De morbis contagiofis, adverfus quos remedia fpecialia nondum funt in ven ca.
§. i.
d e p e s t e
Quemadmodútp reliquis magis terribiles funt peftilentiales morbi , fic & omniüm medicorurn follertia quam maximé di'gni funt, etiam illi, qui propter fummura virus contagiofi funt, 0 utinam his fpeciali remedio occurrere poflemns!
atque ita terrorem avertere , in quem omnes Iii morbi conjiciqnt homines. Videamus paucis, quid de iis conftet?
Quadruplicem peftis efie naturam, omnes, qui de horrendo hoc humani generis flagello egerunt, uno adfirmant ore. Jlla, qu© carhun-culos bubonesque efficit, etiamfi funeftiflima.
E 5
frequen-74
f r e q u e n t i o r reliquis fuit. - - S u d o r Anglicus altera rarior, ad q u a m e t i a m D u n q u e r c e n f i s p e r . t i n e r e t , fi cl. Meadio fidem adhibeamus, A p p e l l a t a q u o q u e f u i t peftis A t h e n i e n f i s i//a, f qu©, ab Herodoto, Thucydide atque Lucreih ( defcripta, tertiam couftituit. Quarta eft Siam-m e n f i s , q u © R u p e i l © e t i a Siam-m i n g e n t e Siam-m ÍträgeSiam-m eff'ecit, q u © ad f e b r e s putrldas petechiales f
proxirne a d c e d i t . f Antiquifiim© g e n t e s , uH ex Eippocrate & |
Gahna difoimufev f e r e o m n e s > etiam': pe.rmvdtaa I h o d i e arbitrantur, peftem, utpore a D i i s inmor. l t a l i b u s coelitus in hornines e j a c u l a t a m , n o n nifi | variis facriflciis, viftinfisque, n t p o t e e o r u m iram c o m p é f c e n t i b u s , fopiri p o f i é ; cui tarnen opi*
n i o n i p r i m u s Hippacrates fefe, ftrenue oppofuit, q u i , naturales h a b e r e c a u f a s , j u r e merito ad firma vi t.
Gerto c o n f t a t , h o d i e : c o n t a g i o n i adfcribetf«
d o s eífe peftilentiales o m n e s m o r b o s » a t q u e ex A f i f e , Afric©, & A m e r i c © calidioribus regioni-b u s o r i u n d o s , u regioni-b i , : qua ratione g e n e r e n t u r , e x p l i c a r e , h u c u s q u e n e m o m o r t a l i u m potuit.
Ita variol© c o m p a r a t © funt — ita morbilli
-•Jues e t i a m A m e r i c a n a , quas horrendas peftes n o s i t e i u m in r e m o t a s oras tranfportaviinus, őf p e r m u t a v i m u s invicem. V e n e r e a m Juem in E u r o p a m , & variotas in Ä m e r i c a m , in Afric©' dilfita l o c a , e t i a m v e n e r e a m l a b e m in meridio-n a f i s oceameridio-ni imeridio-nfulas Q t a h i t e e meridio-n f e s , c e t e r a s q u e tranftulimus. H u c u s
-• . . 7 5
Hucusque adverfus peftem per excellentiam diftam , q u © tarn terribiiiter hoc fajcnlo Danti-fci, & in vicinis emporiis fasviit, &
Malii!)©,
nullum remedium, ne quidem, quo Icniri poflir, inventum eft. Qui robuftioris habitus funt,
e v a d u o t ; verum:pautó> vAliqui oppoßtam dia*
thefin habere videntur , adeo, nt non adfician»
tur, ©que atque aliqui ex variolarutn contagio ' nunquam ©gm1 taut. Gl. Gajfmdus tnemorÜB
prodidit, in Dinenß urbe ex 1 0 , 0 0 0 civium 1 . 5 0 0 fupervixi/ie, qui o m n e s , lex exceptis,
morbum paifi Tuere (r).
Tabacuin antidotum efie Londini, credide*
runt nmlti iseculo praetetito, cujus contrariuni celeb. Dwmerbroekiuj (t) domonftravit, exenipli«
probans, niercatores aliquot tabací pefte peri ifié.
