admi-nistrata. Quid vero praeclari, sinceri, 11011 fucati, 11011 ficti poterat ab ea gente sperari, cuius una summa
religio esset, per omnia poenarum et suppliciorum ge-nera eos mactare, qui ab obscoenis impiisque Malie-metis saeris abhorrerent ? Omnium quidem unus ma-ximé Terechius de rerum eventu anxius propter eas causas, quae sunt iam a nobis commemoratae, suis rebus timebat; ita eorum memor, quae eo bello ges-sisset, ut quae praemia manerent bene de barbaro victore meritum, non ignoraret: suspecta enim Tur-cae, qui sua difFidit, nisi illarn armis habeat muuitam.
Qui vero virtuti locus esse apud eos potest, quibus uiiius imperio emancipatis, necessitatem agendi prae-clare, non voluntas, sed mortis metus imponit ? Soli-manus interea principes advocari iussos, a d l uncmo-dum locutus f e r t u r : Iam babetis, Vngari, inquit, quod optastis, ereptum regnum nostro beneficio, cuius vos Semper fore memores aequum est, ex hostium fauci-bus, <(ui nobis eorum impiae cupiditati obsistentibus intulerant perniciosa arma. Sed non boc, si oporteat verum fateri, est nobis adliuc satis ad animos vestros a metu liberandos; tueri 110s recuperatum regnum oportet, cuius quidem imposterum defendendi, quae nobis spes reliqua, quae facultas sit. nobis binc pro-fectis, ubi nos, instauratis viribus, Ferdinandus Rex bello aggrediatur, libet sciscitari. Totidem verbis, per-cunctatos Yngaros Solimanus fertur; quorum senten-tia, quo facilius in quam partem spectaret, coniicieba-tur, eo difficiliorem responsionem eorum reddebat, qui intelligerent, non id, quod Vngaris expediret, autpuero Regi, sed quod is maximé vellet, qui percunctabatur, esse respondendum, id quod miniine erat obscurum.
11*
164 10. MICHAELIS LIRVTI
Cum ipse certarn viam sibi ad eam responsionem, quae suis rationibus condueeret, praemunisset. Quis enim non videbit, ita expressam vim invitis dorne-sticarum virium imbecillitatem agnoscendi, ut ansa daretur id cupidissime quaerenti, deiiciendi impares ab eins regni possessione, quod se posse suis viribus defendere baud sperarunt? Nam ne auderent sibi tantum de dorn esti eis viribus polliceri, ut sperarent se Ferdinando Regi posse resistere, suis copiis freti, postulata infimis precibus externa auxilia, quibus in-nixi vieissent, faciebat. Ita Georgius, ne in re, quae alacritatem poscebat, et ad hilaritatem effictos vultus tristis cunctatio minus gratam responsionem efficeret:
Nos vero, inquit, maxime Imperator, baud dubitamus, quin tua invicta dextra protegente, nos, ut nunc fui-mus, ita simus inposterum, tuendo Vngariae regno pares futuri. Tum ille, recto vos: inquit, si nostrae dignitatis sit facultatisque adeo, quam ut dat baud raro admittit tempus, ad fugati liostis metum eonscri-bere novos exercitus, et ingens terrarum spatium im-mensos, quo vires convertat Germanus liostis inferens bellum, circumferre arma. Quae nunquam iis ita sa-lutaria sunt, quorum causa comparantur, ut nos iis ipsis, simul maxime incommoda et gravissima inpor-tant, q u a e n e s i n t necessarium ferenda, iis opera danda est, quibus pax, populorum otium et rerum tranqui-litas est prima. Sed ego liaec video, atque adeo, ne hoc aut mihi, aut vobis agere saepius, quam velim, necesse sit, operám dabo. Inde ficto ad hilaritatem vultu, iubet in proximum tentorium adductos cum suis prandium sumere. Quod dum consulto producitur, eo consilio, ut esset satis spatii ad id, quod imperatum erat, administrandum, mittuntur a ducibus ex Janizeris
VNGARICARVM RERVM. LIB. X. 165 delecti, qui
qua moenia torínentis
