CAPUT SEXTUM,

155 2) Angii vaporarii quoddam génus commenti sunt , i* quo materia aestate' praeprimis caesa in sudorem

cogitur, spissaturque.

Beckmanns phys. ökonom. B ibliothek. IV. S. 107.

Du Roy Harbkesche, w ilde Baum sucht. 1. S. 264.

3

) Quidam etiam materiem, jiostquam siccata est, pigmentis, lixiviis, aut gummitione adversum humores, jgnesque durant. .

' Hamburger M agazin.. XX. S. /{

35

. Schived. Abhandl. I. ■' ' Linnés Reise durch S chanen. S. 89.

cet, sed hodie sicca recte paaefertur. „ Acer-

„

tí

confertis taleis, luto caminantur, accensa- que strue contis pungitur durescens calyx, atque ita sudorem emittit. “ Struem alii e jacen­

tibus taleis sternunt, alii e , stantibus erigunt;

sed illa huic praeferenda videtur. '

J. Beckmanns Anmerkungen liber die Verkohfung des HqIzbs , in d e n . Bemerkungen der C hurpfalsi- schen ökon. Gesellschcift. 1774.

5

^.

5

^o

3

^.

Ejusdem A n h itu n g zur Technolqgie. S. 272.

J. Ant. Scopoli Abhandlung vom Kohlenbrert- nen „ in der Abhcmdt. der. ökon. Gesellschcift zu Bern.

, 1771. 2les St. S. 1.

■ Abhandlung von Duhamel ini Schauplats der' , K iinsie, und llandwerke.

Abhandlungen der Petersburger ökónom. Gesell- schqft: IV. S. 1.

§. CGGXXVII.

Innumerae quondam arbores lixivi cineris causa sternebantur, quo factum, ut silvae ni­

mium rarescerent.- Sed nos ei usui non aliam materiam concedemus, quam quae seu sponte ex arboribus decidit, seu longo situ putrescere coepit, seu denique alium non habet quaestum.

Cineri utilissimae habentur .

Carpinus h e tu lu s , fcegus silv a tica

,

B etula a ln u s, et a lb a

,

s a li x

,

a c e r

,

fr a x in u s

,

u lm u s, et Sam buceus.

Schwed.

i56

Schwed. Ábhandl. III. V III. und X X L B.

Schriften dér Leipziger ahonomischen Societat, I. S .

311

^.

Memoires de V Academie des Sciences de Paris, 1767.

Linnéé B.eisc durch Schonen. S.

3

^19.

J . ‘ Beckmanns A n leitu n g zű r Techriologie. S. 282.

’ • ' ’ v ■ ■ ■ ' ■ . " ■ . i ■

§. CCCXXVTII. ; ■

E

larice gumnxi in Sibiria igne obtinetur,

árabico,'et senegallico qualitate non multo in­

ferius. Eadem incisa lentox-e resinoso m anat, quem venetam terebinthinam adpellant; nam graeca, sive cypxba e

Pistacia terebintho flixit.

Pix e pinu

picea, silvestri, et abiete vel spon­

te erum pit, Vel igne coquitur. Lignum conci­

sum furnis fervet: primus sudor aquae modo fluit, puriter resinosus; sequens

spiritus acidus lignorum dicitur , et--veh.it inutilis effunditur ■

tertius crassior picem fundit.

P a lla s Reise durch R u sslan d II. S. 127.

Linnés Reise durch Gothland. S. ig/f.

J. Beckmanns A n leitu n g zur Technologie. 265.

' CCCXXIX.

• ' . ■ i \

Cortex variarum arboruxn seu tincturis seu corio pex-fxciendo utilis est. Eum nos arboribus detrahi )non «inemus, praeterquaixt iis, quae

x 5y

se-sequente hieme ferro destinantur, neque preti- osum usum habent.

' , §,' CCCXXX, ■'

Glandariae silvae maximus est quaestus, eum uberem perfert fructum. Neque sués mo- I do glandibus crassescunt, sed et cohortales aves, et boves quoque, commolitis tamen, et cum adsueto pabulo confusis probe aluntur. Im- pastio pecudum in silvis , cumprimum arbores , eo ' processere , ut arrodi non possint, pretio

reditum domini multiplicat. • ,

t 5Ö

RE P E C U A R I A

srcsüsa

i § i

D E

Í I E P E G U A R Í A,

. • ' §. CO G X X X L ■ b _ . f .

