D e f o m n o i n u n i v e r f u m , 8q ejus causfis,
• • t-T—gy- • "—•HW"""
u-§., I . .
^jomjii, Angularis admodum & obfcuriph®«
nomeni, explicationem adgredimur, q u ® , quia fomnum in nobis ipfis obfervare non pos-fümus, maxim is undique & vix fuperabilibus;
premitur difficultatibus. Ex aliis igitur varias forum accidentias eruero. oportebit, HalUrl veitigia prementes.
Dormirq au.teiu, & vigifere ad animam»
ipfam fiye referenda fint,. fiye ad corpus, five ad utrumqqe, a philofophis etiam vetustifllmis*
tamquam admirabili? Natura® indagatptibus, foüertibus, a medicis vero nulio modo pertrafta fuerunt.
AriflotdeS; a. principe philofophorum fiqui-dem ordiendum» fit, anima ineJTe, tni« fomnum,
. ... r tum vigíliam, voluit ( / ) , adeo, •üt, juxta ejus,
fententiam, vigília contemplationi, fomnus t habitui fine operatione refp.onderet — vigi]% >
deincéps. ( g ) aüo nuilo, quam in íentiecdo, conftare docuit, atque ideo neque aniir®, neque corporis proprium eile adfeftionem.
Rite autem examinatis,, q u ® poftmodum a d j e c i t , patefiit.evidentiffime, Ariflotelem tam-quam pr®ternatura,lem adfeftionem habuiíie fomnum, id eft, fiependen,tem a, cibis adgravan-tibus, adficieptibusque. inprimis cerebrum.
Somnus maximé pofi cibum fieri folet, h ® c funt 1
ejus verba00.», tunienim.copiofus humor & cor*
pulentus. furfum commeat, qui, cum confiflit, capní qdgravat, & addormifcere facit; cum. vero jm dejc.endit, & reciprocando calomn repulit, tum Jomno fepultum jacet, dormitque animal. Pueros
eam ob rem, altiore premi fomno, animadvertit,
& ex eodem principip cum comitiali morbo, pontulit fomnum,,
, Limetm (i) i d e m plane his, verfibus
colli-neaí'íe v i d e t u r : , ' , : Principio: fotnhussfit, ubti efi diflraffia per arius
Vis. animcé, pfirtimqmforas' ejeBa peceßb, Ft partm contmfa magis conceffté in altum, JDijfulviintiur mpi tum demumtmembra,fiuuntque.
* - :• • ' , • Nain ( f i .Tom;4; i&Ubt. de a>»tW'p."633.<c.
( r í T o m . I . in libro de fomno £f vigília p. 68». B —• C,
•'"tiafeG-....:.'.". .•; fh) l b . p . 6 8 9 . a p . 3 . A . - ß , • , Q9 D e Kerum Na (ura lib, I V . , v. 913.
I S ? Nam dubium non efi, animcs quin öpera fi(
Senfus hic in nobis; quem, cum fopor impediljffe, Tum, nobis, animam per tur bat am effe, puíany
dum eft,
Scilícet, vigiliam; efle fenfiendi animi' fia«
tum, qui a cibis perturbatus in fomnum tranflt.
Expreflis fiquidem verbis Arifioteles (k) in fomno.
