b a n . . . 6 5
Z s o m b o l y a : S a r l ó s - B o l d o g a s s z o n y ü n n e p e ; m e g t é -
r é s . 8 . — Missiok 5 0
b) Austria.
B a r t a k o v i t s A n t o n i a , a p r á g a i a n g o l k i s a s s z o n y o k
f ő n ö k n é j é n e k e m l é k e . . .
A p r á g a i é r s e k k ö r l e v e l e . . .
C o n c o r d a t u m . . .
V o l k V i l m o s m e g t é r é s e . .
c ) E r d é l y .
H á r o m s z é k : P ü s p ö k i l á t o g a t á s . . . .
K á r o l y - F e j é r v á r : P ü s p ö k i l á t o g a t á s o k s j ó t é t e -
m é n y e k . . .
K á r o l y - F e j é r v á r : V i a l e P r e l a b i b o r n o k l á t o g a t á s a K o z m á s : M á r t o n f y J á n o s j ó t é k o n y s á g a
S z é k e l y u d v a r h e l y : P ü s p ö k i k ö r ú t
d ) A n g l i a .
Az i s t e n i t i s z t e l e t f e l s z a b a d í t á s a i r á n t i f e l s ő h á z i v i t a . . T ö r e k v é s e k I r h o n p r o t e s t a n t i z á l á s á r a . . . .
A v a s á r n a p m e g ü l é s e . . .
M á s o d i k e g y h á z t a r t o m á n y i z s i n a t . . .
B á l v á n y g y á r a p o g á n y o k s z á m á r a . . . .
Z s i n a t i l e v é l . . .
e) Belgium.
H i m l ő o l t á s
f ) F r a n c z i a o r s z á g .
A f r a n c z i a k e l e t i h a d s e r e g v a l l á s o s s z e l l e m e . B o n n e c h o s e e v r e u x i p ü s p ö k p á s z t o r i l e v e l e R e y n a u d j e l e n t é s e A b d - e l - K a d e r m ü v é r ő lA p á r i s i m ü k i á l l i t á s e g y h á z i t a r t a l m a . . . .
A l g i r g y a r m a t o s í t á s a . . .
A v a l l á s i é r z ü l e t e m e l k e d é s e
A c z á r d ü h ö n g é s e a g ö r ö g - e g y e s ü l t e k e l l e n a m u l t s z á -
zad k e z d e t é n . . .
A z o r s z á g h a t a l m a e m e l k e d é s é n e k o k a i . . B o n a 1 d l y o n i b i b o r n o k - é r s e k k ö r l e v e l e a , J ó k ö n y v -
k i a d ó t á r s u l a t ' ü g y é b e n . . .
Az a v i g n o n i p ü s p ö k . . .
g ) N é m e t a l f ö l d .
V a l l á s i v i s z o n y o k . . .
h ) N é m e t o r s z á g .
f
A c a t h o l i c i s m u s t e r j e d é s e P o r o s z - L i t h w a n i á b a n
V a l l á s e l l e n e s n y i l a t k o z a t o k . . . A c a t h o l i c u s o k h e l y z e t e P o r o s z o r s z á g b a n
A f e l f ü g g e s z t e t t p a p o k ü g y é n e k k i e g y e n l í t é s e B a d e n b e n A t h e o l o g u s o k t a n á r s á g i e l ő n y e ; a s z a b a d k ő m i v e s e k ; h á -
z a s s á g i e l v á l á s k é r d é s e . . .
i ) Olaszország.
A t u r i n i é r s e k u t a s i t á s a a k o l o s t o r - s e g y é b j a v a k a t e l f o g - laló t ö r v é n y i r á n y á b a n i m a g a t a r t á s t i l l e t ő l e g . F e j e d e l m i l á t o g a t á s o k R o m á b a n . . . A s u p e r g a i e g y h á z i a c a d e n ű a m e g s z ü n t e t é s e .
A S. M a r i a d e l i ' a n i m a n é m e t t e m p l o m ü g y e .
C o l l e g i u m A n g e l i c u m . . .
A , L a S a p i e n t i a ' r o m a i e g y e t e m f a c u l t a s i f o k o z a t a i n a k k i o s z t á s a . . .
Szám.
T u r i n b a n a k o l o s t o r t ö r l ő t ö r v é n y v é g r e h a j t á s a k ö r ü l i b o -
t r á n y o k . . . 2 6
lz í m A k o n s t a n t i n á p o l y i p a t r i a r c h a t u s ü g y e . . . . 2 9 S i e n a i s z . K a t a l i n e r e k l y é i n e k k i t é t e l e . . . . 3 3 3 5 A p á p a i k o r m á n y e l l e n f e l h o z o t t v á d a k c z á f o l a t a . . 3 4 4 2 Siciliai á l l a p o t o k . . . 4 t
A z , A n i m a ' t e m p l o m i r á n t i p e r e s ü g y . . . . 4 5
6 9 P á p a i c o n s i s t o r i u m . . . 4 9
S z . J a n u a r ü n n e p e N á p o l y b a n ; d i a d a l - é s g y á s z ü n n e p
R o m á b a n ; c h o l e r a s z ü n é s e . . . . 5 1 A k o r m á n y ü g y n ö k e i n e k e l j á r á s a a p a p s á g e l l e n é b e n . 5 3 5 4 A p á p a i n t é z k e d é s e t ö b b e l h a g y a t o t t s z e n t é l y t á r g y á b a n . 5 4
T a l b o t k ü l d e t é s e az A n t i l l á k b a ; a r o m a i n é p r a g a s z k o -
5 3 d á s a a p á p á h o z . . . 6 3
5 6
8 j ) P o r t u g a l .
1C o n c o r d a t u m k i l á t á s b a t é v e . . . 7 2
k ) S c h w e i z . 3
1 4 V a l l á s e l l e n e s r e f o r m o k . . . 11 2 3 T i l t a k o z á s o k az e g y h á z i ü g y e k b e i a v a t k o z á s o k e l l e n . 3 2 2 4 C z é l z a t o k a c a t h o l i c i s m u s e l n y o m á s á r a . . . 3 6 4 1 A c h u r i p ü s p ö k ö s s z e ü t k ö z é s e a k o r m á n y n y a l a P l a c e t -
4 g k é r d é s b e n ; B o v i e r i B e r n b e n . . . . 7 0
1) S p a n y o l o r s z á g .
3 4 N y o m a s z t ó e g y h á z á l l a p o t 3 V a l l á s i á l l a p o t o k . 2 4
A z e g y h á z h e l y z e t e . . . . * . . 2 9
E g y h á z e l l e n e s i n t é z k e d é s e k . . . 3 0
5 A t ö r l e s z t é s i t ö r v é n y ü g y é b e n v á l t o t t j e g y z é k e k . . 3 4
g A p a p s á g s z o m o r ú h e l y z e t e . . . 3 8
j g A k o r m á n y e r ő s z a k o s l é p é s e i a p a p s á g e l l e n é b e n . . 5 1 2 7 A p a p n e v e l d é k r e n d e z é s e a k o r m á n y á l t a l . . . 5 6 3 2 A k ö z é p o k t a t á s m e g g á t l á s a a z a m o r a i p a p n e v e l d é b e n . 6 2 3 3 A p ü s p ö k ö k e l ő t e r j e s z t é s e i a k o r m á n y h o z f e l s z ó l a l á s a i k
n y i l v á n o s s á g a t á r g y á b a n . . . 6 5
3 g A h o l t t e s t e k t e m p l o m b a v i t e l é n e k t i l a l m a . . . 6 7 4 4
m ) S v é d o r s z á g .
6 5y g A s c ó t s z a b a d e g y h á z e l ő t e r j e s z t é s e a s v é d k i r á l y h o z a
p i e t i s t á k v a l l á s s z a b a d s á g a i r á n t . . . . 7
Ü l d ö z é s i t ö r v é n y e k . 5 7
A p á r i s i e v a n g . z s i n a t ; a p o g á n y c l a s s i c u s o k k é r d é s e . 6 2
4 5
n ) Szentföld.
B e i t - d j a l l a i t e m p l o m . 8 E l s ő n y i l v á n o s u r n a p i k ö r m e n e t N á p o l y b a n . . . 1 8
^ Ü n n e p é l y a f r a n c z i a é s a u s t r i a i c s á s z á r o k t i s z t e l e t é r e . 3 7
Á j t a t o s z a r á n d o k o l á s . . . 4 0
4 2 J
5 6
o ) T ö r ö k o r s z á g .