ISÍon dubium, parandi, tuendique pedoris sci­

entiam rei rusticae.partem esse vel praecipuam, quoniam, ne singula persequar , sine armento­

rum adjumento, et copiosa stercoratione , quae e gregibus contingit, ne frumenta quidem nobis provenirent. Idcirco M.

Cato consulenti, quam

partem rei rusticae .exercendo celeriter locuple­

tari posset? respondit, si bene’ pascéret; rur- susque interroganti, quid deinde faciendo satis uberes fructus perceptifrus. esset? affirmavit, si mediocriter pasceret; denique eidem quaerenti, quodnam tertium jn agricolatione quaestuosum esset ? adseverasse traditur, si quis vel male pasceret. Quartum demum

Cicero a d jicit: si

araret.

§. cccxxxir. ■

Prima

Statim mundi aetate prim i jam ho­

minis filius alter agricola, et alter pastor e rat, de B,e P e c u a r . Tom. I L I* • . ; et

i6 a ’ ..

et post ipsos de antiquis 'illustrissimus quisque pastoritiam exercebat, hodie„vero apud quas-' dam gentes unum hoc usurpatur divitiarum ge-

’ nus; sed nostra consuetudine strenuissimus quis­

que ruricola pecoris curam cum agrorum cultu.

consociat.

. . . . ^{.. .}

§. cccxxxiii.

Cumconstetpecud.es omnes i e feris domes­

ticas effectas esse, non possumus testimonio nostro antiquos fraudare, quod utilissima quae­

que earum genera sibi adscivérint,. ad quae nullum deinceps aliud vel a prudentissimis pas­

toribus utiliter adjici -potuerit. Sive enim qua­

drupedes paramus in consortium operum : bo­

vem , equum, asinum., camelum seu dromeda­

rium asiaticorum , seu glamam americanorum, elephantem, tarandum, fidissimos adjutores habemus; seu ad cibum , et vestitum: nil o ve, capra, camelo pacas, sue praestantius; sive ad custbdiám: canis ét felis soli, satisfaciunt. E x his pimum coAstat oyes adsumtas, et propter, utilitatem et propter placiditatem*; sed bos in pecuaria maxima debet esse’ auctoritate, quo­

niam unus omnia et in labore, et in cib.o, et in vestitu quoque praestat; cujus tanta fuit apud antiquos veneratio, ut tam capitale esset _bo*

vena necasse, quam civem.

») A b s -

* ■

1) Absque dubitatione tenendum est, in omnibus animalibus, cujuscurique generis ullutn est placidum, ejusdem itivenirí, ét ferum,' et principio quaecunque domestica, é silvestribus, nec contra orta fuisse. Mi­

rum hanc opinionem doctissimo Celtio displicere potu­

isse. Neque cum vi im a g in a n d i, ita ille ^ neque cum.

ratione ferita tem illccm conciliare p ossum , quacum n on n u lli mundum in universum ortum fu isse a u tu ­ mant.. • --- Cum prim um ., non dico rev ela tio n i, sed creationifid.es constat j 'aequum est credere> in omni genere a n im alium prius fu is s e , quod perfe­

ctum , quam quod vitiosum est. - - - - Pro ove au­

tem speciatim id etiam f a c i t 3 qu od ejus m em oria cum exordio m undi co n fu n d itu r, constat que p rim i hom inis filiu m pastorem ovium fu isse . Sed vir doctissimus in eo fallitur, quod quae domestica simt animalia, feris perfectiora esse existim at, cum constet potius, quaecunque arte mansuefacta sunt, velut plan­

tas hortenses, a naturali sua bonitate multum desci­

visse, nec dubium sit, quaecunque in plurimas simili­

tudines transfigurantur , velujt omnia placida animalia, ea a primitiva sua natura longe discessisse. Quod au­

tem ovem in primis jám mundi inclinabilis cultam fu­

isse certum e st, nondum probat, eám tali et forma, et vellere fuisse, quali’ se, hodie nobis praebet; quod ea aetate lanificii inscia, lacte, pellibusque sat largum domino quaestum reddidit. - . ‘

I quadrupedi d i Sardegna. Sassári ijj^ .p a g . i3g.

