Válasz a március 15-én kapott levélre: adalék a Succinctúnak pap- és szer/ctcsorvosokkal foglalkozó cikkelyei
hez. saját, részben nyomtatásban is megjelent kutatásaira alapozva.
Excellentissimo, Clarissimo Doctissimoque Viro et Domino Stephano Weszpremi Philosophiae et Saluberrimae Medicinae Doctori,
ac Ordinario Physico Liberae Regiaeque Civitatis Debrecinensis
Balthasar Adamus Kerchelich Senior Canonicus Cathedralis Ecclesiae Zagrabiensis Salutem Omneque bonum.
Idibus Martii tulit ad me tabellarius, humanitate plenam epistolam TUAM. Haec varios meos excitavit affectus. Solatii primum; dum perspexi progressus literarios illustrandaeque patriae studium, augeri quotidie in Hungária. Tum doloris: quod is tantusque non sim, neque esse possim; qualem, ex bono animo TUO, me, abs TE supponi indicasti. Displicuit porro: cum memoratorum virorum in Zagrabiensis Ecclesiae Historia, demonstrationem exigebas.278 Mira res! Scriptis per claustrales saepe somniis; saepe im aginationibus ea fides est, ut in dubium vocare aliquid, nefas existimetur; ab Ecclesiasticis vero et Laicis scriptoribus demonstratio praetenditur; cum nihilominus ars fingendi et falsas procudendi litteras, a Monachis inventa propagataque sit; uti deploraret Bernardus Epistola 7. Item 284.
et 298. editionis Parisiensis anni 1658. Mabillonius quoque de re Diplomatica, Liber 1.
caput 6.27y Abbas Langlet[!] de Fresnoy;280 quinimo leges nostrae municipales. Vide XL. et XII. Articulos anni 1486. Ego ipse tot falsa deprehendi; oppugnabar at tamen ex suspectis falsisque illis; quia a Religiosis ut ajunt viris suppositis. De hoc gentis nostrae praejudicio, reliqua inter, fatus sum in Praefatione operis De Regnis Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae Notitiae Praeliminares;281 at gratis, eheu! Finis meus non fuerat, nominatos Viros demonstrare per instrumenta; verum lectos compertosque in authenticis documentis, referre, ut inde temporum varietates firmarentur. Putabam haec sufficere, cum ego tantum distem ab Epocha recensitorum Medicorum, ut nomina eorum ne fingere valuissem, nisi eorum Titulos
do-cumenta publica suppeditassent. Sinceritatem meam satis Notitiae Praeliminares; et jurata quae adhuc habebam officia testari deberent. Verum ex infelici sorte, non unum, sed plures Thomas expertus sum. Interim memor eorum quae pagina 498 in Notitiis Praeliminaribus indulsi, negare nequeo, quae exigis.
Priusquam vero. Votis TUIS respondeam, ignorare TE non existimo: Primo, Penes clerum olim stetisse Magisterium; ac in cathedralibus Ecclesiis ubivis Magistros Canonicos extitisse.
Qua de re in edita 1770 explanatione de Officio Archidiaconi disserui.282 2. Subjectis Sacrae Coronae Nationibus, ad physica genium defuisse, ut ideo clerus, fors prae Theologicis, juri et medicinae tanquam Scientiis utilioribus vacaverit. Legi ergo Bononiae in Matricula et Albis Collegiorum tot numero canonicos, qui unice studiis his fuere dediti. 3. Posteaquam per concilia et Sacros Canones, Medicinae studium clero fuisset vetitum, sensim literas negligere ita incoarunt, ut monachorum discipuli effecti sint, qui antea fuere Magistri. Quin latinae vulgaris Grammaticen periti, Titulo Litteratorum honorabantur. M onasteria vero, videntes Artis Medicae scientiam vetari a conciliis, augendarum fortunarum causa, pharmacopoeas assumpserunt, utilitate profecto ea, ut problema sit: An Clero exercitium olim Medices;
vel Monasteris Pharmacopoeae uberiores opes attulerint? De his reflectere TE volui, ut ab exemplo indefinitorum Aetatis hujus Pharmacopolarum Regularium, credas pronius veteres illos ex clero Medicos. Iam ad TUA descendo.
