Kivul: Sacrae R o m a n o r u m etc. regiae maiestatis duplica, seu se-cunda scriptura post responsum H u n g a r o r u m exliibita.
(Egykorú másolata a bécsi titkos levéltárban.)
X I I .
1557. Július.
A pozsonyi országgyűlés ötödik felirata.
Sacra regia maiestas, domine domine clementissime.
Acceperunt ordines et status regni, fideles subditi sa-crae vestrae maiestatis, alteram scripturam, qua ad articulos proxime sibi oblatos, iterum respondere dignata est, eaque visa et mature considerata, una cum bis que coram etiam ver-bis explicare dignata fűit; ad aliquot tamen capitula eiusdem scripturae pauca humillime repetuut, supplicantes sacratissi-mae vestrae maiestati, dignetur bis perlectis finem iam tandem liuius conuentus tractatibus clementer imponere.
In primo articulo, ubi de cura babenda per dominum palatinum ad insurrectionem dominorum ac nobilium in gene-rali et particulari expeditione fit mentio etc.; videtur statibus non ab re fore id addi, quod si forte dominus palatinus alter-utri expeditioni, que alicubi in regno necessario susciperetur, interesse non posset, capitaneus Hungarus, quicunque expedi-tioni illi post Sacram Maiestatem vestram prefuerit, curam lianc gerat.
Tertius articulus, simul et limitatio illa mercedis dandae vectoribus victualium ad exercitum, per omnia statibus ac or-dinibus regni probatur, aequum et iustum esse censentibus, ut viciniores coloni, ad requisitionem magistri victualium, victu-alia in exercitum competenti hac mercede conueliere ubique teneantur de omnium bonis.
Ad quintum articulum breuiter addunt etiamnum status.
120 A P O Z S O N Y I O R S Z Á G t i Y Ü L K S .
summe necessariam esse curam, quam offert sacratissima ma-iestas vestra se adhibituram, ue l)ona fidelium vastentur, nam sine certa et solida prouisione in liac re, tractatus constitutio-nesque omnes inanes sunt futurae.
Ubi vero in fine sexti articuli sacratissima maiestas vestra sensum verborum illorum explanans, quae in priori scriptura ipsius a statibus intellecta non fuerant, colonos illos tam,en a superioris anni postremo floreno exemptos intelligi debere ex-plicat, quorum sessiones, portae, ac domus per bostes aut exer-citus regie maiestatis combustae ac desertae habitatoribusque vacue fuerint etc.; status regni bumillime supplicant vestrae sacratissimae maiestati, dignetur clementer annuere, ut in Iiis locis omnibus, in quibus per exercitum vestre maiestatis supe-riori anno deuastationes factas esse constat, coloni illi a solu-tione dicti prostremi floreni sint exempti. cum satis damnorum in propriis rebus miseros in illis locis accepisse, adeoque ple-rosque rebus omnibus spoliatos fuisse palam sit. Ex desertis autem alioqui locis et combustis ac babitatoribus vacuis niliil exigi posse satis liquet.
Quod sieubi forte in talibus villis deuastatis subsidium ipsum postremum iam exactum foret, id ad cameram sacratis-sime maiestatis vestre administrari debere optimo jure existi-mant, ubi vero nondum exactum foret, minimé amplius videtur exigendum; poterit autem per dicatores presentis subsidii ubique cognosci facile, in quibus locis ac villis huiusmodi de-uastationes acciderint.
Caeterum ubi in nouo articulo sacratissima maiestas vestra operas iterum exigit ad loca finitima, iuxta prioris suae scripturae tenorem etc.; status et ordines enumeratis iam sa-tis superque miseriis et calamitatibus tum suis, tum vel maximé
miserorum colonorum, que etiam alioqui per se satis notae sunt, plane rursus affirmant, quod quamuis ipsi, ad solam pe-titionem sacratissime vestre maiestatis, cui fidelissime et obe-dientissime semper obtemperare volunt, multo vero maximé pro communi omnium utilitate, ad munitionem banc finitimo-rum locofinitimo-rum, quam et ipsi status summe necessariam esse iu-dicant, libenter hunc numerum dierum, quem sacratissima ma-iestas vestra postulat, compleri a colonis essent constituturi;
1557. JűNIUSBAií. 121 cum tamen id omnino sit impossibile, prout etiam ipsa sacra-tissima maiestas vestra pro suo grauissimo iuditio potest con-siderare ; et nikilominus nunc demum trés insuper alios dies, ad priores tres addiderint, ita scilicet ut coloni tantum, non inquilini per sex dies laborare teneantur, nam inquilini quot-tidiano laboré victum querere, et colonorum dum in opere publico fuerint, domestica opera subire coguntur; supplicant kumülime Sacratissime maiestati vestre, oblatione iam liac, que miseris certe accidet grauissima, contenta esse dignetur, sibique certo persuadeat, non exiguum numerum operariorum fore, si iuxta modum et ordinem institutum, remotiores quoque domini et nobiles suos colonos ad opus designatum miserint, quemadmodum quidem fieri maxime oportet.