non .effe fenfus qtiofos dirit, cet, Ádtendifle fitniliter videtur ad alteram fonini caulfam, ad, defatigatipnes nonnujlas fcilicet, ríeque eas ne-glexit conditiones, q u ® fomnum reddunt faci-liorem. Ita in probiematibus (/) „fomnum magis
„accedere, quando parte .corporis dextra cubamusT Plínius (m) Theophraflum citat, quocum íiiniliter
arbitratus eft, ceieriua cdncoqui, dextri lateris incubitu. Verám cauífam autem non fufpicati funt: ventricuium nempe eo in íitu fefe exone-rare conmodius,, atque. feleo. non, inpediri % fomno hopfinyöV
Foetus, flatum, in, gremio, materno etiami Arißoteles, contemplatps. eft, e u m q u e . d o r m i e n d o totum tempus fore. confnmere, nptavit (V), Jngeniofani irjfup.er .•6c hanc quaeftioucm
agita-v i t (oj: utrum in pr'ma generatione agita-vigília proce-dat, an fomnus? Plinius, (p) hominem jam geni-tum coníideravit, eumque fomno, premi per
I S. , ' , aliquot ( I ) Ib. p. 687. « ( 0 Seft. 7. p. 7x5,
(m) T o m . 1). ül). 48- C. 4. §. 14, p. 453. /
.(») J ) e anim, gener.M. l.fo. c. X. p, 1135 D . T o m i i (0)'Ib. p. 1 1 3 5 . . D ~ E . , ... . '
-•(?) Lib,. io. c, 75, §. 98. p. 583. T o m , I. '
1 3 8
aliquofc menfes, animadvertit, dein.de longioretn
in dies eífe Yigifiam«.' • i 1
1 Inter philofophos veteres plurimi, eumipfa ä morte fomnum fimiiitudinem habere , adfrnna«
runt Homerus idciroo. mortem & fomnum
fra-• tres' lethi vocavit — -Sbemtes etiam, inwti perftmill-ímum effe fomnum profunduni, pro-nuntiavit. De Cynico Diogewr quoqee teftatur
Plutarchus (q), quod fomnum mortis fratrern vocaverit. Ita & Cyrus apué Xhiophontem (r)
inter reliqua ante obitum dicebat ® „hominis
„mortí -nihil eíié fimilius fomno,"
Verum enim vero-non femper phyftce hanc fimilifcudinem adprobalFe videntur, fed & ethice;
quia homihem inhabilem reddit fomnus ad munera fua obeunda ; quapropter Plató f i )
„neminem, dum dormit, illius- pretii exijlimavit-, ,,nihilo magis, quam, qui-non-vixit."' .
Útin- viam redeamyrad'jiciendura.í'-^I^öteresí:
ejus tarnen ab ipfa morte- diferimen probe noviíFe: ita enivo Lucretm(f)>
Tum nobss animamperturbatam ejjl, putandum eff JEjeBamque fqrqs, nonomnem;. wiyique jacexrt.
Aeterno corpus .perfufum. frigor e lethi'.
. T - ' . • §••
3-(?) De; confpl. ad Jppollqnwm T ö m d ' ! . p. ICtf. D.-r N
( t ) Xenophon p. 237. B.
0 De legibus, Tom. U. lib. 7. p. 80R. B — C. -U ) Tb. lib. !:V. v. 920. r
3 3 9
Falíor equidem, fi inh CÓmes de Euffön (a), non plane eadem cum veteribus fentiat? 'Dicit
enim: „ C e f t par le fomme.il:, que commence
„notre exiftence. L.e fetus dort présque
con-„tinuellement. L e femmeil, qui paroit étre
„un état purement pasíif, une efpóce de mórt
„eíi au contraire le- premier état de l'animal
„vivant, & Je fondement de ia vie.
„Cen'eft pas un, anéantisfement, c'eft une
„maniéfe d'étre, une. % o n d'exifter touce auíli
„reé'Ué, & plus generale, qu'aueime autre.
„Nous, exifto.us. de cette facon avant d'exiíley
„autremehh Tous les éties organifos, qui
„n,'on,t point de fens., n.' e l f t e n t , q,ue de cette
„faqou, Aucun exifte dans un (tat de
mouve-„ment continuél, & l'exiftence de toüs participe
„plus ou muios ä cet éta.c de repqs,"
§• 4- :
.... Mippocratet (V), medicináé quippe Parentis-, in. his íumma . auítoátas e f t ; fomnum a natura effe, confuetuni ' d i x i t interdiu quidem vigilandum, noftu, vero dqrmiendum, C e r t u m eft, a l t e r n a t i m vigiiiam fomnum f e q u i & fomnum vigiliam ;
; negare etiam haud poffumus., noftetn no bis &
plurimis animalibus pro fomno ex fua natura conyenire melius. Jnluftr. HaUerus idcircq,
* fomnura O) mß. Nat. Tom. ÍV, p. g — 9.
