P E T R I C A M P E
SUW MX MEDICI
ksSERTATlONES DECEM,
' E u r o p a p r j e c i p ü e g a i x t s , a c a d e m i i s
< '
ACCEDUNT EJUSDEM D E O P T I M A A G E N D t ' V E L E X S P E C T A N D I I N M E D I C I N A
R A T I O N E LIBER SlNGULARIS, E T DISSER- TATIÖ D g F O R C I P U M I N D O L E E T A C T I O N E . " ' '. .
C U M T A B U L I S Í N A E R E ' E X P R E S S I S . QUIBUS INLUSTRIBTJS
PALMA ADJUDICATA.
VOLUMEN SECUNQUM ET ULTIMUM.
MDCCC.
]H N Lecturi! diííatationum PE~
TRI CAMFERI Volumen pofte- rius, quarum prius praecipue a
Germanise eruditis magnis 1 audibus örnatum e f t , licet in patria, tem- pómra iniquitati an invidise adíCri- barn? altisfimo prematur űlentio.
'Nec inmerito ab exteris tameomi exeipitut vultu; non enim in-
lotis manibus Aefculapii templa ingreííus eft earum Auctor , íed cogiiitis optimis noftri sevi libris, naturse arcanis rite perfpecb's, conjuncbique veteram medicorum
luentia cum diligenti recentiorum
auctorum leétione. Iiis auxiliis,'
quse varia per Germaniam, Gal-
liam Angliamque itinera non pa-
riim
rum excoluerant, adeln ctus ad fcri- bcndas has diilertätiones demum animum apptilit, ut videre licet exi vita EJUS^ ab A. G. CAMPERO
3dig- nisftmo patre filio lé viter adum- brata, cujus ampliorem auctiorem- que, qtm de itudiiSj inoribus at- qiie vsfiis iri re medica & chirui gica viri fuhimi inventis aget, defuip- tionem avidé exfpedamus. Va*
lete\ lecturi! & aufis favete!
VII. DIS-
VII.
• D I S S ^ T - A T I O ;
• •.'• DE
R E M E D I O R Ü M S P E C I A L 1 U M R E Q U I - S I T S , G E N U I N A H I S T Ó R I A , A C T I O - N E , E T O P T I M A A D M I N I S T R A N D I M E T H O D O N E C N O N D E M O R - B I S , Q U O R U M S P E C I A L E S C U R A - T I O N E S D E S I D E R A N T U R ,
C O R O N A T . 1779 A B A C A D . R E G . DLVLONENSL,
TOM. IL Ä
D Í S S E R T A T I O
RÉMEDÍORUM SPÉCI ALlfrM. REQÜISIÍIS , GE*
NUINA HISTÓRIA, ACTLONEr E T OPTIMA ADMINISTRANDI METHODO; NEC NON DE MORBIS, QTJORUM SPECIALES CURATIONES DESIDERANTüR.
' P R f i É F Á T Í O , Y Y •/''.'
• E a . fűit omniurti ftiortaliürü ä prifci?
temporibtis agendi ratio circa morbos, quibus adfli&abantür, út, adhibitis quibus- vis ex omni genere rebus, utiles fpleúdídó
Jhlutarium
titiilo confervárinti nocentes;
tamquam venena vitarint ánxie: Hinc me- dicina nata! tibi vero nihil> qúo íblameii adferre poteránt, ihvenireníy ad expiatio- öes, ad incantajnénta, <Sc amuleta, ardore admirabili eonfugerant. Y
Ex male adplicatis, qu® tnedicámento- rum titulp fuperbiebant > íaniores fubito, morborum CGgrutionein valde efle neces-
[• • A ß ' fariam.
4 • V ' , , 5.
fariam, viderunt, iion igitur nifi fimilibus" üa requirantur, antequam, homines yere morbis remedia probata admoverunt. — iapianr. Ut unini de medicina, Cola argu- Hucusque prudenter feliciterque progreiß mentum deprorfiam, tamquam. Vobis, funt homines, rationali empíria, divina omnibus. notiffima, non fine rilbore repras- illa atque a?rernä utentes medicina. Bea- fentare pofilim , politiores nationcs omnes tiffima inde mortalium oranium conditio, hodie empiricös, -dogmaticos, rationales, qua? fubito everia eil a philoibphis, mor- phyfigos, chemicos, aftrologqs, agyrtas, borum c auflas ex univerfalibus principiis mulierculas, incantarores', fafcinantes, &
íolis deducentibus. Vana iila fapientia in iis adhnc ionge pejores, etiam celeberrimis varia divorria diilraxit medicos, qui ßn- in E u r o p ® ciyitatibus, in quibiis Aefcúla- guli, fiiis pneconceptis opinionibus finni- pio egregia templa dedieata funt, tamquam, ter addiéti,
diveriaf
condiderefe&as,
qua?, oracula confulere, & Jautiffimis difare tanta eft liüffiahíYingehii imbecillitás! muneribns non fqlum fed. ritylis, exor-.nondum u n i t ® , etiam his diebus, quibus nare fplendidis. Neque artis, crimen pro- medieina ad tantum Faftigium
perdu<äa
bat ha?c opinionutn diyerfitas, fed plebisf eft, in diverfas medendi vias proceiTerunr, cui, qtpote piaximum hotninum pume- etiamfi femper ftbi fimilis, fimplex, con- rum conftituenti, gratiftcantur, adulantur- ftans, 6c perpetua fit natura. : • omnes. illi impoftores viiftis,caiifla.
E x ve'teribus autem dogmatici plus V e r u m ad propofttum redeundum, ut mali, quam boni, adtuliíle mihi videntur; oftendaimis/medicinam empiricam, ratio- ubicumque enim morbi materiem fingen- nalerp , & methodicam a faniíTimis omni- tes expuiiivis curationibus fere folis ufi bus tpedicis ambabus ulnis exceptam fuiiTe.
fugt,
unde fesqnipedalia illa atque fpeciofa Optimam etiam, Anfiotdes (a,) cam habuit.medicamentorum nomina, quibus medi- Videmys, inquit,; ."expertos magis id, quod
cotüm omnium, inprimis Gra?corum, . tnrnnhm, conjeqni, quamillos, quirationem,
libri pleniffimi funt, Sc qnoruni lubrica absque-exgerimtia tenent.
veftigia fn muitis morboriim curationibus Gallia 110p tqntutn, fed Anglia,.. G e r - etiam hodie,: proh dolor! p r f e nimis mania, & Belgium multoa excellentes 8c fequimur. Simpliciffima htijus erroris magna* celebritatis medicos. prqtulit, Fer-
caulla
videtur, .quod
plurafatculorum
mii- 'A 3
nelius^• I i » tapbyf. Ub.I. p.fZy Tom. II-
I
fl - . . .-r —^ • . •
••' nelim-i RivemtSy Sydenhamus, Meadius, ÍTMÍÍ-Í!
hamus, Pringlius, Iiojhuwmts, Gcsnerus, Hah lerm, F&rejtes & Bocrhavius
leges non fibi folis, fed toti Europa: tulerunt.
Non eft ignorandiim interea, apriícis:
Iis temporibus malum fere nullum fuifle proditum, cni non remedium qnoddam expíoratum, Sf, fpecialiter conveniens tri«
bütum fuerit ab empiricis, omni doéhrina vacuis, adeo, ut, fi modo pars, dimidia, quid dico? fi centefima medicamentorum, a veteribus tamquam experienüia compro«
batorum, fcopo fatisfaceret, mortalium í nemo morbo adfligeretur amplius, quin, Ii forte incideret, levaretur protinus.
Uiium
Nicolamn Myrqq/tórinftar omnium in fcenam ducarn, ut dicfto íidem adhi-f bearn, qui non unicum prasíidium fpeciale pro fingulis eonmendavit morbis, fed de«.
cem,. immo centum aliquando. Hinc re«, jnediorum numerus longe fiipergreífus eft rnorborum catalogum, ab inl.
Sakagio(A) jf ad 2400 admirabili íubtflitate rhultiplicato-|
rum. Induftriam humanatn igitur fupera- vit materies medica, quemadmodum ex
Diofcoride,. Sc
ejus inluftriífimo comment«-.
tore,
(£) D k clafTes comprennent 295 genres, fous les quels | vjennent lé canger environs" 3400 efpéces de mala-1 dies, jiísqu'ici Obfervées; Bloge de Mr. Sauvage p. x8. ti
7
tore-, immortali
Maubioh% .unieuique obvium eft.
Adcéííit prasterea őtaKafummeridicula credulícas, cuivis mórba remedium a fttmfiio creatore effe deftinatum,. adeoque dari pro fiiiguteanqrbis proprium inrerans na-t ura remed in rn, eikmß» id experientia noiadum docuerit.
Negaré- uíiqne- h-aud' poíTummj inirnica permuíta dari in rerum natura, qu© fingu- lari & propria facultate álterius vim de- ftruun t v v erum eorfim, perpánca ad noftram pervenerant Eotitiatn, atque inter innurae«- rabiles morbos, qui- humánum genus peu tot fsecula exercuerunt, vix decem hoc die enumerare licet, qui certa ©xploratá agnofcunt medicamina..