2) Etiam nunc in locis nonnullis genera pecudum, ferarum 'sunt aliquot. De suibus (ita recte V arro) nemini ignotum, nisi qui apros n on'putat sues vócari.

De aliis major est difficultas. Equos feros in Sardinia, et Paissia reperiri, certa fides est. - Illis statura m inor,

L 2 quam

i 6 3 ;

164

quam domesticis, caput pro mole corporis magnum, aures praelongae , n ec. subrectae, sed in cervicem re­

flexae, pilus longus, et uudatim crispus, color jam ' murinus, jam ex helvo badius, fascia nigra a collo ad caudam per tergum decurrente, juba brevis, et crispa, capda nonnunquam fere bovilla, alias equina, sed ra-, ro pilo, brevique; velocitas quacunque major; feritas indomita, etiam in juvene ab uberibus matris avulso.

IJorum aliquos eum Pallas vidisset, de aliis multa fan- . do accepisset, in eam inclinatur sententiam, ut existi­

met ferorum, quos nuncupant, equorum diversa esse genera, quorutii aliud e domesticis fuga elapsis origi­

nem ducat, aliucl tota habitu a cicuratis adeo discre­

pet , ut prim itiva de stirpe feros equos esse, dubi­

tari vix p o ssit, aliud non equorum, sed ferorum asi­

norum., q\Aps onagros antiqui dixere, sit genus.

I quadrupedi d i Sardegna. pag.

3

.

Grrielins Reise durch Russlanü. I. S. 44. I I. S. 4.

P a lla s Reise durch Russland. I. S. z i i . u n d zya.

III. S. 217. u n d 5io. * '

Ejusd. spicilegia soologica. fasc. n . pag.

5

^.

J. Bechmanns phys. ökon, Bibliothek. II. S.

58

^g,

3

⁾ Boum familiam Urus ducit, a quo seu domesti—

cos, nostrates, seu gibberos indicos,, seu bisontes pro­

genitos essz,*Biiffbn verisimiliter disputat. Germania insignia quondam boum ferorum genera g e n u it, j u ­ batos bisontes, excellenticjue v i, et velocitate uros.

PLIN. lita. 8. cap. i

5

. Non longum est, quod in An- • glia esse desierint; in Polonia et contermina illi Transil- vania hodiedum reperiri feruntur.

Buffonhistoirenaturelle'. Tóm. III. de V edition in 800. pag.

458

^..

British. Zoology. London. 1768. in 8vo.

4

^{) '»-Pri-:}

' . i6 5

4) „ Primus inter nuperos B uffbnius desöripto Miismone, ciüem (R ajo dubium) etiámnum alunt

„ Sardinia, Corsica, Italiaeque, et Graeciae alpes , et

„ quem jam P lin iu s ( lib. 8. cap.

49

^{■ )} H isp an iae, at- M que Corsicae esse non m axim e absim ilem pecori

„ ssripscrat, pluresque inter antiquos passim pro ariete ,, fero habuerant, rem extra dubium posuit, docuitque

„ rectissime-, ipsum illud animal ipsissimam esse oi em

„ spontaneam in fero statu , cujus progenies ciomita,

„ e t humana tyrannide «depravata in mitissimum, im-

„ belle, et imbecille pecus tandem degeneravit, sup- ,, pressoque passim ,' per •influxum climatis et culturae ,, pilo in lanam luxuriavit. “ ita Vallas. Musmon, sub argulidis vocabulo a Gmelino seniore jam descriptus, animal in apricis Asiae montibus hodiedum perfrequens, magnitudine est cervae minoris, capite illi arietum-si­

mili; cornibus in mare ntaximis, . rugosis, .extrorsum vergentibus, et in spiram fo rtis, in foemina magis ere­

ctis, fere ancipitibus, minoribus; cauda perexigua, piL lo per aestatem brevissimo, cinereo, per (hiemem lon­

giore, varjoque, per gulam nempe et collum inferius . gryseo - cinereo, per cervicem et dorsum ferrugineo- gryseo. Animal est timidum potius, quam ferum , le- vique momento mansuescit, ijvpud Persas,' et Tureas, Gmelino teste, ovis ferae nomen habet, Russis vero in Sibiria ovis jam campestris ( Stepnoi B aran n ) jam rupestris (Iiamenrioi Barann) jam fera dicitur. In Sar­