^ U r n a p i k ö r m e n e t . . . 5
p ) A f r i c a .
j E g y h á z i á l l a p o t o k B o u r b o n s z i g e t é n . . . . 71
12
1 4 r ) A m e r i c a .
21
2 3 A k n o w - n o t h i n g o k á r m á n y a i . . . 6
A k n o w - n o t h i n g o k h i t v a l l á s a . . . 1 6 2 6 U j t e m p l o m o k f e l s z e n t e l é s e é s h i t é l e t . . . . 2 7
A C i n c i n n a t i b a n t a r t o t t első t a r t o m á n y i z s i n a t l e v e l e , I J i t t e r j e s z t ö t á r s u l a t ' e l ö l j á r ó i h o z :
A k o r m á n y e l j á r á s a T r i n i d a d b a n a n e m - a n g o l s z ü l e t é s ü
p ü s p ö k e l l e n . . .
V a l l á s i á l l a p o t o k az a r g e n t i n i s z ö v e t s é g b e n . A m o r m o n o k é l e t m ó d j a é s s z e r v e z é s e . E j s z a k a m e r i c a f e l f e d e z t e t é s e a X . s z á z a d b a n
s ) Ázsia.
B o n n a n d , d r u i s p a r e i p ü s p ö k k ö r l e v e l e 3 5 , 3 6 . — A s z e p l ő t e l e n f o g a n t a t á s ü n n e p é l y e P o n d i c h e r y b e n .
IV.
Missio-tudósitnsok.
Szám.
3 7 3 9 5 7 5 7 7 3
5 1
. 8 , 9 1 5 , 1 7 , 1 8 2 1 , 3 2 2 1 2 5 2 9 , 3 0 4 0 , 4 1 4 8 , 4 9 , 5 0 , 5 2 , 7 1 , 7 2
5 7 B o r d e r e a u t u d ó s í t á s a S a l e m b ó l
S i a m i m i s s i o . . . .
C h i n a i missio . . . .
L a o s i m i s s i o . . . .
C o c h i n c h i n a i m i s s i o Ó c e á n i á i m i s s i o Chilii missio .
C a n a d a i missio . . . .
É j s z a k a n i e r i c a i m i s s i o
V.
Okmányok.
A n a g y s z o m b a t i c s u d a t é v ő k é p . . . . ' . P á p a 6 s z e n t s é g é n e k a p e s t i e g y e t e m tlieologiai k a r á h o z
i n t é z e t t a t y a i i r a t a . . .
A l l u c u t i o S. D . N. P i i P a p a e I X . h a b i t a i n c o n s i s t o r i o s e c r e t o die 2 6 . J u l i i 1 8 5 5 . . . . A n m . n y i t r a i p ü s p ö k u r ö e x j á n a k b e s z é d e a M a r i a - t á r -
s u l a t n a k m e g ú j í t á s a a l k a l m á v a l T r e n c s i n b e n , j u l
2 - á n . . .
<J s z e n t s é g e I X . P i u s p á p a i r a t a M a g y a r o r s z á g p r i m á
s á h o z . . .
R í t u s i n t r o d u c e n d i f o c m i n a m l a p s a m
H o z z á a d á s a r o m a i m a r t y r o l o g i u m - és b r e v i á r i u m h o z
A u s t r i a i c o n c o r d a t u m . . .
P á p a i a l l o c u t i o n o v . 3. 1 8 5 5 . . . .
A z e s z t e r g o m i h a r a n g o k f e l s z e n t e l é s é r e v o n a t k o z ó p r i -
m á s i dec-return . . .
A z a u s t r i a i c o n c o r d a t u m o t m e g e r ő s í t ő p á p a i l e v é l .
S z é c h é n y i G y ö r g y l e v e l e . . . .
1 7
21, 22
3 1 3 7 4 8 5 3
60 61
6 3 66 7 0VI.
Irodalom.
E l m é l k e d é s e k a s z . e v a n g e l i u m e g é s z t a r t a l m a f ö l ö t t , s t b .
I r t a dr S c h 1 ö r A l a j o s . . . 2
F c n s ő b b k a t h o l i c i s m u s e l e m e i . I r t a H o v á n y i 1 8 5 3 . U j a b b l e v e l e k a f e n s ő b b K a t h o l i c i s m u s r ó l . I . 1 8 5 5 . 3 , 4 ,
6, 9 , 1 0 , 1 1 , 1 2 , 1 3 , 1 4 V i n d i c i a e j u r i u m et l i b e r t a t u m M e t r o p o l i t a n a e E c c l e s i a e
C o l o c e n s i s 1 6 , 1 7 , 1 8 S e g é d k ö n y v a es. kir. k ö z o k t a t á s i m i n i s t e r i u m á l t a l iskolai
h a s z n á l a t r a r e n d e l t A B C és O l v a s ó - k ö n y v s z e l l e m é -
b e n . I r t a M é s z á r o s I m r e . . . . 1 9
E p i t o m e I l i s t . E c c l e s i a s t . A u c t o r e C h e r r i e r e t c . . 2 0 X I V . K e l e m e n p á p a t ö r t é n e t e stb. T h e i n e r Á g o s -
t o n t ó l 2 2 , 2 3 , 2 4 , 2 5 , 2 6
Szám.
K e r e s z t é n y n a p t á r s t b . 1 8 5 6 - i k é r r e . K i a d j a a S z e n t - I s t -
v á n - T á r s u l a t 2 7 I s t e n o r s z á g a a földön v a g y i s e g y h á z i á l l a m t a n . I r t a
G y a r m a t h y J á n o s . . . 2 8
A l e x a n d r i a i sz. K a t a l i n v e r s e s l e g e n d á j a s t b . R é g i C o d e -
x e k b ő l s t b . k i a d t a T o l d y F e r e n c z . . . 4 9
K a t h o l i c u s e g y h á z i E n e k t á r . S z e r k e s z t é s k i a d á T á r k á -
n y i B. J ó z s e f s t b . . . . 5 8 , 6 2
U j a b b l e v e l e k a f e n s ő b b K a t h o l i c i s m u s r ó l . H o v á n y i -
t ó l II 6 5 , 6 7 G e s c h i c h t e K a i s e r F e r d i n a n d s . I I . H u r t e r t ő l . 6 7 , 7 2 , 7 3 E n c h i r i d i o n J u r i s E c c l e s i a s t i c i e t c . e d i d i t N i c . C h e r r i e r 7 4 , 7 5 T ö r t é n e t e k k e l f ö l v i l á g o s í t o t t e g y h á z i b e s z é d e k . . 7 6 V . ö. „ V e g y e s e k " : 2, 13, 1 6 , 18, 2 7 , 5 3 , 5 4 , 5 6 , 5 7 , 6 2 ,
6 5 , 6 8 , 7 3 , 7 4
VII.
Vegyesek.