disiecta et protrita erant, ingressi capiant urbem. Qui adhibita eeleritate in urbem patentem eorum insidiis, quorum armis vi-eissent, superatis muris nullo negotio irrumpunt. Inde militibus, qui urbi praesidio erant, deponere arma, atque excedere sibi iussis, eorum impedimenta diri-piuut, pretiosis multis rebus inventis, quae vietoribus superaverant ex liostium praeda. Cum tam insigni iniuria et eontumelia accepta, nemo hiscere aut libere queri, et palam, auderet. Ita milites subito attoniti malo et tanquam deiecti mentis statu, cum quidem non multum moesti, non oculos tollere auderent, sé-miim di descendere ex arcé coguntur, ab iis ipsi exuti armis, quod omnium gravissimum atque indignissi-mum fűit, pro quorum victoria pugnassent, accepis-sent ab infesto hoste vulnera, vitae cliscrimen saepe adiissent. Inde in iustam iracundiam atque indignatio-nem conversis animis Budenses, liinc infelicem Ioannis Regis ílorem Vngariae regno, hinc Ferdinandi praeci-piti ambitione elatum animum, civilia arma, domesticas clades, quas essent per tot annos perpessi, exsecrantes, ut in eorum capita reciderent, tum iis ipsis, tumpo-steris luenda per longam saeculorum seriem, infaustis ominibus, ut suggerebat dolor, diras detestationes atque horribiles addentes, praecabantur. Mox certior Solima-nus factus urbem esse in potestate, Regem puerum mis-sum facit, uno
illi
relicto comite Ioanne Podmanicio, salutari illi errore barbarorum futuro, quibus hominis nobilitas, ut aliorum 11011 aeque, esset explorata. Prin-cipes deinde alios hortatus, ut a se omnia humanita-tis officia expectarent, 11011 quod apud se paulisper eos habere vellet, dimittere, alios retinuit in castris, uno ex his Terekio, arctiore custodia iniectis cateuisas-166 10. MICHAELIS LIRVTI
servari insso. Atque alii quidem dissimulatam offensio-nem animi, idquod temporis ratio postulabat, facile in potestate habuerunt: In uno Verbecio vicit conceptus animi dolor servitutis et supplicii metum, grandi natu liomine, et qui exiguum vitae spatium, quod supererat, band pluris faceret, quam liberam querelam vis im-mani supplieio expiandam, habere Crudelissimi perfidia ac scelere detestando. Pudebat verohominem exaetae aetatis, cuius summa prudentia saepe magnis procu-randis rebus spectata esset, usque eo sua opinione falsum, ut apud suos eius fidei obses, cuius una summa religio esset religionum omnium iura contemnere, re-stitantes et tergiversantes induxisset in fraudem, iis auetor sistendi se periuro Regi barbaro immanissimo, apud quem nullum esset inter victos et victores di-scrimen, quos optime de se meritos, summae nobili-tatis liomines, viros fortissimos, minime tanta calami-tate dignos, omnis immemor humanitatis, vinetos ca-tenis, inclusos deterrimo carcere haberet. Quousque vero in Grermanum immanitate progressum, redactum in potestatem, qui per violatum gentium ius in
Valenti-110 Terekio decus Vngaricae nobilitatis, gentis famam, nomen, maiorum gloriam, partam rerum gestarum magnitudine, mactandum suseepisset. Enimvero infe-licem se civem, funestum patriae caput, cuius proditae atque aversae, a se per summum dedecus, et deterius:
senex esset suis reus in omnem posteritatem futurus.
Iustissimum praemium referre Vngaros civilium dissen-sionum: ut fortissima gens, cuius victoriae et triumphi clarissimi de hostibus parti, sint apud gentes natio-nesque omnes decantati, videat prineipes suos, liomines nobilissimos non maiorum gloria prius, quam propria virtute claros, crudelissimi barbari mancipia,
squali-VNGARICARVM RERVM. LIB. X. 167