dinia et Corsica nasci arietes, qui pro lana pilum ca­

prinum producunt, quos musnfones vocitent, jam Stra­

bo refert, nec dubium, hodiedum arietes ejusmodi fe­

ros in Sardinia repeviri, musmonesque adpellari, sed quoniam foeminae cornibus constanter carent, diver­

sum ab argalide, et musmóne veterum - genus facere videntur, cujus accuratiorem descriptionem avide ex­

spectamus. ‘ Bufforz

i6 $ ■

P uffon liistoire naturelle. IIT. pcig. 490.

Gmelins (sen.) Reise clurch Sibirien. I, S._{' ' < 1 _ •}

368

^, _t

Novi commentarii Petropólitani. IV . p.

388

^{, .}

Pallas spicilegia. Zoologica• Fasc. 11.

• Gmelins (jun.).Reise clurchRussland. III,pag. 48ÉÍL I quadrupedi di sardegnU.pag. 111.

5

) Capras.domesticas rton ab Ib ice,:velut quibusn dam placuit, sed a peculiari caprae ferae montanae genere, quod aegagrüm appellat, ortaS esse, Pedias existimat; quod animal primum Kdmpfer sub capricer- vae nomine, dein vero junior Gmelinus descripsit, ati que non in Caucasi solum, Taurique jugis, sed in eiti ropaeis quoque alpibus-vivere, verisimile est.

P a lla s spicilegia zoologica, fa s c, 11. pag.

3

^{j . ,}

Kampfer amaenitates exoticae, pag. jg2. 3g8.

Gmelins Reise durch Russland. I li. SI,

4

^g

3

-6

) ,, Canunt fera stirps hucusque apud Zoologos

„ omnes dubia mansit , idque nullam aliam ob causam,

„ quam quod Lupus aureus Kampferi copiosissimum s „ in oriente animal, imperfecte fuit cognitum. Vidi

„ illum vivum Londini, et non solum habitu, et forma

„ tota canibus villaticis gracilioribus, et proceris, qua-

„ les Calmucci vulgo alunt, simillimum, sed et inclinat

„ tionibus atque moribus cani familiari simillimum esse

„ non sine admiratione observavi. Homini etiam facil-

„ lirne adsuescit, nunquam , uti lupus, et vulpes cicurq*

„ ti, infidi animi signa,edens, lustjsve cruentans; ca-

„ nes non fugit, sed cum jis colludit. Vöcem desi- . „ derii caninae simillimam habet ; homini cauda eodem ,

„ modo adblanditur, et in dorstim provolvi, atque ma- 5, nibus demulceri .amat. été. “ Pallas Spic, Z ool, Fasc. 11. “pag. i f i n nota,

■ •- • • i' - f '• •

, ' , ' 7^{) ^ '}

7) Felem silvestrem, ánimal nostris ín silvis haud infrequens, nondum satis accurate descriptum habemus.

Dubium tamen non videtur, illam domesticarum felium omnium parentem esse.

C A P U T P R I M U M .

De parandis et tuendis pecoribus universe,

'/■ : :'■ > ■ , £; §. ;■ cccxxxiv, 'V.V

S i copiosa agricolae pabulorum sit facultas, eorum praecipue, quae per hiemem pecori sint praesidio, si chortem amplam, aedes te­

ctas, laxasque habeat , si, quibus in rebus ipse interessé non potest, famulorum fid em , atque scientiam supponere absque periculo queat, re­

ctius pecora domi suae nata educaverit, quam emerit aliena. ; Praeterquam enim , quod in conscientiam emtoris vix cadere possunt, si qua sunt in pecore vitiosa, , non minimum refert scire, et qua sint origine nata , et qualiter in eam aetatem educta, et quibus sint moribus, quo ve ingenio ?

