In nova mutatas describam corpora formas, coelicolum nostris adsint pia numina coeptis.
Sambucus toto dariis notissimus orbe dotibus ingenii, Phoebi carissima proles, Pannoniae gratum miseranda in sorte levamen, aligeri rapidos sensisse cupidinis ignes
Christinae fertur, placido irretitus amore.
Pulchrior e reliquis fuerat Christina puellis, quas Fabiana potens altum nutriebat ad Istrum, relligiosa, domus curatrix, blanda, modesta.
Sensit et ipsa novos iuvenili in pectore motus, inscia quid Veneris possint crudelia tela.
Non celatur amor. Pater istos conspicit ignes, par fore coniugium sperat taedasque iugales, fallere nec potuit spes haec concepta parentem.
Castus eos inter thalamo dignusque sacrato
coeptus amor fuerat, pudor hos nisi stultus utrinque
137
perderet, indignam pareretque modestia mortem.
Colloquium fugiunt hominum spectante caterva, colloquium cupiunt soli, turbisque remotis, ut de coniugio faciant solennia verba.
Constituunt pariter, cum sol condetur in umbras, ad fontem sacrum veniant, qui murmure parvo in nemore umbroso viridantes irrigat herbas.
Arbor ibi sambucus erat depressa racemis tunc niveis, gestans sublimes vertice frondes.
Qui prior hanc subter veniet, meditetur amores et cupide absentem praesens expectet amantem.
Pacta placent. Vix illa loqui potuere modesto ore, tamen sanctis adduntur et oscula pactis.
Exoptant, celeres Phaebus submergat ut axes, Hesperus et rutilo splendens procedat Olympo.
Aedibus egreditur furtim Christina paternis, tutior ut via sit, vestes induta viriles
saepe deos orat, placidi comitentur euntem.
Fallit custodes urbis portasque relinquit et sacri fontis gelidas properavit ad undas.
Velocem faciebat amor, consedit in umbra et fontem prope somniferum decurrere rivum aspicit et pulchro naturae munere gaudet.
Sambuci frondes niveos carpitque racemos, longe aliam volvens Sambucum pectore, et arbor nomine cara fuit desideriumque fovebat.
Ecce ferox cervus duro ex certamine victor advenit, ora fero gestat madefacta cruore, auget ei magnum rabiosa libido furorem.
Rancores Christina feros, spiramina crebra percipit, ex humeris longos deturbat amictus et celeri cursu sese in vepreta recondit, spina licet teneras violaret cuspide plantas.
Cervus atrox longas conspurcat pulvere vestes, cornibus et validis partes distendit in omnes, humanos veluti furiosus conterat artus, foeminei sexus iucundos sensit odores.
Deinde sitim intensam vicino in fonte levabat, veste super lacera defessaque membra reponit.
Austriaci iuvenes setis horrentibus aprum invasere canum vigili properante caterva;
Non globus hunc potuit bombarda emissus acuta, sternere nec poterant solido venabula ferro, retia dente suo ceu putrida fila secabat.
65
Indefessa manus iuvenum turbaeque latrantum attamen hunc hostem poterant superare ferocem, nox venatorum si non obsisteret ausis
et sylvam tenebris subito involvisset opacis.
Ad notum fontem tendit quoque vulnificus sus, pellat ut unda sitim numerosaque vulnera mundet.
Hic pugna exoritur, cervus sua cornua pugnax exerit et saevum crudelis fertur in hostem.
Contra aper obliquis horrendos dentibus ictus, fulmina ceu veniunt concussis nubibus, infert;
ob fontem sacrum geritur crudele duellum.
Viderit ac si quis turrita ad moenia Troiae, Hector ut infractum valide oppugnarit Achillem, si mihi parva tamen fas est componere magnis.
Interea Sambucus adest spe plenus inani, somniat et vigilans Christinae semper amores.
Exaudit fremitus, audit strepitusque ferarum, conflictus duros, Christinam nec videt usquam, Christinae potuit nullas audire querelas.
Plenus amor curae. Ferro perrumpere mens est, ut videat, tantis utrum Christina periclis
angitur, an liceat fido succurrere amanti, aut simul una duos morientes auferat hora.
Quod si forte graves sensit Christina tumultus et fuga velocem nemora in tutissima duxit, aut ignara viae demissis errat in agris,
tardior aut nondum venit venturaque post est, sollicitam cruciat dubia haec sententia mentem.
Et subito approperant hostes, iam proximus illis Sambucus fuerat, sed nox protexit euntem.
Insiluit ramis, quae stabat proxima fagi, spectat et, an Christina feris pugnacibus adsit,
gaudet abesse, tamen praesens quoque vellet ut esset.
