• Nem Talált Eredményt

GESAMMELTEN STACHELHÁUTER

In document A Tenger 26. évfolyam 1936 (Pldal 99-105)

V o n : Dr. G Á B O R K O L O S V Á R Y

Privatdozent, Kustos d e r Sammlung der nicderen Tiere im Ungarischen National Museum.

Das Stachelháutermaterial der unter der Leitung von Dr. Gyula Leiden-frost im Herbste des J a h r e s 1913 und im drauffolgenden Frühjahr durchge-führten adriatischen Forschungsfahrt des Ungarischen Adria Vereines verarbeitete ich nach beinahe 25 jáhringem Schlummern im Laufedes J a h r e s 1936. Die gele-gentlich der zwei Fahrten der „ N a j a d e " gesammelten Stachelháuter (Echino-dermata) wurden im J a h r e 1918 in der zoologischen Sammlung des Nati-onal Museums inventarisiert, als Echínodermen der I. und II. ungarischen Tiefsee-Expedition. Ihre Inventarnummer ist 1245/1918. Als Ergebnis meiner Bearbeilung leben 73 Arten der Echínodermen im Adriatischen Meere, davon sammelte bereits das Forschungsschiff,.Najade" 50 A r t e n . In der zoologischen Sammlung des National Museums befinden sich mehr als 2000 Echinoder-men-Exemplare, obzwar nach dem Inventar im Jahre 1918, ihre Anzahl blos auf 1538 geschátzt wurde. Inzwischen vermehrte sich ihre Zahl durch Tausch und Absonderung des noch nicht verarbeiteten Materiales ziemlich

betrácht-A TENGER

lich. Diese Ergánzung wurde d u r c h den Verfasser im J a h r e 1936 ins Inven-tar eingetragen. So kann u n s e r e Sammlung keinefalls ármlich genannt werden und als Gemeingut eines, das Meer entbehrednen L a n d e s : verdíent sie jeden-falls Beachtung, umsomehr, da führ unsere zahllosen Doppelexemplare das Ausland mit uns gerne Tauschgescháfte abschliest. Dies ist für uns jetzt sehr wichtig, da wir ohne Meer und ohne Geld das Vermehren unser Sammlung tiur durch mit auslándischen Museen abgeschlosenen Tauschgescháften durch-führen können. Die Stachelhauler des National Museums gelanglen durch Kauf in den Besitz des Staates. Das Adriatische Material kaufte seinerzeit das Museum vom Ungarischen Adria Verein um 538 Kronen. Nach den Cölenteraten und den Fischen kostete dieses Material das meiste.

Im Adriatischen Meere sind sámtliche grössere Gruppén der Echinoder-men (Asteroideen, Ophiuroideen, Echinoideen, Holothurien, Crinoideen) vertreten.

Im Wasser der Adria leben folgende A r t e n der Seesterne (Asteroidee) (die selteneren, wichtigeren F o r m e n sind mit dickeren Buchstaben gesetzt): Bri-singella coronata (G O. Sars); Marthasterias glacialis (L): Coscinasterias tenuispina (Lam); Echinaster sepositus (Gray); Asterina gibbosa (Penn); Anse-ropoda membranacea (Linck); Chaetaster longipes (Retz); Ophidiaster ophidia-nus [Lam); Hacelia variolata (Risso); Astropecten pentacanthus M. et Tr.;

Astropecten aurantiacus (L); Astropecten bispinosus (Ottó); A. spinulosus [Phil) und irreguláris (Linck); Luidia ciliaris (Phil.) Luidia Sarsi (D. et, Kor); Cera-master placenta (M. et Tr.) í m ganzen 17 Arten.

Von den Schlangensternen (Ophiuroidee): Ophiothrix fragilis echinata (D. Chiaje); Ophiopsila aranea (Forbes); Ohiomyxa pentagona (Lam); Ophi-acantha setosa (Retz); Amphiura filiformis (O. F. Müll); Amphiura Chiajei (For-bes); eine Varietat der Amphiura filiformis; Amphipholis squamata (D. Chiaje); Ophioderma longicauda (Retz); Ophiura texturata (Lam.); Ophiura albida (Forbes); Ohiura Sarsi (Lütken); Ophiura affinis (Lütken). Ingesamt 13 Arten.