■ J/-;/ :vV. ' C C C X X X Y . V

■ : . •• .... \ ■

In' emendis autem pecoribus haec

prheci-pue sequemur. Primum , persuasum habeamus,

majorem, esse reditum largo, bonoque pabulo

-.'■ •'r-'' ■.; j e pati» ' .■

e paucis pecoribus* quam parco e plurimis. De*

inde curabimus (ni aliter competat) indigena potius, quam . peregrina mercari. Illa enim , velnt

Columella de bobus recte observat, ne­

que aquae, nec pabuli, nec caeli mutatione tentantur, neque infestantur conditione regio­

nis,- sicut illa, qpae' e x ■ planis et compestribus locis in montana, et aspera perducta sunt, vel ex montanis in campestria^ Itaque etiam cum cogimur ex longinquo pecora arcessere ,' caven­

dum est, ut ex- similibus patriis locis traducan­

tur. Videndum - etiam , in quem potissimum usum pecus destinemus. Nam

peritus belli cilios^éqübs eligit, atque a lit

,

ac docet: aliter

•quadrigarius, ac desultor. Neque idem

,

qui vectarios facere vult, ad ephippium, aut ad praedam quod ut ibi ad castret habere volunt acres, si contra in viis habere malunt placidos,

VARRO ljb. 2. cap. 7. Scire etiam oportet, quá aetate quamque pecudem parare , habere- que expediat; quoniam fere prima aetas omnis pecoris, et extrema, inutilis habetur , praeter*

quam in iis , quae ad cultrum emuntur. For­

ma sint decora, n e, si famulis displiceant,, se­

gniter administrentur; magnitudine mediocri, quod nec vasta esse deceat, nec minuta, atque utraque Ut a magnitudine , 'ita a qualitate quo­

que feri sui generis discedant; colore a conge­

neri-i68

neríbus nondum mansuefactis minime abluden­

te; prae primis vero indole placida et tracta­

bili, qupniam, quae facile iras concipiunt, nunquam mansuescunt. .

. i) In n u m e ro p e c o r u m d e fin ie n d o p r im a e st r a tio p a b u li , q u o n ia m , u t d i x i , u tilita s n o n n u m e r o , sed la r­

g it a t i, q u a lit a t iq u e a lim e n to ru m r e s p o n d e t. A l t e r a est co n s id e ra tio m ód i a r v o r u m i n iis*, q u a e ad o p u s p a ra n ­ t u r . (i§. i i 2. 3. ) N e c n ih il r e f é r t p e r p e n s u m , explora-;

tu m q u e h a b e r e , q u a c o p ia s t e r c u s a g r is a d m in is tr a ri .c o n v e n ia t; q u a e re s t a n ti e s t , u t p h ilo s o p h u s a g r ic o la sa g in a rio s a liq u o t b o v e s p a e n e n u llo , p r a e te r q u a m s te r ­ c o ris e m o lu m e n to la r g it e r alen d o s s ib i.e s s e d u c e r e t. :■

Die ly irth sc h a ft eines, philosophischen Bauers 3 entioorfen von H. C. H irzel, in den A bhandhingeh der naturforschenden G eselhchaft in Ziirch. I. S.3g5.

2) A e t a s e q u o r u m , e t c o rn u to r u m e tia m p e c o r u m e d e n tib u s c o g n o s c itu r . E q u u s h a b e t d e n te s in c is o r e s 1 2 , n e m p e 6 in m a x illa s u p e r i o r e , e t to tid e m in in fe rio ­ r e , m o la re s 2 4 , can in o s 4- B o s , e t u n i v e r s e • ru m in a n s, tia o m n ia in c is o r e s d en tes in so la in fe r io r e m a x illa h a ­ b e n t n u m e ro 8 , can in o s n u l l o s , m o la re s 24. E q u is b i­

m is e t 6 m e n s iu m m ed ii cientes s u p e r io r e s c a d u n t ,'q u o s la c te n te s v o c a n t , in q u o r u m lo c u m n o n m u lto p o s t n o v i s u c c e d u n t , n ig r a c a v it a t e in m e d ie ta te n o ta ti.

C u m q u a rtu m a n n u m a g e r e c o e p e r u n t , d e c id e n tib u s h i s , q ú i p ro x im i a m ecliis s u n t , a lio s n ig r e d in e .n o ta to s s u p p o n u n t. Q u a r to gn n o p e r a c to e x tre m o s in c is o r e s no.vis su p p len t... . S e p tim o an n o o m n es e x p le n t a e q u a ­ l i t e r : o c ta v o n ig re d o d is p a r e t , n e c p o s t e a q u o t a n n o ru m s in t , s c ir i ad fidem p o t e s t , n is i sig h is a li i s , q u a e u s u s

v;■■ , f- :V ^ A ;. e d o .

