Elementa rei rusticae in usum academiarum Regni Hungaricae

r

E L E M E N T A

R E I R U S T I C A E

I N U S U M

A C A D E M I A R U M _{• .. i ■}

R E G N I H U N G Á R I Á É

C O N S C R I P T A

A

LUDOVICO M IT T E R P A C R E R

DE MITTERItEURG)

ABBATE S. SPIRITUS DE MONOSTOR.,

A A - L L , E T i n i I L O S O T J H A E D O C T O R E , H I S T O R I A E N A T U R A L I S G E N E R A L I S , T E C H N O L Ó G I Á K , E T O E C O N O M I A E H U S T I c f A E I H K E G I A S C I E N T . U N I V E R S . I I Ü N G . P E S T I N E N S I P R O F E S S O R E

P U B L I C O , F A C U L T A T I S P H I L O S . S E N I O R E , A C A D E M I A E S C I E N T . I N S T I T . B O N O N I E N S I S S O C I O , E T S O C I E T A T I S

O E C O N O M I C A E I N F E R I O R I S A U S T R I A E M E M B R O ,

f

©

f

I

P R A E F A T I O

E D I T I O N I S P R I M A E . i

C u r t i , quae consum m abant universam ruris scien tia m s a ltero h o c v o lu m in e co m p lex u s essem* e x is tim a v i quosdam rep eriri posse * qui h istó riá in disciplinae

ipsius desidera ren t * cuperentque co g n o ­ scere* quibus ea in itiis c o e p ta * quibus subsidiis p ro v ecta * qua f o r t u n a a d h a n c n ostram aetatem p erd u cta f u e r it . Q ua­

re n e in h o c quoque d iscen tiu m studiis desim us* co n su etu d in e n ostra breviter*

e t quasi p ra e fa n ti sim iles * eorum volu n ­ ta ti obsequem ui\

*,

f

9

R u r is ig i t u f scién tia d o cet s qua ra­

tio n e n a tu ra lia quaeqlce c o rp o ra , and m ata aeque * ac sp iritu ca ren tia optim e parentur. JLa sit n e ars* e t s c ie n tia , d i­

sce-

ív

sceptare n o n volum us $ esse autem ne­

cessariam ^, et magnam ^, proxim a,m que et quasi consanguineam sapientiae 3 in ­ dubium est. N eq u e res rustica id opus est s quod so li exp erien tia e in n ix u m n u l­

lam sequatur rationem a nullo que in d i­

g e a t docentis m agisterio \ c u m , quae in agricolatione seu p ro sp e r e , seu im p ro­

spere eveniu nt s e natura rerum a e te r ­ nis legibus constituta prom anent s nec m inus certum 3 lic e t non aeque evid en ­ tem habeant aestim ationem , quam quae g eom etrae docent. P ropter quod ja m

Varro duo nos fa c e r e v o lu it 3 e t im ita ri alios s et aliter u t fa c ia m u s „ e x p e rie n ­ tia tentare quaedam , sequentes non ale­

am, sed rationem aliquam.

Igitur^ qui se in hac scientia p e r fe ­ ctum volet p ro fiteri subsidiariis ante scien tiis3 quae sunt, rerum naturalium h istó ria i philosophia naturalis 3 et m a ­ thesis 3 anim um e x c o la t; quas q u i­

dem

V

dem res ja m a n tiq u issim i a g rico la ­ tio n is p ro fesso res a p a rticip ibu s agre­

stiu m operum e x e g e r u n t. C eterum u t harum rerum rudes esse n o n co n v en it a g rico la s i ita n ec in stru ctissim o s esse oportet. Potest enim nec subtilissima, nec rursus, quod ájunt, pingui Minerva res agrestis-administrari. Nam illud pro­

cul vero est, quod plerique crediderunt, facillimam esse, nec ullius acuminis ru­

sticationem. COL.

E ju s scien tia e in v e n tio n e m y le g y p tii O sirid i 3 G ra eci C ereri 3 I t a l i S a tu rn o 3 a u t Jano trib u ere 3 quos p rop ter ea in num erum .D eorum retu leru n t. F a s ti ro ­ m ánt laureatos sistu n t ag ricola s 3 e t Ca­

to de m ajoribus suis tr a d id it: virum bo­

num cum laudabant, ita laudabant: bo­

num agricolam, bonumque colonum.

M o x vero etia m scribere coepere disper- sim a lii de a lia re 3 u t 3 quae usus m a x i­

m e p ro b a v erit3 p o ste r ita ti transm itle-

ren-

VI

rentur. G raecorum praeprim is m agna tu rb a . est de rusticis rebus p ra ecip ien s:

cujus princeps celeberrim us vates n on m inim um p ro fessio n i huic co n tu lit He­

siodus in carm ine E^OC X (li H/XS£>űi/.

%

V arro plus quam 5 ^o graecos scriptores recenset s in quibus e t reges f u e r e H ie ­ ro 3 P h ilom etor 3 A tta lu s 3 A rch ela u s 3 e t D u ces 3 u t X en op h on . S ed paucissim o­

rum scripta in libris Y'gfyTrovi'j/OűV serva­

ta ad nos pervenere. H os n ob ilita te

'

p ra eteriit3 V arrone teste , Mago ^Cartha-

gininensis punica lingua; cu i q u id em 3 velu t Plinius r e fe r t3 tantum h on orem senatus romanus Carthagine capta h a ­ buit 3 u t cum regulis A fr ic a e bibliothe-

« i

cas d o n a ret3 unius ejus du od etrig in ta volum ina censeret in latinam linguam transferenda 3 quum ja m Cato praece­

p ta condidisset. E la tinis M. Cato ^{p r i­}

m us m emorandus e s t3 qui a g rico la tio - pem la tin é loq u i prim us in stitu it: p o st

hun c

h u n c duo Sasernae ^, pciicr e t f i l i u s , qui eam d ilig en tiu s e r u d ie ru n t: ac d ein d e

Scrofa Tremellius, q u i ea m elo q u en tem r e d d id it, e t M. Terentius Varro, q u i e x ­ p o liv it , m o x Virgilius, q u i carm in e qu o­

que p o ten tem f e c i t ', d ein d e J. Columel­

la, q u i laeta, quadam d ic e n d i u b erta te n ite n te m a e t sp lend id a m r e d d id it , e t p o strem o Palladius, qui ea m in m en ses distribuit. .E x h is C a to n is , V a r r o n is , C olu m ella e ^ e t P a lla d ii lib r i supersunt in un um ^ c o lle c tij in scrip tiqu e titu lo :

Scriptores rerum rusticarum.

A b eo tem pore d iscip lin a h a e c ta m discen tibus c a r u it : quam m a gistris us­

que a d saeculum X I I I q u o ea m Petrus de Crescentiis in staurare c o e p i t . scriptis d u od ecim libris Commodorum ruralium,

quem dein d e se q u u ti su n t Fiz-Herbarde

in A n g lia , cujus p rim u m opus de a g ri­

cu ltu ra anno i 55 ^/j. L o n d in i ex cu su m est. Tóbiás Moller, Geordus Marius, ^{e t}

J. Coi-

X Coler in G erm ania „ quorum p rim i ae­

stivus, hihcrnusque cultus arvorum ^an­

no i 585 ^{j secundi} Paralipomena, et mar­

ginalia hortulanica ^anno 1586, ^{te r tii} oe­

conomia ruralis et domestica ^{anno i} 5 ^q 5

prodiere. I n G allia Carolus Stephaniis

anno 1554 Praedium rusticum, Stepli. et Joan. Liebault de agricultura 3 et prae­

dio rustico copnnentarium d e d e re .. S e d Haec 3 velu t .rariora 3 scientiam, ab o b li­

vion e vindicabant m agis; quam prom o­

veba nt; quoad eam sub m edium saecu­

li X V I L scriptores p lurim i editis m a x i­

mo num ero libris illustrare 3 Principes protegere * et A cadem iae scientiarum

nonis inventis locupletare coepere.