Von den Seeigeln (Echinoidee): Cidaris cidaris (L); Psammechinus micro-tuberculatus (Blv); Echinus acutus Lam.; Echinus melo (Lam); Echinus escu-lentus (L); Echinothrix calamaris (Pallas); Centrostephanus longispina (Phil) ; Paracentrotus lividus (Lam); Sphaerechinus granularis (Lam.); Arbacia lixula (L);

Echinocyamus pusillus (O. F. Miill.); Spatangus purpureus O. F. Müll.; Echinocar-dium mediterraneum (Forbes); EchinocarEchinocar-dium cordatum (Penn); Brissopsis lyri-fera (Forbes); Brissopsis atlantica Mortensen; Brissus brissus (Cl.); Óva cana-lifera (Lam). Insgesamt 18. A r t e n .

Von den Seevalzen (Holothurien): Cucumaria planci (Brandt) Cucuma-ria Hyndmanni Forb., tergestina Sars., Kirchsbergi Heller, Grubei v. Marenzeller, cucumis Risso, elongata Düb, et Kor., syracusana Grube; Thyone fusus O. F. Müll. und inermis Heller; Thyonidium Ehlersi Heller; Holothuria tubu-losa Gm.; Helleri v. Marenzeller Holothuria catanensis Grube; Holothuria impatiens Forschk., Stellati D. Chiaje, Poli D. Chiaje, Stichopus regalis (Cuv.);

Labidoplax digitata (Montagu); Labidoplax hispida Heller; Leptosynapta inha-erens (O. F. Müll). Insgesamt 21 Arten.

Von den Haarsternen (Crinoidee) sind bisher blos drei bekannt: Ante-don adriatica, diese Art ist eine Adriatische Varietat der Form AnteAnte-don medi-terranea, und Antedon petasoides, eine Varietát der Atlantischen Form A. petasus. Die „Afa/We"-Expedition hat die A r t Leptometra phalangium des Mittellándischen Meeres nicht gesammelt.

Keine A r t der hier aufgezáhlten Adriatischen Echinodermen ist ein ausgeprochen pelagisches Tier. Sámtliche bevorzugen die Litoralzone. A m háufigsten kommt der Schlangenstern Ophiothrix fragilis echinata vor, welcher auch in sehr abwechslungsreichen Formen und Fárbungen auftritt. J u n g e

9 3

A M A G Y A R T E N G E R K U T A T Ó B I Z O T T S Á G K Ö Z L E M É N Y E I ::::!!

dieser A r t gehören mit den Jungen von Ophiura texturata zu den háufigsten Bewohnern des Schlammgrundes. Haüfig kommt noch der schöne, rote, platten-förmige, breite Seestern Anseropoda membranacea vor, ferner Astropecten-Arten; von Seeigeln der Psammechinus microtuberculatus und Paracentrotus lividus. Letzteres ist ein schön lila gefárbtes Tier. Verbreitet ist noch der rosafarbene Echinus melo.

Von den Seevalzen sind am háufigsten Holothuria tubulosa und Sticho-pus regalis. Sie kommen auch im sehr seichten W a s s e r vor. Antedon-Exem-plare sind auch nicht selten, stellenweise gelangen sie massenhaft ins Netz, sie leben ín wahren Kolonien.

Gelgenllich dieses kurzen, vorláufigen Berichtes kann mit nicht gerin-ger Zufriedenheit festgestellt werden, dass ein neuerer Teil des sehr reichen zoologischen Materiales der ungarischen „Najade"-Expedition Bearbeilung fand.

Díe Echínodermen der Adria wurden abgesondert w e d e r von jugoslavischen, noch von italienischen Forschern bisher in einer Monographie zusammen-gefasst. So habén wir von der vor 25 J a h r e n angebauten Frucht ungarischen Strebens und Arbeit wieder etwas gerettet. Das Mollusken-Material der Expe-dition befindet sich jetzt unter Aufarbeitung; einen Teil der Cölenteraten verarbeitet jetzt Professör Pax in Breslau ; mit den Schwámmen w u r d e der jugoslavische Forscher Babic bereits von lángerer Zeit fertig und auch von den planktologischen Beobachtungen der Expedition hat Andor Szűcs bereits berichtet.

Wir hoffen und glauben, dass friiher oder spáter das ganze Material ferlig sein wird und sámtliche Atomé d e r am Adriatischen Meere geleisleten ungarischen Arbeit in die Blutzirkulation des wissenschaftlichen Lebens gelangen werden.