. l 6 9

e d o cu it. D ecim o n a m q u e a m id - te m p o ra c a v a r i in ci­

p iu n t , et su p e rc ilia n o n n u n q u a m ca n e sce re . P ie r i q u e a d s e r u n t, dom itis e t freno,, adstietis a n im alib u s r u g a s , q u ae .in la b ris su n t s u p e r io r ib u s , c o m p u ta n d a s , in co r­

n u tis au teu i a n n u lo s , q u i co rn u a -p ro xim e ad fro n te m am b iu n t. S ed h á e c , a lia q u e ce rta m fidem n on h aben t.

B o v e s , o v e s q u e , q u a e anim alia in so la in fe rio re m a x illa o cto n o s d en tes in ciso re s h a b e n t , m edios m u ta n t , cu m 10 m en sium s u n t , b im i m ed iis p r o x im o s , trim i i ll o s , q u i s e q u u n tu r , et p o strem o s p o st q u a rtu m an n u m . Solis su ib u s d e n te s n u n q u a m d e cid u n t.

Erxlebens Einfoilung in die, Vieharzneykunst.

Abilgctard Vnterricht. von P fereden, ' K ulién, Schafen eta.

V iteis Vnterricht in cler Vieharzneykunst. ,

3) In i n u llo a n im aliu m g e n e r e , ^praeterquam in d o m e s tic is , co lo r p ili v a r ia r e c o n s u e v it, n isi fo r te in p a u cis q u ib u sd am g e n e r ib u s , q u a e su b frig id o a x e , cu m a e stiv u m d im isere p i l u m , cand idissim e p e r h ie ­ m em v e s tiu n tu r . C a u s a eju s a e stiv u m in te r e t h ib e r ­ nu m p ilu m d ifferen tia e fe re a d h u c ig n o ta e s t : n am frig u s ; p a ru m eam in rem c o n fe r r e , v e ris im ile v id e t u r ; qű ó- niam e ju s n a tu ra e an im alia etiam , calid o in c u b ili p e r h iem em d ealb a n tu r. Gmelin e x is tim a v it s u c c o ru m n a ­ tiv o ru m . ob cib o ru m in o p ia m , p e n u r i a , e t m ac ie a n i­

m alia d e c o lo ra ri.' F a lla s co n tra o p p o n it, q u o d h ib e r ­ n u s p ilu s non h ie m e , sed au tu m n o e x e u n t e , cu m m a­

x im e p in g u e s c u n t c o r p o r a , su b n a sca tu r. D o c e re t a ­ m en d e b u e ra t v ir c la r is s im u s ; sin tn e p i l i , cu m pi’im üm e co rp o re e m ic a n t, a lb i, an c o n tra e c o lo r a tis , u t s u n t n a tu r a lite r , >per g ra d u s ca n e scu n t. Nam s i , q u o d E l­

iis ad H u d sc n is fre tu m o b s e r v a v it, p ilu s h ib e r n u s e fu s c o , q u a lis a u tu m n o e x iit , tem p o re d eco lo r e v a d it ,

.

non-íyó '

p o n n ih íl h iem i trib u e n d u m v id e t u r . M a c ie m a u t e m , la n g u o re m q u e c o r p o r is , e t t r is tit ia m in m u lt ip lic a n d o , e t em olliendo p ilo n o n m in im u m -v a l e r e , p lu r im is e x p e ­ rim e n tis se u in h o m in ib u s c a r e e r e c la u s is , s e u , in a n i­