. 0 Prmot. lib. p. 39, 40. • ' . " . - :
fomnum in hominibus aequeiatque ia quadru-j pedibus nofti eífe addiftam, opinatus efty • j
Seneca (w) turpem v o c a t , yui atto fok finis fomnis jacet, cujus, vigília, tnedio die incipit, '&aálim multis hoc antelucafijm e(l. — additque, •eumg.qfi cum ipfo die furgit, officio fmem effe, me(iormq%
quam fi quis illim exfpeföat, < Hsec autem ad difciplinam moralem potius pertinenfe ad
quam
etiain Píatonem adtendifíe, monui, „ Inl. Comes de Bujfon (x) cauífam pbyficam j
liujus.reciprocationis hac modo explicafe adni-titur : „le mouvement de la. terre fur fon axe
„ayant partagé en jours & eq nuits les eípacer
„de la durée ; tous les étres vivans, qui habi-/tentla terre, ont leur tems.de lumiere <V ieut
„tems de tenébres, la veilje & le fommeil;
„Une grandé portion de l'economíe animale;
„celle,.de. l'aftion des fens, & du mouvement
„des membres eft relative á cette premiere,
„combinaifon." • Quamquam hsec in, univerfum. quidem ita,
eífe yideantur, tamen confuetudo. in his mul«
tum tribuere videtur; etiarq; in hieme tani longo tempore pro fomno non indigemus, quaní, quidem ipfa' nox dnr.at. Laudabjjisfima enim eft haqc Platonis ( y ) fententia, oporten, iit tan-:
tum capiat /omni; fapiens, quantum ad fixnitatem potefl jpertimre, ad 'cujus.eonferqqtiqnem pori multój
. • •' .".•'• • / - *. • . ..fomno:.. :
(IV) Etijh 122. p. G68; (x) Tom. XIII. p. i. •
• ty) Ibid.;' ; V " ' ••
fr-fr. . 1 4 1 fomno opus efi, dummodo rede fit conflitutusfomni
capiendi modus.
Evidens ígithr "eft, inter Veteres Árifioltkm, Píatonem, ' Bippocratem, & inter hodiernos
Búffonium, Hallefumque, ratione prorfus íimiii contemplatos eife fomnum & vigiíiamí neque me hercle! aliter potuit, quoniam natura
humana perpetua eft,
! V'"'/ 1
5-Anima npftrá 4 íbmhö íivé corpus noftrum graveturff uec kntire tamen poteft, &
contehrplari; forhnus qiiippe folum adficit cor-pus, eftque abfolute neceífarius, etiamfi cafus aliqul extraordinatii vigiliarum , ad triginta quinque annos proträclarum, profteut, quales ex Mer'curiali celeb. Ueutaldus (z) adduxit.
Vires enim, vigiliís labefaftat®, five corporis exercítatíonibus, five anirni follicitudinibus id fiat, non nifi fomno inftaurantur, licet mödum omnino non intelligamus. " Quies fola viribus reficiundis impar eft ; eííicit enim natura fua nihil aliud, quam quod vigifjis defatigatio non augeatur amplius. Nutrimentum, ex alimentis acquiíitum , etiam in fomno aptius eft, & me-' lius; quamquam cibi tempore vigiliarum etiam concoquantur, & homo interdiü nutriaturf E i l igitur fomnus flatus corporis, nobis plane
•••• ..••' •.-•••,•; .':
ino.og-(z) Ehm. nhyßol. p. J20.
14 3
.143 jficogtutüs-, ätqüe ideo neceífarius omnifto, qim,
fiiam fuccedaueum non agnoícit unquam.
Variis autem accidentiis ad fomnum ad, üfirabiliter foilicitari poteft homo. Ita 1«.
teaebris ocyüs obrepere, ArifloteUs (a) jani ánimádvertit <— poft cibum etiam eífe copio»' fiofem, 6c increfcere a Variis, diverfimode in Cerebrüm agentibuS, a vino, a papaveris lacrima , aliisque hypnoticis — a mufica, fenfus blande demulcente, ab aquarum mur-mure, ventorumque fufurris.
Qicitur 6c, AJckpiudes a Píinto (b) exco/
gltafife lectulorum fufpenfiones, ut eorum jaétatu fomnos aUiceret.
Somnus deinde, fimuí atque corpus op?
preííit, mufculorum voluntarie agentiunv aflionem non curat amplius; hinc iiia phae-nomena , ' q u ® Lucreths (fi) tarn eleganter
his veríibuS defcripíit: _
Ergo Jenfus abit mutatis motibns alte.
Ml quomam non efl , quafi quod fuffulciaí artut, : Debile fit corpus, languefcmt ömnia membras Brachia, palpebmqne cadunl y poplitesque pro«
cumbunt &c, . . /
Poéta, ufci 6c alii plures, a languore deducit, quod ceífanti rnentis aftioni
voiun-tariae
•I«) PrAl. feft. p. 7t6. B. Tom. II, . , . ^ * !