a ) M a g y a r o r s z á g . N t . B l ü m e l h u b e r F e r e n c z u r h i t t u d o r r á a v a t t a t i k . 1 . — A „ p r o f e s s o r " é s t a n í t ó "
c z i m . 4 . — D r A r á n y i L a j o s u r a p e s t i p a p n e - v e n d é k e k e t a g y ó g y t a n e l e m e i r a o k t a t j a . 7 . — N a g y - h a n t o s o n g r . Z i e h y K á r o l y j ó t é k o n y s á g a az i s k o l a köriil. 11. — L i s z t - n e k m i s é j e . 1 4 . — P r ó b a t é t e k az e l e m i i s k o l á k b a n V á c z o n . 1 8 . — P r i m á s ő e m i - n e n t i á j a e g é s z s é g i á l l a p o t a . 2 1 . — Gr. N á d a s d y L i p ó t e g y h á z - u r i j ó t é k o n y s á g a H i d e g k u t o n . 2 2 . — B A u g u s z A n t a l ő m l g a K r i s z t u s r e n d é n e k k e - r e s z t j é v e l f e l d i s z e s i t t e t i k E s z t e r g o m b a n . 2 3 . — K o - v á c h M a r k - } - 2 4 . — A z a u s t r i a i c o n c o r d a t u m n a k a u g . 1 8 - á n t ö r t é n t m e g k ö t é s e . 2 4 . — F t . F r é m e 1 M i k l ó s okrai c z . p r é p o s t első i n f u l á s m i s é j e . 2 7 . — L e z s ó A n d r á s - f - 3 7 . — J a l l o s i c s A n d r á s k ö l - t e m é n y e i . 4 3 . — A S e v e r i n - e g y l e t r o k o n é r z ü l e t e a S z . - I s t v á n - T á r s u l a t i r á n y á b a n . 4 8 . — A , C s a l á d i L a p o k ' t a r t a l m á n a k m é l t á n y l á s a . 4 9 . — E r d é l y i J á n o s n a k „ E g y s z á z a d n e g y e d a m a g y a r s z é p - i r o d a - l o m b ó l " cz. é r t e k e z é s e . 5 2 . — S z . - I s t v á n - T á r s u l a t - n a k o c t o b e r h a v i v á l a s z t m á n y i g y ű l é s e . 5 3 . — U j m i s e N y i r - A d o n y b a n 5 6 . — A z egri é r s e k ő e x c e l l e n t i á - j á n a k j ó t é k o n y s á g a N y i t r a - S z a l a k u s z o n . 5 9 . — G y a r - m a t h y J á n o s n a k m e g t i s z t e l t e t é s e . 6 2 . — J ó t é k o n y
a d a k o z á s o k a b u d a - k r i s z t i n a v á r o s i t e m p l o m s z á m á r a 6 3 b ) A u s t r i a : B i z o t t m á n y a r o m a i s z . - s z é k k e l k ö t e n d ő c o n -
c o r d a t u m ü g y é b e n . 7. -— L i n z b e n s z é k e g y h á z é p í t é s e t e r v e z t e t i k . 8 . — V a d g y e r m e k a g ö r z i s i k e t n é m a i n t é z e t b e n . 1 1 . — C s á s z á r i b i z o t t m á n y a c o n c o r d a - t u m ü g y é b e n . 1 4 . — 0 ' D o n n e l g r . a S e v e r i n - g y ü - l é s b e n B é c s b e n . 2 9 . — A cs. k o r m á n y h e l y z e t e s á l l á s a a b a d e n i , p i e m o n t i , s p a n y o l e g y h á z v i s z á l y o k e l l e n é b e n . 3 2 . — Olcsó k ö n y v k i a d ó e g y l e t B é c s b e n s a f e n s é g e s cs. u d v a r p á r t f o g á s a . 4 0 . — É r s e k i c o n v i c t u s a j ö v ő b e l i p a p o k k i k é p e z é s é r e . 4 3 . — M o n - t e n e g r ó i p a p n ö v e n d é k e k a u s t r i a i s e m i n a r i u m o k b a n . 4 4 . — A jogi és á l l a m t u d o m á n y i t a n u l m á n y o k s a c a - d e m i á k s z a b á l y o z á s a . 5 0 . — M a r i a - C z e l l . 6 7 . — A h í r l a p o k k e z e l ő i . Z a r á n d o k l á s P a l a s t i n á b a és J e r u -
z s á l e m b e . . . 6 9
c ) A n g l i a : W i s e m a n b i b o r n o k p e r e . 5 . — A c a t h . l e l k é s z e k a r a b o k l á t o g a t á s á t ó l e l t i l t a t n a k . 7. — A z a n g o l o k h u m a n i s t i c u s t ö r e k v é s e i K e l e t i n d i á b a n . 1 0 .
— M i s s L a w f i e l d a n g o l p r o t . h ö l g y K r í m b e n c a t h . h i t r e t é r t . 1 8 . — L o r d B r o u g h a m b i l i j e a m é g l ö n m a r a d t t ü r e l m e t l e n s é g i h a t á r o z a t o k v é g k é p i m e g - s z ü n t e t é s é r e . 2 2 . — R o m á b a n a l a p í t a n d ó a n g o l c o l - l e g i u m t e r v e z t e t i k . 3 7 . — Gyermekkiállitáss. 5 4 .
SzSxn.
— A k i n g s t o n i r c d o r a p t o r i s t á k é s angol b i b l i á k e l é -
g e t é s e . . . 7 1
d ) B e l g i u m : P á p a ö s z e n t s é g e a , R e v u e c a t h . ' cz e g y - h á z i f o l y ó i r a t s z e r k e s z t ő i t egy b u z d í t ó b r e v é v e l t i s z -
t e l t e m e g . . . 4 1
e ) F r a n c z i a o r s z á g : Az u r n a p i n y i l v á n o s k ö r m e n e t e l l e n i f e n á l l ó t i l a l o m . 1. — I . N a p o l e o n c s á s z á r m i n t c a t e c h e t a . 16. — D i v o r n e b e n a p a u l a i sz. V i n - c z é r ő l n e v e z e t t genfi é3 c a r o u g e i e g y e s ü l e t e k n e k ö s s z e j ö v e t e l e M a r i 11 e y p ü s p ö k t i s z t e l e t é r e . 2 6 . — Az u j S o r b o n n e - é p ü l e t a l a p k ö v é n e k l e t é t e l e s F o r - t o u 1 m i n i s t e r b e s z é d e . 2 8 . — M a r c e a u k a p i t á n y b e s z é d e e g y i k l e g é n y e g y l e t b e n . 2 8 . — M ö n s . S a m - h i r i a j a c o b i t a s z a k a d á s t e l h a g y v á n a c a t h . e g y h á z - zal e g y e s ü l t . 3 0 . — , C o r n e i l l e ' s z i k l á n , I m m a c u l a t a ' - e m l é k . 3 5 . — H á l a i s t e n i t i s z t e l e t S e b a s t o p o l b e v é - t e l é n e k ü n n e p l é s é r e . 4 1 . — Az á l l a m - n y o m d a P a r i s - b a n . 5 4 . — P r o t , t á b o r i l e l k é s z e k . 6 2 . — A p é n z - és m é r t é k b e n i e g y s é g s e g y f o r m a s á g . 6 4 . — A p á r i s i
é r s e k k ö r l e v e l e az u g y n e v e z e t t t r a d i t i o n a l i s t á k ellen 7 4 f ) N é m e t o r s z á g : B o n i f á c z ü n n e p M a i n z b a n . 1. — B a -
d e n - n a g y h e r c z e g s é g b e n e v a n g . e g y h á z z s i n a t . 3 . — A z é r s e k i m u s e u m ü n n e p é l y e s m e g n y i t á s a . L e g é n y - e g y l e t e k . 5 . — A j o h a n n i t a - r c n d a s z a b a d k ő m i y e s e k e l l e n t é t e . 7. — P r o t , k ö r m e n e t . 8 . — A b e r l i n i p r o t . c o n s i s t o r i u m r e n d e l k e z é s e a t u d o m á n y o s t a n o d á k a t i l l e t ő l e g . 9 . — A m ü n c h e n i e g y e t e m n e k 3 8 5 - i k i é v - i i n n e p e . 1 0 . — A h e i l s b r o n n i f e j e d e l m i s i r - e m l é k e k .