Supplicant etiam iterum sacratissime maiestati vestre, dignetur clementer annuere, ne coloni domini Podmanyczky, in comitatu Trincbiniensi existentes, ad ullos labores cogantur.
Nam cum longo iam tempore ad arcem Palotha stipendia per-soluta non sint, ac proinde dominus Podmaniczky ex suis bonis prefatis pedites eo mittere, ibique vi etiam teuere oporteat, quod aliter tamdiu sine solutione ibi non fuerint permansuri, propte-rea hac benigna vestrae maiestatis concessione dignus videtur.
Caeterum quod in X I I I . articulo sacratissima maiestas vestra omnino censet, judicia omnia ab obitu quondam serenis-simi regis Ludouici esse in aliud tempus reiicienda, propter causas ibi explicatas etc; status regni, debita cum submissione, iterum repetunt, graue illis et publice et priuatim nimisque onerosum videri, preter priores constitutiones justiciae admi-nistracionem nouis rursum terminis circumscribi, quoniam id in magnum atque ingens multorum detrimentum redunda-turum sit, quibus causae iam ad sententiam fere usque deduc-te sunt, et aliquorum, qui grauissimis acceptis iacturis penes tidelitatem vestrae sacratissimae maiestatis, causas eiusmodi aliquas forte essent inchoaturi, omnium denique et singulorum fidelium vestrae maiestatis; ac proinde supplicant, ut et serenis-simi quondam Johannis regis et alias quascunque causas, iuxta tenorem priorum constitutionum, judicari clementer patiatur.
In negotio cussionis monetae Hungaricae, cum in supe-riori scriptura satis multa status et ordines explicarunt,
sup-122 A r O Z S O N Y Í O R ^ Z Á G f i Y Ü l / S .
plicant nunc etiam, in tanto iam detrimento omnium fidelium suorum, ne liuius regui monetam hanc diutius exterminatam esse patiatur. Quod si id nulla ratione iam immutari potest, illud saltem benigne permittat, ut sublata omni talerorum, me-diorum talerorum, et id genus grossorum antea inusitatorum cusione, veteri tantum de more Hungarica moneta cudatur, hoc est aurei floreni, item grossi valentes quinque denarios Hungaricos, denarii Hungarici et tandem fylleri; et ut hi hona ac vera liga cudantur. Status enim et ordines regni qui hic perpauci nunc sunt, in aliam cusionem aut alterius cuiusuis generis monetae, sese lioc tempore consentire posse non vident, quam quae ab antiquo usitata moneta et perpetuis priorum regum temporibus recepta observataque in regno fűit; preter genera autem illa monetae superius enumerata, aliud genus ullum, ullius regis tempore cusum in regno nostro fuisse, praeterquam a paucis annis, nemini non constat.
In X X . articulo non fűit mens statuum, ut prefecti mi-litesque externi in exercitu constituti tenerentur stare judicatui sedis Hungarice etc.; sed tamen ut hi quoque ab inferendis violentiis abstineant, et qui contrarium facerent, per eorum capitaneos quorum interesset punirentur; officiales vero, siue nostrates siue externi, in arcibus etiam finitimis, et in tricesi-mis vel aliis officiis positi, legibus regni parere tenerentur, uti in proximis conuentibus fűit conclusum.
Postremo in negotio supplicationis dominorum Fuggero-rum status regni liumiliter respondent, libenter se, tum prop-ter ipsorum dominorum Fuggerorum respectu, tum vel maximé admonitionem sacratissime maiestatis vestre, voto illorum con-sensuros fuisse, nisi id plane contra jura et leges regni foret.
Constat autem, praeter ipsam sacratissimam maiestatem ve-stram et reuerendissimum dominum Strigoniensem ac priorem de Leweld, nemini prorsus in regno immunitatem hanc pre-standi juramenti per suos fuisse concessam, et cum domini olim comes Cilié primum ac Joannes Coruinus, filius serenissimi quondam regis Mathie, et demum illustrissimus dominus Mar-cliio Georgius Brandenburgensis immunitate hac donari obnixe postulassent, impetrare nequiuisse ; ideoque cum nunc in potes-tate ipsorum statuum, qui pauci liic sunt, nequaquam sit nouas
1 5 5 7 . J ű N I U S B A i í . 123 ullas leges constituere, juraque antiqua regui mutare, sacra-tissimam maiestatem vestram clementer laturam confidunt quöminus dominorum Fuggarorum votis in liac eorum peti-tione subscripserunt.