N ih il tam en magis universae rei ru­

sticae p ro fu it quam initae variis in locis nobilium 3 atque illustrium viro­

rum Societates, ^quas agrarias, ^{au t} oeco­

nomicas adpellare placuit. P a ru m p ri­

ma D u b lin i in H ibernia coaluit A n n o 17 56.

'V III

i y 5 6 3 cujus im ita tio n e cetera e conve­

n ere eo p ra ep rim h u tile s s qu od a quae in un um c o n tu le r e , sing u lis annis in com m en tarios r e fe r u n t3 propositis etiam p ra em iis eorum g r a t i a q u i ten ta m in a

ru ri f a c e r e au t n on p o ssu n t aeris pen u­

r ia j, a u t n isi ta li illic io n on volunt. S o _{\ . ' . .} - cieta tes hae su nt sequentes eo o rd in e a quo com m entarios dare coepere:

I.) S o cieta s p h y sic a T ig u r i erecta 'an­

no 174.7.

2) lo n d in e n s is anno

5 ) .Redonensis in B r ita n n ia m in ore

4 ⁾ anno B e r n e n sis anno 1758 .

5 ⁾ U tin en sis in F o r o ju lii anno 1^62.

6) Z e lle n s is in P ro v in cia H annover a- na. ■ 176/4.

7) PetropoU ta na anno 17OD.

8) Z ipsiensis anno 1765.

0) L aba censis in C a rn iolia anno 1768.

IX

1

3

X

^ü) P a la tin a anno l j 6 g .

1 1 ) Siles icce anno l 0 J j 2 .

N e c co n te n ti P rincipes privatorum studiis j designatos r e i rusticae p ro fesso ­ res publice praecipere ju ssere * u t cessa­

ret aliquando vetu s„ et ju s ta reprehensio emerentium: scholas rh etoru m s e t g e o ­ m etrarum.t m usicorum que e t quod m agis mirandum a contem tissim arum rerum officinas adivit ag ricola tionis neque clo- ctores qui se profiterentur 3 neque disci­

pulos esse.

_i

Fridericus'Willielnuis

_{■ ■ ■}

^{B orú s-}

sorúm ,Pieas H olae e t I r a n c o fu r ti anno 1727 rei rusticae praecepta prim us tra­

di ju ssit j quod eoóemplum sequutae A ca­

dem iae Upscdensis et G ö ttin g en sis, ac nuper V iennensis 3 et Buclensis im m or­

ta li A ug usta e M . T heresiae beneficio, N e c praeterm ittendaÍ schola oeconom ica in regia N obiliu m Academ ici Theresia- na V iennae anno 17 7 !\° viro IU. Theo­

doro Cravioa' de Kronstein Pra eposito

JSvet-

XI

Z v e tle n s i evecta , h o rto etia m e i usui attrib u to , eo m a gis , quod fr u c tu s e x in stitu tio n e N ob iliu m ,, quantum vis p au ­

c o r u m , a d p lu rim o s p ertin ere in te llig i - tur. H a n c ego in stitu tio n e m eo liben- tiu s com m em oro i q u o d ita e t debitam viro de lite r is , bonisque artibus optim e m erito laudem tribu ere 3 e t quam in eum g ra tu s sim 3 p u b lice dem onstrare possum . In te r plurim os de re rustica scripto­

res p a u ci sunt ^ qui e t d iscip lina m u n i­

versam com pendio com p lecta ntu r ^ et d i­

scentibus eam adcom m odent. J. Beck- mann E le m e n ta ( Grimdsatze der deut- scheil Landwirthsehaft) praecipua s u n t, cujus v iri cum n o ta sit rerum n a tu ra ­ liu m e r u d itio , v e l tu m m a x im e a g rico ­ la tio n is scien tia celebratur. E ju s ego m e v estig ia le g is s e , cum haec scribe­

r e m , libens p rojiteor.

Q u id p ra eterea dicam , n on h a b eo, n isi u t , quod §. 26 Q. 5 ^. scripsi anim alcu-

haiz

. XH

Ium vineis in festip n , quod leth ru m Cl.

Scopoli v o ca t, prorsus n o v u if, e t n u lli hactenus naturae studioso co g n itu m f u ,- isse , ig n ora tion e m e fe c is s e fa t e a r . N o n m ulto enim p ost ici a Cl. Laxmann ⁱⁿ

novorum com m entariorum M etropolita­

norum Tóm . X I V . pctg. 5 ^f) 4 ^- su^ adpe l­

lá t ione Lucani apteri descriptum , atque icone secunda Tech. 2Í\. repraesentatum legi: E s t autem ejus d escrip tio , quae

■ sequitur: Lucanus apterus, ater, thorace scutellato, elitris connatis, gibbis anten­

nis clavatis, clava solidi-uscula.

n ii1

X III

— — ■ > ■ • ■ •^^^^mMX!asi3SSSSBS^SS^^SSSSSSSSBOBKf"»aia — — —

\ ■*

s ' V . . . - • '

t

. INDEX CAPITUM

E L E M E N T O R U M R E I , R U S T I C A E . i

P A E S SECUNDA,

DE C U L T U V I N E A R U M .

Pag.

Introductio..-. ... 3

Cai'Ut

I. De

natura,

et

generibus Titium. g

II. De

qualitate

soli ,

statu caeli

et diversis vinearum gene­

ribus. . ... 22 III. De instituendis novellis vineis. 3 ⁱ

IV. De cultu vineis adhibendo.. . . 44

m .

Pag-

XIV

Caput

V. De instaurandis, et frequen­

tandis veteranis vineis... 56

V*. De noxiis vinearum... 60 VII. De vindem ia... 64 , VIII. De vino conficiendo. . . 7Ö IX. De vino condendo, et servando Ö 5

DE CULTU NEMOREM.

Indroductid... 9Í7

Caput

I. De generibus arborum... io \5

II. De noxiis arborum... i 5 ^o

III. De servandis nemoribus... 164 IV. De satione nemorum... 142 V. De caedendo, et servando ligno 14D VI. Quibus rebus praeter materiam

silvae utilis sint;... i 55

DE RE PECUARIA.

In trod uctio.,.. ... 1 (51

Caput

I. De parandis, et tuendis peco­

ribus universe.. . . i . . . 167 II. De equino pecore...

200

III. De Asino, et m ulis... .. 211

Ca~

XV

Pag.

C

atut

IV. De bubulo p ecore... ... 2 i 3

V. De bubalo... 228 VI. De ovillo pecore... 23 ^o

VII. De pecore caprino . . ... 242 VIII. De suillo pecore... 24^

IX . De cane et fele... 246 X - De tutela silvestrium pecudum 24^

DE AVIBUS COHORTALIBUS.

Introductio... ...' 253

CArut I. De generibus avium cohortalium 254 II. De ornithone... ... 205

III. De cibariis avium ... 269 IV. De exclusione , et educatione

_{. . ■ t}

pullorum... 274 V. De a u c u p io ... 279

> De Piscinis . . . . . . ²⁸³ DE APUM EDUCATIONE.

Introductio... . . 295 Caput

I. De apum natura, et

m o rib u s,

. 298

II. De

d om iciliis, et receptaculis

apum... .... 3

ⁱ

6

Ca-

XVI

P<‘ £:- Caput

III, De cura exundáhtiuih exami­

num. .’ ... 3 2 5

IV. De cura apuiji per hiemem, et

de mellis vi ndemi a. . . 336

V. De noxiis apum. . . 542

De Bombycibus ^{. . . . . 35 o} APPENDIX.

De praediis, et hominibus.. .. . . . . . 356

Difi

D E

CULTU VINEARUM.

' , i

de Calt. Vin. Tóm. II.

A

MjBMffpWy

mfmm

, m xl..

' 3'

D E

C U L T U V I N E A R U M .