1 4 . — A s z á s z p r o t . c o n s i s t o r i u m i r a t a a v e g y e s h á - z a s s á g o k ü g y é b e n . 15. — A , D . V o l k s h a l l e ' l e t i l t á - s á n a k r é s z l e t e i , 1 6 . — A n é m e t e g y e t e m e k b e n a h a l l g a t ó k s z á m a h a n y a t l á s á n a k v a l ó d i o k a . 18. — V i s s z a v o n á s i n y i l a t k o z a t az a l c a n t a r a i sz. f e r e n c z i e k e g y i k é t ő l . 2 3 — K o c h C r e s c e n t i á n a k c s u d á s m e g g y ó - g y u l á s a F r e i b u r g b a n . 2 5 . — 0 c h s n e v ü , k e l e t i n d i a i m i s s i o n a r i u s e l ő a d á s a L i p c s é b e n a t a m u l o k r ó l . 2 6 . — A c a s s e l i c o n s i s t o r i u m r e n d e l e t e a n y i l v á n o s f e g y e - l e m i r á n t . 2 8 . — A „ H i s t . P . B l . " P o r o s z o r s z á g b a n e l t i l t a t n a k . 2 9 . — A h á z a s s á g i e l v á l á s k é r d é s e a p o r o s z k a m a r á k b a n s a p r o t . p a p s á g k ö z ö t t i m o z g a - lom. 3 2 . — A s z a b a d k ő m i v e s e k t ö r e k v é s e a n é p i s - k o l á k m e g r o n t á s á r a . 3 4 . — L e l k é s z i c o n f e r e n t i á k M ü n s t e r b e n . V i c a r i f r e i b u r g i é r s e k u t a z á s a . 3 7 . — A s p e i e r i d ó m n a k a j á n d é k o z o t t s z ő n y e g e k . A z i r v i n - g i a n u s o k t ö r e k v é s e i P o s e n b c n . 3 9 . — E x c o m m u n i -
c a t o p r o t . c o n s i s t o r i u m r é s z é r ő l . . . . 6 2 g ) O l a s z o r s z á g : S c h w e i z - é s P i e m o n t b a n a catli. n é p
e l c s á b i t t a t i k . 3 . — A siciliai k i r á l y n a k a d ó j á t i l l e t ő - l e g p á p a i r e n d e l k e z é s . 5 . — B o a m i n i - f - ; a b r a - b a n t i h g é s h g n ő , n e m k ü l ö n b e n a p o r t u g á l k i r á l y R o m á b a n . 1 0 . — P i e m o n t b a n a , C a s s a e c c l e s i a s t i c a ' c z . h a t ó s á g t a g j a i . 15. — A d a t o k R o s m i n i é l e t r a j z á b ó l . 1 6 . — A s a r d m i n i s t e r i u m p ö r e a s z á m ű z e t e t t t u r i n i é r s e k e l l e n . 17. — P á p a ő s z e n t - s é g é n e k a t i r o l i a k i r á n y á b a n t a n ú s í t o t t e l ő s z e r e t e t e .
18. — A j e z s u i t a - s z e r z e t n e k j e l e n l e g i k i t e r j e d é s é r ő l s t a t i s t i c a i a d a t o k . 2 0 . — Az e g y h á z i s a j t ó t i l t a k o -
Szám z á s a i a a a r d k o l o s t o r t ö r v é n y e l l e n . 2 3 . — A k o l o s t o r - t ö r l ő t ö r v é n y v é g r e h a j t á s a a h a u t e - c o m b e i k i r á l y i a p á t s á g b a n . 2 5 . — Gr. R e v e l O c t a v i a n a k o l o s t o r t ö r l ő t ö r v é n y ellen T u r i n b a n . 2 9 . — A , p a - n o p t i q u e ' n e v ü b ö r t ö n r e n d s z e r . 3 3 . — A p á p á n a k g o n d o s k o d á s a a s z e g é n y e b b l e l k é s z e k f e l s e g é l é s é r ö l . A n g e l o a l c a n t a r i a i s z e r z e t e s b e a t i f i c a t i ó j a . 3 7 . — P á p a ő s z e n t s é g é n e k a s a r d p ü s p ö k ö k k e l f o l y t a t o t t l e v e l e z é s e . 5 1 . — P i e m o n t b a n a k o l o s t o r t ö r l ő t ö r v é n y e k s z o m o r ú k ö v e t k e z m é n y e i . 5 4 . — Az a n g o l P i u s - c o l - l e g i u m R o m á b a n . 5 4 . — W i s e m a n n b i b o r n o k l e - m o n d a w e s t m i n s t e r i é r s e k s é g r ő l A n g l i á b a n . 5 9 . — P á p a ő s z e n t s é g é n e k n a g y l e l k ű s é g e . 6 3 . — U j p r o -
p a g a n d a ' T u r i n b a n . . . 7 2
l i ) O r o s z o r s z á g : S z e n t S e r g i u s k o p o r s ó j á n a k e g y i k
d e s z k á j á r a f e s t e t t k é p . . . . 5 1 i ) S c h w e i z : A s a i n t - g a l l e n i n a g y - t a n á c s á l t a l e l f o g a d o t t
u j v a l l á s i t ö r v é n y j a v a s l a t . 1. — G e n f b e n p r e d i k á t o r - g y ü l e k e z e t . 8 . — A t e s s i n i c a n t o n a c o m o i és m i l a - nói e g y h á z m e g y é k b ő l k i k e b e l e z t e t i k . 9 . — A a r g a u - b a n a n a g y t a n á c s r e n d e l k e z é s e a v é g r e n d e l k e z h e - t é s r ő l . 9 . — B e r n b e n p r o t e s t á n s z s i n a t . 1 0 .
— A p á p a i n u n t i u s ó v á s t é t e l e . 2 4 . — 1 4 , 0 0 0 c a t h o l i c u s n a k v e t o - j a az u j v a l l á s i t ö r v é n y e l l e n . 2 6 . — A p r o t e s t á n s l e l k é s z t á r s u l a t h a t á r o z a t a i G e n f - b e n . 2 7 . — A p á p a i n u n t i u s u j a b b v á d j a . 4 9 — A z e i n s i e d e l n i k o l o s t o r . 5 9 . — T h e o d o s i u s s z e n t - f e r e n e z r e n d i a t y á n a k é r d e m e i . 6 3 . — A f r e i b u r g i t a - n á c s h a t á r o z a t a M a r i 11 c y p ü s p ö k v i s s z a t é r h e t é -
s é t i l l e t ő l e g . . . 6 7
j ) S p a n y o l o r s z á g : M i n i s t e r i r e n d e l e t a c a t h . p a p s á g e l l e n . 6. — A k o r m á n y h i v a t a l n o k o k m a g a v i s e l e t e a p ü s p ö k ö k i r á n y á b a n . 1 1 . — A s a r a g o s s a i é r s e k k ö r - l e v e l e p a p s á g á h o z . 1 2 . — A s p a n y o l m i n i s t e r i u m - n a k m e n t ő i r a t a p á p a ő s z e n t s é g é h e z . 1 8 . — A p á p a i n u n t i u s M a d r i d b ó l e l u t a z i k . 2 0 . — A s a r a g o s s a i ér s e k k ö r l e v e l e a p a p s á g h o z é s ó v á s t é t e l e . 2 3 . — Az
a n g l i c a n l i t u r g i c a s p a n y o l f o r d í t á s b a n . . . 4 2 k ) T ö r ö k o r s z á g : B e l g r á d b a n v a l l á s s z a b a d s á g . 1 1 . —
R é s z l e t e k a s e r b f e j e d e l e m r e n d e l e t é b ő l a r o m . c a - t h o l i c u s o k a t illetőleg. 2 3 . — A g. n . e. p a t r i a r c h a
h i v a t a l á t ó l m e g f o s z t a t i k . . . 5 1 1) A m e r i c a : A „ K n o w - N o t h i n g - C o n v e n t i o " - n a k h a t á -
r o z a t a i . 2 . — A k n o w - n o t h i n g o k p h i l a d e l p h i a i g y ű - l é s e é s a h a t á r o z a t o k . 8 . — A l a b a n n a á l l a m b a n e g y n é g e r r a b s z o l g a m e g é g e t t e t i k . 9 . —• B a r n u m a l e g s z e b b a m e r i c a i h ö l g y e k k i á l l í t á s á t r e n d e z i . 2 5 . — A r a b s z o l g a t a r t ó á l l a m o k g y ű l é s e . 3 8 . — A s á r g a láz d ü h ö n g é s e s az i r g a l m a s n é n é k . 4 0 . — A k n o w - n o t h i n g - o k á l t a l e l k ö v e t e t t m e r é n y e k . 5 4 . — U j - G r a - n a d á b a n az első p r o t . k ö z s é g . 6 5 . — A d a t o k a v a l l á -
sos h e l y z e t r ő l . . . 6 7
m ) Á z s i a . C h i n a : X é M á t y á s v é r t a n ú i h a l á l a . 1. — A f r a n c z i á k s e g í t s é g e H o n g - K o n g b a n . 5 . — ü j ü l -
d ö z é s e k C o c l i n c h i n á b a n . . . 1 4
S z e m é l y z e t i e k . F e l h í v á s o k . K ö n y v j c l e n t é s e k . H i r d e t é s e k . K e g y e s a d o m á n y o k .
Megjelenik e l a p hetenkint háromszor : kedden , csütörtökön és vasárnapon. Az előfizetési d i j félévre postán 6 ; helyben 5 frt p . p. — Előfizethetni minden es. k i r . postahivatalnál ; Pesten a szerkesztőségnél ( K a l a p - u t c z a 5. s z . ) és Hartleben K. A. k ö n y v k e r e s k e d é s é b e n .