m a n tib u s n o tu m e s t. P r o p t e r q u o d T a r t a r i in S ib ir ia v u lp e s p e r h iem is fr ig o r a e' fo v e is e x t r a c t a s fam e , sa e ­ p e etiam p r a e fr a c t i c r u ris d o lo re e m a c ia n t, u t p ili d e n ­ s e n t u r , et m o lle s c a n t. i n to tu m d u b ita n d u m n on est , u t c u t is , ita p ilo r u m co lo re m to tiu s c o r p o r is te m p e r a ­ m en to r e s p o n d e r e , v a r ie ta te m q u e - c o lo r u m , eo dem in a n im a liu m g e n e re n o n a m b ig u u m d e b ilita ta e t o t iu s s t ir ­ p is in d iciu m esse. In d o m e s ticis p e c o r ib u s o m n ib u s p ra e te rq u a m in o v ib u s ,,a lb e d o u n iv e r s e d a m n a t u r , ta n ­ to q u e q u o d v is d e b iliu s - c e n s e t u r , q u a n to n ia g is a 0o- lo r e co n g e n e ru m fe ro ru m d is ce d it. O b s e r v a t u m q u o ­ q u e t r a d it u r , alb as p e c u d e s p r a e c e t e r is l u e c o r d p i .

Gmelins Beise clurch Russlcmdv 1. S. 38. B allas novae species quadrupedum e g liriu m or­

dine. pag. 8.

Ejusdem Spicilegia Zoologica. Fuse. II.

4) . N e c p o s tre m a in d e lig e n d o p e c o r e e s t c o rn u u m

^ a tio , qu o n iam , u t - a r b o r e s p o m ife ra e in in u t ile s r a ­ m o s , ita ‘c o rp o r a a n im aliu m m- c o rn u a e t u n g u la s e lu ­ x u r ia n t u r , m in u s q u e in fr u c t u re d d u n t. O p tim a e q u a e ­ v i s , ac fe ra cissim a e lie lv e tia e Vaccae m o d ic is p ro m ole c o rp o ris s u n t c o r n ib u s ; sard ae c o n t r a , cu m in e x ig u o co rp o re p r a e c e ls a g e r u n t c o r n u a , so lo ta n tu m v e r e ad ten u em m u lc tra m u tile s su n t.

I quadrupedi d i Sardegna. p a g .F j.

§. CCCXXXVI.

Sed haec sequemur, si pecus ea in regione , quam incolimus, probum est. Nana si a vir-*

tute

tute, et qualitate sua degeneravit, primum cu­

rabimus, ut seu, quae indigena sunt, bona cu­

ra nobilitentur, seu extranea, quae certam bo­

ri itatis fidem habent, inducantur; deinde , quo­

niam negligentiam pecudes Uon sustinent , ni­

hil non agemus, ut quae usu probatae fuerint,

perennentur. ■ '

i ) Q u o ’ a n im alia n a tu ra li q u ad am m a lig n ita te d e­

s c is c a n t, a tq u e a m a te rn a non ta n tu m q u a li t a t e , sed etiam fo rm a d e g e n e r e n t , non. u n a , e st ca u sa . S a e p e v itiu m fo r tu ito 'c o n tra c tu m -.a p a r e n tib u s , in scfboles t r a d u c it u r , a quibus- deinde n o v a , n u m e r o s a q u e 'e x it p ro g e n ie s p r im a e o rig in i p r o r s u s d is s im ilis , sa e p e m u ­ t a ta Caeli co n d itio n e c o rp o ra in aliam sim ilitu d in e m tra n s fig u r a n tu r; saep issim e a lim e n to r u m , e t , a q u a r u m q u a lit a t e , im m o d icis a e s t ib u s , a u t co n tra fr ig o r ib u s , ip sa adeo s e r v it u t e , im p ro b ita te la b o r u m , et in co n - g ru o tra c ta tio n is m odo le n ta n tu r.

s ) F re q u e n te r e g o a g r ic o la s , cu m p e c o ra in d ig e n a cum alien is c o n te n d u n t, m oclicu m qu e ex iis q u a e s tu m l u c r o , q u o d -a lia e g e n te s e su is c a p iu n t , o p p o n u n t, ca e li n o stri co n d itio n e m , e t p a s c u a , q u ae n o n n isi h e r ­ b a s qu o tid ian as fe rre p o s s in t, in cu sare audio , ta n q u a m ,si p ecu d es non n o s tro vitio , sed n e ce ssita te d e scisca n t.