Non equidem diffiteor, plura deíitefccre remedia- fpeeialia-, qu© fortuito cafu ferior pofteriüas deteger, ratione vero neutiquam, quia mcomprehenfibiles funt rerum eíícn- ti©. Supervacaneam quoque eífe hanc
qu©ftionetn, jnde pateE quo.d multi morbi novi generari queant ex- fortuita cauíía, etiamfi naturaliter ágénte».-.'.' Peftilentiales plerique ita gigni vidcntur, etiamfi eorum , maxi ma pars, in Europa obvia, aliunde nata ad nos translata. fit. Interea adveríiis hos contagiofos atque ver,e-peftilentiales morbos nullum hucusque, fi luem. ameri-
A 4 . canam
canam excipiamiis, remedium certum tu-, tumque inventurn eft. Variolarum mor- billorumque infitio exemplo fit, qua?, licet í permulta habeat emolumenta (c), profana- j tione haberi non poteft, quoniam hcec ipfa morbum inducit,, exoprabikorem quidem,;
utpote mitiorem, fatalem yero aliquando.
Multi interea lucri caufía de favorabili glo- • riancur rernedio, cujus'virtus pra?cipüa ab íegroram. apta qomftitutione plerumque dépendet,
Crefeit fubinde quotidie fpecialium re- rnediorum copia> chemici quippe, bota- tiíci, etiam hodieroi phyfici innumera ven- ditant, quorum virtu,tes fpcciales primum, k fubito, poft uniyeríales praedicant íiolo. de magnetismo, & eleílrica vi verba facere,, ne jocari, yelle videar, Medici non foluiPj/5t feplafiarii, fed agyrtae.őc mulier- .cul® fira pro. indn.bitatis. venditant } neque delfint* qui fidem adhibeanr, amat enim piyftefia, vulgus, Et quoniam reme-
digrum optimorym. efficacia fortuna qua- dam reperra eft, fatis ca.llide neganti re- ípondent, forte etiam & hanc prtedicatam yirtutem ratigne fimili imjotuiíTe? Illa omnia vero avidiusexpetuntur, quiaarcana funt,
:fta
ßalemis (d)memoria? prodidit,
-$kqutm;-$trcore hmajtofinlm cuvaße anginas;
(c). Vid. Vol. i. dif 2. " idqua
•.-•' ••Wite fafamtAfa.; Lib. XI. p. B.,
fe-te • 9 idqm vendittiTii; fuijfe arcanum, 'ea conditioneh
ut nulli ejus copam facetet, priusquam ij)fi\
qui dedijjet,foret defunäus.
Hodie idem evenit.
Interea. quod maximé dolendum ! fe- piíftme' optimorum Principum cura pater- na inlufa fűit, qtra«, ex propriis thefauris.
arcana, a quamplurimis ultra modum, 8c turpibus fiepe artificíis elata, tanquam fpeciaíiter quosdam difficil.es morbosfanan- tia, in fnbditorum fuorum falutcm prccmio, haud raro infigni, conqiufivernnt. Ex aucftoritate publica remedium tum majo- res '/läuftes./., confequitur , a.dhibeturque fumma cumfiducia, quamquam haud raro,
reliqiiorum decantatorum inftar, brevi omnem fpem fallat, Crevit nihilomj- nus diverfis his modis adeo remediorum propriorpm, dt crefcit inde in dies, hornm ingens numerus tam infigniter, ut Parifiis folis tarn inutilium, quarn periculoforum numerusukra 1,700 adlcenderitfo), quorum profcriptionem furnmo. jure
Societas regia,,medica mcditatur. ' • ' • . ' . •
Ab omnibus bonis igitur- fiimmopere laudatida erit periUuftris AcadewM xeftras voluntas, qua. dubia 8c. falfa ex ufu. praitico
"expellere—« eerta yero, & explorqta, tan- quam; genuina, qonmendarq medicina; cul-
toribiis ftuduit, A 5. Quceftio,
(?) Merc, de FrAfice Dec, 1778.
Qtirafíiö, eam öb cauíam ab intuftriffima;
veftra
regia Academiaemanata, ordine adnak rabili pröpofitaefty difputantquippemedicfe interdum de remedii fpecíajisviptute, ante;
quam, quid in eo-deíidererur, .conceüunrl üt. Verum, ne ipíe in errorem dilabar,?
fetipe totam interpretabor-. t Rogat igitur• i\fimfkTÍs.fcaiemia'DmQnen'\
ßs: „ut deßniamus remediijpécialis-attribut-a ff j
„cjualitatesrneeefhrias:, eaque indicemm, quo*\
^rum ufum experienüa eonfirmemi 'Ut--ca* f ,±mm agendi wtionem f f optiinmnadminiflxmdi f
^methomm dilucide. expommus ? Tandem 39 tu\
„morbos emmeremus., cpfiomm cnrationes fße*\
„ciales ad hunc usque diem defuleramur." \
Nunquam fané majori cum perípicui- ! taté quraÚio wlla fűit propofita. Id autem
«'/••Tribainali- .ram celehri, tatoque acuto exfpc&o, uü philo Tophat, ti de agendi ra- tione folutum fit, humanam fatep inbecil- litatem, ubi vires nofiras fuperat explicatiq, utque per enumerationem morborum non.
inteiligamus omnium fíne ujla exceptio.nq, fed praecipugrum.
Sequar igitur capita haeq ad amuífim orarione non eleganti, fed perfpicua, quancum fieri poterjt, concifa, ut, fi non terűm plurimarum abundantia j brevitate fékem favorem yeftrum demqreri quearn!
•PRÍMA
P R I M A SECTIO:
SPECTALXUM REMEDIORUM QUALTTATIHUSI IGKNDI KATIOUE, EX OPTIMA A R * « * STRANDI METHODO- • ,
Caput primum
De natura fpecialiu-m remediorum, & eo- rum requifitis,
; .'4 t , - ^
(Quemadmodum medicina, ita etiam & reme- diorum denom.it)atiopes a Veteribus ad nostranslatra fuerunt. Videntur autem in pri- mis. medicamenta adpeiiaffé cornrmmia, five gt- neraíia, qura piuribus medebantur morbis —
fpecialia vero , ' q u ® conftanter fingnlis propria quadam virtute opitulabantur. Ita Cd fis variis in Joris»
Illud autem axióma apud prífcos rnedíeos eurationis norma erat; morbos profiigari contra- riis, qnac IJippocraies etiam himica vocavit, feu,
quQ,tiescumquefpecialiter agere deberent, reme-
dia alicui morbo maximé adverfa. Paulo cla«
ri.us vero mihi videtur Celfus ( f ) hanc inimici- tiam per medicamenti faeu.ltatem, propriam ex- plicalí?.
Gognovifc itaque Vetuftas. fpecialia remedia, quee hodie, licet fatis barbare, fpeciftca vocamus.
Celjus (g) fpecíales curationes. adpellat, in quas incubuere Veteres valdequam, uti ex Frándio . (h) patet, qui, de- in.duftria i n hißorici;medicina
jhasc notavit,. Miícupre faepe. permuíta inter fe; aliquando in: unico. remedio. omnem virtu- tem mediqam ppfuerunt, quemadmodum in radice P©oni© adverfus. epjlepfiam. Agnofce- bant fimiiiter idem remedium, licet raro, mul- tis & cnnctis convenire, & neu ti quam nocere.
Ita de caftoreo. fen tiebat Galenus; nam licet íidem iummam aliqnibus tribuerit, tamen omnía aliquid male facere putabat, unico. caíio*.
reo excepto (i)„.
' De qua re. nullus d.ubito^ qui- diu expertus.
fum, non modo innocuum, fed. ineűlcax, &
inutile prorfus efie medicarpen.
Ccetium, Aureliamm, etiamfi barbare fcrip- ferit, amo propter vim; quam veihis laepe.
infundit; non male- enim fp.eciales proprietates
inerrabiles vocat (k), id eft, femper ex íenteiUia agen- (/)Pr?e£. 4f med-,(ina lib. 5. feoLib. 5,C. 37,,4.p. 310.:
(A) Hiß. médián, op. oia. p, 382.
(i) De fimpl. med, f4c. cl. 5. p. 80. D. Ed. BmÍMoti,
(*} P. 458- ' ; ..• : "
4
13
agentes, adeo, ut namqudm tnédicum fallant.
Videtur etiam cQelius©que atque Academici veftri perfpexiile, medicamentorum horum enn«
merationem non tantum, fed & adliibendi mó- dúm fumme effe neceffaria; qnippe qui de in- duftria ( 0 promifit, fe etiam fcripturum de fpecialibus adjutoriis, five remediis. Dolen- dum fane, quod ad nos non perv.enerit; acri enim judicio & prasjudicata opinione vacuo políebat.