Mysticai jelenségekről
a t e r m é s z e t i é s e r k ö l c s i r e n d b e n . * ) A t e r m é s z e t f e l e t t i soha sem volt kiküszöbölve a vi- lágból, a csudák soha sem szűntek m e g az e g y h á z b a n . Mielőtt m é g az e m b e r e k az igaz Isten i s m e r e t é r e j u t o t - tak , t u d a t l a n s á g u k b a n is m i n d e n k o r é r e z t é k , s b ü s z k e - s é g ü k b e n m e g v a l l a n i voltak k é n y t e l e n e k , e g y láthatatlan hatalomnak l é t e z é s é t , melly a természeti rendtöli m e g m a - g y a r á z h a t l a n e l t é r é s e k b e n is nyilatkozik. A k e r e s z t é n y s é g n e v e l t e e t ü n e m é n y e k e t , f e l f o g h a t ó v á tette azoknak c z é l - j á t , s a m e n n y i r e l e h e t s é g e s , l e l e p l e z t e r e j t é l y ü k e t a hit
által megvilágított é r t e l e m előtt. A l e g e l s ő nap .óta, m e l l y e n az apostolok nyilt h e l y e n szónokoltak, hallgattat- ván o l l y a n o k t ó l , kiknek n y e l v é n ők nem b e s z é l t e k , s kik n e m i s m e r t é k az ö v é k e t ; az első b e t e g ó t a , kit J é z u s K r i s z t u s n e v é b e n m e g g y ó g y í t o t t a k , e g é s z e n k o r u n k i g , a t e r m é s z e t f e l e t t i b i z o n y o s tekintetben szakadatlanul j e - l e n t k e z e t t a földön. A f o r r á s , mellyböl az Ieszivárgott — ha szabad igy szótanunk — k é t f é l e , ú g y m i n t : isteni é s ö r d ö g i . V a l a h á n y s z o r az é g s o k s z o r o z t a c s u d á i t , a pokol szinte s o k s z o r o z t a az övéit. A z ö r d ö g m a j m o l ó j a az I s - t e n n e k . A z isteni G o n d v i s e l é s bizonyos időre és czélból m e g e n g e d i n e k i , m ü v e i n e k p a r o d i á z á s á t . Valamint s z ó l - hat az e m b e r s z i v é h e z , abban tisztátlan tüzet g e r j e s z t v e , azt c s a l é k o n y f ü s t által meghomályositva v a g y i n k á b b m e g v e s z t e g e t v e ; sőt h o g y m é g annál k ö n n y e b b e n r á - s z e d h e s s e az e m b e r e k e t , a v i l á g o s s á g k é p é b e is ö l t ü z - ködhetik : u g y az a n y a g i t e r m é s z e t felett is bir h a l a l o m - mal, s azt csalódások s borzadályt g e r j e s z t ő t ü n e m é - n y e k s z í n h e l y é v é teheti.
E t ü n e m é n y e k , u g y az isteni miként a pokoli r e n d - b ő l , mindenkor hatalmasan nyugtalanították s i n g e r e l t é k az e m b e r i t u d o m á n y t . Majd t a g a d t a , majd m e g m a g y a r á z n i kivánta a z o k a t ; m a g y a r á z a t a i azonban mitsem m a g y a r á z -
* ) A m ü , m e l l y b ö l e z a d a t o k m e r i t v é k , a l e g h a t a l m a s a b b e m b e r i g e n í e - k e g y i k é n e k m ü v e . G ö r r e s „ M y s t i k " - á j a c z i m e u t á n e l é g g é i s m e r e t e s . J e l e n s o r o k c z é l j a : t a r t a l m á v a l is m e g i s - m e r t e t n i a t. o l v a s ó k ö z ö n s é g a z o n j ó n a g y r é s z é t , melly m a g á t
a m ü v e t n e m f o r g a t h a t j a . E r r e , u g y h i s z s z ü k , e l é g l e s z e g y p á r j ó l k i v á l a s z t o t t p é l d a m i n d e n k o r b ó l é s i d ő r e n d s z e r i n t , m e l l y b ö l a t ö b b i r e is k ö v e t k e z t e t h e t n i . Mi az a d a t o k a t u g y a d a n d j u k * m i n t a z o k a t s z e r z ő m ü v é b e n t a l á l h a t n i ; az Í t é l e t e t e g é s z b i z o d a l o m m a l a t. o l v a s ó r a b í z v á n . A z t a g a d h a t a t l a n , h o g y az e m b e r t i t o k s z e r ü v i s z o n y b a n áll m i n d a l á t h a t a t l a n s z e l l e m i v i l á g g a l , m i n d p e d i g a l á t h a t ó - é s t e r m é s z e t i v e l . E v i s z o n y k i - é s b e h a t á s a i a m y s t i c a t á r g y a i , m e l l y e h h e z k é p e s t i s t e n i - , t e r m é s z e t i - é s ö r d ö g i r e o s z t a t i k f e l . A z
«•gyes j e l e n s é g e k t ö r t é n e t i t é n y e k , m e i l y e k n e k h i t e l e s s é g e a c r i t i c a s z a b á l y a i s z e r i n t á l l a p í t a n d ó m e g .
t a b , s e g y é b e r e d m é n y ü k nem volt, mint h o g y m e g s e m - misítették a t a g a d á s o k a t . A szent t u d o m á n y ellenben h a - talmába e j t e t t e , c o n s t a t i r o z t a , m e g v i z s g á l t a e t é n y e k e t , megkülünbüztette j e l l e m ö k e t , mintán f e l f o g t a c z é l j o k a t , s v é g r e k i m o n d o t t a , mi származik az é g t ő l , é s mi az ö r v é n y t ő l , és mi e g y s z e r ű e n a t e r m é s z e t t ő l . Mert a t e r m é s z e t n e k , melly a v i l á g o s s á g regioi é s a s e t é t - s é g birodalma közé h e l y e z v e , I s t e n m ü v e , a l á v e t - v e a sátán hatalmának s s z í n h e l y e k ü z d e l m e i n e k ; a t e r m é s z e t n e k , melly olly s z e n t e r e d e t é b e n , olly n y o m o - rult s elpusztított bukása k ö v e t k e z t é b e n , — szinte v a n - nak kiaknázhatlan a v a g y csak i s m e r e t l e n m é l y s é g e i , ö r v é n y e i é s m e n n y e i titkos r e j t é l y e i .