Petis 1. Unde, et quae certitudo eorum, quae pagina 93. de Gerardo medico recensentur?
- Satis me indicasse existimavi, dum inserui Donat: consequenter donationales litterae, in quibus Rex Ladislaus IV. eum recognoscit Medicum, Ejusque servitia, fundamentum praebuere relationis. Noveris itaque, in anno 1272 Ladislaum Regem Gerardo medico in praemium curationis suae a morbo, villam seu possessionem Temava (tribus horae quadran
tibus Zagrabia dissitam) donavisse, cum mandato ad Banum Dionysium, peragendae Statutionis.
Donatio est in libro seu Protocollo Capituli pagina S, Bani autem Dionysii responsum ad regem pagina 6. Quia porro donata possessione Gerardus fuisset orbatus; in anno 1275, IX. Kalendas Aprilis mandat idem Rex, villam Temava, Gerardo medico restitui. In his litteris testatur: quod sua arte a magna aegritudine ipsum liberaverit, quod Belae regi avo suo, ac Stephano patri serviverit; fiieritque in eadem per Dionysium Banum nullo contradicente statutus. Signatae sunt hae Regis Litterae numero 829. Sed et in pluribus aliis mentio est Gerardi Medici. Hodie villa Temava spectat ad episcopum Zagrabiensem; hinc nec ad man
datum requisitorium expeditum iri fata instrumenta putarem, tanquam ad privatos spectantia;
nec in Tabellario publico, sed capitulari reposita.
Petis 2. Ea, quae pagina 127, de Jacobo II. episcopo scripta sunt, unde? Respondeo:
Ex Protocollo Ecclesiae in membrana litteris monasticis vulgo gothicis conscripto et in interiore Sacristia catena inclavato; scribi autem incoato 1334 atque ab ipso Jacobo Episcopo continuato, ubi: Anno 1343 in sede Zagrabiensi, Ladislao translato ad Colocensem, sufficitur Jacobus de Placentia, qui fuit primo Medicus Physicus Caroli regis, et postea Episcopus Chanadiensis; et abhinc translatus ad Episcopatum Zagrabiensem. Dempto hoc testimonio, et fide scriptoris, sub Jacobo scribentis, qui fuit: Joannes Archidiaconus de Gverese et Cano
nicus Zagrabiensis, in nullo alio reperi memoriam Jacobum fuisse Medicum.
Petis 3. Pagina 160 memoratum Michaelem, qui edoces? Respondeo: Plura extant do
cumenta, semper cum Titulo: Michael Medicinae doctor et Canonicus Zagrabiensis. Sic in Tabullario Liberae Regiaeque Civitatis Montis Graecensis Zagrabiensis: Anno 1422, ausus Canonicorum contra cives referente; item inquisitione eatenus collecta. Aeque in
Zagrabien-sis Capituli archivo, atque instantia ad Sigismundum Regem adversus Cives, ubi omisZagrabien-sis aliorum Canonicorum nominibus, exprimitur: Michaelis etiam Doctoris M edicinae, et Canonici Zagrabiensis, domos uti et [...] depraedaverunt. Sigismundus in mandato ad capitulum Chasmense pro inquisitione, expedito Posonii feria II. post Festum Brictii anno 1422 (signatum numero 357) idem de Michaele recognoscit. Chasmenses similiter in collecta inquisitione: Non minus Evocatorium id vocamus Civium ad octavas sub numero 364.
Denique sententiae fororum tam civilium, quam et latarum adversus Cives per Episcopos Censurarum, in quibus omnibus: Michaelis Canonici Zagrabiensis et Medicinae Doctoris est memoria et Titulus.