Galenus (m)\' cujus auóíoritas píuris seíiirna-
tur, propriam facúltatem vocát, quod non ex accidenti, fed ex fua natura taie eft, adeo, ut ab initio ad'fmem adplicatum idem fitciat,
Addit Galenus, juniores, id eft, recentiores
mcdicos non modo, quse adverfus mortiíera, medicamenta vocare antidotos, fed etiam, quas contra malas corporis adfcfiiones, prmfertím diatinas, valent; fic antidotus ad phthiíin, ad calcuiofos, fecundas, & foetus expeüenda & c , , quce tyranms antidotus vocatur (V).
§. 2.
Mirum autem in modnm fpecißcortm reme*
diorum proprietatem definit Síjdenbamus, fciÜ*
cet, remedium proprium fanare non tantum ' : " . , '' debere
. ( 0 Ib. p. 28. Cm) Defiwpl.wed.frc.m.l p .S. ß r
Dc-ipio"' Üb' 3' CUp' 6' p'1 131 cl- 5- & ib. p. j.io.
1 4 'S5M&-
de be re fpecialem morbum, fed fine emcmtione'i
quapropter corticem Peruvianum folum fpecifi- cum effe agnofc.it. Ita in prcefatione (p. 29) verbi gr. ',,& far'fcé radkes in he venerea fpecifica
„vulgo audiunty qace tamen pro .fpecificis propriii atque. inmediatis non debent haberi-, nifi ürgumen*
yfin fdtis vcdidis atque inrefragabilibm poffá -con\
„fic-i, mer-curium, nulla .exútat-a falivatione, farfcS
„vero radiees fine fu-doribus• tam -egregiám operám,
„prcefiitiffe." Atque deinceps in Ep. 2. Refp.,
(P'-332) „Cum non-durn• invenigtur inmediatum
„aliquod fpecificum,. cujus ope fine cvacuatione prce*
„grejja luei debellari queat; neque enim fnefcurijis
„vel tigna, exficcantia j difáa, fpecificonitn titulo
„funt donanda, nifi exemplis, in medium adtatis,
„probare quis .pojfit, vet mercurium absque faliva-
„tione, vel lignoritm deeoUum, nulto fubfequente ,Judart, luk vener ece -cur ationem quando que abfol-
„viffe. Ütque experientia didici, Judorifera vul* \
„gariá haud minus profeciffe in hoc morbo , quam \
„lignorum deeoctum, ita nullus dubito, quin, ß (
„reperiri poffá aliud quid , five-in regno vegetahiU, í
„five animali, quod in.excit.mida falivatione. par es j
„cum mercurio vires haberet, pariter etiam adfänan- j
„damluemvaleretcet." j
Ejus partes hac in re non íubenter teuerem, 1 quoniam certo fcio, & ipíe innumerabiies cura« ' tiones abfolvi cum mercurió fine Ulla falivatione, . five methodo Montispeffuiana, vel Swieteniana, vel alia. Conílat enim hodie fátis» faCuitatem
• fali-
• • — - Í S
falivam proritandi in mercurió non efficere fpe- cialem virtutem fanandi luem. Verum eva- euandi doftrina , a Veteribus tamquam haeredi.
tarió jure acquifita, adeo invaluerat, ut aegro- rum omnium, qui fub magni JBoerhavii cura fuerunt, me mi'ferefcat, quoniam absque uila neqelltate ad mortem fere usque ab eo excru*
ciabaritur; quamquam a praecéptore, ni falloc»
Pitcairneo, difcere potuiffet, inutilem efle hanc tortúrám; faippe qui eXpre'íTe indícat, fe fem- per falivationem per cathartica impedi viffe.
Satis etiam hodie tonftare arbitror, ab evacua- tione non pendere medelam. Si enim faliva- tio, quantumVis parva, eurationem magis com*
pletam reddit, quantitati potius rcquifítse emo- Iumentum illüd, quam evacüationi, tribui de- bet; quoniam fpéciale medícatnentum certam requirit doíitt, citra quam fere nullum ex vöt»
fuccedit, neque Peruvianus cortex , neque opjum, neque Filicis radix, vel aliud quodvis»
Igitur , huic defiderataí quantitati fi intime
& infepafabiliter facultas falivam promovendi, vel fomnum connexa eft, etiam hmc lympto- mata parvi facíerüUs, quoniam morbo ipfi quam certiííime opitulamur»
,. S 3>
Inluftr. Swietenius ( o ) „pecifica rcmedia vocaí
„talia, quce cbuffam morbafwn corpoü inhärentem
„ w
(>?) Cmm. ad Tjgq. B«tr!>* E. p. 58» •
16
„Vel aáplkatam fic reddit inertem, ut non noceai
„amplitis', & tamen, dum hoc faciunt, fenfibilitet
„corpus non mutant. Curationes febrium, qua
„per•vomitunv & alvi expúrgationem aut [udoriferí\
„agunt, non vocat fpcciales, fed qua per corticem,
)}quia absquc fenfibili íilla evacuatione illái
„tollit" — verbo, non admittit üllarn, quse cor- poris perturbationem excitate poteft.
Probabile efle cenfet (p), Venena fingula.
fpecialia habere antidota > eaque fbre fimplicis- fima, quemadmodum facchari exemplo probat, quod Indorum telis Veneuatiilimis refíftit, Adjungere poflumus oleum olivarum adverfus viperarum morfus, & ceram, qua vitri antimo- nii vis deleteria corrigitur. Inluftr. Swietenha
poftmodurn etiam cicutam Storkeanám inter fpe- cialia remedia adverfus maximé rebellem luem recitat; de quibus omhibus íuo loco agemus.
Miror autem, inluftriffimum virum tam obiter: cafum liunc ipfum obfervaífe. Tefticuii fcir- rhus, feu induratio, gonorrheam quidem infe- cuta eft, atque cicuta Jevata; inde autem not) lequitur, lue laboraile aegrura. .
4 f Verum ádcedamus potius ad definitiotiem «
inluftris equitis de faucourt, quam dicíionario magno encyclopcedico (q) inleruit, ubi hoc modo /
.ratio- • ÜÖ Ib. §• T.ÖI. p. 59- (?) Tom; XV. p. 444.
ratiocinatur Vir perinluftris; pef fpecifica inteti iligenda ejfe eamedieammi, quaritm virtus talis efi,
ut adverfus quosdam morbos fpeciales plus valeant, quam adverfus altos, ádeó, ut eorum facultates^
.mitce pturibus indicatiónibas curativis, ejusdem morbi fefpondeant. ; fekomplo inlúftrat' definitionem
fuam ex Rhabarbáro, qÜoéLno'n folum evacuat, fed & balfamica amáritudiné taufticos humores diarrboe® temperát; atque róbur tandem inte- fiiais conciHat;
E á ration'é omhia fémediá fpecialem & íibl propriani facültateixi jiabérent; quo fenfu Aca- demiaVeftra remedium fpeciaie non propofuiíFe mihi Videturt SubjUngit deinceps: mmcupamus
etiam eá mdicántenía fpecialia, ..quorum virtutem certis módis fimialiter adverfam expcrientia longa confirmavit. Titulum fpe,Cialis remedií idcirco cortici Pertiviqnö iqrgimur; quia íebres inter- mittentes l'anat — opio, quoniam dolores fopit — mercürio, tamquám venereis morbis bpitulanti. Unde haud diíilcnlter cóllígimqf, ihtuftriffimuni Eqhitera> medicorum ornnium definitionibus pofthabitís, ad evaciiationes vei inmiitationes, quás in córporé prödücunt, parum ádtendifle. Vidétür enim potius de temedioruni facuftatibus láüda bi íiörib iis egiíle, quam deveris fpeciáiibus, de; quibus nunc agitur.
ff' i 5i
Nos-ifcerö. jpedaliá vócamüs ea remedia, „qua;, ifivé fimpliciá,.fim compofita, fpeciali"& fibipropriá
TOM. Ii B hfawti
,3 8 . . « « ^ ^ j H f r * * ^ . . , . .'. |
„facuítate mörbum fingularem femper, tuto, ub'w
„que- locorumj. in omni cetate, & fexu vincunt,i
„five evacuatio remedium concomitetnr, five non; l
„dumtnodo. perturbatio tokrabilis fit."
Jis requifitis arbitramur corticem Peruvia«
npm, mercurium vivum, ópium, fiíicem, fac*
jcbarum» malteum, oleum olivarum omnino 4 latisfacere, etiam epispaftica feu veficantia, fi iis curatiorieih moliamur.