In latus extensis cervus se comibus offert, dente subintrat aper spumanti grunnit et ore.
Nunc utrinque quies, nunc implacabile bellum, donec equos roseis validos Aurora quadrigis iungeret, infensum lectum pertaesa mariti.
Tunc audire datum crebros in valle latratus.
Sic cessere ferae, sic horrida pugna diremta.
Mox Sambucus adest, Christinam clamitat, audit an referat quicquam, solitum responderat Echo.
Ad fontem passim maculatas sanguine vestes ut videt, attonitus stetit et vox faucibus haesit.
139
Agnoscit vestes. Mea te Christina peremi, exclamat, iussi cur, huc ut nocte venires.
Cur ego tardus eram? Sum funere dignior isto.
Crudeles, en, nostra ferae sunt membra, cruento no quae nunc Christinam, me, me discerpite rictu,
sit thorus iste idem nobis, cum non datur alter.
Attollit vestes fallaci sanguine tinctas,
tingit at ipse tamen lacrymis, dat oscula multa.
Vos, ait, et nostro iam iam quoque sanguine tingam, iis Arripit et forti sub pectore condidit ensem,
qua cor vitales humanum praeparat auras.
Exilit inde eruor, ceu quondam victima caesa sanguine ferventi sacratas polluit aras.
Sambucus vicina suas hoc sanguine baccas
1 2 0 tinxit et has atro semper mutata colore
gignet et aeternum Sambucus nomen habebit.
Ista deos tetigit caedes et noxius error dilectique viri tristes miserantur amores, efficiunt, ut et ipse sui mox nominis arbor 125 fiat, et exoritur divorum numine radix
ex pedibus, durus vestit praecordia cortex, brachia quae fuerant, cernuntur in arbore rami, in frondes abeunt pili. Christina rubentem ut videt auroram, tota quam nocte vocabat, 130 vepretum linquit tacito et perterrita gressu
progreditur nec Sambuco quid dulcius optat.
Optat ei longae noctis narrare pericla, optat eum noctis recitantem audire pericla, optat, ut ad fontem iam suavi in rore sederet, 135 si tamen ante ferae cessissent. Ast ubi fonti
vix vicina foret, foedatum sanguine fontem aspicit et nigras miratur in arbore baccas,
sanguine adhuc calidas, pariter nova quae sit et arbor moesta, stupet. Nondum Sambuci cortice vultus i« tectus erat, videt ipsa oculos, videt ora pavescens,
exclamat: Quod te adversum mihi numen ademit?
An nomen fatale tibi fuit arboris? Eheu, Te Christina vocat tua, quo Sambuce recedis?
Christinae ad nomen sua lumina clausa levasse 145 dicitur extremum, quae postea cortice texit.
Me, Sambuce, fugis? clamat. Num pugna ferarum mortis causa tuae, manus aut tua, vis ne latronum, an crudelis amor? Mihi sint haec omnia causa funeris et nostri, sine te mihi vivere mors est.
140
150
155
160
165
170
175
180
Vos, nemorum divi, nostras audite querelas!
iamque periturae non sint haec irrita vota, Sambucum cupidis semper complectar ut ulnis, iungat et una duos aeterno copula nexu!
Dixit et involvit lethalem in pectore cultrum, turgidulae qua dependent utrinque mamillae, et cito Sambucum prendit morientibus ulnis tingit et iste eruor madidas aspergine baccas.
Vota deos movere, statim mutatur amatae arboris in formam, manet et coniuncta sodali:
una fit ex binis diis sic mandantibus arbor.
Addit et ista Deus: Divino foedere iunctos solvere nullus homo tentet, iam germina parva arbore tam mira crescant, sit pulchra propago Sambuci, castos soboles testetur amores.
Casta Deus mens est, castorum diligit ignes.
Affirmabat idem simul omnis turba deorum.
Vos, precor, o divi, qui transmutastis et illos, aeternum maneat densis haec frondibus arbor, sentiat aeterni felicia tempora veris.
Non imbres laedant, parcant et fulmina dira, frigora non perimant, urat nec Sirius ardens, non agitet Boreas, nec saevis imbribus Austri, non illam laceret cultris temeraria turba.
Fistula si tereti sculpetur consona ramo, in triviis qua pastores oviumque magistri incultos madidi vino modulantur amores, Pan, deus Arcadiae, tua cum sit rure potestas, fac, precor, agresti Sambucum carmine cantent, ut crudelis amor miseros extinxit amantes, arbor ut hinc fuerit nutu formata deorum.
Sambucum decet haec, decet haec quoque gratia divos.
Cantent, coniugium praegnans est fructibus arbor.
141