E R K L A R U N G D E R A B B I L D U N G E N D E S U N G A R I S C H E N T E X T E S : 1. Asterias rubens a u s d e m M i t t e l m e e r e bisclier n u r bei Cette b e k a n n t . — 2. D o r s a l -S t a c h e l n d e r A r t Ophiothrix fragilis echinata n a c h Tlwrtonese. A m p h i u r a filiformis (die linkste), A. Chiajei í r e c h t s vom A . filiformis' ; die b e i d e n r e c h t s t e n Z e i c h n u n g e n b e d e u t e n d i e S t a c h e l n d e r A r m e d e r O b e r g a n g s f o r m e n Z w i s c h e n A . filiformis u n d Chiajei. — 4. L i n k s : Antedon petas. ( V e n t r a l o b e r f l á c h e ) ; r e c h t s : Cirrengliedcr d i e s e r A r t .

llosvay Lajos halála. A m a g y a r t u d o m á n y o s t á r s a d a l o m b a n m i n d i g élni fog a t u d a t a a n n a k a nagy v e s z t e s é g n e k , a m e l y nagyilosvai llosvay Lajos n y . államtitkár, m ű e g y e t e m i t a n á r -n a k , a m a g y a r t u d o m á -n y é s k ö z é l e t k i m a g a s l ó e g y é -n i s é g é -n e k s z e p t e m b e r 3 0 - á -n b e k ö v e t k e z e t t halálával é r t e . S z e m é l y e és m u n k á j a a n n y i r a ö s s z e f o r r t a hazai t e r m é s z e t t u d o m á n y i t ö r e k v é -s e k k e l é-s m o z g a l m a k k a l , hogy n a g y o n -s o k i d ő b e n telik, míg az e l v e -s z t é -s é v e l beállott h i á n y t pótolni sikerül. Mint k u t a t ó tudós, m i n t tanító m e s t e r é s mint irányító v e z é r e g y a r á n t a legk i v á l ó b b a legk legk ö z é t a r t o z o t t . É l e t é n e legk u t o l s ó s z a legk a s z á b a n m u n legk a e r e j é t e l s ő s o r b a n a T e r m é s z e t t u d o m á n y i T á r s u l a t n a k szentelte u g y a n , d e e g y é n i s é g é n e k ö s z t ö n z ő e r e j e k i t a r t ó m u n k á r a s e r -k e n t e t t m i n d e n m á s o l y a n hazai e g y e s ü l e t e t is, a m e l y a t e r m é s z e t t u d o m á n y v a l a m e l y i -k á g á n a -k m í v e l é s é r e é s f e j l e s z t é s é r e a l a k u l t . A M a g y a r A d r i a i E g y e s ü l e t is, m e l y n e k alapítása ó t a v á l a s z t m á n y i tagja é s l e l k e s t á m o g a t ó j a volt, s o k a t m e r í t e t t a z ő g a z d a g t a p a s z t a l a t a i n a k é s n e m e s l e l k e s e d é s é n e k m i n d e n m a g y a r t u d o m á n y o s t ö r e k v é s felé t e r m é k e n y í t ő e n á r a d ó f o r r á -sából. E m l é k é t k e g y e l e t t e l fogjuk á p o l n i .

*

Az Igazgatótanács ülése. A Magyar Adria Egyesület I g a z g a t ó t a n á c s a f. évi o k t ó b e r h ó 2 5 - é n ülést t a r t o t t Erit: Géza dr. e l n ö k l é s é v e l . J e l e n v o l t a k : Haltenberger Mihály dr. é s Koch Nándor dr. a l e l n ö k ö k , Gramantik Mihály t i t k á r , Krepuska Gyula dr. k ö n y v t á r o s é s Gallay Jenő, a B a j t á r s i S z a k o s z t á l y igazgatója. A z I g a z g a t ó t a n á c s f o g l a l k o z o t t ,,A T E N G E R "

l e g k ö z e l e b b i f ü z e t é n e k anyagával é s a n y o m d a v á l t o z t a t á s k é r d é s é v e l . K o c h N á n d o r d r . f e l e l ő s s z e r k e s z t ő b e m u t a t t a a z egyik pécsi n y o m d á t ó l b e k é r t árajánlatot, a m e l y e t a z I g a z g a t ó t a n á c s e l f o g a d h a t ó n a k talált, d e megbízta a f e l e l ő s s z e r k e s z t ő t , h o g y mielőtt a s z ó b a n l e v ő n y o m d á -nál a v é g l e g e s r e n d e l é s t f o g a n a t o s í t a n á , s z e r e z z e n m á s n y o m d á k á r a i r a v o n a t k o z ó l a g is infor-mációt és az e l s ő a j á n l a t o t csak a k k o r fogadja el v é g l e g e s e n , ha annál k e d v e z ő b b e t és a kivi-tel s z e m p o n t j á b ó l m e g f e l e l ő b b e t n e m talál. E l h a t á r o z t a t o v á b b á az Igazgatótanács, h o g y