"Lib. 25. c. XIII. 94» p. 382. Töm. II, .": | te) Lib. 4. v. 947,
tari® tribni debqifíet. Neque poteft alíteri five enim ereftum ho'minem concipiamus, five in íedili coJlocatum, quin capitis centrum gravitatis ultra lineam propenfionis difpofitum eft, labi nutarique debet, nifi a mufculis, in cervice pofitis,. reíiquisque ad voluntatis nutum regatur — ita etiam membra reliqua;
quam obrefn tton éx debiíitate artns langue-fcunt, fed quoniam a mente non diriguntur amplius; pondere fuo igitur labaícunt.
Palpebrarum in fomno cafus fimiiíter fingularis prorfus eft, atque eo ipfo a morte
diftingui poteft fomnus; in moribundis enim palpebra adtollitur tota,, quia orbicularis muículi vis omnis refolvítur > ievator igitur,, a tertio pari nervorum ramos excipiens, adtoliit, propter deftructum inter hos antagb«
niftas ®quiiibríum, . palpebram» In mortis agone- prraterea lumen oculos non adlicit ampiius, quod dormittiris nocet valdequam, etiam clauíis palpebris.
Egregie itaque mihi Gatenns videtur pr®cepijle, fornnum hon eife paralyfin (c), quia in dormientibus mufculi f ® p e tonice agunt; dormie'ncein m'axillam ideo ciaudere, etiam ani, & vefic® fphinGeres, nifi fumine deíedus dormiat, vel cbj-ius. Confuetudo proinde foía, feli habitus, 'Caufa eft, quod fornni tempore excernenda retineamus, Idem
ilJe
(f). D e ma tu muftul. líb. 2. C, 4. p. 3 1 4 , Ö — d a f f . j .
144
ilíe habitus efficit, iit ö s n e c e f f i t a s autem, ut palpebras ad lumen arcendum claudaniuj, In morientibüs ocúli, os, anusg in fiemfijfi etiam vulva hiaiit; ceífat enim omne vol®®, tatis exercitium. Idem cóntingit in iis; qd vino fepulti vehementer, vel praeter natura®
obdormifcunt ** excernendá negligunt, &
propius tum ad morientium ílatum adcedere videntur. . . ^ . '
-Involuntariae fubiride áftiones ceflant heti*
tiquam — íeí'piratio, fanguinis circulus, inte»
ftinorum actio, & omnigenärum partium hutritio feeundiim naturani progrediuntíif regűlariter magis, quam in vigilantibus, adea, ut fomnus merito naturalis quidam hominis flatus dici poífe Videatun
T n fomno píacido atqué naturalí homd non lbmníat, id eft, anima non agitatur fub-inde, fed ©que atque corpus quiefcit» cellát, vacatqiie ab opere.1 Expergefafti enim tnev mores non fumus: alicujus cogitatiönis, unde tamen nulla menti injuria fit, quia ejus éfléntiam ÍV TV cogitare hodie non ampliuf ponimus, fed mentem hac Facultate inftruc tam .confiderámus, "quam pro lubitu exercer/
poteft. v ••.• . y.
Tantum vero eft mutuUfti iliud tóimatn inter & corpus vinculum, ut, five
perturba-
bationi-. , ^ j g i bationíbus anima adficiatur, five indigéftionibus
& dolore corpus, infomniis defatigetur homo;, vel fomnum ultra modum protrahat, vei vigiliam.
• 8.
Oportet autem, ut ad qu©ftionis propofitum accedamus propius, & examinemus, fomnus utrum corpus refrigeret, an veró calefaciat? irt diverfas enim vias abierunt medici, pr©fertim recentiores. Hippocratem aüdiamus, qui,
fom-nuin refrigerare fanguinem , opinatus eft.
Somnus, inquit, ubi corpus corripuérit , tum fan*
guis refrigeratur, cum fuapte natura fomnus refri-gerare folet (d). Confirmat id plenius de
mor-bis vulgaribus (7), vigildnteín externis partibus calidiorem effe, inter'nis autem frigidiorem; dor*
mienti vero vice verfa contingerey quapropter f f ) fomnum monét in loco frigido flragulis injeBis
cápiendum effe. Galenus egregie hoc Hippocratis
píacitum explicuit ( g ) , confirmavitque plenius etiam hoc additamento, tum & capitis tegmento egere homines, fi frigidus, ut hiberno tempore,, quo eircumfunduntur, aer fit; quod inter diu vigilantes non requirunt. Interiora autem catidiora ejfe, p r o b a t ex concoBionibus, quce efficaciusfierent in
• dormieh-(d) De fiatibus p. 300» ( 0 Lib. VI. 13.