Requiritur enim certa quradam ratio inter medicámiúis äGionem ih corpus atque inter ; Íanationis íemólumentum. Remedium proinde inorbo pejus fit, fi hoc ipfo majores produ«
cit perturbationes. ' Salivationem idcireo, ope íhydrargyri produGam, ejüsque torturam abo« | minabilem etiam ín initio hujus feculi magis | ábhorrebant aegrl» quam luis ipfius cruciatus. | Opium dolores & aiia multa nervorum , Incommoda tollit; verum íimul ventrem feu j alVum valdequam adftringit, atque incommo- dum adfert quidem nóvum> fed ipfius morbi f periculo feu tortura minus, pro tempore non I tantum» fed & aliis' módis facile luperabiie. 1
Filicis radix taenias expeliit tuto, etiamfi I propter drafticum lüperdatum cum infigni perturbatione, q u ® tamen, póílquam égit .
falutifera radix, protinus ceflat. '
: iuluftr. t
Inlulhv Si&'mtmks procul dubio idem In*
tellexit» dum dicit, fmfibiliter corpus tmtlari mn deben; ni/i curationes, qu® manu fiuat»
& qu® fsepe fpeciales funt, excludere volue- ritj Terebr® adplicatio, calculi feftio, pára*
centefis. abdomlms & ramicis chirurgia certo certius remedia funt fpedalia, & fua natúrt tütiífima, dummodo tempeftive & Cum dex*
terítate adhibeantur. Períciiíum in Uis Qtn*
nibus non a chirurgia, fed a coiniirionibui minus cognitis depeiidet. Videtur tamen praa reliquis calculi feGio diícriminis magis piemi j fed, ven® feftione haud periculoíiorem faré, prsedicere audeo, fi celeberrimi atque ingenio*
fisfimi Manti methodum faiutarem fequt vei«
lent chirurgi, atque, debito intervallo intet feftionem & caiculi extraGionem reliíto, cu*
rationem abfoivere. Anteivit fane jllbucofis*
P. Franco hanc methodum conmendabiliorem reddidit, ut & Cypriams. Parifiis a claris*
fimo Lonifio laudatur & excolituri etiam mea fuafione feliciífimo cum eflfeGu aliqui hodie
calcüiofos egregia hac Martliana methodo fanarunt.
Si tot cruciatibus, fi tot perículis non liiparetur calculoforum feGio, nemo non op*
tarét hanc curationem p r ® faftidiofifómis re- mediís, q u ® fpecialium titulo devorantur a deplorandis ragrfe. - Verum Academia, veftra non videtur curationes chirurgicas in
B a fpecia-
fpecialium prsefidiorum familiatn recepifle;
ideo ad remedia proprie & ftri&e ita vocanda
revertor. . ;
In initio praecedentís feftionis inter fpecia«
Iis medicaminis qualitates hanc pr© reliquis defideravi, ut femper fanét — ita cortex Pe- ruvianus — ita mercurius, & illa fpecialia, de quibus fequenti capite: agere decrevi.
Obteftor, m e , qui per leptem fere luftra praxin exercui, numquam fefellifie Peruvia- aum corticem, mercnrium vel ópium. Ali«..', quos autem mihi objicientes -audio: haec. ea«
dem tarnen fbepius luftra adhibita fuiife!
quod concedö lubenter; verum fimul, intime perfúafus fum, ea prseprimis fuifle neglefta, fme quibus effe&um, debitum fortiri non po- tuerint pharmaca, vel male intelleftam fuiíTe tnorbi naturam. Ita inl. Sividemui (r) nar- rat,. cicutam Storkennam, mercurio fruftra ad«
hibito, fanaífe induratum poft retropulfam gonorrhóeam virulentam tefticulunú Unde mihi videretur, potius concludi pofle, fluidum argentum non femper fpecialiter fanare vene- reám iuem? fufpicere malo, tefticulum illum
non fuiífe venereum, fed ex alia quacumque caufa induratum: ex fuppreííb enim inguinis fluoré, etiamfi ex inpuro 'coitu non femper, fed ex aliis cauífis pari paifu fupervenienti-
! bus,
(r) Tóin. 5. p. 573 & 574. ib.
• —-fHfr- 21 bus, tefticulus induratur, atque ita da
: ceteris.
£ 7.
Expeto infuper, ut dique (ocorum feu per omnem terrarum orbem, atque femper kwfiíwit
fit fpeciak r'meAim. Vana quippe mihi vide*
tur (/), qu®' de aiiris (iiverfis in tnorhos aftionibus propofaere nrtis »oftrm proféiTorrs»
jnocere quidem poteft aer ca/ore, frigore vel liumiditate nímia, verum .• hoininttm naturam, non inmutat, neque remediorutn virtutes.
Peruvianus cortex, mercurius, ópium, rbeuiu rel. fub polaribus circulis, segue atque l'ub
asqmitore eosdem producunt eílerius. Ex Jsclepiade exemplum contrarium quidem, fel dutíium prorfus adfert Caliut Jurelhmm (t), tfimquam fi a phlebotomia apud Athenas atque Romám pléuriticí pejores redditi fuis*
fent — qui. in Paris atque in Helleípoftto, inde fuifient refumti ac relevati.
Si, quod no tavi, perpetuum non eilet, quid quaeíb V boni fperari pofiét ex remediis, qum iecum ferunt, qui trans maria ad difiita loca currunt? Undenam Peruviana© arboris cortex in Gallia, mque atque in Peruviana regione, vires praeftaret easdem? Cur Rha%
barbarum & reliqua fimpiicía ex Afia, B 3 A (Vica, fi) Id evidenter demanftraví In differtfttlone'tiuinta
(Vol. I.) 0 Lib. s,. c, 22. p. 131, , - "
22' " . , • • ' . • . ' i >••' . • - • . 1 • • • fe:
Aíríca, •& America adlata in E u r ó p á m ? N a ® fura nímis conftans eft, quam ut tant® op.
portuna eflét levitát».- Va'riol®, morbilh, fcor- butus, febres iutermitfentes, ulcera chironia ubique e a d e m , & iisdem cedunt curatioui- bus — habent & curationes Chirurgie® íimi- l e s ubique & ialutares effecias. Innumeros ' enim Cattiana methodo ubique terrarum fec«
tos, & a caículis feliciter liberatos atque per*
íanatqs novimus, innumeros a Wmzelia vifum jecuperaffe.. cet. Si igitur in difficUlimis his t u m morbis tum curationibus adeo conftans eft natura, quid ni etiam in aliis, qu® fahri*
cam corporis humani minus -perturbant?
. Inprimls autem requiritur, ut agat fp'e*
ríak remedium tuta. Ita cortex per excellen«
tiam — ita mercurius agit; neminem inde fe male habentem vidi. Id vero de arfe-jl' n i c o , quod a quibusdam tamquam fpeciale' febrifugum exhibetur, pr®dieari non poteft, quoniam febres tertianas quidem tollit, fed fabem infuperabiiem poft fe relinquit. M e r - 1 curius, acido prius folutus, atque quantumvis exigua döfi exhibitus, luem venereain qui- d e m fanat, verum pulmoni adeo ' inimicus ' eft, ut mala multa, ipfa lue deteriora, í®pe produxerit, fedem. de faccharo Saturni, tan- quam fpeciaii antiphthifico, judicandum. Ita fe
••• fternu- r
—^w-SOMfr — » 3 fternutoria ad expellendas fecundinas, etiamfi
certo agerent, damnanda funt, quia uterum
invérfum aliquando expeílunt. % Tuto autem agere medicamentum atbí-
tror, etiamfi corpus perturbet, modo fanét,
& mala poft fe nulla relioquat — vei fi qumdam, veluti plagas, & ulcera, relinque- ret, ut fubito, fíne magno incommodo, iis iterum opitulari poffimus. Ita ex veíicatoriö"
aliquando míftus cruentus, vel. ftrangutia, qugé laftís ufu fuperantt-ir fubito, quemadmo- dum & eorum plagís in fuperlicie cutis quo- vis emplaftro demulcente medemur.
In debellandis morbis agitur ftepíffime vel de ipfa hominis vita, vei de perpetua fanitate, cujus utríusque pretium tantum va- l e t , ut fpeciale remediurn propter parva incommoda, qu® adferat, feponi non deheat,
& nihilo i'ecius pro tuto. haberi,
Convenire etiam quodeunque fpeciale re- medium oportet - - in omni a'tate, quemad- modum novimus, mercurium infantibus ® q u e ac ad ultis & fenibus opitulari. Jdem farit cortex Americanus. — Idem prraftaret oft.
varutn oleum adverfus viper® m o r f u m , five juvenili,, i five Xenili corpori propinetur. — Idem iaccharum, tanquam antidotum , adver-
" f e . B 4 ' .. I m
• » t e - . • . " " . te
fiiS'. vulnera, venenatis, telis in America ex- cepta, cuju.s adniii/abiles qualitates inl. Conda«
qfiwus primus memori® prpdidit.
Requiro, etiam, ut fexus quifibq. fpecfele to.
letet, remedium , etiam in quavis conditiomi fem in a verb, gr., five uterurn gerat, five non, auxiiium inde tutum recipere. debet, five eva»
cuatjones periopicas fub.eat, five
non. Ita cor«
tex Ppruvianus neque prmgnantibus, neque Hienjtruantibus nocet, ne quidem mercurius.