§» ■ CC X LVIII,

,, P r i i i s , quam de satione vitium, disseranp,

„ non alienum cum

Columella puto, velnt

„ quoddam. fundamentum jacere disputationi

„ futurae, ut ante perpensum, et exploratum

„ habeamus ,x an locupletet patremfamilias vi- ,, neanim cultus. Est enirp paene adhuc super-

„ vacuum de his conserendis praecipere, dum quod prius est^ nondum concedatur, an omni?

„ no sint habendae? idque adeo plurimi du?

„ b ite n t,' ut multi refugiant, et reformident

„ talem positionem r u r i s a t q u e optabiliorem ,, pratorum, possessionem , pascuorumque, vel ,, silvae caeduae judicent. il Inter veteres ah:

.ctores n,on exiguam ea de re fuisse pugnam re:

p erlő : nam

Capo agro, ubi vineae possint es?

se bono vino, et m ulto,

Varro bonis pratis pri­

matum. dat, qui etiam in eorum videtur sen?

lentium inclinari, qui putent

vineam, sumtu jhicnurp devorare.

Ipse etiam po.eta, postea?.

' A

j

? iquam

quam diversarum stirpium emolumenta aesti­

mavit, quaerere non dubitat:

Quid memorandum aeque Baccheia dona tulerunt?

Bacchus et ad culpam causas dedit: ille furentes

Centauros letho domuit, Rhaetumquc, Pho- lum que,

Et magno Hylaeum Lapithis cratere m i­

nantem.

Utrorumque litem sine injuria diducere diffi­

cillimum videtur, eo m agis, quod vinearum cultus, hac etiam aetate nostra non paucis in locis res esse infamis incipiat, multique vineam vendere properent, ut agrum mercentur* Mea haec est sententia : vinearum culturam rem ‘esse etsi non omnino dispendiosam, raro tamen ita quaestuosam, ut'agriculturae praeferri merea­

tur. Praeterquarfi enim, quod gravi cultu su­

stinetur, multasque exhaurit operas, injuriis etiam quam maxime est obnoxia, et cum plu­

rimum reddit, nonnisi dubium habet proven­

tum , in ea praesertim ordinatione, qua mul­

titudini potius vini studetur, quam bonitati.

Ac primum quidem satio vitium in locis, in qui­

bus gustus sordidus, vilisque fluit, piaculi quod­

dam genus videtur, quod, cum nihil minus Cu­

riose , quam pretiosissimae fluxurae vites admi ■

nistra-

4 :

t

nistrari debeant, plurimae operae ab agris avo­

cantur, tantorumque hominum labpr, quo ni­

hil respublica pretiosius habet, incassum deper­

ditur. Quodsi autem praeterea locus ipse alteri frugum generi idoneus habeatur , culpa dupli­

catur , quoniam ejus notae vinum , et laborem hominum exilitate sua frustratur, et nullum ex spatio reditum praebet. Propter quod quibus­

dam' in regionibus sapientissime Constitutum est, ut-ne vineis solum contribuatur, quod fru­

mentorum segetem reddere possit. D einde, si regio boni gustus vino commendetur, atque ali­

qua etiam fama sit illustris, nunquam uberem vinearum .esse reditum vidim us, nisi cum vi­

num et ea quantitate ad exteros expox-tari, et eo pretio venundari potuit, ut gratiam perfecti labor is, sumtusqlxe repenset. Quae res cuxrx sit per sese difficillima, periculi etiam plena est, quod levissimo saepe moxxxento gustus exuto­

rum mutatur, veluti id in vixxis italicis accidis­

se meminixnus, quae cum quondam omxxibus per Europam mensis inferrentur, prae gallicis hodie fere fastidiuntur. Omxiem igitur vinea­

rum usuram plerum'que domestici dependunt.

Bed his, nisi vilitas pretii proxdtet, raro vinum ita probabis, ut quaestum reddat. Inde fructum plerique quam ixberrimum consectantur, ut mul-- tiplicatione frugum hxcrentur, quod in bonitate

; ", : vini

5

6

vini deperdunti Qua in re maximopere curan­

dum, ut modus servetur, ne, si libido agros viti­

bus conserendi invalescat, rebus maxime neces­

sariis deficiamur» Triste ejus rei exemplum in Galliam editum fuit, cum obsessis ab hoste por­

tubus vineaticarum regionum incolae dirissima fame interiere. Quod, cum quidam commemo­

rat 5 eleganter simul observat, confecto bello^ in contrarium a nonnullis peccari coepisse, quod arborem prosternere vellent, cum luxuria 80 ⁱ

ltim ramorum coerceri deberet»

C C X L lX i

Generosiora ceteris' vina “existimantur, quae minimo sunt pondere; quod tum fortas­

se 'verum est, cum vina, quae eodem continen­

tur genere,- véluti burgundum cum buvgundo etc: conferuntur. .Nam passum tokaimim, quod certam, ac veluti constabilitam jam bonitatis fidem habet, plurimis aliis pondere praestat.

Ceterum vina maxime pretiosi gustus celebrio­

ra haec fere liabentur: ex gallicis sancti Lau­

rentii

(St. Lorent) in Provincia, frontinianum (Frontignac) iii Öccitania, burgundum, et Cam­

panum, quorum diversa sunt genera; ex itali- cis montispolitiani in Hetruria, montis Flasco­

nis

(monte Jictsco'né) in Patrimonio S. P etri,

lacrima Christi in regno neapolitano, Syracusa­

num

7

num in Sicilia; ex hispanicis mtílacense (

Ma­

laga ) in regno Granatensi , lucentinum (Ali- cante) ín Valentia, xeranum (M eres)

in A n­

ti alusia etc. ex germanis. rhenanum , et mosella- num ; ex hungaricis tokainum , Ményesiense etc.

ex graecis arvisium

(malvasier) seu chiuin, cre­

ticum, cyprium etc. ex insulis maris atlantici maderanum, et canariense; ex Africa vinum Pro­

montorii bonae spei etc. etc. Utrum, horum ce-' teris praecellat y non est nostrum constituere.

Facile autem veniam dabim us, si gens quaevis vinum domi suae natum , veluti proprium foe­

tum ceteris anteponat. Plerumque tamen fieri assolet, veluti

Valm ont de Bomare animadver­

tit, ut qui sub initium convivii vina omnia prae burguxido despexit, npndum sublata mensa cum

Campano in gratiam redeat. >

* § , ; CCL.

Inter alia,, quae regnante in Gallia Ludo-, vico X IV in Italiam irrepserunt, incommoda non minimum id est (ita

auctor Italus scribit)

quod vina gallica prae vernaculis pretium habere coepere; quae res eo intolerabilior esse yidetur, quod non .desint indigena, quae cuxn, sint jucun­

dissim a, eo etiam se coxnmendant, quod olim ab ipsis illis Francis exoptabantur, quibus ho­

die Italia tributum pendit. Vetus haec, omni­

bus

8

bus fere in Europa gentibus cómmums , queri­

monia hoc nostro aevo rursum instauratur, quo vina alienigena m agis, ac unquam ambiuntur, sive quod in universum domestica velut quotidi­

ana, fastidium pariunt, sive quod reapse exteri liquores aucta1 cultorum industria ad majorem bonitatem venei-e , quam nostri. Quod si ita est, juvabit vinitores potius , quam vina ex Fran­

cia, et Hispania petere. Vineas enim nostras, si accurentur, nihil minus nobili, pretiosoque gustu fluere, non uno jam experimento didi­

cimus.

. §. CCLI, .

Quoniam antiquissimi agricolationis profes­

sores institutionis vinearum doctrinam jam paene consummaverunt, non nova deinceps praecepta dabimus, sed vetera ipsis plerumque auctorum verbis iterabimus. Quod cum facimus, agrico­

lationis studiosos praemonendos esse duximus , disputationem futuram ad eos solum pertinere , quibus curae est, ut vinum sibi bonum potius, quam multum nascatur.

C A -

C A P U T ' PRIMUM. 9

■ De n a tu ra , et generibus viliu m .

§. CCLII.