:. (/) Ibid §.14. ' ••-.:/•..•.•• - " 0 4 ' - íy?
CO Ci. 3. m Hippocr.Yib, Vi. de mvrhvHÍíar. conunent, TOM.IL ... • • • '.ér • ., . % •••• ••• ... ••" ••• <•',•
domientibus, quam quidem in vigikintibus. QUa
omiiia ad verbum fere apud Arifiotelem inye, ttiuntur (/})•
: Avkenna (fi) ex Galeno eadem confirmát,
„fomnúm calefacere Corporis interiora, ex quo
„cibi digeítio & laudabílior evaderet & melior;
„ a c deinceps (T) ipfum etiam humectare cor«
„ p o r a , 6c relaxare , ae exftinguere calorem
„vivificantem»" Dicit enim'(/) „in fomno
call-„dum in pro'fundum vergere, at in vigília natu.
,vraíi, cálido ad cutem proíüfo,; vifcera Te ipfis
^frigidiora evadere" &c. Nam confirmat dein-ceps , q u ® Hippocrates (m) m e m o r i ® prodidif;
fanguinem, fcilicet, in fomno ad interiora nn(\r refugere. E x concoftione, quam a caiido inn'ato derivabant, argumentati fuerunt ad caioris vet«
fus interiora refugiurn.
N a m , ubi1 de'pulfu agit Galenus, cum in fomno languidiorem ftatuit; de quo in fequen«
tibus uberius.
loluftr. Hullerns (n) veterum dogmata con-firmat penitus :t iM'komme-íeefilusffain'frmdfroié
„en dormcint, s'il n'étoit pas mieux couvert/ que pidaris la veitle. . II perit bien fur ment dans mi.
„froid de 3 a0 (id efl, themometrd Fahnnheitiani)., ' . , , »ax
\h) De fomno tP vigília Tom. I. p. 689« 600. & probl.
. ^r^Seft. 689» Tpm.lt;. . : (t) Traftat. í. p. io'ói. 136. ,. Q) Ib. p. 138. . (7) Ib. Comment. V. p. 191. " twHK.^.36. p. 193. fí.
(.») Suppl. ä l'encyglope.dieí Tom. IV. p. 807.
147
„au tieu q u ' i l fupparte un beaucoup plus grand froid,
„quand ilveilk" Videtur in fupplemento Ency clopmdice error inrepíjife — in ejuss opere ( P b y -fiolog. Tom. V. lib. 1 7 . feft. 3. p. 5 9 8 ) reftius gradus 1 2 determinatur.
Subjungit '„des auteu&nfpeUables nous
ajfu-„rétit, que le fommeil echauffe, qu'il augmente te
„pouls, la refpiration, la digeßion•, qu'il enfle les
„chairs, & donne aux vifages des enfans cette fleur
„de beauté" & c . quibus autem jure merito refpondeU „on á confondu les effets propres au
„fommeil avec ceux des couvertures & de
„tópium c e t . "
.Interea Chirurgie® difciplin® maximé inte«
reft,' opinionum harum diverfitates examinar?
penitius, easqve, fi fieri poteii, componi, quamobrem diífentientium rationes exponemus íingulatim, '
In feriori paragrapho oftendimus, veteresr omnes, ex fomno fanguinem refrigerari, adfe-veraffe, Galétiumqne idem in fuo commentario coilineafiTe, cujus ph»nomeni rationem uiterio*
rem reddit in tertio libro de caufis pulfuum (0) :
„[omni —- pulfits — in initio languidiores,
tardio-„res, rariores; • pofiea tarditatem augent,
prcefer-„tini a cibó — tandem ad remifftonem &' tarditatem .