Meretur autem bae de re eximius Vir majorem fidem, quoniam ip/'e, fe multum bon 1 percepifié ex tabaci fumo haufto, fatetur, Nulius etiam dubito, quin gratiflima h©c hypothefis tabaci fumum adeo univerfalem prmterito, etiam hoc f©,cuio reddiderit, ptopter feetorem fecus fum-mopere contemnendum. Obfervavit etiam Dhmerbroekius, coriarios, eosqne, qui fordidas res traffarent, rariüs pefte adfectos fuiflo ( « ) , tamquam fi in exhalarionibus iis fpecialis qu©«
dam virtus deiitefeeret ?
Ultimus, qui circa peftem egregias obferva-tiones inftituit, eil d a r . Mnjfekns in Alepeniis
•
Civi-0) Mead. de pefle p. 289, ( Q D e pefie p. \SM.
(«) Ib. p, Jg. j. , •
7 6
civitatis defcriptione — tfed verum fatendum!
quidquid fecerunt hucusque medici, fruftra fuit, Obviam ire omnino non poffuraus, nifi contagii communicationem intercipiamus; quod bis temporibus tanta cum follertia ab omnibus uni»
verfae Europas principibus atque magiftratibus faftum fuit, ut peftis, modo Maßiiienfem &
Dantiicanam excipiamus, intra fecuium Euro, pam non adflixerit. Contingere tamen per rnerces & per vix inevitabiles calus poteft, atque ideo medicorum omnium fo.iiertia digna res eft , ut de fpeciaii cogitent remedio, neque defperent. Quemadmodum enim adverfus veneream luem mercurius Juventus eft, quidni detegi poifet in rerum natura remedium, quod peftifera contagia red derét inertia ?
d e v a r i o I i s ,
Ante annum hujus fasculi decimum o&a-vum in promontorio B o n ® Spei variolas non cognoverunt incolae, qute, ex veftimentis, con-tagiofo pure inbutis, prius diu intra pyxidem inclufis, ibidemque lavandis, o r t ® , tantam fecerunt ftragem , ut Europraorum piurimi inde morerentur, & Hottentotorum, qui'ab eo tem-pore fugere cceperunt Belgarum colonias, fere.
tota natio.
-Pertinent variolae procui omni dubio ad peftem, per Europam vero adeo iate fparfam,
•• • .ut
77
ut nulla lege aroplius contineri poffit, Piu-rimi. medici etiam contagium redire putant certis aonorum intervalJis, quod tamen mihi, propter muitas rationes, q o ® hujus Joel non
funt, minimé probabile videtur. Eadicitus fane evellere poffemus bafus morbi femina, ft tantam, quantam ad peftem avertendam, adhi*
beremus curam — verum agitur de remedio
f p e c i a i i , . quod fevera non.datur. Antiphtogi*
ftica curatio, perfpiratio anfta, frigus, atlris continua renovatio, antimonium, mercurius, rel. nihil umqnam, ex bis omnibus p rolnit.
Pauperes, divites, reg es ipfi inde mortui, &
quotidie moriunhir ; maximo argumenta» van a eile remedia omnia , hucusque fpeciaiia habita ? Jpfa infitio variolarum, etiamfi faluberrima, nonne artis defperationem indicat? Ut, quum peftem ipfam curare'non poffit, eam
inoctila-tione|mitiorem reddat, quamquam paueorum mortes etiam & hac methodo prravenire nefeiat ?
i 3'
de morbillis
Ejusdem contagiof® indolis funt morbjlli»
licet, ut plurimum, variolis mitiores. Ssoviunc tarnen aliquando horrendum in modmn. Qui maximum periculum evaferunt, tamquam fanati, fiepe in phthifes pedetentim lethales incidunt, vel in afthma perpetuum — alii per omnem vitam oculos inde moiles rstiueut.'
* V • • • ' •
Confu-7 8 SMS Co ti fügére idcirco ad infmonem, tamquam ad facram anchoram-Fr.
Homeus, ßoeJimms,
inl,TijJ'otus, & Rofen
aRofenftein.
Infitionem ip%fuaderem, ii maligni forent, ex eodem princiv pio, quoniam antidotum," aut fpeciale adverfus eos remedium nondum eil deteclum.