S e d h i accu satio n em in s tr u u n t u t in v id io s is s im a m , ita p le r u m q u e falsissim am . H a e c e n im , qu ae ja m n o b is c o n s u e v e r e , p e cu d u m gen era tem p eratam ca e li r e g io ­ nem n a tu ra lite r in c o lu n t , m e liu sq u e fr ig o r a ,

quam

calo res, su s tin e n t , p r o p te r quod/ illa etiam in h a c m u n ­ d i d e clin a tio n e b o n a c u ra riit m inu s ab o p tim is q u i­

b u s v is p ro c e d e re -videmus. Sed m alu m u s caelum ' in'

• i ' in v

i-, .172

' 1 / 3 in v id ia e s s e , q u a m n o stra m n e g lig e n tia n i fa te r i. J u v a ­ b it rem exem p lis illu s tr a r e . „ P e c o r a ( i t a B a r o liar-

„ leman o b s e r v a t ) a tq u e in h is p r a e c ip u e e q u i in O c-

„ lan dia statu ra., s u n t m o d ica. I n c a u s a s u n t a rid a ,

„ a tq u e ad so le m a p e rta p a s c u a eo c e r t i u s , q u o d a d p a-

„ r e a t p e c o ra tan to m in o ra e s s e , q u a n to d e te r iu s p as- ,, c u n tu r . N am q u a r e g io ad m e rid ie m v e r g i t i q u a-

„ q u e p a rte pVata la e t it ia so li d e n s o , a lt o q u e g ra m in e

„ v e s tiu n tu r ,' e q u o s a lit neo s ta tu r V c o r p o r is , n e c v i-

„ r ib u s q u ib u s v is e x t e r is in fe rio re s q u a e r e s in D a n i a

„ q u o q u e , H o isa tia , G e r m a n ia u n iv e r s a , A n g lia , G a llia -

„ q u e ce rtissim a e s t ; q u o d n e m o n e s c i a t , 's ta tu r a m bo-

„ v illi a e q u e , ac e q u in i p e c o r is cu m r e g io n e m u ta r i, es<*

„ S e q u e la e t is , et p in g u ib u s p a s c u is p r o c e r a m , h u m ile m

„ s ic c is , e t a re n tib u s . In H o lla n d ia s e d u la p r k to r tim

„ c u ltu r a eo p e c o rn m m o les Jam p r o c e s s it, u t p a e n e im -

„ m o d ica s i t , e t ja m c o e rce n d a v id e a tu r . E x is tim o ig i t u r

„ sim ile s a p u d n o s ca u sa s sim ile s e tia m re s e ffe c ta s da-

„ r e d e b e re ; n e e d u b iu r a m ih i v i d e t u r , F r is o n e s e q u o s ,

„ s i iu O e la n d ia tn co lo n iam d u c e r e n t , in o e la n d ic o s ,

„ h o s co n tra in F r is ia in p r a e c e ls o s a b itu ro s . tc S im ilia h is s u n t , q u a e d o ctissim u s C etti de sa rd o e x i l i , ste ri- liq u e p e c o re d is p u ta t. „ B q v illu m p e c u s , i t a i l l e , mu*

„ le re sp o n d e t h o m in i, q u o n ia m 'm a le a b h o m in e cu ra*

„ tu r . N am n e q u e p a s c i t u r , n e q u e s u b t e c t u m recx- .

„■ p itu r . P a s t o r , p o stq u a m p a c tio n e e u m d o m in o fa c ta a rm e n tu m , q u a u tile s ib i V id e t u r , e x e g i t , non a lia n i

„ deincep s a d h ib e t c u r a m , q u a m n e fu g a d ila b a tu r .

„ P r a t a ib i n o n a lia s u n t , q u a m n a t u r a lia ; r i g a t i o ;

„ s e m in a tio , in s ta u ra tio p r a to ru m v o c a b u la s u n t in iis

„ lo c is in a u d ita : n u llu s u n q u a m p r a t is fb e n is e c a in d u -

„ c i t u r , n u llu m in m etam e x s t r u it u r f o e m u n .Caelum ,, p e c o r ib u s p ro te c to e s t , p r o a lim e n to m a c r a , te n u is -

„ q u e h e r b a , q u a m a rid is in c a m p is a e g r e c a r p u n t . V e r

• ■ ■ ■ ■ r •’ '• m

In document Elementa rei rusticae in usum academiarum Regni Hungaricae (Pldal 173-200)