" V it is regiones omnes inter trigesimum, et quinquagesimum latitudinis borealis gradum in­

terjacentes naturaliter in co lit, átque idcirco omni paene regione, et omni declinatione mundi nisi tamen glaciali , vel praefervida curae morta­

lium respondet \ quo magis m irere, nullam.un­

quam suae spontis vitem sub australi caelo reper­

tam fuisse, cum tamen sata in Tucumannia lae­

tissime procedat, in promontorio autem bonae spei vinum etiam fundat,' quod nulli alteri for­

tasse bonitate concedat. V itis , veluti stirps te­

nera, et caduca adminiculo cuipiam acquiescere debet , ne ad terram feratur; propter quod capre­

olos ejicit, quibus, si arborem , tanquam ali­

quibus manibus apprehenderit, in summum ejus apicem eluctatur , brevique ita pam pinis, palmi­

tibusque eluxuriatur, ut omnem obumbret ar­

borem , eamque incremento suo opprimat. R a­

dice est im m odica, qua saepe intra hiantes sa­

xorum rimas ea vi procedit, ut ea discuneet.

Incrementi modum non habet ei aliarum arbo­

rum dissimilem. Nam ineunte vere in iis , quae relicta sunt, existit tanquam ad articulos segmen­

torum

10

torum e a , quae gemma dicitur , ^ qfua oriens u va, novique palmites sese ostendunt. Cum status caeli suffragatur, intra diem novissimo plerum­

que Junio deflorescit, uvamque creat, quae et succo terrae, et calore solis augescens, primo est peracerba gustui, dein sat cito m itescit, at­

que, ante hiemem perfectam maturitatem capit.

In amico sibi solo, si ferro intacta sit , foeCun- ditate est stupenda. Sed et periti agricolae ma­

num non veretur. Nam falce ad minorem ma­

teriam revocata largitatem fructus bonitate com­

pensat, beneque tractata aetatem fert, atque per sepula ipsa non periennat solum, sed fructum etiam cum annis ad majorem bonitatem adducit.

In Campania, et Picardiavineas ante xoo annos depositas reperies ; 'in Italiae autem quibusdam regionibus vites quae ad centesimum annum non­

dum pervenere, adolescentiain non excessisse existimantur.

i) Futuram foecunclitatem surculus prom ittit, .si gemmae quam minimis intervacantibus spatiis, quae in ­ ternodia dicimus, dense sibi adjaceant. Omnis autem palmes intra quintam 'aut sextam gemmam fructu ex­

uberat, reliqua parte, quamvis longissima cessat, et in capreolos evagatur; quam ob causam sterilitas ca­

cuminis, quod sagittam vocant, jam ab antiquis in­

cusata est. Omnis vero fructifera gemma figuram bi­

norum

0 0

habet. Ceterum oculus in novissima depu­

tati surculi parte natus redeunte vere ante alios emi­

care consuevit; propter quod materia ex eo citata et latius

kttius ceteris evagatur, e t, priusquam incesserint fri- gora, plenius ematurescit. Quod idcirco commemora­

vim us, ut quoniam vitis raro in alia, quam in hornoti­

na materia se fructu induit, ei gemmae prae reliquis consulamus,

V ollstandige Abhandlung cies gesammten TVein- baiies. i, Band.

2) Mirae foecunditatis exempla omnia recensere supervacuum existimo. Targioni T o zzetti vites ne­

mine serente natas iri Thuscia vidit trunco tam vasto, u t duorum hominum brachiis circumveniri non posset, ramis autem ita diffusis, ut tres vestirent quercus, fru- ctumque perferrent, qui in liquorem pressus culleum fortasse vjni solus peraequasset. Palmes a vite reci­

sus , quem B illo t forte terrae mandavit, post biennii spatium cum duodecim jam racemis gratiam retulit;

mox vero in vicinae aedis tectum eluctatus post annos non multos 4206 uvas ad maturitatem perduxit, fru­

ctumque deinceps ita m ultiplicavit, u t, postqaquam dominum cum magna amicorum cohorte per dies plu­

rimos uvis ad escam decerptis largissime recreasset, dimidiam praeterea urnam optimi vini funderet.

B ela zio n i d‘ a lc u n i, V ia g g i, d a l D. Targioni T ozzetti. Tóm. III. pag.

58

^g. e IV . pag. 208.

Histoire de l’ Academ ie des Sciences de Paris

\

1

^°

7

^'

^{' ,}

§. CCLIII. - • Quoniam pampinis vitis exuberat, majorem, melioremque 'alimentorum partem ex atmos- phaera ad se trahit, e t, quae nutritioni super­

flua

ílua sunt, per eadem rursum folia exspirat. Con­

sequens igitur est, vitem exiguo terrae succo sus­

tineri, eaquepropter illam et exilibus committi terris posse, et sigco caeli statu plerumque op­

time provenire,

1) V ites nudis'paene saxis, et maceriis forte inna­

tas non laetum modo incrementum capere, sed fru­

ctum etiam perferre vidimus, qui et fluxurae modo, et jucunditate saporis, et generositate alios sui simi­

les longe'superat.

Mitis in apricis coquitur vindem ia saxis.

Qiiae dum scribo, non possum non impietatem indi­

gnari, quae veteris Pales tinae, tanquam regionis ru ­ pibus scabrae, fertilitatem elevare, et hac ratione au- , ctoritatem sacrarum literarum dubiam reddere exsecran­

do consilio adnititur. Quod enim asperi illi montes fructu hodie vacui sunt, non duritia so li, sed Muliame- danorum cessatio incusari debet, quibus vineam depo­

nere religio est, Supersunt autem hodiedum circa Hio- rosolymam nonnulla vineta veteris Hebraeorum indu­

striae monumenta, quae supra, quam sperari, posset, frequenter se implent, et nobiliter fluunt,

Museum rusticum. IT. 6g. St,

' Bradley neto improvements. 5. Part. j . Scct.

Idem a generál treatise o f husbandry. I.pag. 282.

Voyages de Mr. Shaiu. I I 5. ch.

2) Verisimilis conjectura est, Israelitas ardua, ac pendula loca ea fere ratione vineis consevisse, qua ho­

diedum agricolae in quibusdam Italiae regionibus .at­

que in insulis Canariis saxa perdomare solent. Nam hi, cum improbo labore fossam ab oriente sole in occi­

dentem vergentem seu ferro, seu sulphurato pulvere ca-

, 1 2

vave-

váverint, terraque compleverint, maceriam illi prae­

tendunt tripedanea circiter altitudine, quae terram defluere non patiatur, imbresque moretur. Mox ve­

ro novum, sed -altiore jam loco, struunt m urum , no- vamque ducunt fossam eo d em q u e hoc opere deinceps continuato praecipites clivos quibusdam quasi conti­

gnationibus discriminant, inter quas vineas suspendunt gratissimi saporis vino celeberrimas.

Giornale d' Ita lia . I. Nro 2 5.

Le Gentilhorrune Cultivateur. Tom. 14. Ch. 14.

Adansons Reise 'nach Senegall.

Bernerkungen der Churpfdlzischen Gesellschaft.

i j jZ. S.'

5

^g.*

5

) Quoniam vitis iisdem, quibus ceterae in uni­

versum plantae, alimentis n u tritu r, terra, cui com­

m ittitur, iis carere non debet. Cum igitur exilem vi­

ti terram convenire dixi, non sterilem intelligi v o lo , sed bonam, exili, pro modo incrementi, quantitate ra­

dicibus administratam. Nam quae et saxis, et mace­

riis forte innascuntur, vites non sunt absque bona ter­

ra , cum potius congestant seu per ventos, seu per plantas eo loco in tabem collapsas, humum radicibus in rimis pervestigent.