A t u d o m á n y , mellynek t á r g y á t e r e j t é l y e k teszik, a titoktan (mystica). Az é s z l e t e t t é n y e k előzték m e g , mellyek m á r megszámithatlan s o k a s á g g a l v o l t a k , midőn a szemlélődő titoktan alapjai m e g v e t e t t e k azon i r a t o k b a n , mellyek D i o n y s i u s A r e o p a g i t a n e v e alatt jutottak el hozzánk. A fejlődő e g y h á z csudáinak láttára a
p o g á n y o k csak azoknak utánzása által r e m é l t e k s i k e r e s g y ő z e l m e t . A z uj platonisták e g y e t l e n t a n b a n t ö r e k e d t e k megalapítani a b á l v á n y i m á d á s elszórt t é v e l y e i t , m a g o k k ö z é ültetvén át a mysticus é l e t e t , melly a k e r e s z t é - n y e k n é l annyi c s u d á k a t szült. C s a k h a m a r azt állították, miszerint bizalmas é r i n t k e z é s b e n vannak az i s t e n s é g g e l . P 1 o t i n élte végső p e r c z é b e n azt mondá : „ E n az I s - t e n t , melly b e n n e m lakozik, vissza a k a r o m v e z e t n i az i s t e n s é g h e z , melly a világon létezik." J a m b 1 i c u s - ról m e s é l t é k , h o g y midőn i m á d k o z o t t , m i n d e n k o r tiz lábnyira volt f e l e m e l v e a f ö l d t ő l , s h o g y b ő r e é s r u h á - zata a r a n y - s z í n t v e t t fel. H a s o n l ó hírt t e r j e s z t e t t e k a lát- ható s u g á r - k o r o n á r ó l , melly P r o c l u s f e j é t k ö r n y e z t e s a g y ó g y í t á s o k r ó l , m e l l y e k e t tett. E k k é p a k e r e s z t é n y - s é g e l l e n e i azt saját f e g y v e r e i v e l a k a r t á k legyőzni : szemtelen h a z u g s á g o k s s z e n n y e s s z e m f é n y v e s z t é s e k támadtak a csudák e l l e n , s a hamis titoktan e l l e n s z e g ü l - v é n az igazinak, e n n e k m e g i s m e r é s é t s e g í t e t t e elő, s m e g - h a t á r o z á s á r a k é n y s z e r i t e t t e a tudósokat. A t é n y e k f o l y - t o n o s s á g a l e l e p l e z t e annak legtitkosabb t ö r v é n y e i t . S c o - tus E r i g e n a , sz. B e m a r d , atjuinoi sz. T a m á s , H u g u e s é s R i c h a r d u s de S. V i c t o r e v e t t é k ezt m u n k á b a , mialatt a g y a k o r l a t i titoktan n a p r ó l - n a p r a u j v i r á g o k a t hajtván azon s z á m o s s z e r z e t e s r e n d e k b e n , m e l l y e k e t az e g y h á z a t i z e n e g y e d i k s tizenötödik s z á z a d b a n szült, l e h e t ő v é tette a m u n k a kiegészítését olly bő é s elvitázhatlan t a - pasztalatok á l t a l , miszerint j ó z a n u l k é t k e d n i t ö b b é n e m lehetett. A h i t e t l e n s é g itt nem határozatlan e l b e s z é l é s e k - k e l , k é t s é g e s , nem e l e g e n d ő v a g y e l l e n m o n d ó t a n ú - bizonyságokkal találkozik. Minden oldalról számtalan tanuk j e l e n t k e z n e k ; a s z e n t e k s z á m o t adnak a r r ó l , mit
1
2
láttak a v a g y tapasztaltak ; a t ö r v é n y e s b i z o n y s á g o k szinte s z á m t a l a n o k , mig v é g r e maga az e g y h á z is mint tanítója az i g a z s á g n a k , isteni s z a v á t h i r d e t v é n a szentek c a n o n i s a t i o j á b a n , t a n ú s á g o t tesz a velők történt v a g y általok v é g h e z v i t t c s u d á k r ó l .
Ezalatt a s e t é t s é g s z e l l e m é n e k kivált a mult század- b a n tapasztalt e r ő l k ö d é s e i a csudák e diadalmas f é n y é - nek kioltása v a g y legalább g y e n g í t é s e v é g e t t , d a c z á r a t ö b b , mysticailag kitűnő szentek j e l e n l é t é n e k , némi s ü k e r t a r a t t a k . A hit ellen intézett a n n y i csapások az é r t e l m i s é g e t m e g r e n d í t e t t é k , s a t e r m é s z e t f e l e t t i e k b e n i hit c s ö k k e n t m a g o k a k e r e s z t é n y e k közt is. T u d j u k , h o g y Guizot m e g v a l l o t t a és fájlalta e b a j t , mellynek sem e r e - d e t é t kipuhatolni, sem t e r j e d e l m é t m e g h a t á r o z n i , sem o r v o s l á s á t e l t a l á l n i , áldogmák által lebilincselt n a g y szelleme nem vala k é p e s . E g é s z e n a z o n r e g i o - k i g , m e l l y e k b e n t i s z t a i g a z s á g u r a l k o d i k , a z e m b e r e k ö n k o r u k j e l l e m é t v i s e l i k ; s a körülöttök u r a l k o d ó t é v r a g á l y a m e g m é r g e z i s m e g s e b z i é r t e l m ö k e t , habár t e l j e s e n meg nem hóditja is. A r a t i o - nalismus a kor e r e t n e k s é g e , s a catholicusoknak e r e i b e n i s f o l y d o g á l v a l a m i ez e r e t n e k s é g b ő l . S o k a k a t l á t - tunk s látunk j e l e n l e g i s , kik hisznek Krisztusban s nem hisznek az e g y h á z b a n . Azon g o n d o l k o d n a k , i g a z - e m i n d - a z , a mi m o n d a t i k ; i g a z s á g o s - e , a mi r e n d e l t e t i k ; n e m c s a l ó d i k - e néha az e g y h á z az e m b e r i dolgokbani e l j á r á - s á b a n s az e m b e r f e l e t t i e k m e g í t é l é s é b e n ? Ok feldúlják a csudák irattárait, h o g y gazdagítsák a l e g e n d á k a t ; a sátánt hihellen dolognak t a r t j á k , v a g y száműzik p o k l o k r a , é p e n u g y , mint bizonyos rationalisták s z e m é l y t e l e n i s t e n ö k e t az ö r ö k r e b e z á r t e g e k b e . Minden t u d o m á n y o s f e l f e d e z é - s e k n é l f e j e t hajtanak az ész e l ő t t , s csak igen k e v é s kívántatik hozzá, h o g y b e v a l l j á k , miszerint az e m b e r e g y e d ü l i ura a t e r m é s z e t titkainak és m e s t e r e e l e m e i n e k , ki r é g i időktől f o g v a fosztja m e g m a g á t d i c s ő s é g é t ő l , h o g y azt az I s t e n r e p a z a r o l j a : s hogy a titoktan e g y e d ü l i d o c t o r a i a v e g y é s z e k és t e r m é s z e t t u d ó s o k .
A hiúság ezen á r j a , n ö v e s z t v e a számos a d a t o k által, mellyeket a t e r m é s z e t t u d o m á n y haladása s z ü n e t nélkül n y ú j t , v e s z é l y e s a vallásra n é z v e . A z Isten e r r ő l g o n d o s k o d o t t . E g y e m b e r t hívott elö s ez e m b e r olly k ö n y v e t i r t , melly gátul szolgál az ár t e r j e d é s é n e k .
G ö r r e s volt azon bölcs s z e l l e m , e g y i k e a z o n e m b e r e k n e k , kik n y o m o z n a k é s f e l f e d e z n e k , kik b ú v á r - kodnak é s e r e d m é n y h e z j u t n a k ; s k i k , midőn m e g r a - g a d t á k a f o n a l a t , hatalmukba kerítik a csomót is. G ö r r e s s z ü l e t e t t Coblentzben 1 7 7 6 - b a n . Hitetlen é s f o r r a d a l m á r , t e r m é s z e t t ő l é k e s s z ó l ó , husz é v e n át e g é s z N é m e t o r s z á g - ban n a g y szónok h i r é b e n állott. P o m p á z o t t a clubbokban é s u j s á g l a p o k b a n , a n é l k ü l , h o g y nyiltszivüségéből s t u - d o m á n y o k iránti s z e r e t e t é b ő l valamit v e s z t e t t volna. A t e r m é s z e t t a n j e l e s tanára é s több n e v e z e t e s és v á l o g a - tott m ü v e k s z e r z ő j e , g y o r s a n hatalmába e j t e t t e a l e g k ü - lönbözőbb s addig l e g k e v e s b b é előkészített t á r g y a k a t . Megtanulta a p e r z s a n y e l v e t s kiadta az á z s i a i h i t r e g é k t ö r t é n e t é t ; azután n é h á n y é v v e l k é s ő b b t a n ú j e l é t adta bő j á r t a s s á g á n a k a k ö z é p k o r i k ö l - t é s z e t b e n s k ü l ö n ö s e n N é m e t o r s z á g l e g e n d á i - s h ő - s i e s k ö l t e m é n y e i b e n . E müvek szolgáltak v i g a s z t a l á s á r a
b a l s o r s á b a n , m e l l y őt a politicai t é r e n érte. A z o r o s z h a d j á r a t o k a t követelt e s e m é n y e k buzgalmát ú j r a f e l é b r e s z - tették. E k k o r lett tagja a „ T u g e n d b u n d " nevii h í r e s társulatnak s adta ki a , , R a j n a i M e r c u r "
czimü f o l y ó i r a t o t , mellyet N a p o l e o n sem átall e l l e n e i k ö z é számítani. Napoleon l e g y ő z t é v e l a „ R a j n a i M e r c u r "
k ö v e t e l t e az í g é r e t e k t e l j e s í t é s é t , m e l l y e k e t az u r a l k o d ó k a n é m e t o r s z á g i n é p e k n e k tettek, s a lap elnyomatott.