§• 4.
de canina rabie
Quid de rabie canina, ejusque horrenda hydrophobia dicam ? Demerfio in a'quam , in mare, omnia, fi Diis placet, probata antidota, mofclius, flores Zinei, opium, quod, licet fpa-tio quatuordeeim horarum ad quinquaginta leptem grana deglutitum, & ad dimidiam unciám clysmatis ope injeftum. nequidem per"
momentum, Ipa (mos fedare pottiit ( w ) — opium, dico, cantharides, mercurius ipfe, quid«
quid dicat Cl. Sanvagius (x), hydrophobiam non fanarunt — ädflictos nequidern adlevarunt
— muito minus prasvenerunt veneni in fangui-nem progreifum penjtiorem. Teiles invoco omnes medicos, & inter . recentiores Fothergil•"
lium , Vaughanumqm, qui egregia circa, teterü«
rnum hoc malum memoria? inandarunt.
Horrefco, quotiescumque in memóriám reVoco, quaa vidi ! 0 quam iniqiia conditio,
•ff:. •. quas •'•
(n>) Cl, Vaughan med. obf &C. ib. p, 59.
' (x) Tom. 2. p. 234. l'eq.
79
qu® levamen non admittit ulium! — Cnnderis ferrum, ad exemplum inmortalis . % / « ' , in morfis a cane rabido adplicarem quanroeyus, quia»aliquando per pieufts aliquot, ad novem nsque, filet reeeptum virus, antequam per fan-guinis maftam, vei nervorum fyftema, va forum iympbaticorum ope, difpergatur. Cl. Sauva-gius (y) obfervat, -citius aqn® metum fuperve-nire, cum facies, vel caput vuineratuni fit, quam cum manus vel pedes; tum enim quidem ad tres menfes extendi confuevifte. Huic prog-noftico tarnen fídere non poffumus; nam pueri carpus, a cato rabido morfus, intra metilem hydrophobiain dedit; ut & viro accidit, cujus facies a cane rabido morfa erat, quum ruítící index ex morfura catiisrabidinon niíi poft novem menfes aqua? metum ineuftit. Cafus hos exi-mius
Vmglmus
accuratiffime deferipfit.Videtur tempus certum labi, antequam virus feie per omne corpus difleminat, Vipe*
rarum enim captor, Londini proprio perieuio fpeciale fmim remedium conmendans, fe vene-num fentire, quemadmodum adfeenderet, dixit.
Egregius
Charnftus
0 ) fu0 & inmortalis Pnraei exemplo doeuit, venenum ex viperaa moriura reprimi pofle per Jigaturam, atque ita inpedin ne ferpat uiterius.Nonne;
(y) Ibid p. 236.
V) Hiß, de l'acad. des feiences 1666 — 1648« Tom. '},
p. 7Ó. :n.8vo. : •
GO • SMFR—
Nonne Socrates, pharmaco epoto, aliquarn-fa diu poft venenum adfcendere fenfit? Quum cl,
Hmffant experimenta cum Tucumaforug; f veneno in animaiibus caperet, fubito amputatj f parte poft receptum venenum, non periere.
viGim®. .: • í
Curatio vero illa non eft medicina, fed mn. | tílatio. Requirítur remedium , & tale quidem, \ quod virus defiruit, faltem ioers reddit, quo
proli dolor ! adhucdum caremus ! í
de elephantiaíi
Neque feliciores fumus in fananda elephan»
tiafi, in Afia atque Ametica populäres noítros frape terribiliter exercente. Morbus ipfe eft foedus & horreudus, quia hominem lente mutl«
lat, anteqnam occidit. Plus (emel gemebuti-dos hoc vitio tefro adfliGos curavi—- fanavi ueutiquam> neque .etiam-k;.:Íhdiis--antid«ia«>in*
colis cognita eft . quemadmodum etiam fuo fuffragiű iuí. Sauvagius confirmat.
• §. 6. . ,•••;•• •••.:. .V de colica Pictavieníi
His adnumerare debeo colicam PiGavien-fem, in Europa a plumbo, in potibns latente, ut plurimutn provenientem, vel artificíbus ejus metaifi infauftam. In America vero homines omnis
8 1 btnnis fortis adficit, rariífime femínas. Colica Iwc fumme dolorifica eft, ejüsque enormis cru-ciatús finis'paralyfis vel omnium artuum limul, vel manuuro pnecipue. Aliquando amaurofis
gdcedit, & furditas, & aphonia - neque ullu«
miíériarum 'finis, eflamt qümdam fjrmptomatft tempori magis, quam remediis cedant.