„redeuntf Quoniam pulfuum ratioosin caloc
<•) Cl. 4. c. 4. p. 97. a . } • - . . •
1 4 8 —!—
feftultur, tteceffe e f t , veteres ex languidiore .pulid in fomno fíigus explicaviffe. Caiot
autem duplicíter coníiderari poteft, l c f e f quoad fenfom intern um différre., vel quo«4 íhermometrum; quod ultimum unicum &ieoti, fiantiífimum fignum exhibet. Verum, quoniatn
ita non nifi difficulter admodum menfuratur cáloris gradus, ad pulfuum numerum imuno l i o r ® minuto ílmpiiciter adtenderunt Phyfíb'logi peritiffimi, «quibus fumno, jure Hambergens, ffalkri » m a l u s , adnumerari debere videtur,
I s in phyfiologia medica de f o m n o (p) memov r l ® prodidit, fe numerasin puero
annorum 8 vigilante pulf. roo & 89]in eodem
„ - - - í i - - - go - 8oj= ' doY-r
» - *- - 14 - - - •»•>' gz'-ósl mieMe Obfervavit etiam, in dormientibüs pulftim effe majorem (q), id eft, intenfiorem, attamen vix-menfutabilem. Ceieriorem. effe, pulf um in vigilantibus etiam Boerhavius, Gorterus, &
Sclwmfm • e x . - H d l f r i - á ü f f t s ^ ú : : ^ } * fimilitet*
adfeverarunt.;
•ff;8*. §. 1 0 . .;•';•.
Mgrganus a u t e m , & Langrishius a b Ham-ítrgero stoto, qoeip differunt .•..;.• puiium enim in
-ff . ' dormien-Seft. 3. & 14. §. 1367. p. 685- (?) Ib. p, 6S7.
(r) Tom. V.'p. 597. . 5 ..
1 4 9 dormientibus frequentiorem dixerunt, atque a 7 0 & )jo in uno h o r ® minuto ad 80 & 9 6 , Sc a 70 & 86 ad 80 & 9.6 increbuifle (V),
Quid igitur? cedendum. effe auftoritatíY arbitror, ubi tanta eft magnorum virorum dis-feufio! Hallem hac mié Hambergerj partes, tuetur, atque ex animaiibus. ulteriorem próba-tionem petit— ín erinaceo, in criceto, & i a inure aipino eor frigidius fleri, demonftrat.
Ciar.. Home, (fi), ut oftendam, in rebus évi«', dentiffirnis etiam difficulter certi quídquam eligi poffe, memori® prodidit, velocitate pulfus.
imminuía calorem pofié augeri, etiamfi átmos*
p h ® r ® calot itidem fit imminutus; quoniam, caior, quem intus fentipius, nqn fequitur cor?
porís ipfius calorem verum, i t a ® g r u r n , cujus corporis calor erat 1 0 3 grad.., adeoque natural!
longe major, d.e frigore couqueftum fuiffe.
I I - • ff Videndum. igitur ,, num ex perfpiratiqoe
infen'fibili, q u ® nec'eilärio rationem debet fequi circulationis a u f t ® , majori cum fucceffu caicu-lum init© queamus?
Sa.ndo.riui - - a principe enim ordiendum dormientem léptem hprarum fpatio folere per-fpirare duplo magis vigilante; ftatuit (u) —
K 3 Reilius,
0) Ib. p. 596. . ff ;••. 3 .,: "ff .-.ff..;.:; > ff., ff (Q-Medical faits aird exp., Part.. III.; p. 'aiOff ^:
(») Aph. 3, iuxta Hambergen*»Tb.p- 205, 35k "ff
Käliiis (v) é contrario minorem. Hambergtrw ( w ) difcrimen ex locorum diyerfitate explanare5
conatur, atque idcirco in Italia perfpirationem nofturnam diurna fore majorem, in An^la diurnam fuperatúram nofturnam!
Vereor tamen, ne ex prava interpretatioae error irrepferit? in undecimo; aphorismo natu«
queKeiliushaéc h a b e t : „what perfpim in the ám
„time, is half as much more, than what goes of hj
„night," id eß, quod ptrfpiratione in die amittitur, dimidia fuper at, id quod no$u avolat. Si itaque, hominem, quemadmodum ipfe aphorismo
quartd
& decimo ftatuit. per ofto horas dormire, COQ<
cedirnus, duplo diutius ut vigilet, necefleet YEo vero tempore perfpiratio erit unciarum triam
& triginta, quae in partes tres dividi debent, ut ínveniamus partém illám dimidiam , qua exce-dit perfpirationem nofturnam ; q u ® erit uncia-rum undecim. Noftu igitur perfpiratione avq<
labunt unci® d u ® & viginti, & interdiu per«
fpiratio dimidia major erit, id eft, unciarum tr i um & trigínta; quod primo erat démon«
ftrandum. ' >'
Si itaqué fecundo confideremus, ofto Hóra*
rum fpatio hominem in fomno perfpirafle uncias.
duas'őt viginti . evidens erit, eüm multo plus, iatio^•e•;•temporis..•.•••habtta'i,. perfpiraife, quam
.. ' ' - inter-(v) Esfays on feverall parts of tbe animál oeconomy.