T®niam verq non, expellerem graviditatis tem-.
pore-, ne forte iqrtqnq abortus, etiam ex alia - cauíía proveniens, medicatnento, utcurnque tuto, ' adfcribatur. AbPrtPra. non produóturum, qertus íum,, utpote qui abortum facienda non növi, Hippocraiei fané, qui tot remedia pel-, fentia prodídit, fidicin®non qonmendaffet, ut ex alto. in terram profiliret, pedibus, divaricatis, fi verutn. abortum facienfl cognoviílet, Pruden-.
tia igitur exigit, ut, quqniam t®nia mortem fubito, non adfert, cunftemur, donec a-puerpe- rio iterum reftituta eft ®gra, ff '
H ® dotes T- h ® c privilegia iq remediq, ne*, qeiíaria funt, ut tanquam fpeciale conmendari queat. Siv.e. igitur cum evacuatione yel fine illa h ® c qqqtingant, dummodo perturbatio, inde qriunda, tolerabilis fit, medicamentum fpecia«
ijb^s ^dAU^eraqdqm eft,; ' '''"ff-te ff
ff" Príma
25
Príma itaque qUasftionis propoútee parte ex-
pofita, ad aJteram, magis arduam & latius extenlám, accedo,
Caput Y^cundu ni
De remediis fpecíalíbus adveyfns morbos, ex venenata atmosphzera; quaütate vei ex contagiofo contaclu natos.
ff:.Y v- f f í f ' '
Scorbutus, etiam fi ex vari is cauffis, in primis in navibus', putredínem futnmam 'humorum producat, fpeciali, fimplici, facile parabili re«
medio. fanatur, malti infufo fcilicet, lautiori copia propinato, Summa liujus & nunquam falíax efficacia a cíariltimo. Mtubriéo (ti) non tantum, & a mqltis chirürgis claíliariís, fed &
a celebri FothergUliú. laufiatUr. Rem autem . extra omne dubiurn'ppfuifc inluftríííiinus capi-
taneus Cook (v).
Nom equidem malti infufqm fruftibus lior- reis, í'ucco limonum, & fimilium anteponendum
B. 5 elte
(«) A mejbodical introdttttion, to the theory ttni praűJct of
ff; Fhyfic 1772. 4V0 in appendice verfus fmern.
(v) Voyage dans. THemisphdre außzal autour dtt wandt
Paris 1778., Tom. 1. p, 102. 103. p. X54 & 159. ac multis aliis in locis. .
26
effe arbitror; verum in diuturnis peregrínatio«
hibns, quando olera vel fruftus recentes haberi amplius, vel fervari nequeunt, laudabiliffimum.
& omnibus numeris abfolutilliinum effe reme-:
dium opinor pro ufu navali; modico quippe pretio adquiritur — confervari poteft diu ti ffi- me - - parari facile, eftque faporis grati & ju- eundi, adeo, ut, quod rariffime contingit, cum medica virtute fuavitatem habeat conjun&ara.
" • §. 2. •
Ad febres quascumque intermittentes atque remittentes tuto fanandas Peruvianus cortex primas tenet; ex omnium praedantiíiimorum medicorum fuffragio fpecialis haec virtus ubique terrarum adeo eft cognita, ut plane divin a etiam a peritifiimis habita fit.
Secundas vero tenet falicis cortex, a Cl.
E. Stone (t&) propofitus, cujus vires multi mecum funt experti. Minorem qui dem Peru*
viano habet efficaciam, fed nullo fe re pretio, &
ubique facile parabilis; pauperrimis igitur egregie convenit. 4
Multi procul dubio alii cortices fimilia pr©*
ílant; id verocertiffimum eft ex inl. Pringlii
atque meis experimentis, Peruvianum efl'emul*
to efficaciorem, putredinemque arcere diuttus,
' ' ' ' ' &
(«> Pkil. TransAll. Vol. 53, p. 195.
(«0 Dec. 2. Ann. 5. 1686*. p. 474.
& certius. Neque curo, utrum ab ndre fixa admirabilis h©c virtus dependeat, an v e r ő n qualitate minus cognita? niodo experiemi©
refpondeat, de qua nemo dubitabit»
Probatas fetlam vires ad febres intermitten- tes fugandas iiabet irféntCum, ad grana quin»
que pro voa döfi cum fale prunell© ac nitro propinatum. In ephem. not. curiof. (x) iHi»S
vires decantantur; verum totus perm»mücc%
quotiescumque ejus venenatam indo/um medi*
tor. Febres fugare, certum effe, növi; verum
vires vitales fimul adeo infringit, ut in pofte*
rum' neutiquam priftinurn vigorem, neque rofeum colorem recuperent fauati,
§• 3.
Magis horribilem tragoediam certo certius luderet Americana peftis, nifi metallum iliud egregium, hydrargyron fcilicet, qui & mercu- rius vocatur, tanquam fpecia le & unice tutum, atque minimé fallax, feu, ut cum Gr/io Jure*
liano ioquamur, incrréilti remedium haberem us.
Non negamus/ decofta guajaci,
farfe,
atque aliorum ftirpium, aquam etiam íimplicem.
fanare poffe hanc peftem, dum fudorum vi expellitur virus — ita enim aqua pura remiges
.aelhvo tempore in mari raediterraneo
fanari
perhibent. Idcircb etiam in Ruífia faciíius
- t i T'L 'V • '
(•v) Lib. ág. Cap. 2,
28' " ' 1 ' f~
venereae lui opitulari pofle, medici ejus imperii teftantur omnes, quoniam furnis cubicula mag,», nopere excalefacinnt ; unde perípiratio non * m o d o auftior, fed etiam íudor remediorum
vires acuit.
Viperarum morfura etiam perquam faciie fuperatur oleo olivarum, forte qúocumqire oleo vegetabili. Marfi, Pfyllique ab eo tempore, quo innotuit, omneiri celebritatem amiferunt:
fmílra quippe putavit Plinius (y), Pfyllorum corporibus ingenitum fuiße virus, exitíale fer- pentibus. Ridicula etiam eft Dionis Caffii opi- nio, viros utique, nunquam feminam Pfyllam natam efle. Intellexiííe Celfus (z) egregie mi- ff racuium videtur, quod viperarum vulnera non « guflu, fed in vulnere nocerent; ideo hsec quoqne adjecit: colubra ipfa tuto eßur, iSíus ejus occidit* ff Suétione autem a Pfylüs venenum fuifi'e e vul- s nere extraftum, nec fine probabili ratione ita- ff tűit, atque ideo etiam cucurbitulis venenum extralii optime, vel vafe quocumque;" íi neque ff id quidem eft, inquit, homo adhibendus, quj
vulnus exfugat. a Anno 1 7 3 4 menfis Julii tertio coram Socie- ?
täte -Regia Londinenfi fa), etiam Qxoniae, oleifa oliva- • K O) Lib. 5. c. 27. p; 309. (z) Lib. 5. c. 27. p/309. |
(4) Piil. truniAtl. abridg. T o m . 1 0 , p. 222 & 2Ü6 b y ff Baddim
, — — — ; — 1 29
olivarum adrairabilis efficacia a viperarum cap- tore & ejus uxore comprobata fuit — adhibts?
bant. oleum illud fimplex práacipue externe;
Antiqui oleo iucoquebant, vel in ipfo oleo ex- ftingu'ebant anitnalia venenata ; inde oleum viperarum & fcorpionum fuas laudes acceperunt.
í 5.
Notatu autem cum maximé dignum, «V multipiici , ufui conmendabile eft faccbarum.
Intoxicant Lamafíaa & Tucumafia? gentes in America meridionali tela fua veneno teterrínio, quod multa animalia intra minutum uaura alte»
rumve nécat, & homiuem fimiliter brevi 0 medio tollit, nifi fubito faccharum adlumat.
Cl. Condaminem (fi) primus. has faccliari dotes publici juris íecit. Cl. Bmjfarit multa experi- menta circa. admirabiíes has faccliari -vires inftituit. Legi merentűr prmterea, q u ® ia
Mis Angikanis (c) de utriusque tum veneni, tum antiíioti ftuperidis viribus raemoranttrr.
. (bjMoyage de VAmtricjue p, 6£.
(0 Vol. 47. §. 12. p, 75.
Caput tertium
De remediis ípecialibus adveríus diveríás;
nervorum adfeíliones. ; • ,
:/
• • §. . i . ; • j Progredimur ad fpecialia remedia in nervorum:
adfectionibus, qu© triplicis íürit'indolis — fo.
pientia refolventia — & ftimulaíitia, ' • Qurenam fit nervorum ftructura, & afrio?
ignoramus penitus; modo vera fateri liceat.
Dantur triplicis generis nervi— aliqui orgänis f fenföriis, olíaftui, vifui, & audituí iníervientes, qui rariffime adfici videntur. Fii primum gemos.
-conftitnuntvS«r-Ä.Nervi tum ex cerebro, tum ex cerebello, — tum ex utriusque únione oriundi | -altéruffi faciunt, muitis incommodis obnoxium/l Tertium;genus, ex his iuxta vertebrarum
cori §
pora com pofi tum, intercoliales formát, & ejus ramilicationes ex gangliis ortas, quibus forte etianfeiafdoumerari. debent. ciliares;.; qu© totum f corpus refolvunt, • convellunt, vel adficiunt, adeov ut hyfteric©- paffiones-omnes, mánia, | paralyfes, fpasmi cynici, tetanus, öpifthotönos, | Tfchuria, urin© Incontinentia,-- amaurofis, íurdi- I
tasque ex folis his nervis adfeftis oriantnr,
Adverfus uberrimos hós innumerabilium "í miferiarum fontes duo tantum proferre remedia 'í
. . — 3
1licet fpecialia, innocna, & utüia femper, qn«- tiescumque h©c dira adfunt íymptomata. » . *
„ente enim
.caufa,
vel p h y t o , vei m m k abfurdum foret, eorum Mas fpeciahbm deftruere velle remediis, externe adplicatis.Ea funt ópium & cantharides.