G ö r r e s nyugtalanító s z e m é l y i s é g g é vált, minthogy f o l y - tonosan az irodalommal foglalkozott. 1 8 1 9 - b e n a p o r o s z k o r m á n y e l f o g a t á s á t s valainellyik y á r e r ö s s é g b e e l z á r a - tását rendelte m e g . G ö r r e s S t r a s s b o u r g b a m e n e k ü l t ; itt v á r t r e á az Isten. A missio, mellyet e s e t - l e g a strassboin-gi s z é k e s e g y h á z b a n hallgatott, a z o n mis- siok e g y i k e , m e l l y e k e t az akkori liberalismus a n n y i r a üldözött, s m e l l y e k a tudós catholicusoknak szintúgy mint a s z a b a d e l v ű e k n e k e l l e n é r e voltak, —• v é g r e f e l v i l á g o - sitá e r o p p a n t e l m e t e h e t s é g e t , meghóditá I s t e n n e k és az e g y h á z n a k e szivet, mellyet semmi hatalom sem birt m e g - f é k e z n i . 0 nem tartozott azok közé, kik alkudoznak az i g a z s á g g a l . Az i g a z s á g birni a k a r t a , s ö megadta m a g á t . 0 tudta, mit tanult, s müvei más j e l l e m e t öltöltek. H a z á - j á h o z és a szabadsághoz hü m a r a d v á n , ezek ü g y é t a f o r - radalom ügyétől elkülönözni t ö r e k e d e t t , h o g y m e g m u - t a s s a , miszerint a k o r m á n y o k s a n é p e k mindenek f e l e t t a vallásban s a j o g tiszteletében találják fel a tekintély és s z a b a d s á g e g y e n s ú l y á t , m e l l y r e m i n d k e t t ö j ö k n e k olly n a g y s z ü k s é g ö k van. A z o n b a n nein e hasznos munkák k é p e z t é k a k ö n y v e t , m e l l y n e k elkészítése G ö r r e s számára volt f e n t a r t v a , s m e l l y n e k a n y a g á t tudtán k i v ü l annyi, látszólag r e n d e t l e n t a n u l m á n y o z á s o k által g y ű j t ö t t e Össze. 0 ifjodott e r ő v e l f o g o t t a munkához, buzdittatva a hit s a felvilágosított é r z e l e m által, melly arra tanít b e n - nünket m u n k á l k o d á s u n k b a n , h o g y e n g e d e l m e s k e d j ü n k s s azt t e g y ü k , mit Isten p a r a n c s o l . Barátai l á t v á n , h o g y h i t - , e r é n y - , t i t o k t a n n a l , magiaval foglalkozik, e l b á m u l - t a k , hogy v é g s ő napjait olly m ű n e k s z e n t e l i , m e l l y n e k f o n t o s s á g á t ők fel nem foghatták. 0 volt az, ki é s z r e v e t t e az ész és sziv azon z a v a r o d o t t s á g á n a k l e g e l s ő k ó r - j e l e i t , mellyet n a g y napok alkalmával k e l e t k e z n i látunk,
Ö s e j t e t t e a pokoli hatalmak nem s o k á r a e l ö t ö r e n d é s é t , m e l l y e k az e m b e r i t u d o m á n y g ő g ö s c s a l ó d á s a i n a k s e g í t - s é g é r e s i e t n e k ; ő s ü r g ő s n e k találta óvni az e l m é k e t , h a - tározottan n e v e z v é n m e g a j e l e k e t , m e l l y e k r ö l a d a e m o n m ű k ö d é s e i az Isten és t e r m é s z e t működéseitől m e g k ü - l ö n b ö z t e t h e t ő k , s e r ő s k é z z e l s z a b v á n m e g a h a t á r o - k a t , m e l l y e k a t e r m é s z e t f e l e t t i é s isteni világot a t e r m é - s z e t a l a t t i - ós pokolitól e l v á l a s z t j á k . „ K ö n y v e m — m o n d á ö — é p e n j ó k o r f o g m e g j e l e n n i . " A z e s e m é n y e k i g a - zolták e l ő r e l á t á s á t . K ö n y v e j ó k o r j e l e n t m e g N é m e t o r - s z á g b a n s fordíttatott le franczia n y e l v r e S a i n t e - F o i által, e g y r é s z r ő l , h o g y a hitet a t e r m é s z e t f e l e t - t i e k b e ú j r a f e l é l e s z s z e , más r é s z r ő l , h o g y m e g a k a d á l y o z z a , n e h o g y e z e n hit, é l e s z t v e a s z e m f é n y v e s z t é s v e s z é l y e s s z ö v é t n e k e á l t a l , f é l r e v e z e s s e az e m b e r i észt, s m é g több bajt i d é z z e n elö mint a h i t e t l e n s é g .
A , M y s t i c a ' 1 8 3 6 - b a n j e l e n t m e g ; G ö r r e s a k k o r t a n á r volt a müncheni e g y e t e m n é l .
N e v e t s é g e s v a k m e r ő s é g l e n n e n é h á n y lapra a k a r n i
3
ö s s z e s z o r í t a n i az oily k ö n y v e l e m e z é s é t , mellyben a s z e r z ő t u d o m á n y a s z i n t o l l y m e g l e p ő mint a t á r g y , mellyet f e j t e g e t . Mi ezt t e l j e s s é g g e l n e m i g é n y e l j ü k . A k i i s m e r n i a k a r j a G ö r r e s k ö n y v é t , s z ü k s é g , h o g y azt olvassa. S o k L e e s e s és g y ö n y ö r ű dolgoktól, v i l á g o s s á g t ó l és é p ü l é s - t ő l , s ő t , m e g kell vallanom, n e m e s é s szent g y ö n y ö r t ő l f o s z t a n á m e g magát az, ki m e g e l é g e d n é k az e g y s z e r ű i s - m e r t e t é s s e l , l e n n e az bármilly ü g y e s és t ö k é l e t e s .
V e s s ü n k ezalatt e g y pillanatot e v a r á z s - v i l á g r a . Mysticus állapotban az e m b e r ú g y s z ó l v á n m a g a m a - gából költözik ki, h o g y á t m e n j e n mások h a t a l m á b a ; mit a szó e x t a s i s ( e l r a g a d t a t á s ) igen jól f e j e z ki, al- k a l m a z h a t ó l é v é n bizonyos é r t e l e m b e n minden m y -
s t i c u s állapotokra , a l e g g y e n g é b b e k t ő l k e z d v e e g é s z e n a s a j a t k é p e n i e l r a g a d t a t á s i g , mi annak l e g - v é g s ő k i f e j e z é s e . A z e m b e r felelt vannak az Isten s az égi s z e l l e m e k ; k ö r ü l ö t t e a t e r m é s z e t ; alalia a s e t é t - s é g s z e l l e m e i . E n n é l f o g v a mysticus viszonyba l é p h e t e h á r o m v i l á g e g y i k é v e l : innét három különböző m y s t i c a : az e l s ő isteni, a második t e r m é s z e t i , a harmadik pokoli.
E h á r o m k é p e z i a k ö n y v h á r o m r é s z é t . Mi leginkább az elsőnél állapodunk m e g , melly különben is l e g é r d e k e - s e b b n e k látszik. A t é n y e k , mellyek abban n r g y számmal f o g l a l t a t n a k , e g y i r á n t a l e g e n d a s z e r ü h e z is v o n z a n a k , komoly történeti oktatást is n y ú j t a n a k . A magas r e g i o k - b a n , mellyeket az k i k é m l e l , az e m b e r J é z u s K r i s z t u s s z e r e t e t e által bövitelt kiváltságainak birtokába h e l y e z v e , e r e d e t i á r t a t l a n s á g a ö l t ö n y é b e n s azon e s z m é n y i s z é p - s é g b e n tűnik f e l , mellyel a T e r e m t ő r e m e k m ű v é t s a t e - r e m t é s királyát f e l é k e s í t e t t e .