4) Maxime probabilis caeli qualitas est neque hu- mida, neque rursum 'supra modum sicca. Nam velut uvae imbribus putrescunt, ita siccitatibus abolescunt;

pluviis tamen magis, quam serenitatibus ofFenduntnr ; nant quod aestuoso caeli statu largitati detrahitur, bonitate plerumque repensatur; at si caelum frequen­

tis est humoris, futurae etiam vindemiae in annum se­

quentem male consulitur, quod tenelli in spem fructus educati palmites ante hiemem non convalescunt, atque idcirco foetibus non sunt idonei.. Non aliud rem hanc

magis

magis comprobat, quam perpetua tempestatum de­

scriptio , commentariis Academiae Parisinae inserta, quaeum egregius Duhamel varias in quovis agricola­

tionis genere vicissitudines confert. Sed est praeterea nescio quis caeli status, qui cum mira, ac paene in­

credibili in excoquendis uvis vi polleat, difficile intól*

ligitur, et, quod maximopere dolemus, nonnisi post longissima intervalla redit. „ L. Opimio consule, ita

„ Plinius j, cum C. Gracchus Tribunus plebem sedi-

„ tionibus agitans interemtus, ea caeli tempbries fui- sit, quam cocturam vocant, solis vapore, natali ,, Urbis

034

^- Durantque adhuc vina ducentis fere

„ annis. “ Mirum ejus cocturae exemplum Viliimen*

ses in Hungária vineae non multos ante annos dedere, quum ordinariae fluxurae vinum ea bonitate fu it, ut passum existimari posset. , .

Static o f FegcCabl&$ by D. Ilales. t . ch. 20. Expsr,

§. CCLIV,

Nihil dubium esse videtur, vitem , quam sil­

vestrem dicim ushortensium omnium matrem esse: sed hae ea sunt varietate, ut in sola ma­

gni Hetruriae Ducis vinea tercentae species ex earum solum genere, quae Italiae, et Graeciae sunt indigenae , depositae esse ferantur. Harum aliquas cum nominare sciamus, „ multa prae-

„ tere a sunt genera vitium, quarum nec nume-

„ rum, nec appellationes cum'certa fide referre

„ -possumus.

n

",— ” aeque enim (ut ait poeta) numero comprendere refert,

Quem

5, Quem qui scire velit, L ib yci velit aequoris

„ ■ idem ,

jj D iscere, quam multae Zephyro versentur

. » • harenae.

,5 Quippe universae regiones, regionumque pae-

„ ne singulae partes habent propria vitium ge-

„ n e ra , quae consuetudine sua nom inant; quae-

„ dam etiam stirpes cum locis vocabula mutave-

„ runt, quaedam, propter mutationes locorum ,5 étiam a qualitate sua discesserunt, ita ut 5, dignosci non possint, ideoque in hac ipsa. Ita-

„ lia , ne dicam in tam diffuso terrarum orbe,

„ vicinae etiam .nationes nominibus earum di-

„ screpant, variantque vocabula. Quare pru-

„ dentis magistri est ejusmodi nomenclationis

„ aucupio, quo potiri nequeant, studiosos non

„ dem orari; sed illud in totum praecipere, quod

„ Celsus ait, ,et ante M. Cato,

N ullum genus

„

vitium conserendum esse , nisi f a m a

,

nui-

„

lum diutius■>conservandum

,

nisi experimen-

„

to probatum. c{ Col. III, 2. 29.

1) Vitium austriacarum genera, in classes, ordi­

nesque contributa, latino sermoni tradita V ir claris­

simus Sebastianus Hölbling• raecum in Literis commu­

nicavit, Haec eg o , quoniam ad rei vineaticae 'incre­

mentum plurimum conferre possunt, ad compendium collata summa cum fide refero.

i5

I. Uvae

I. Uvae acinis rubentibus.

A. helvis

‘et. rotundis.

1) Uva rhaetica ( rothe Zierfclhnlcr) ibliis ner­

vosis, crassis, subtus tenui lanugine atlspersis, quin- quangulis, saepius etiam in totidem lacinias sectis.

Ja Uva brevis, conferta acino, degener v in o , sed cn-

„ te omnium, tenuissim a, nucleo, quem echittm vo~

,, ean t, uno ac m inimo , acinum praegrandem ,, unum , alterumve habens. “ PLIN.

1

. i/f. cap.

5

. Melius ad escam, quam ad effusionem deponitur.

Joh. B auhin i Historia Plantarum . T. II. p. 7/f.

Vollstcindiger IVeinbau.. 1. S. 37a. V allclinor.

2) Uva tenella (P ih a lm l) folio

5

% laclniato, tenero, laete virente, subtus lanuginoso; racemo laxo, ct ramoso, acinis venosis; materia fusca, gracili, utrin- que compressa, internodiis minimis.

/?. acinis e rotundo oblongis.

3

⁾ Uva rubella (rothe Mchlweissc) foliis quinque- lobatis, subtus lanuginosis, racemo ramoso, acinis ex oblongo rotundis. Maturescit exeunto jam Octobri.

Vollsttind. fVeinbau. I. S. 064.

4) Uva rubella (rothe M ushateller, gris rougc) foliis quinquelobatis, racemo conferto, acinis ex albo rubentibus. Escis melior, quam vino. Nam hoc ve­

tustatem non patiur. 1

■ Jo. Bauli. Historia Plantarum II. p. 74.

‘V ollst lindtgcr IVeinbau. I. S. ne5. B. Acinis sature rubentibus.

5

) Uva turgida (Gross-schwarze) ibliis quiti- quelobatis. subtus leviter lanuginosis, racemo in bra­

chia

chia sparso, acinis praegrandibus; arbusto potius, ju­

goque, quam vineis habilis.

V o llst. W ein b a u. I. S. Ő77.

6) Uvet grossa

(

schwarze Abendroth ) foliis quin- quelobatiá ^ g la b ris , laete vire n tib u s, subtus tenui la ­ nugine adsperSis, racem o ram oso, acinis sature, p u r­

pureo - rubentibus. V in itorib u s passim non probatur.

P. acinis atro - rubentibus.

a rotundis. ■' .

7) Uva ihureit nigra (schwarze Muslcdteller) fo­

liis quinque laciniatis, lucide virentibus, subtus lanu­

ginosis ; rábemiS breviter ramosis1, acinis rotundis. Uva ’ sapore, odoreque suavissimo r.on minus vino, quam escis est idonea.

L e Gentilhom m e Cultivatcur. Ch. ía. Muscat noir.

Millers Gardeners D ictionarr. W . V itis. 10. sp.

the blaclc Frontiniac.

V o llst. W ein bau I. S.

35

/j-

8) Uva Curta (schiuarse R a ijler) folio rotundo, in tres • lacinias sécto , subtus lanuginoso; racemo bre­

v i, conferto. Vitis haec raro fructu se induit, - eaque- propter exiguae notae in vineis est.

9) Uva aurisiaca (schwarze F ran ld sch e, le mo<

rillon noir ordinaire) folio rotundo , in ternas lacinias scisso, ten ui, glabro, atro - viren te; racemo conferto;

acino praecoque, rotundo, opaco. Generositate vini nulli secunda.

M illers Gardeners Dictionary. PV. V itis.

5

^{. spec.}

Le G entilhom m e Cultivateur. Tom. z5. Vollst,j. W einbau. 1. S.

3

^o

5

^.

10) Cyribotri nigri. (schwarze Z ierfahn ler) fo­

lio rugoso, quinquelobato, subtus lanuginosó; racemo de Cui. V in. Tom. II. B . con-

conferto á acino j’ottmdo; pulpa succulenta , duracina, sapida.

11) Uva stiptica (Schlehen schwarze) folio an­

gulato, 5 - partito, subtus villoso; racemo magno, ramoso, conferto; acinis acerbis.

Fvcinhische Sammlungen. II- Bánd. S. 219.

(B. acinis rotundato-oblongis.

12) Uva burgundica. ( scliivarze Tiurgunder. Me­

rül on hatif) folio triangulari, nervoso, glabro; racemo brevi, conferto; acino parvo, nigricante', precoei. Uva medio jam Augusto maturata vinum fundit, quod aeta­

tem non fert. . *

Miilérs GardenersD ictionatf. W* V itis, z.spcc.

c. Chomel Dictionaire Oeconomique. II. M. Vigna.