Opium, feu papaveris
lacrymam nervis amicam eífe, etiam prifcis temporibus cogmtma fűit;' verum nunquam fufficiente copia adhibuc- runt Veteres, majorem prmbentes íidera reme*
diis foetentibiis; & qujdera magis, quoniam uteri ftrangulatus, fen palliones uterinas vooa»
tas, adfcribebant fero cuidam anitnaii, um,e fauces adfcéndendo mií'ellas corripienti, vel
defcendenda
introrfum partes inferiores; ideo fcetentibus in fuam fedem cogere, & coupeilcre adnili funt uterum remediis, vel naribus & ort adplicatis, vel per pelfos vulva: admotis.
Sxjdenhamus
primus fateri aufus
eft,fe
fineopio praxin exercere non poflii, feque ex caíio- reo, álla fmtida, & ümilibus fuiteutibus nullum unquam efleftum obfervaífe, nifi opii quaotiU- tem fatis magnam adderet.
Opium, quod laue mirandum, vix ultra granum in die piopim.re aufi funt medici ultra .grana tria vel quatuor nondum exhibere audenc multi, etiamfi ad grana plura ingeri pofiit
3 2 '" * -ä | pofiit in die absqüe ullo prävo effeftu, & cum
certo levamine aegrorum. — Immo in Anglia admirabilia prasftitere medici cum granis qua tuordecim etiam' cum viginti quatuor in die, fingulis horis uniciim exhibentes granum.
Stupendo cum eíFeálú in Piftavienfi colica laxantibus opium fociavit River im, & ejus ex- emplo iacitatus ipfe colicaß fere fimiles fanavi íáepíus. In maniacis, dumrriodo ingerere quea- mus, anteqüam habitüni acquiilvit morbus, femper juvat.
Opium externe adplicanduni dixi, quoniam, live exhibeatur interne, iive cuti foras adplice- tur, femper tamquam externe agens confiderari poteft ; nervorum enim extrema tangit, etiani in inteftinis.
i 3-
Cantharides mirum in modum, & ín fpécié profunt externe adplicat® in laterum doloribus,
& in omnis generis rheumaticis inflammationi- bus, quemadmodum öculorum, aurium, capitis rel. • In his faspe incantamenti inftar agunt, &
nocent nunquam. Adplicantur etiam cum fuccelfu optimo offi facro fuperficie lata, ubi vefica laborat, praffertim in urinae Incontinentia;
Caput
33 Caput quartum
D e a n t h e l m i n t h i c i s .
Vermium expulfionem fere omnes medici ma- gis moliri funt, quam eorum occifionem intra inteffina; Vomitoria igitur, atque purgantia draftica adhibuerunt non raro cum fucceflu, Teretes fsepiffime, lati iumbrici raro admodum ea ratione fuere necati atque expuiii.
Adverfus teretes-ftannum, ad magnam da«
fin exhibitum ex' Alßni praefcripto, fucceffumi fere femper fortitum fuiffe, adfeverare audeo, fme uilo pravO fuperveniente fyrnptomate — videntur hoc metallo & fugari, & necari.
Taeniae vero diu recentiorum medicorutn artem irritam reddiderunt, donec vetus illudl fimpliciffimum remedium; felicis radicem, dofi requifita denuo exhibuerunt medici. Quoties*
curnque ex arte propinata fuit haec radix, inte- gral« expulit taeniam fine magna ragri pértur*
batione. IJtmam talia darentur plura! Magne- tismus -* eieftricitas — fixüs aö«— eicuta — belladonna ** iuna fixata, feuZinci flos — C o l - chicum — fenek'a — farfa p a r i l l a;G u a j a c i
TOM. II, C • reii-
- •st—» — refina-- aurantiorum fólia-- rubia tinclorum , urítna uva — datura ~ fimarouba—•, chelido«
niam,.:;& centum alia, q u ® histemporibus fuos fautores habuerunt, & adhuc habent, quotici non dubii, immo nullius fuere effeftus? nimis fane, quam üt, ullum ex his praeíidiis fpeck
lem virtutem hábuiíTe, adfeverare audeamus, Irigens volumen confcribere potuiííem, íi inl, veftra Academia defideraílet catalogum eorum, q u ® vana fuerunt reperta. Vera quippe per«
pauca, & ultra ea, q u ® enumeravi, certo cer- tius nulla hucusque cognita funt fpecialia» quid- quid dicant alii — Dantur fane multa valde laüdabilia ; opportunius autem ea pertraftare poter'o in ultima feftione, ubi de defideratis fpecialibus iuxta qu®ítionis inftitutum agam *)., Probats
*) Non jgnoravi Alcali volatilis fluoris ologia; verum, quoniam mihi ceiti -nihil de iis conllabat, ficco pedeji ' traníivi.: Videntur etiam, Autlores diarii erudito-ff
ram (journal des fcavans avril 1779) liuic ipeciali .rétnedio fideí multum nullo modo adhlbere, quüm-'
dicunt: Viennent enfuite les autrespropríetés admirtf hles de l'alkali vólatil fluor ammoniacal contre toupt les aphixies, la morfure des an im aux venimettx, contn y-"la rage &c., prouvées non fai a láverité par des offen i vations de Mr, B:t , mais appujces sur la helle theo- rie, que le principe de tous ces maux n'est autre chost, qú'un acide volatil fermentatif, qu'il faut neutralifn - pur l'alcali volatil fluor &c.
Tn eodeiti diario (mars 1780 p. 77) ldgimus, in
comentafacultatis med, Par is-5 Nov. 1778 Majaulhi
demonftraíle non modo inutilitatem alcali vulatil.is íluórisriéd & ejus iummuin peaiculum, fi exliibetilr . adverfus aiphyxias., .
f^iá^JHh^*—* U
Probata igitur, vera, & tuta remedia fpe*
cialia, ex arte adminiftrata, baac fant: niaítum, Peruviana & fahis cortex, hjdrarpjrus, okim
otivamm, faccharum, ópium, cantliahdes, flan*
mm, film radíx, 'de quibus capite fexto eX induftria agam»
Caput quintum
De modo, quo remedia' fpecialia agunr.
Quaeftio hsec iupponit primnm, ut ra.doles morborum, feu potius cauííárum nofcamus; ut plurimum enim íymptoma, feu eífeftus pro morbo ipfo habetur. Ita bilis vomitus poft re*
ceptum venenum Viper®, cutis-livor, couvuiíio- nes &c, aftiones laeíae funt, quibus, i .ut Galenat
motrait, r media opitulari non debent, fed cattjfa feu morbo.
Ideofrigus, natifeam febrilem, delirium»
cetera fanare non potuerunt,. ant-equam corti- cem ex Peruviano regno, tanquam ipfius cauiV®
febrilis antidotum acceperunt medici. Errsvit igitur Boerhavius, adverfus variolas, jamjam
in
üatu inflammatorio verfantes,: antidotum, quoe- rens; deíiderabatur enim adverfus ipfuiy viru$
antidotus. n ' " . .
C a JLauda«
Laudabiles tamen fuere ejus conatus, &
Ideo excufandus error, quoniam ex infitionibus, poft ejus obitum diligentius inftitutis, Variola, rum venenum, & ejus progreíTum Guratius in<
veftigavimus.
Specificum, ut in viam redeamus, habere*
oportet eam qualitatem, ut caufíam morborum delhuat, reddatque inertem.
. . ' §• s.
Quomodo agant, i d e f t , qua ratione vires fuas exerceant fpecialia remedia? non fúfpicor, äb Academia veftra interrogari. Quis enim mortalium explicabit magnetis aGionem in fer- | rum? vel undenam totum corpus convellatur,
& debilitetur ex tranfitu humoris prölifici per i üíefhram, quamquam omnis acrimoni® exper- tis? qiiorum bmnium nihil omnino contingit ex | urirrae, etiamfi acerrim®, exitu. — Eadem ígno'rantia circa cetera confitenda!
Quidquid enim Chemicí, & nuperrime cja- riífimus & indefelíus Geoffroyas induftria fua | circa fimplicia mernori® prodidit, nobis elemen- torúm quorumdam notitiam quidem illa exhi- buerunt experimenta, virium Vero, feu aűionum § fpeciaiium indolem neutiquam,
, i & . 3 ,
"•• Tuto igitur'Ii procederfe veíimus, ex adpli- lÄtis remediÍB eff'eGa fitfeliter notare oportet, |
••<*•* ••••; • "'quem-1
V r i r i m Phyfici,
vantes, tanto camfucceflb fecerunt, & quotufi»
;;c „t. Omnes etiam medicos decet m co.m
mune botium fídeíiter pofteris Ans tradere, no«
quomodo?-fid fid' egmnt fumnque miit prafidia
• f e .