S z e r z ő a k e r e s z t é n y s é g k e z d e t é n é l veszi fel a t á r - g y a t azon l e g e l s ő g y ü l e k e z e t e k b e n , m e l l y e k r ö l sz. P á l szól, s m e l l y e k b e n m á r is nyilatkoztak azon mysticus t ü - n e m é n y e k , m e l l y e k szakadatlanul t e r j e d t e k el s ismétlőd- t e k e g é s z k o r u n k i g . 0 felmutatja a z o k a t , mint v i r á g z a n a k ki a v é r t a n u k b ö r t ö n e i b e n , v i g a s z t a l v á n a hitnek e n a g y - lelkű b a j n o k a i t azon l á t v á n y o k által, m e l l y e k n e k kellemei e l f e l e d t e t t é k velők a multnapi k i n o b a t , u g y , h o g y t ü r e l - m e t l e n ü l v á r n á k a j ö v ő n a p i a k a t , örömmel m e g v e t n é k , sőt g y ö n y ö r r e l v i s e l n é k azon k í n z á s o k a t , mellyek v a l ó - ban m e g h o s s z a b b í t o t t á k é l e t ö k e t s halálukat. „ É n n y i t v a l á t o m a z e g e t " , mondá ö s s z e r o g y v a sz. I s t v á n az első v é r t a n ú . A s m y r n a i e g y h á z l e v e l é b e n P o 1 y c a r p v é r t a n ú felöl o l v a s s u k , h o g y s z á m o s m a r t y r o k n a k az o s t o r o z á s , kínpad és a l á n g o k é d e s e k - s k e l l e m e s e k n e k látszottak. E g y e t l e n s ó h a j sem volt h a l l - h a t ó , mialatt minden tagjaikból omlott a v é r , ö s s z e s z a g - g a t o t t testeikből a b é l r é s z e k hullának k i , m a g o k a b a k ó k r e s z k e t t e k , s a nép, m e l l y tanuja volt e l á t v á n y n a k , k ö - n y e k r e fakadott. „ E k k o r , — teszik hozzá a smyrnai h i - v e k — az U r , ki őrködik a lelkek felett s azokat v é d e l - m e z i , b e s z é l g e t e v e l ő k , e n y h í t e t t e fájdalmaikat s s z e m ö k elébe tartá a k o r o n á t , melly s z e n v e d é s e i k jutalmául van s z á n v a . " — — „Kinaim k ö z e p e t t e — mondá társaihoz sz. Victor v é r t a n ú — az irgalmas I s t e n t hivtam s e g í t s é - g ü l , s ime azonnal láttam öt, k e z é b e n tartva m e g v á l t á - sunk j e l é t , s igy s z ó l v a h o z z á m : B é k e v e l e d V i c t o r ! Mit s e f é l j ; én v a g y o k Jézus, s én v a g y o k az, ki g y ö t - r e l m e t s kinokat küldöttem s z e n t e i m r e . E szózat olly
erőt öntött l e l k e m b e , miszerint minden kínzások m e g - semmisülni látszottak." — Bizonyos v é r t a n ú k é r d é s z e n t C y p r i a n t ó l , valljon nagy fájdalommal j á r - e s z e n v e d n i a halált : „ A test milsem é r e z , — válaszolt a szent p ü s p ö k
— midőn a lélek e g é s z e n I s t e n n e k van átadva."
Illy példák s z á m t a l a n o k ; n é g y s z á z a d o n k e r e s z t ü l csudálkozásra r a g a d t á k s v é g r e l e g y ő z t é k a v i l á g o t . G y a k r a n e g y é b olly csudák k í s é r e t é b e n t ö r t é n t e k , m e l y - l y e k e t m e r ő k é p z e l ö d é s n e k tulajdonítani n e m l e h e t . H á n y s z o r történt, miszerint m a g o k az elemek sem a k a r - ták megtámadni a v é r t a n u k a t , mintha bennök u r o k r a ismertek volna ! S z e n t P o l y c a r p m á g l y á j á n a k l á n g j a i alatta t e r j e d v é n e l , e g y tagját sem s é r t e t t é k m e g , u g y , h o g y mindenki előtt a r a n y f é n y b e n úszni l á t s z o t t , k e l l e - m e s illatot t e r j e s z t v e maga k ö r ü l ; v é g r e l á n d z s a - d ö f é s alatt r o g y o t t össze, s v é r e kioltotta a tüz lángját, melly öt m e g k í m é l t e . E g y más v é r t a n ú sz. P i o n i u s , kit m e g a k a r t a k é g e t n i halála után, akkép húzatott ki a m á g - lyából, mintha uj tagokat n y e r t volna. A tüz még i i a t a - labbá tette öt, haja é s szakála s z e b b é v á l t , v o n á s a i c s u - dálatos b á j t öltve m a g o k r a , bizalmat sugaltak a k e r e s z - t é n y e k n e k , b o r z a d á l y t a p o g á n y o k n a k . C a e s a r e a b a n a t e n g e r kivetette szent A p p h i a n testét s makacsul a bakók k e z é b e szolgáltatta v i s s z a . Másutt dühös f e n e v a - dak, mintegy tisztelettől áthatva I s t e n n e k szolgái iránt, nem m e r é s z e l t é k ő k e t b á n t a n i , s többször h ó h é r j a i k r a estek. M á s k o r nekik iramodtak : az isteni hatalom h i r t e - len megállitá ő k e t , é s v i s s z a v o n u l t a k ; m á s o d s z o r és h a r - madszor is nekik e r e s z t e t t é k , s tűzzel s vassal b ő s z í t e t - ték a m a r á s r a , s mégis v e s z t e g m a r a d t a k ; mig v é g r e palloshoz kelle folyamodni. * )
Más csudák fordultak elő T h e b a i s s z e r z e t e - sei és r e m e t é i között azon m o n o s t o r o k b a n , m a g á n y o s é s c s e n d e s m e n h e l y e k e n , mellyek s z á z a d o k o n k e r e s z t ü l a pusztát az e g e k r e n é z v e olly t e r m é k e n y n y é tették. G ö r - r e s mesteri kézzel rajzolta e k é p e t , hol k ü l ö n b e n u g y látszik, miszerint e g y iró sem s z e n v e d h e t n e h a j ó t ö r é s t , annyira megindító é s szép a s z e n t s é g e z e n látványa.
Csend, b é k e , i m á k , v e z e k l é s s e l é g e d e t t s é g k ö r é b e n s z e m l é l h e t ö k ott P a c o m é , P á l , A n t a l , I l i l a r i o n , Amnion, Macaire , n a g y és alázatos s z e n t e k , alázatosak a z é r t , m e r t v a l ó d i l a g n a g y o k ; t ö k é l e t e s e k , midőn k o r m á n y o z n a k , t ö k é l e t e s e k , midőn e n g e d e l m e s k e d n e k , kik mitsem tanul- tak, s tudnak m i n d e n t ; t ö r v é n y h o z ó k , b i r á k , b ö l c s e k , l á t - n o k o k , nem h a b o z v á n , midőn k e l l , v a g y i s midőn a s z e - r e t e t által k é n y s z e r í t t e t n e k , p a r a n c s o l n i a t e r m é s z e t n e k u g y mint az e m b e r e k n e k , vadállatoknak u g y mint a
* ) „ C s u d á l a t o s , h o g y az I s t e n m a j d n e m mindig- c s u d á k által m e n t e l t e m e g h i t v a l l ó i t , m i d ő n f e n e v a d a k , t ü z v a g y viz á l t a l a k a r t á k ő k e t k i v é g e z n i , m i a l a t t m e g e n g e d t e , m i s z e r i n t k a r d által m e g h a l j a n a k . A s z e n t a t y á k é s m á s t o l m á c s o k s z e r i n t e z o n n é t v a n , m e r t az olly b ü n t e t é s e k z s a r n o k s á g s k e g y e t - l e n s é g k i f o l y á s a i , n e m p e d i g t ö r v é n y e s b ü n t e t é s e k ; e l l e n b e n s z . Pál s z e r i n t a k a r d j e l k é p e az i g a z s á g n a k é s p o l i t i c a l h a - t a l o m n a k : „ N o n s i n e c a u s a g l a d i u i n p o r t a t . " ( R o m . X I I . ) E n n é l f o g v a , m i d ő n m e g e n g e d t e , h o g y a m a r t y r o k k a r d d a l k i v é g e z t e s s e n e k , m e g m u t a t n i a k a r t a a t i s z t e l e t e t a k ö z h a - t a l o m i r á n t az a z t i l l e t ő b í r á s k o d á s t e l j e s í t é s e a l k a l m á v a l m é g a k k o r is, ha e s e t l e g v i s s z a é l h a t a l m á v a l . ( V e n t u r a a t y a , a k e r e s z t é n y n ő k r ő l i r t m u n k á j á b a n . )
1 *
