Ad Concilimi! Bellicum.
Secundum Sacratissimae Imperatoriae Maiesta-tis accepi Decretum, quo mihi tumultus in oppido Sambokreth, in pago Kyss Bossan, et in possessione mea Hynoran commissus, et ad vulnera usque tumul-tuantium proventus, descriptus est, et mandatum, ut colonos meos, eiusdem tumultus participes detineam, et habeam sub custodia, donec res jure per Commis-sarios Maiestatis Suae revideatur.
Huic decreto, ut sumsedulo gesturus morem, ita iidem coloni mei nihil aliud desiderant, quam judicium et justitiam. Verum quoniam Magnificas dominationes Vestras, ut ex hoc ipso decreto assequor, multo aliter militum ductores informarunt, quam res et accidit et successit ; speroque, quod eorum rationes intelligent : secus in hoc movebuntur. Neve ego in re tota exponenda Magnificis dominationibus Vestris sim prolixitate
mo-estior: Hynoranensium colonorum meorum misi ad
1572. jul. 15.
Easdem totius eiusdem tumultus originem et succes-sum in libellis binis descriptum. Quem ad veritatem describi mandaveram, nisi gravissime multari etiam a a me voluissent.
Nec est dubitandum, quod tantus tumultus a plebeis non fuisset motus, nisi licentia militaris eos provocasset. Qualis autem, et quam fuerit acerba pro-vocalo, eorundem colonorum meorum libelli declara-bunt ; Vestraeque Magnifìcae dominationes edoctae de primis eiusdem tumultus causis, et de bis, quae postea consequuta sunt a plebeis propter defensionem suarn, id statuent, quod e re communis quietis et aequita-tis erit.
Nec omnino indulgeatur militibus ; quia plebs passim ubique pressa iugo et tyrannide Turcica, si et nostratium intemperiis affligetur, maiora metuenda sunt, quam quae em andari et corrigi poter unt, si eve-nerint. In pagis meis ad liomines octo, et ex bis duos ad mortem vulnerarunt; pecori non parserunt; ausi et feminarum et virginum honestatem labefactare. Ex quo in Sambokr,th quoque res iiiitium coepit, dum unus ex militibus sponsam recentis sponsi ex chorea sollicitat, et sibi dari contendit. Haec non sunt facta proborum militum, sed eorum hominum qui longissime a probitate absunt.
Et quoniam iidem milites non fuerunt domini Forgach, sed domini Krwsytb, ac Greorgii Fanchy : pu-tarem cum domino Krwsytb, qui nunc est liic, esse transigendum de die Judicii, ut revideatur sine dila-tione ista controversia, parsque ea puniatur, quae cau-sam ilìi dedit, ut exemplo tali omnes postmodum et milites et plebei caveant abhuiusmodi motibus atque causis.
Ubi vero Decretimi habet, alias quoque exstare de colonis Archiepiscopalibus querimonias, et propo-sitas fuisse Caesareae Maiestati, damnarique provi-sores et officiales meos, quod ad haec eos instigarint : miror omniiio, quod Magnificae dominationes Vestrae ìnilitarium animorum ardorem in ecclesiasticis bouis populandis 11011 perspiciant. Sed sciant, quod bona mea, quae satis quottidie arcis meae niunitionibus et laboribus exercentur, ita sunt ab omnibus dominisFor-gach, a Carponiensibus, a Bozokiensibus, et aLeven-sibus afflicta, in servitutemque redacta, ut iam vix mediocre etiam commodum ex eis capiamus. Nuperque in Diaeta libello integro comprelieiiderant et propo-sueraut iidem coloni mei querimonias. Sed omnes et neglectae et relictae sunt militum et ductorum eorum inconsideratioìie, executionique demandatae sunt. Sic perit plebs misera, dum nostri impune populantur, et insuper laudantur. Cui Magniticae dominationes Ve-strae provideant. Quia is ordo rerum et Suae Sacra-tissimae Maiestati Caesareae, et, Regno eins nocet : dum ad quorundam rapinam et scelera connivetur. Capitane!
omnes ditissimi, pauperrimi milites. Et hoc totum in damnum Suae Maiestatis redundat. Nos ecclesiastici etiam deridemur, cium et decimas et quartas militari»
ingluvies et abusus devorat. Quae omnia interpreten-tur, quaeso, in bonam partém, et respiciant benignius ad aerumnas nostras ; quoniam certe pessime habemus ubique a militibus. Qui cum natura veterequeiustituto parum pietati studeant: nisi comprimenti!!- disciplina atque imperio, simul et ecclesiastica et civilia Regni baud ita multo post corruent et evertentur.
Neve sic imposterum quoque pro arbitrata expi-lent et affligant plebem durius, dum per pagos distri»
M O N U M , H U N G . H I S T . S C R I P T . X X V I . 8
buti alimonia et pabulo sustentari debeant: censerem Magniti; is dominationibus Yestris veterem Regni con-suetudinem esse repetendam. Nimirum quo numero, et quot dies in quolibet pago manere debeant, quidve et quantum in dies illis pro alimonia et pabulo conferen-dum sit; omnibus rebus competenti, non excessivo pretio constituto, ut et milites licentius non tumultueii-tur, et plebei non exhauriantur ex toto. Dato utrisque fortiore mandato, ut et illi contenti sint mediocritate, nec saeviant; et ii obsequenter pareant, nec omnibus parvalibus otfendantur. Milites tarnen omnino caveant, ne familias muliebres inlioneste liabeant, attingantque honorem maritorum ; qua iniuria potissimum laedi so-leant Hungari. Yiennae 15. Julii 1572.
LXII.
Maximilián császárnak Verancsics Antal.
Ad Caesaream Maiestatem.
Scriptum est a meis ad me Wywario, Passam Budensem conduxisse quendam ex nostrae gentis ho-minibns, eumque ad istas Germanicas partes explora-tum misisse, num qui in Imperio occulti molirentur apparatus. Tur cas enim valde metuere, ne qui ex no-bis in eos delectus fierent, et ingruerent motus. Quan-doquidem nunc non admodum fines eorum militaribus copiis instructi essent, avocatis Constantinopolim fere omnibus melioribus. Jussi insuper et quaestores, qui sunt Turcae per Hungáriám, omnem pecuniam, quam
1572. jul. 28.
in promptu habuerunt, eodem transmittere ; acleo et magnae pecuniae cito exponuntur, si in dies illis ali-quid non apponitur?
Iiaec autem quum iidem nostri ab eo liomine, quem secretum inter Turcas liabent, liunc in modum acceperint omnia; adiectum quoque, quod esset liomo statura mediocri, quod barbam baberet nigram, seque mentito nomine nominaret Joannem Mészáros, hoc est lanium, Budaque cum Petro Trumbitaas movisset, quem ubique habiturus esset comitem, quocumque iter direxisset. Pedicae itaque opponendae sunt buie ne-quam homini pluribus locis, et maxime inter exteros mercatores, et qui pecoris exercent mercaturam. Nec nunc aliud rerum novarum accepi ex Hungaria. Deus Optiinus Maximus Sacratissimam Imperatoriam Maie-statem Vestram diutissime sospitet atque felicitet.
Posonii 28. Julii 1572.
L X I I L