Staticall apjiofisms p, S43..aph;?«.:,;j (w) Ikp. 271. §20. • '
151
interdiu., quonfem dupio. diutius vigilans per-fpirare debuiffet uncias quatuor & quadraginta?
quod hypothefi repugnat; concludendum igitur,
KeUium ® q u e atque SanÜoríum obfervationibus fuis conflrmafie, in fomno perfpirationem augeri.
Verum, fi quidem ab omnibus concederetur, perfpirationem noftu eile majorem, quam interdiu, non ne cum. Hallero (x) refpondendum effet, calorem majorem & pulí'um ftragulif potísfímum tribuendum efle, nequaquam vero
citatiori, cordis motai:, unde etiam perfpiratio fuiffet auftaff
Id perpetupm efle videtur, nos noíte, fi.
ílragulis non tegimur, refrigerari citiuS, vlgi-Jantes majorem frigoris grádum fineincommodo
{erre poífe, quemadmodum §. 8 ex Hallero pró-ba vi mus. Xemphon ( y f , iilúftris ille peregri*
nator Pallas, aliique, qui in Síbiria diu xnorati funt, idem teftantur,
Gonoludimüs igitur, a fomno cordis aftío«
nem. minui, puiAim itidem», & iníenfibifóttlff perfpirationem, & e contrario augeri h ® c omnia a vigília, adeo, ut fub coelö.120 grad. & ultra intra thermometriiflj/iríBAriíiiterminum o vivere poflit homo, qui in aere 20.grad. infra punftum congelationis,: feu 3 2 ejusdem therm ometri;
id eft, 12.0 fupra terminum 0 obdormiens móri«
tur. Vigili® proinde fanguinis fluorem. confofo
• K 4 , «YTtite vatxt, .(*) íb. p. 599. • •••-• ,; > , ; • •,->.•• , . <- «} • (/) De txped. Cyri lib. 5] p. 368» ' ' ti«/ '
152
•HMi-vant, quod me hercule! absque
circuü
aug.mentő prorfus fieri non.pofiét. / Pondus non exiguum praediftis haud á é k
ádferet, quod ex inmodico frigore non tato fomnus oriatur lethális ; ita Boerhavius vix mot-tem evitaífe dicitur a cl. Eallero (z) a fummo frigore ad fomnum excitatus. Etiam inl.
So lancier in infula delFuego, feu ignium regione, mortem obiiffet, nifi ma tur e ab arnicis fiiis fpiíTet expergefaftus. Omnes, qui fuper glaciem ifivesque itinera faciunt, uno ore adfirmant, in frlgidis regionibus homines fubito obrepere
fpmnum,; tandemque occidere. Qu© omnia etiam apud Hambergerum (a) notata invenirmis,
... £ 1 2 . •• . •••
De fomno naturali igitur nunc difíerendum;
Is ab Ariflotele egregie intelleftus, & ab Apo-plexia: diverfus habitus eft — adjecit (b) jure merito, non effe inpotenliam fmtiendi, quia tum, diverfus non.effet ab animi detiquio, & ab eórum flatu, quibus vence jugutares adßtinguiitur;^
Somnus naturalis etiam a vifcidítáte fpiri-tuum animalium non dependet, etiamfi id quamplurimis e Recetitioribus placuerit, quem-admodum Boerhavio (c), Lieutaldo (d), Equiti
de ffaucouH (e), Eambergero ( / ) aliisque. — . / S e d . (») Suppl, á l'Encyclöp. Tom. IV. p. 808. .
Ib: J : 138b. p. 693.
( h Ue fomno & w ^ M p. 687. 688. & c . • (f) loaitiol.fAthol. §.770. (d) Elem. phyf. feft. 3. p.315.'
(4) Dict. Encycl.fimm'H.,-: ?</)!ih4.1373. p. 691.
353
Sed eß, utJriftoteles, & inprimis inluftris de
Euffon ( g ) demonftraront, fomnus. hominis Jani flatus naturalisfimis, ipfum vitai fundamentum.
. S o i i i n ö tamen non femper fepultus jacet homo, léd evigilat fubinde , ut vigília íbccedat in locutn fomni," & fomnus in locum vigilire.