"' Interea & id> collineare potuit celebratiffima veftra Academia, Ut explicaretur, feu Mingue- rétur in fiogulis retvediis Ipecialibus verus a gendi modus, hgc rati.one Jcilicet: utrum ar- gentum.vivum, de cujüs ipeciaíi Juem venerearn fanandi quálitaté lpörtälium nemo dubitat, vir«
tute qtiadám propriaqua luem vincit, fanef»
an vero per falivationem eliminaudo St ferai duceijd'o venenataip materiem ? quemadmodum 1íudmhamo piacúit, ßdertmno, aliisque **>
ópium, ut & alio.exemplo id inlüflrem, utrutrt íómmim indu'cendo. nervorum adfeftionibus opí*
b/etu'r? num vero: hie, ' tarn quam qualitates bőxi®, íint coníiderandae &; corrigend®? Ram eo fenfu utiJiífima foret admonitio, quia, quem*
admoduu) prari'ertim in argent.o vivo, opio, &
cantiiaridib.us iocum invenit. prrater fpeclalem vim adverfus, cemim malum feu in determina«
tam aliquam corporis partém, etiam cum dolore vei incommodo in alteram agat vehementius.
Ita falivatio, profundus fomnus, aLvi confiipatío,
& cruentus miclus prseveniri debent, & avérti,
••'jvv- f :: 4 •.••• ä
fl fieri poífit fine reliquarum viriuminminutione,; X-audabiliffirna idcirco haec eft medicis conmen-s datio,, ut fpecialia remedia tutiora reddant, &
fimul jucundio.ra;. tutq enim & jucunde fanare,í certo certius omni um medicorum eft officium,;:
Salivationem ideo prasvenit clar, jPitcairnew,,
fimui enim atque os dolere inciperet, a mercu.
rio per tres vel qüatuor dies ahftinendum e/le fuafit,. & aiterjuis diebus cathantieum propinan- dum, dein iterum mercurium efle dandum (V).
Auftor anonymus de analógia, inter fiverfas hum-:
veiiereath fanandi methodos , etiam cl. Duncan fd)
de iputUitate falivationis qonfulendi (unt, Ve«]
rum illa omnihus adeo, Qognita eft inutilitás, ut aefas ellet, fi diutius in ea inhaerere vellem. 1
Stannum etiam "atque filix non vi quadany vermes expelíente aguntj naip,.poft dofin aptam adfurntam catharticüm. deíideratur, quod ani- malia illa foras pofiit, Forte iis expeílentibps, non indiget medicina, quod fine inul tiplici ex- perientia determinari non poteft, Nam, íi pos?
femns perturhationes, éx. his purgantibus natas, praevenire, laudabfiiora adhucdum forent haec;
rnedicamina,
Ita expofitiotfe optiinarum methodorum;
adminiftrandi fpecialia, de induftria ad agendi medum, hac fenfu fcilicet, adtendaní,
( 0 J)e (ngnejfit his. vener, P.. 316, § ; IO._
(é) Obf. on (he operát, avd uze of merctiry in the %/enereni
d'fttft 1777 mprimis. ch. 3. p. 57. •'
. Caput
39
Caput fextimi
De remediis fpecialíbtó verxs. 5c e o - rum utii.
*
d e m a bt o
yialtum quid fit? primo dicendum. Cerevifia ril hordeum madore períúndunt íuíficienti, donec germinare incipit. Quo fafto illud exficcant furno, eam ob cauffam aedifteato — non ex'or- refaciunt. Molitur poftmodum, atque aqua in«
coclum, dein, fermentatum, potum exhihet, quem hodie cermßam adpellamus. Is apud Gratcos zytkim, Zvfyog vel nyp^i vocabatur, queniadmodíim ex Diofcoride (e) patet, De cerevifia autem, itamquain vinoío potu, dolo- rem "capitis movente, nón agitur, fed de infufo fimplíci malti, adeoque de potu recenter fafto, non fermentato. .
Maltum autem ex hordeo, tritíci aliquando
& avenae pauxillo addito, pluriroüm áutem ex hordeo fojo germiuato, atque exficcato, coníi«
citur, quod vel integrum, vel in farinam reduc- tum, din admodum, imo ultra annum ad mini- pium, in loco ficco confervari poteft — etiam
. .. C 4 " iq (?) Edit. Mathigl. & GAOT. TJIVIL C. SO. gr. p. 322. ,
^ fePtimo die.Mnji. 1780, pracfentilius viris pobiiifümis van Wydenbntg, van Beyma a Kitmna,
" V ' » - 4 "" ""-'dq
4 0
in navibus. Rurni ope, id eil, calore ípfa ger«
minis vita deftruitur, quapropter diutius confet.
vari pofié mihi videtur.,
Per tranfennam hic tnonere debeo,imeii cíaffiariorum nfutn experimenta multa cepiffe circa terrae p.oma', ut fine germinatione confet.
varem diutius— fed vana fuerunt omnia tenta- mina; furuis cerevifiariarum- expofui diutiífime
— demeríi in aquam ebullientem per plura mt- liuta - - exficcavi deinceps; verum ex voto non fiucceffit. Alii forte feiiciores erunt; attamen dperse pretium effe duxi, ut, ad recentem fruc, tum nautis pretio vili fuppeditanejum, labori
non parcerem. i s Sed ad maltum redeo, cujus optima h©c eft praeparatio; Ree. malti, íi poffibile, recen«
ter moliti partem unam — adfutide aqu© ebül- lientis partes tres — mifee & vafe claufo ftent per tres quatuorve horas — dein colaturam | exbibe, Ubi coeium calidum eft, quotidie re-j, cens reqúiritur; fecus acidurn, vappidumque ' fit. Debemus egregium iliud medicameutum clariffimo Matbrideo ( / ) . Quanti autem ma-
menti de XoeL.capitaneo,! & chirurgo de Rens, aperuimus doliola duo, in quibus maltum integrum & moiitum fuerat in cella mea coníervatum a die decimo i'epti- fj .:< roo Maji 1779.ad euni diem usque. Erat utrumque 1 egregium, nullo modo adfeftum. Infufionem
•qtrinsque fecimus & guftavimus — moliti malti in- I fuiuui erat gratum, íbbdalce —. integri minus gra- i;
tum; nec mirom, quia farina fápbrem non adderet.
(/} Experimentál ejfays on tbt fturvj. 1764 in g y e . I
menti fit nobile iliud invantum, difeere
„us ex ejus aduotatione circa.naotarum non,«*
rum, ex ifforbis putridis mortuOrutn in uítuno
a d v e r f u s regem Cbririaniffiimtm hello: menfe qui^é Üecembri 176publica auftoritato inn*
tűit, 185000 liomines pro claíl'e na rali íimte Mos, quo rum ultra 130000 exmorbis .peri*
runt, & ex bis diuv partes térti© ex putrid is.
qvorarn'• íco/batas -prsepipaa ..fjaxfedWt. CO»
Magis abunde de maíti iufufo égit in appentlic©
introduBionis iß tlmriam $' praxin mdhhm,,
angiice quidem confcript©, fed a clar. Ch> M in Utinam iiognm veri© 1772«,,
Nemo non vídet, iliud infufum eximium fine noxa copiofe exhiheri poffe, tum ad fanan- dum, tum "ad. fitím peliendam: babét etiam id commodi, quod aivum leniter ducat.
Saccif
inclufum íervatur maltum in Iqco ficcíorí; ccm*
fervari igitur poteft in pulveris pyrii promtuario ravali, atque ad nfiim per molendiimm parvnm in farinam redigi (/;).
Pocuíutn hujus infufi repletum in calore 74 gr. therm. Fahmh. fpatio 24 bor. fine acore
fetvatum fűit. Maltum cofium minus eft aptmm
D e c Ä i h b ' t o fermentefcehat, Probabiíe igi- tur plus i(aeris fixi p^bere infufqrra, ©fiam citius, quam decoctum.
Hacratione,!;utiexinl. Cookii, alioruraqu©
Miimomis, m late extenfo oceano captis, con- V : -C./5-..- •. fiat, W A p.176. , (b) ib. p.650. :
4»
flat/ ubi fruftus horrei, recentes ubi herb33,' olerá rel. vel habéri, vei íervari nequeunt, omni m laude rftaju§ eft hoc infafum, Oportet tamen, ut fnhinde reliqura caqteira non neglígantur, id eft, ut aer depuretur, veftes & leftus renoven- tur- c e t , quemadmodum iol. Cook fummo jure admonuit,
* §. 2.
4e cortice Peruviano.
Momenti haud minoris eft corticis Peruviani admímftratiqf Quéimdiu tam firmiter medico« : rum animis inhraferit rnorbofra materias, tam- quam febrium caufra, prrajudicata opinio; fpe- s ciale etiamfi prraítQ. ellet reinedium, propinare * id non auli fuíffent íine praevia evacuatione, • emetici feu, purgantis ope effefta. Medici, & • inter eos ceiebratiffimi, etiam hodie evacuatia- ; nes, taraquam abfalute necefíayias, praemittunt.