Petis 4. Quae sunt pro indicato pagina 178 Marquardo medico? Respondeo: Imo Al
bum Ecclesiae, in quo notatum: Anno 1450 Marquardum Medicinae Doctorem, a Principe Friderico de Cillia datum fuisse successorem Joanni de Dretz[?] archidiacono Urbocz et Canonico Zagrabiensi, qui Romam pergens, in itinere mortuus fuerat. Principes porro Cilleae, uti ecclesiae Zagrabiensis tum gubernatores, jus Patronatus vacantium beneficiorum usurpaverant; abindeque difficultates et incommoda Marquardo in consequenda possessione Canonicatus. Sublata quaevis sunt anno 1453, quo feria VI. post Festum Sancti Georgii, Ladislaus V seu posthumus, Viennae universas collationes quorumlibet beneficiorum, in Zagrabiensi et Chasmensi Ecclesiis, per Principes Cilleae Fridericum et Ulricum, hactenus quibuscunque personis factas, ratas habet, et jure Patronatus seu Regii confirmat. Sub nume
ro 843. 2do ex Litteris consensualibus Ladislai Regis, de dato Buda anni 1456, feria II. post Festum Sancti Georgii, in quibus recognoscit Rex: Per Marquardum Medicinae Doctorem, Archidiaconum Urbocz; Ladislaum item Custodem, et Clementem de Garg Canonicos Zagrabienses, preces pro consensu Regio, sibi, nomine capituli, fuisse exhibitas. In pluribus aliis actorum negotiorum capituli, Marquardi est mentio, semper cum Titulo: Medicinae Doctoris, Archidiaconi Urbocz et canonici Zagrabiensis.
Demum Martini Parochi Budensis, pagina 203 inserti, petis rationem? Martinum hunc fuisse Medicum, cum non comperissem, ego nec asserui. At fide integra desumpsi Angeli episcopi Ortani Litteras, in quibus nec Medicinae doctor, nec Zagrabiensis Canonicus ex
primitur, sed: Prothonotarius Apostolicus et Budensis Plebanus. Editor operis Xisti olim Schier, sub titulo Buda Sacra,2*3 pagina 23 refert: Martinus Artium Magister et Medicinae Doctor. Verum Titulus Martini ex Kaprinay isthic aeque editus,2*4 Medicinae non meminit, at: Artium et Sacrae Theologiae Professor. Idemque editor Martinum, quem initio Medicum dixerat, Astrologiae judiciariae deditum supponit; quasi is, sine Astrologia, in vita Mathiae Regis (sive ex affectu, sive adulatione) prolonganda, errare nequivisset.
Suscepti Doctoratus a recensitis diplomata, ego vidi neutiquam. Verum quemadmodum ex titulis insertis in tot instrumentis, veterum dignitates, officia, uti Palatinos, bános, episcopos etc. in veritate tales fuisse concludimus; ita de medicinae Doctoribus, consequi, nullus dubito.
Atque haec sunt, quibus famulari Tibi, honoris mihi duco. Si votis Tuis et exspectationi non satisfacio, debilitati meae attribuas; miserae item valetudini, quae me ad quaevis inhabilem effecit. De meis his receptis, si certiorem me feceris, percharam rem facies. In anno 1773.
Iunio M ense, ad Dominum Joannem Severini, rogatus misi, de Bosnia et Dalm aticis civitatibus quaedam; an receperit? nescio. Ignoro aeque, utrum 1771 submissa opera mea Domino Carolo Bél, et Academiae Lipsiensi, ad eos pervenerint? Hinc ex responsis condisco, surrepta non fuisse, quae vel misi vel scripsi et obligatus sum iis, qui respondere dignantur.
Quo devenit Clarissimus Dominus Josephus Benzur, nosse cupio. DEUS Te, quam diutissime
servet incolumem; vale. Scribebam Zagrabiae in aedibus meis, IV Kalendas Aprilis anni 1775.
Cultor et servus perpetuus Balthasar Adam Kercselich mp.