Status hic reciprocus cauífa utriusque eft, atquo e f f e c t u s . — Utilis ideire0 & neceffariüs ad fanitatem, neutiquam malum denuntians, nifi dum modum excedit, quemadmodum jam olim Eippocrates (h) memori© prodidit & Ariflotekí (fi), qui adjecit, eos, qui nimis dormiant, minus colore hilarari , quam qui fe modiee
fomno recreant.
Jam de vigília dicendum, quam Arifloteles
Xk) nulla alia in re, quam in fentiendo, confi-ftere monftravit. Ita etiam & inluitris Eallerus
(/), poftquam fenfus internos expoíuit, vigiliam vocat eum hominis ftatum, in quo mutationes, in feuforiis organis per corpora, nobis circum-pofita, faft©, menti noítr© repr©fentantur;
atque apprehenduntur.
Status is, i t a pergit Eallerus, non múltúm fupra dimidiam partem vitce humanae tenet; altera portio fornni efi. Dormit, ut videtur, felus —•
• " . ' 1 • k 5 •'•': • • dormit
(g) Tom, .I.V. p. 8. (h) Apbor. 1. 2. Seft. 2. 3.
( 0 Problem. Se<ä, 2 , 3 0 . p./ögr. ' - . (A) De fomno & vigília p.(685» (Q Ib. Seft. 3. p. 592.
3
54
damit in ovo pullus'— pueri, prcematuro. partu edili, dormiunt pene parpetuo. Piurimum dormiunt infanies, piurimum Jenes decrepiti:
Cl. Hambergens (Vi) tempus v i g i l i ® in üa. gulis ®tatibus eodem modo definivit.
Concedunt omnes, feptem vel 0G0 Loras fomno cedenrias eífe in adultis, vigili® fedecim vel feptemdeeim, cum ® g r i s mane ad tertimi dici partem dornire permittat Hippocrates (n).
Tempus defmire vix audeo , qui in me ipfo irape expertus iurn, plus temporis fomno con-cedendum fuiffe pro ftudiorum & negotiorum ratione — aliquando in die dormiendum mihi, etiam poft prandium, raftate ut piurimum., Ingentem illum Mathematteum Le Moivre in fenedute ex quatuor & viginti boris quatuor iolas vigiles transegilfe, teftantur lußorics acaie*
mies Regice Scientiarum ( o ) i'criptores. . Rolo citationibus, ex alijs depromtis, eífe moleftus;
ad Schwkium v o s , viri inluftrisftmi !, relegq potius, qui ex Plinio, Seneca, & recentioribus multis, innumera exempla prodidit vigili® ultra modum protrad®. id in. univerfum confiat, vigilias longas vel fatuos, vei maniacos reddiv dift'e homines.
Vigília longa etiam in faniifimis fomnum incvitabilein inducit; inter equitandum enim
• .••
hoini-•<*) Ib.:p. 68p; §• 1372.
. (,»,) Lib. Prmts S'^iä^'-Ba.yMßw/»«'/».:
1 5 5 . homines f ® p e obdormiunt, inter belli pericula
milites defatigati, immo inter tonnenta.
Horrorem ineutiunt, q u ® inl. Hnüerus (p) de his pofteritati reliquit. „Aucune Irritation m
„peut refißer au fommeil; an a tourmenté des
infor-„tünés, on
lesjascahloi&de.>cmps,--.4hquHtifommeil-„loient. La neeeßte du fommeil a furmonté la
„puiJJ'ance de la doulcur dans ces infortunés, iis ap»
„prirent a dormir au milieu des coups; & j'ai im,
„ayant été obligé par ma charge, ö en qualité de
„chef de la jußice, d'asßßer a des queßions, le
fom-„titeil faißr le criminel avec les poids attaeties aux
„pieds."
Nunc ad fomni diverfa ftadia, & ejus caus-fam proximam pergendum, de quibus fequenti capite agam.
Caput fecundum
De fomno, de ejus diveríis iladiis, de ejus duratione & cauiTa proxima.
D o r m i t u r i s non eadem fors, q u ® fomno fepul-tis, aut expergifeentibus. Elauguefcere in fomnolentia omnes a n i m ® aGiones ineipiunt clauduntur oculi - - ilabafcit corpus totum, &
arteria-(p) Stipplem. á l'Encyclop. p. 807.