Diu autem febres. intermittentes, hemitri- ts traas, putridasque, non ex corrupta biíe oriri 1 credidi, fed febres ipfas corrumpere bilem pri- mum, dein omnes corporis humores ; adeoqug iis occurrendum eile iiico, nullo tempore deper- j dito, ne poftea putridra evadant. Quapropter f íimulatque obfervo vernali, vel autumnali tem- 1 porc, inter duas acceífiones fuilTe intervallum, ílico corticem iarga dpfi propino. Neque refert, quonara in fexu aut ratate febris contingat?
praegnans mulier num fit, vel nutrix? an vero / perio*
periodicum patiatur .flnxum ? Numquam enim íftiones, / u n t a étiam adpelfetas, túrhat ext- mium hoc febrifugum,
' ' Rtiam a remedio non defiítendunu qnanao aíiis exercetur mofei&teger; nam, quamsdmo- dum ad fi; et is non eft addenda 'adfliího, ita etiam & in ragmtantibns nóvum mörbum, tm- ferias au gen tem, toJerare bon oportet. Probe autem adnotandnm elf? opi'nor, Ünguam tiott éíTe obfellm profiét morbi materiem, in pűttiís viis basrentem, ' neque bilem fua natura í'ílb corruptam; nam tum. continua fórét fe bris, Contingit ideni; in febiibus, quod in mor/ix a vipera, vel a veneno lép contagio variolofo ad' feftis; anima ex recep.to veneno fentet -«• inde I/ngua obfefla — inde vomituritio, & flppetitus proftratus &c., donec erumpunt varíoíte, ownia evanefoißt,; fimulac morbus ipfc
Igitur cortex Peruvjanus. dandtis purus ín pulvere fine ullo, additamento, id eft, absque rheo, vei fimili, Vehiculo. autem exeipi debet Vei aquofo, ve( vinofo. dilutiori pro ragri lubitu,
flips pulveris drachma omni bihorio, vel omni bihorio cum dimidio., vel omni bora 'flari debet tempore apyrexias,. vel fimulac febris ceflat, vet caior^ maximus. Requiritur autem, ut ejus qtiantitas ad unciám unam. inter paroxysmos fumatur, cui, & nunquam minori copira, febris cedit, etiamfi ab initio devoretur cinclion»
cortex. Die fequenti, febre fubiata, partitis viribus
44
vicibus uncia dimi'dia fünft debet-, & die Tertia altera uncia dimidia modo eodem.
Si vero ter quáterve febris rediit, increfcen- tibus omnibus fymptomatib.us, uncias d u ® nuilo modo fuíficiunt, fed trés yelplures deíiderautur, átqne iu primo intervailo uncia ü'na cum dimidia, vei uncias d u ® devorandaé — die fe- quenti uncia una — etiam diutius protráíii de- bet remedium autumnali tempore. Utplurimupi vero tribus unciis aufcuitat omnís tertiana, vel quartana, fi, remedium ip'fúm genuinum eft.
Subftantiam ipfam eonmendavi, &,qui- dem ex vino diluto, vel aqua, quoniam forma boli adfumtus rariífime tantum praeftat cortex, nifi cum rob fambuci vel ribefiorum miiceatqr.
Syrupus vulgaris, etiamfi plebi ob vile pretium magis conveniens., majorem, corticis copiam, yequirit.
In deco&o longe major quantitas confumi debet, quia omnem virtutem corticis non. dia* ' folvit aqua., quemadmodum ventriculus. Ali- quando tamen & mgrorum guftui aLiquid ceden- dura; cum vino albo gallico, vel rhenano, infufu? cortex exhiberi poteft, copise ratione habita.
*) Cí. Witbers (obf. on the abufe of medi'cines. Lond.
1775. of tonics p. 314) eadem ílatuit, fcilicet, cor- ticem Peruvianum efle eiiicaciflimum in fubftantia,
— in magn^quantitate praeícribendum — in cafí- bus obíiinatis uncias duas requiri etiam contj- nuandum eiTe ufum, atque has regulás auetoritata dar. í'ordycei & Clighomei coufirmat.
habita. . Extraaum vero non javat, &
5 ! s r e f o a - Ä f f l H « P ^ ' m a m k h
fed febrem fiftere nuilo tnodo. Decoftum COT- ticis forma civsffiátis injici poteft, maximé 1«
infantibus, vel quotiescunique propter ftJiftni rationem requirimt.
Übi vero intermittens w bemitritteam «Nif, vel in continuaih: putridam, hilioíamque i corti*
eis ufus' fine remíifíone conmendamius, ncqu®
tum deíiftendum fubito. Saepe paus cmotinm ex ipepacuanhte rádice, prasraifí, eoqóe aßo cor*
ticem dedi — aliquando ferpeatarise addidi vir*
ginianse radicem, praafertim in hemitrit.wi, w l jam jam pattida, atque bilioíh febre, Siepe vomítu non fecuto, eodem tnodo fuccefíit rnedí*
cina, adeo, ut pecujiari ftcultate agerevideatur radíx.
Si ea prudentia, cujus iam Jidem fed, fis bribus opitulamur, neque recidms unquam obfervavi, neque praw effechis. Cotjced«
aegris, fimulac febris corticis ope profiigara eft, ilco diaira m 0 rdi n a r i a
Neque iis fides habenda, qui, ex corticis CO Dlcí auftiori obftruftiones aliave mala orirt, perhibent, Clariílimus .eaim Lind, ex fuffragk
celeb. Macbridei (/), tciüni annorum fpatio, fin*
: galis annis centu© quadragintá librns corticis Peru via ni praefcrípíit fine uilo pravu ellbí'tu dupbus cafibüsi exceptio f a íemina leiíieetq
(0 Ib. p, 349. .>..' C UJ«S 10
4 6 — - g cujus tftetifes índe obftruebantur, • & in afthmp;:
tico, quod a circumftantiis fmguiaribus pepen- diíle credo.
Salicis cortex íimiliter febres íiflit, fed ma.
joridofi-- vel fociare debemus hujus drachmií leptem Peru via ni corticis drachmám unam. Eo, utpote viliffirnö, pauperés tuto perfanare poffa.
mus, atque in nofocomiis uti, étiam pro militi- bus. Traní'eo cafcarillam, atque quaíft® llg- num, nuper tnultis excomiis celebratum a cl.
Blom 1 7 6 3 in peculiari diflertatione, nunc, ;
acad. amoénit,
ab eq ui te/Caro/oa. Linné
inferta.Laudabile, imo egregíum eife ftomachicmn, concedo — febres autem certo non fugare, plu-
res me docuerunt obfervationes. /
••:'••• / • .. §, ~ ' dc hydrargyro.
Nunc de• hydrargyro dicendum, de cujus fpeciaíi virtute in lue Americana í'ananda bpdie nemo dubitat, etiamfi circa exhibendi modum . non tantum aliqui» féd aationes integrae diver- ff fam alant fententiam, fciiicet, num mevcurius.
fublimatus, fpiritu quodam exceptus, vel. alia g ratione dilutus, praeferendus fit friftioöi mer* | . curiali cum levi falivatione, vel omnino nulla? t
Omnibus notum, ab inl.
Swietenio
fubiima* | tum corrofivum tamquam ex oblivione medico- g rum denuo in ufum íuiííe deduftum — maximé '•• ^utera. 1
^ -
47
autem in Germania» prtefertim Viennae — ín Anglia etiam atque in Belgio -In Gallia tamquam fallax atque periculofus rejeftus eft.
Ágyrtae fere omnes per omnem Európám eo u/í fuernnt diu — etiam hodie, fed fucato utuntur.
In Sibiria , ex cl. Clerici (k) íuflragio, diu, immo ultra memóriám adhibitus, fed cum bal-
neo calido & vaporofo, facuUatis probabilis figíllum haud íncertum prsebere videtur. Raris- ftme enim remedium diu íandatur, quod foepius fallax fuit, Balheorum calidorum defeftus i a Gallia & alibi pravi fucceffus caufa videtur.
Vera autem fateri oportet, & adfirmare, m e ftepiffime egregie lanalfe iuem veneream Stoie*.
tertiana
methodo , etiam fine balneis; aliquando me nullum inde eflfeftum profperum vidifle, obtéftor, noxium me raro reperiífe, nifi in qui- bus pulmo erat deb'iiis. Salivátionem autem excitat fatis frequenter, atqúe ideo non admo- dum fido, prmfertim, ubi regri• domi effe nequeunt, neqüe lignorum decoftis, neque bal- neis íimul uti.Macbridms, quem ftepius laudavimus, tan*
quam efficax remedium antivenereum conmendat
••:.•• foln- ' •*)• Amfíe! ssdameliíes medici plerique &: chirurgi mer- <
,, , curium vivum, cequali, copia.ípirítus uiüú l'olutura, . & qumtupla copja aquse dihmim, ex decofto radi.
' eis fari® pari)!® bin in die ad tkuis vel muciim gnt-
••: tatii exhibent. Ea-diluta !'o!utioiie;etiam uicera W . nerea inlinúint cnm fuceeifu—- alii paulo initiore • , utuntur foiiKÍ'one. ' '.••."
(*) Hiß, n*t, de l'btmmt mnUde Tom. 26, J>. 137, .
y