öpium, oleofis & • eccoproticis inmixtum, hucusque plus ceteris javit. Riuemt mihi videtur optime meruiífe de re medicn, quod opio purgantia conjunxerit. ín rebelUbus Coli-tis; jam ab Anglis edoGuő, omni hora opii gra-num, cum caíli® pulpa vei maíf, piL RuíH, vei iimili fociatum, propino, etiam veficatoritnit
abdomini adplico, nec fine fecceifu. Interim jam viginti fex annorum fpatio veram PiGavien-lém, antea tamquam endemicam, non vidi, adeo, ut certi quid de remedio íjsecíaii adíéve*
rare non audeam. Conftat autem ex omnium obfervatis, remedium pertum atque tututn adverfus hanc colicam hondurn eífe deteftum,
, Clariffimus tamen medicin® doGor Chat-nurt (a) Cajrlopoli in meridionali Carolina curandi módúm memori® prodidit , quod, tamquam arcanum , quadam in familia ejus civitatis diu habitum fuit. Primum vena feca-tur'-r- dein cl^fma injicitur ex colocytithídis uncia una, folv fenn® drachtnis duáb^st
femi-auta te) Teile Madrid™ib. p, Jag,. ,
TOM. IL ; , F ••••• : •.
8 2 . ' — r - 7 • ; fe num anyfi pugillo uno, & totidem falis com.' munis, q u ® , a q u ® incofta, colatur® duodeciuj' uncias exhibent, c'ui olei, & mellis, vei antido?
mellit® addi debet quantitas fufficiens, ut fe ma clyfmatis injici pofiit. Id autem repetendun bis vel ter omni dimidia hóra , donec alvási laxatur. Si dolor etiam pofthac remaDeat, ciyfma ex unciis duabus laftis recentis caüdi cum fex granis opii adplicari debet,— vél capita fi papaveris íafti incofta,
Sequenti mane ® g e r vitriol! cyprinigranuni unum, in üna a q u ® uncia folutum, fumerc debet cochleatim jejunus. Si prima dofis vomi-tum non efficit, repeti debet, donec e ff eft ma fortiatur. Haéc medicina per novem dies coti> t tinuahda'eft. Primis diebus multum viridis &
fcofnipt® bilis ejicitur, dein naufeam tantum,
& fedes'flavas efficit. Interea jura carniiim, l ptiían® vel panatell® &c., léptimo vel oftavo | die ®gro' panis & púllus oöctus conceduntut \ cum parva fpiritus facchari copia, 'aqua diluta.
Reliqui liquores fermentati ipíi denegantur; | Atque ea ratione paulatim ad fanitatem pefdu- | ceretúr peger. Si cardialgia remanet, rheo | purgari debet, & abdomen empiaftro exgaibanó | foveri» - • • ' • < ' • ' ' • • f
En remedium ípeciale í videtur vifcHoIuni 1 cyprinum remedium heroicum, fed ex cl. f
Chatmerfii teftimonió innocuuiíi» . | ' ' \HÍS i;
. .. . . — • g j
His fi non cedit colicse tortura» paraíyttcust évadit ®ger — incidít igitur in morbum, iis ín regionibus, licet calidiífimis, non fanabilem,.
quemadmodum ex pluribus didici, quíitaadfefti ad oras noftras adpulerunt, & quos fere fem-per ad balnea Aquisgranenfia mifi, effeftu haudi magis falutari, quam fi domi manfilfent.
Inferere volui hanc methodum, non, quod mihi arrideat, fed, ut, fi, propter Jinguas An*
glíc® fermonem nondum ubique vulgarem, usque ad vos nondum perveníflét, aliquid fort«
boni utilisve ex ea haurire poífetís.
Mihi autem colica Piftavienfis, in cujus de«
fcriptione tantas laudes, & jure merito, Citefiiu confecutus eft, fpeciali omninó videtur diftitui r emedio.