'Duhamel Traité des arbres fru itiers. II. p. 266.

V olist. W einb. I. S.

3

^{u .}

; i

3

⁾ Uva fig lin a (schwarze Z a p fn er) racemis ra­

mosis; acinis grandibus, precocibus, sapore suavissi­

mo, Eadem videtur cum Batavorum Vatenbachcr, quae industria optimi, pcritissjmique B ichardi van der Schott in horto caesarco fructibus exuberare consuevit.

14) Aegomasta nigra ( scluoarsc G eisstutle) fo­

lio 'angulato in

5

lobos diviso; racemo magno, laxo, brachiato, acino magno, crasso, qui cuni vix matu­

retu r, aceto conditus cucumeris vicem subire potest.

V o lh t, W einb. I. S. 329.

II. Acinis virescentibus.

1 a. rotundo-oblongis.

J

5

⁾ Aegomasta alba (Ketske szolid; wcisse Geiss- t u i t e) a priore solo colore diversa. Uva bum astos veterum, vino inidonea, in omphne-ium coquituiv

Cho-

jÓhomel Dictíon. oecohom. III. M. Verjus.

Kriinitzokonom ischa Encyclopedie. I. IV. Ágrest.

16) Uva clactylinct ( griine Ldgler) folio

5

^parti­

to , atque iit. tres lobos scisso, subtus tomentoso; ia- cemo elongato, laxo. Praelongis dactyli porriguntur acinis. PLIN. lib. 14. cap. 1. ' .1

17) Vi)a tu m id u la ( weisse Vapfner-, Form ent,.

Furm int Tokaiensiuin) „ Genus 'est vitis optimum, j, materia crebra,, rubro cortice, pampinis latis medio-

„ criter scissis, uvis neque spissis adeo, neque ra ris,

„ uberibus tamen, Ct tumidi acini, gustusque gulam

„ ob dulcedinem jucunde exasperantis, fortis' vin i, et '„■ generosi, praesertim dum passulis exuberat. “ MA- T U L A I de v in i tokaini nat. Materia internodiis est raris, et frigoris maxime impatiens.

18) Uva augusta (Gohér szÖllo, tueissa Augster) folio acuminato, in

5

latos lobos scisso, subtus tomen­

toso. „ Celerrime spondent,, et primo quoque tempo-

„ re deflorescunt. Uvas non spissas, et oblongas, et

„ dapsiles , jucündique sapdris exhibent. Primo omni­

um

maturescunt, mense Augusto, unde et augustae in­

colis nuncupantur. “ BEL. Prodi-, p. 178. „ In pra Tokaiensi Uvas passas quoque contrahunt, vinum-

„ que, quod genorosissim um, augent. “ M A TU LAI de vim tok. nat. in A ctis phys. med. Tóm. V II. A p ­ pendi p. id:

Frtinkische Sammlungan. II. S. 214.

Valist. W einb. 1. S. 304.

19) Uva a lbella (griirte Mehtweissa) folio rötundoj lato, quinquelobo, lucide virente, subtus tomentoso, racemo laxo, acinis minoribus, pallide fla,vescentibus, niveo polline irroratis. Vitis haec foecunditate magis, quam generositate vini commendatur.

B 2 20) Uva

ad) Uva apiana viridis ( grüne M u sk a tcllcr) Apice non dur.o, nec ingenti, secl precoci acino, et ,, odoris, saporis pretio insignes, ceterum feraces, et

„ ridicis idoneae, generosissimi gustus. Pingui solo

„ feracissimae sunt, sed nec mediocri ingenium desc-

„ runtv“ BEL. Prodr. p. 174.

F o llst. TFeinb. I. S.

353

. ,

ai) Uva apiana alba ( TFeisse M u sk a lelk r) a priore colore acinorum albo diversa. „ Magnis etiam dotibus tres apianae commendantur, omnes feraces, jugoque et arboribus satis idoneae; generosior tamen

„ tina, quae nudis foliis est. Nam duae lanatae, quam-

■ yis frondibus, et palmitum pari facie, fluxurae quali­

tate sunt dispariles, cum tardius altera recipiat ckssiem

„ vetustatis. Pingui solo feracissimae, mediocri quo­

d q u e foecundae, precoquis fructus ? ideoque frigidis

„ focis aptissimae, vini dulcis, sed capiti, nervis, ve-

„ nisque non aptae. Nisi mature lectae, pluviis ven-

„ tisque et apibus afferunt praedam, quarum vocabulo

„ propter hanc expopulatiouem cognominantur.is • C O ­ LEM, l.

3

^{. c. 3 . v. 17.}

3 2 ) U’va burgundica alba (griine Burgunder

Eourgignon bleue) folio rotundo,

5

- lobo , subtus la­

nuginoso, racemo spisso, brevi, acinis praecoquibus, oblongis, lutescentibus. Vinum fundit bonum, sed non perenne.

Le Gentiihonmic Cultivatcur. Tom. 14. eh,

5

^.

Millers Gard. D ici. TF. F ilis .

3

o. spec,

a

3

^{) Uva -} - - ( TFeisse R a ijler) Folio rotundo, alvo -virente, trifido, subtus rara lanugine adsperso:

racemo laxo, saepe rámoso, acino virescente, F ollst. TFeinb au. 1. 360.

2 4)

Uva

2/j) Visa Saccharina (Zuokerw eiubeere) íolio ro­

tundo, trifido, acute crenato, tenuiter subtus lanugi­

noso; racemo spisso, brevi , acino luteo - virente.

25

⁾ Uva Peisonis (Se&weinbeere) folio rotundato i triangulari, vix scisso, subtus lanuginoso; racemo spis­

so, acino albido, succulento. »

3.6) Uva qrgyrea ( Silberw eisse) folio angulato, crasso,

5

- lobo , atro - virente, subtus lanato; racemo spisso; acinis viréscéntibus. ' Curculionibus in ultimum usque autumnum obnoxia est, ceterum vino generoso

pommendatur, t ■ '

- • 1 • i B. acinis rotundis.

£7) Cyriboirus viridis (griina Zierfahnler) „ g'u-

„ stu suavissima uva, folio, acinoque viridi. Solo cam-

„ pestri', et glareoso maximo gaudet. “ B E f. Prodr.

p. i7

5

^.

28) Uva « - - ( IVcisse Scheükurn) folio lobato , triangulo, glabro; racemo elongato, ramoso, spisso.

ag) Uva m ellina (Ifonigtrau bc.)

3

^o) Uva p u silla (R isler) racemis brevibus acinis parvis.

oi) Uva plaTafioides (R ossschw dnzel) ob folio­

rum figuram vocabulum hoe usurpat; rarissime fru­

ctum perfert. „ Ultimo autumno, ita H elblingius ad . rae scribit, longe desideratas has uvas prima vice

„ mihi contemplari, et gustare singularis viri praeriob.

„ et doctiss. Jac. de, Ebért, in me humanitas, suis in

„ vineis concessit. “

Z2) V itis sitbfusca ( Krdm ler ) materia rufa a ce­

teris discriminatur. Uvae tarde, nec singulis annis Xnaturantur.

55 )

Uvet

33

⁾ Uva thurea (Schmechende) folio tenero, tri, angulo, sub.trilobo; racemo spisso, longo, acino flave*

scente, cute densa, odore suavissimo. Melius ad escam, quam in vinum striiigitur.

3/f) Uva grisea (Grobe) folio crasso, nervoso, quinquangulo, subtus lanuginoso; racemo spisso; aci*

nis magnis, ex albo flavescentibus. Uvae caclo humi*

do ante maturitatem in terram defhuipt.

35

) Uva.allémarta (B rauné) prolixarum frequen*

tia

materiarum, foliorumque, et uvarum abundantia, et vini durabilitate maxime se commendat.»

36

) Uva proecia ( W d ls c h e) folijs copiosissime Scissis. Hortis, <p.tqm Yineis aptiotb

C A P U T SECUNDUM.

cjuaUtatc so li, statu caeli et diversis yineftruni

* • generibus.