„ A T E N G E R " m o s t m e g j e l e n ő f ü z e t é b e n folytatja a z E g y e s ü l e t h á b o r ú e l ő t t i A d r i a - e x p e d i c i ó j á n g y ű j t ö t t a n y a g f e l d o l g o z á s á r ó l k é s z ü l t j e l e n t é s e k é s d o l g o z a t o k k ö z l é s é t , m é g pedig m a g y a r é s v a l a m e l y idegen n y e l v e n , s az i d e g e n n y e l v ű k ö z l e m é n y e k e t , e l e g e n d ő f e d e z e t e s e t é n , k ü l ö n -l e n y o m a t o k b a n is k i a d j a . Végü-l e -l h a t á r o z t a az I g a z g a t ó t a n á c s , hogy m e g k e z d i a z e -l ő k é s z ü -l e t e k e t ú j a b b i s m e r e t t e r j e s z t ő e l ő a d á s s o r o z a t r a , m e l y n e k m e g s z e r v e z é s é v e l K r e p u s k a G y u l a d r . - t é s G r a m a n t i k Mihályt b í z t a meg. *

A Bajtársi Szakosztály működése az 1936. év második felében igen é l é n k é s e r e d -m é n y e s volt. A s z a k o s z t á l y júliusban é r i n t k e z é s t talált a kiéli D e u t s c h e s M a r i n e E h r e n -m a l fel-a v fel-a t á s á t r e n d e z ő bizottsággfel-al, v fel-a l fel-a m i n t fel-a M fel-a r i n e V e r b fel-a n d soproni k i r á n d u l á s á n fel-a k r é s z t v e v ő i v e l . Augusztusban a s z a k o s z t á l y o r s z á g o s h a d i t e n g e r é s z t a l á l k o z ó t hívott e g y b e a z O r s z á g o s H a d i -t e n g e r é s z e -t i E m l é k m ű ü g y é n e k s z o l g á l a -t á b a n . A -t a l á l k o z ó n k ö z e l h á r o m s z á z b a j -t á r s jelen-t m e g a R ó m a i f ü r d ő M a g a s h á z y - f é l e c s ó n a k h á z á b a n . A b a j t á r s a k ö r ö m m e l v e t t é k t u d o m á s u l , h o g y a s z a k o s z t á l y n e m c s a k a d o m á n y o k g y ű j t é s é v e l k í v á n j a szolgálni a z e m l é k m ű ügyét, h a n e m e n n e k javára v e t í t e t t k é p e s e l ő a d á s o k a t é s h a d i t e n g e r é s z e t i díszelőadást is r e n d e z , e z e n k í v ü l a T e n g e r é s z H i s t ó r i á k é s a H a d i t e n g e r é s z e t i E m l é k k ö n y v k i a d á s á v a l is h o z z á k í v á n járulni a z e m l é k m ű - a l a p g y a r a p í t á s á h o z . A t a l á l k o z ó a l k a l m á b ó l a s z a k o s z t á l y h ó d o l ó t á v i r a t o t i n t é z e t t a k o r m á n y z ó h o z s e g y ú t t a l k é r t e a h h o z való h o z z á j á r u l á s á t , hogy a h a d i t e n g e r é s z - e m l é k m ű f e l a v a t á s a k o r a k e g y e l e t e s szolgálatot a volt h a d i t e n g e r é s z e k l á t h a s s á k el. Az októberi bajtársi

E G Y E S Ü L E T I K Ö Z L E M É N Y E K

: : : : : : A TENGER

KÖNYVISMERTETÉS

Auf Entdeckungsfahrt mit Beebe. — F. U.

Brockhaus Leipzig, 1936. 207. old. 28 kép.

A „ T e n g e r " olvasói jól ismerik B e e b e - t .

Stanley Rogers: Kleinsegler des W e l t -meeres. —B r o c k h a u s , Leipzig, 1936.

In document A Tenger 26. évfolyam 1936 (Pldal 99-105)