%

CCLV.

(Qualitatem soli plurimum et bonitati et largi­

tati frugum conferre, nihil dubium est, Ac pri­

us quam ipsum perspjciamus, illud antiquissi­

mum censemus\ rudem potius eligendum agrum , si sit facultas, quam ubi fuerit seges, aut ar­

bustum. JNam de vinetis, quae longo situ exo­

leverunt, inter omnes auctores constitit, pessi­

ma esse, si reserere velimus, quod et inferius solum pluribus radicibus sit impeditum, ac ve­

iül. irretitum , et adhuc non amiserit virus, et.

cariem,

23

cariem illam vetustatis, quibus hebetata, quasi aliquibus Venenis humus torpeat. Si rudis terra non sit, proximum est vacuum arbqribus arvum;

si nec hoc est, rarissimum arbustum vineis desti­

natur. Ultima est, ut d ix i, conditio restibilis vineae. Nam 'si necessitas facere cogit, priu quidquid est residuale vitis, exstirpari debet:

deinde totum solum converti,, et diligentissime refossae radices in sunamum regeri, atque coni”

buri; tunc vel stercore vetusto, vel ( quod m a­

gis competit) de vepribus egesta humo pastina­

tum large contegi, COL, III, 1 1, • ■

§; C C L V L

Veteres facilem humum, et modice resolu- tam , quae pulla vocitatur, maxime probaverunt;

nec quia sola ea, sed ipiia habilis maxime vine­

tis existimabatur. Quis enim vel mediocris agri­

cola nesciat, etiam durissimum t o p h u m v e l car­

bunculum , simul atque sunt confracti, et in sum­

mo regesti, tempestatibus, geluve , nec minus aestivis putrescere -caloribus, ac resolvi, eosque pulcherrime radices vitium alere? sed et soluta glarea, calculosusque ager, et mobilis lapis pro­

batur, ' si tamen pingui glebae permista sunt.

In totum autem praecipimus, ut calidior terra .git, quam frigidiqr, siccior, quam bumidior,

' rarior,

433 -

r a r io r , q u am d e n s io r , e t s i quae su n t his sim ilia

(§. 2Ö1. i. 2.)

1) Xeretani in Andalusia vinitores cretosam li.u*

mum, si modo facilis, et resoluta sit, vitibus utilissi­

mam, sin autem perdensa, inimicissimam existimant.

Pulla terra, et pinguis crudum , jejuna sabulo aquo- sum, et macrum vinum praebet. Rubrica et ad com­

prehendendum radicibus iniqua, et in opere difScillmq est, quod neque humentem fodere possis, quod sit glu­

tinosissima, nec nimium siccam, quia ultra modum praedura. Abbatis Rozier haec est sententia experi­

mento probata: vites in sqIo arenoso vinum probabile, in calculoso suave., in regestis‘iu tem , et resolutis sa­

xorum fragmentis maxime nobile, et generosum funde­

re.' In quam cum omnium et seculorum, et gen­

tium consensio testis sit, non possum satis m irari, qui mos invaluerit, soli laetitiam stercore ingesto fovendi, cum ea potius macris coercenda foret; nisi forte quod agricolae ubertatem fructuum magis consectantur , quam bonitatem; qua tamen re vineas suás plurimum infamant, Quodsi autem terra cum imbribus in ima defluxerit, radicesque vitium ad solem apertas relique­

rit, juvabit, aut eandem humum in summum rursum regerere, aut aliam longius arcessitam vineis inferre , eamque seu solam , sem,' ne nihil praejudicatae opini­

oni concedam , vinaceis'permistam ad vites aggerare, quod haec vjres movere, novasque provocare radiculas dicuntur, et ceteroquin ab ipsa natura eo facta,viden, tú r, ut stercoris vice fungantur.

2) Si terra adeo maqra, atque arida est, ut vites nimiis siccitatibus retorrescant, nil vetat eam ingesta meliore humo emendare; qua re M.1 Colum ellam non solum segetes laetas, sed etiam pulcherrimas vineas ef-

V' fecisse

24 ' •

s

5

fecisse accepimus. Nam idem negabat stercus vitibus ingerendum, quod saporem vini corru m peret: melio- remque censebat esse materiam vindemiis exuberandis congesticiam vel de vep rib u s, vel denique aliam quam­

libet arcessitam, et advectam humum-

Giornale cl3 Ita lia . 1. Nro »

5

. 1 Rozier Abhandlung von der A r t IV cin zu m a- ehen. I.- Cap.

Museum rusticum , II. io

3

^{. St.}

Bernér ökonam. Sam m lungen, 1762. 2. S t.

4

^{- Afyh.}

■ JRheingauer IVeinhau. E ih ie it. y. 3 áuptst< .

3

⁾ Utcunque summum solum , jn quo vites radi­

cantur, bonitati fructuum conferat, nihil eo tamen jninus primae superficiei subjacens solum , ipsumque saxi genus, e quo collis compaginatur, ad eam rem fa­

cere arbitror. Cujus rei fidem mihi facit im o quod git observatio, vinum pingue re d d i, si summo solo cre­

ta substrata s it, austerum , si argilla; zelo quod a Kal~

m io notatum lego, tenera arbusta calcargis collijju

'3

innata frigoribus vernis inuri, cum dlia alterius generis saxo ihsidentia a pruinis sunt innoxia; otio quod P a lla s auctor est, cavernas in gypseo saxo hiantes insolentc frigore rigere, cum calearei specus eadem anni tem­

pestate medium quoddam caloris temperamentum ser­

vant. Sed nequis id praetermittendum , quod idem au­

ctor sibi saepissime visum refert, calcareos montes eti­

am sicco cheli statu, h umido semper aere circum veniri, pluvio autem gravibus plerumque nebulis totos im­

mergi. Denique et id certum , oves salis appetentissi- m as, cum pratis terram calcaream vestientibus impa­

scuntur, nullo salis desiderio teneri. Soussure quo­

que observavit, animalia in terra calcarea pascentia, ceteris paribus m ajora, et pinguiora esse, piuguiusquo

lac

26

.

lac praebere, quam quae pascua graniti incumbentia frequentant. Du H a m el

quoque

comperit , lignum ar­

boris , quod in terra calcarea crevit, firmius cssc, plus­

que carbonici in resolutione chcmica praebere, quum ejus, quod graniti innatum est.

L é Gentilhomme cultivaleur. Tom. 14. ch. io.

K aim nordamerihanisché Reise III. S. 5a.

P a lla s Reise durch R ussland I. p. í/p. II.p . 5yj^

ét aliis locis.

Ryschliow Reise durch Russland, S.

ioa.

Gontleman Magaziné, j

•. . • • ■ r ,: - ” _ t

Qualitas soli tum maxime prodest, cum suffragatur'etiam caeli status, cujus regionem, quam spectare debeant vineae, vetus est dissen­

sio , quibusdam maxime probantibus solis ortum , mox m eridiem ; aliis praecipuam positionem meridianam censentibus; nonnullis caeli plagam septentrionalem laudantibus, quod existiment vina Aquiloni prona magis exuberare. Nobis in universum cum

Columella praecipere optimum

visum est , ut nostro sub caelo m eridiano, aut mediae inter meridiem ,. et orientem plagae vi­

neta subjiciantur. Nam quae orienti advertuntur, gelicidiis, pruinisve infestantur, quae vero ad occidentem spectant, praeterquam quod tardum, et jam elanguescentem accipjant solem, frequen­

tibus pluviis, et grandinibus sunt obnoxia©i

propter

2 7

propter eruo cl

Virgilíus eam caeli regionem re-

Neve tibi aci solem vergant vineta cadentem.

Ceterum recte arbitratur

Plinius perpetuum

qrtidpiam in hoc praecipi non posse. A d soli naturam, ad loci ingenium , ad caeli cujusque mores dirigenda solertia est, ' *

i) Sole uvas tfo’n percoqui solum,' et em aturarí, Séd dulcedinem^etiám , ... et vires 6apere, adeo dubium npn est, vihiim generosum sit, calido-, se>u in­

ers, frigido sub axe natum esse, recte judicemus, eo- i que minus miremur, vites olim e Germania ad pro­

montorium bonae spei traductas vinum celeberrima fama illustre fundere, quod perpetua sit experientia, vini jucunditatem cum regione mutari. Quocirca etiam eadem in regione, quin eodem Saepe in colle tantum est in vinis discrimen, ut quae sub Austro sunt gene- . rosislsima, mutato loco vix nomini suo í-pspóndeant.

]Nec calor solum, sed lux etiam maximum eam in í’em adfert momentum.

Qconologia Toscana A n ell m agazzino Toscana, IV . Parlii

3

^.

• . 2) Felix etiam ceteroquin positio non ju vat, si vi- jiea.gelidis ab Aquilone ventis perflari, aut frigidis ab

occidente pluviis perlui, aut ab adverso forte monte, vel silva obumbrari possit. Apertos Bacchus amat colles. Meminisc agricolam oportet temperamentum , caloris non a sola caeli declinatione, sed vel maxime a diversis ad eundem effectum concurrentibus causis ae­

stimandum egse,

2) Qui-.

3

) Quidam praecipue montium im a,. quae a verti­

cibus .defluentem humum receperint, vel etiam valles >

quae fluminum a llu v ie, et inundationibus concreverint, aptas esse vineis asseverant. Sed his ego assentiri non possum, quod e x is tim e m e t vites tali in solo nimia alimentorum abundantia laborare, et uvas sole perco­

qui non posse et pruinis saepissime inuri.- Sed neo summa montium, et ardua loca vitis amat, estque col­

libus et mediae montium regioni semper amicissima»

4) propter paludes, camposque inundantibus sae­

pe aquis stagnatos vitis conseri noil amat, et plerum­

que vicino etiam nemore offenditur. Aestuosis tam en, aridisque collibus, qui praeterfluentibus imminent aquis, quorum liquido, et salubri vapore bené nutritur, optime respondet. In quam rem vina ad Danubium , Rhenum, NecarUm, et Mosellam nata testes sunt.

5

) Arbores pomiferae vitibus intersertae majus in vino damnum praebent, quam in fructibus reddant;

seu quod praecipuam succorum terrae partem ad se evocent, seii quod vites a sole obumbrent, easque.ilVi cremento suo opprimant-

§< ccLvnr.

Vinearum, ut olim, ita hoo etiam aevo nostro, plura genera esse comperymis, Aliae enim sunt vites, velut arbusculae' brevi crure sine adminiculo p er1 se stantes: deinde quae pe­

daminibus adnixae singulis jugis imponuntur:

eas canteriatas adpellant. T u m , quae arbo­

ribus adnectuntur, et arbustivae dicuntur. Mox quae defixis arundinibus, aut ridicis munitae

a3 -

pro

pro consuetudine regionum vel in orbem vin­

culis circumveniuntur, vel materiis per diversa ligatis in brachia componuntur : eas characatas veteres vocaverunt. Ultima est forma stratarum vitium , quae ab enata stirpe velut projectae per humum porriguntur. Sed hodie fere in totum vineae characatae apud nos ceteris praeferuntur*

Libet tamen nobis cum Rozier e vinitoribus sci­

scitari , an formám, modumgue vinearum,.quem

Sua

quisque in regione tenet, experimenLo pro­

batum : diabeánt, diligenterque exploraverint,

E i quid quaeque fe r a t regio, ei quid quaeque recuset p an contra morem regionis sequitti hanc

illamve staturam vitibus permittant ea solum de caussa, quod eam patribus suis, majorib.usque usurpatam velut haereditate acceperint ? i)

i) Si naturam vitium in consilium advocamus, dubium non est, eis arborem, jugumve maxime con­

venire, quoniam, ut ait C olu m ella, naturaliter iq sublime procedunt, tum et materias ampliores creant, et fructum aequaliter percoquunt. A t h i, quibus hu­

miles vites placent, arbustivis vineis eo maxime adver­

santur, quod quo altius vites a terra submoventur, eo minus caloris illiu s , quem solum rem ittit, accipiant, raroque fimetum perferant probe , 'ematuratum. Sed bis alii respondent, vitem , quemadmodum certo calo­

ris temperamento laetatu r, ita aestibus affligi; propter quod etiam ab antiquis praeceptum est, ut locis siccis calidisque''et apricis palmitibus uvae contegantur; et si parum pampinosa vitis 'est, advectis frondibus;' Cl inlér-

• ' ' dum

dum stram entis, fruotus muniatur. Quae res pampinato*

ris industriam plurimum exercere solet. Deinde igríoruié non possunt, fructus non tani caloribus, quam sole,' et leni aurae afflatu percoqui, eaqtiepropter uvas sub specularium munimentis, utcunque illis calor admini­

stretur, nunquam eam bonitatem capere, ad quam sub die perveniunt. Accedi, quod vineae arbustivae a fri­

goribus vernis plerumque sunt innoxiae , quia ventis n u llo . prohibente inspirantibus gelidus ros ante de ter*

gitur, quam solis orientis halitu afflari possit. Vote* ■ rura agricolationis professorum hoc erat praeceptum:

quanto bumidius est solum, et caelum , placidiores- q.ue venti, tanto est altius attollendum jugum. Nam laetitia vitium patitur, se celsius evocarif fructusque . submotus a terra mínü# putrescit, ipába, ő t' áíí^P^ar- ,ro, if& pctífú'^et dthnonio vinum non ut in calitte quaerit a qu am , sed solem 3 et hoc uno modo p er-, flatur veiitis, qui nebulam , e t rorem pestiferum cele'«

riter adsiccant, multumque ad deflorescendum, ct ad bonitatem vini conferunt. Rursus exilis terra, et acclivis, torrensque aestu, vel quae vehementibus pró- .cellis obnoxia est, humilius jugum poscit. Sed quae­

cumque haec est lis, e natura loci dirimenda est. Quo­

niam temperata suli Zona sol nunquam immodice, sae­

pe autem non satis aestuat, humilem potius, qiiam sublimeAi habere vitam vel calidis in regionibus u tile,_{- * ■ -}

t"-e»

^{. *v V, . •}

in frigidioribus étiam necessarium est, u t uva non di­

recto solum , sed remisso etiam a terra calore peni­

tus excoquatur. Altitudinis non idem ubique est modus, sed'pro vario caeli statu, natura soli, majo- reque vel minore terreni inclinatione varius.

*

‘1‘

Bemerkungen der Churpfalzischen phy sio. ökon.

Gesellschaft. VorAJahre 1770.1. Th. S. 226'. u n d S. 256.

' * '. • ... l' ' .

Gio

XI lo V lttorio Sederint Tra tta t6 della Coltiva- zione déllé V ili. » <

Abhandlung von dér bestén A rt die fVeine zil maciién. Vöm A b t Rozier S. iá and 169.

C A P U T T E R T I U M .

■» \ ^. • ^{. ..}

Db in stitu en d is novellis vineis.

^ ::f C

C u i vineta facere cordi est., praecipue caveat, ne alienae potius curae, quam suae credere ve->

lit, neve mercetur viviradicem , sed genus sur­

culi , probatissimum domi conserat; faciatque vitiarium , ex quo possit agrum vineis vestire.

Nam quae peregrina transferuntur semina, re­

formidant mutatam caeli locique . positionem.

Sed nec certam generositatis fidem pollicen­

tur, cum sit incertum, an is, qui conseverit e a , diligenter exploratum, probátumque ge­

nus surculi deposuerit. . Quamobrem biennii spatium longum esse minime existimandum est, intra quod utique tempestivitas seminum respondet, cum semper , ut d ix i, plurimum re­

tulerit exquisiti generis stirpem deposuisse. Post haec meminerit accurate locum vineis eligere : de quo,cum judicaverit, maximam diligentiam sciat adhibendam pastinationi, quam cum• per- •

"■ ■ .egerit ;