Kivül: Exemplum literaram responsi ordinum Regni Hungarie ad duplicam regie maiestatis.
(Egykorú másolata a bécsi titkos levéltárban.
X I I L 1557. Július.
Ferdinánd király élö szóval adott válasza az országgyűlés ötödik feliratára.
S a c r a e R o m a n o r u m , H u n g á r i á é , B o l i e m i a e etc.
r e g i e m a i e s t a t i s , d o m i n i n o s t r i c l e m e n t i s s i -m i v e r b a l e r e s p o n s u -m a d u l t i -m a -m s c r i p t u r a -m
o r d i n u m a c s t a t u u m r e g n i H u n g a r i e . Quod conuentus iste kucusque protractus fuerit, maiestas sua causam non sustinet, que responsum suum nunquam ultra biduum distulit, quod et ipsum semel duntaxat accidit, prop-ter diem festum, quo sciuit maiestas sua status Hungarie alio-guin nihil tractaturos fuisse.
In articulis de cura circa insurre ctionem regnicolarum habenda, et absente palatino alio capitaneo Hungaro deman-danda, item de mercede iis, qui commeatum maiestatis sue vecturi sunt, soluenda, item de cura adhibenda, ne hona re-gnicolarum vostentur, et denique de exactione postremi floreni qui, iuxta conclusionem proximi anni conuentus, adhuc soluen-dus restat, colonis combustis et spoliatis remittenda : regia eius maiestas nihil mutandum censuit, sed deliberationi fide-lium suorum regnicolarum dementer acquiescit.
De gratuitis laboribus et operis, per colonos in fortifica-tione locorum finitimorum prestandis, regia maiestas oblatio-nem statuum et ordinum regni de sex dierum operis accep-t a accep-t ; ea condiaccep-tione, uaccep-t coloni, qui ad foraccep-tificaaccep-tionem Jaurini iam deputati sunt, cum in locis quietis et securis degant, et tarn ab hoste quam exercitu maiestatis sue parum damni acce-perunt, propter summám eius loci importantiam, tempus ipsis ad laborandum iam prescriptum complere teneantur.
124 A P O Z S O N Y I O I 1 S Z Á G " Y Ü L Í 1 S ,
Yerumtamen petitioni domini Podmanizky, propter cau-sas antea explicatas, annuere 11011 potest, nisi velit ipse domi-nus Podmanizky luxe de causa stipendium militibus suis in Palotha existentibus debitum remittere.
Quantum ad judicia attinet, regia maiestas clementer annuit supplicationi fidelium suorum regnicolarum, saluisju-ribus maiestatis suae, quae habet in bonis serenissimi quondam regis Joannis, ne scilicet ea post tot difficultates et molestiasj tractatus etr transactiones, quas desuper maiestas sua, cum se-renissimo quondam rege Joanne, et postea cum serenitatis sue relicta vidua regina Isabella eiusque filio iniuit et conclusit, a quo quam regnicolarum ullo pretextu in judicio vei extra iu-dicium in dubium reuocentur.
In negotio monete Hungaricae cudende, cum ordines ac status regni Hungarie in prioribus conuentibus ad maiestatis sue petitionem obsequenter consenserint in cusionem monetae aequalis illi, de qua inter maiestatem eius et ordines Imperii antea concordatum fuerat, et maiestas sua ordines Imperii de lmiusmodi ipsorum Hungarorum consensu certiores fecerit, et denique in proxime preteriti anni conuentu tallerorum dun-taxat cusio abrogata sit, non potest nunc maiestas sua ea in re aliud quidpiam statuere aut facere, quam se facturam pro-misit, vei se ipsam et status regni sui Hungarie coram ordini-bus Imperii coarguendo exponere, quod promissis suis non sa-tisfecissent; nam si status et ordines regni in aliis rebus, ex quo pauci sint, non licitum sibi putent, nouas leges ferre, liac etiam in re non debent nouam aliquam legem et constitutio-nem, a prioribus suis promissis diuersam, requirere; itaque interim maiestas sua, omissa talerorum cusione, grossos, qui tribus cruciatis valeant, et Hungaris extra regnum usui esse queant, item denarios et filleros in ea quantitate, que ipsis domi etiam pro quottidiano usu sufficiat, cudi faciet, et in primo conuentu cum prouincialibus suis Austriacis de tollen-dis et cassantollen-dis nouis istis interdictis gratiose tractabit.
De prefectis et offitialibus maiestatis sue externis cohi-bendis, ne regnicolas contra regni constitutiones ledant, sed legibus regni pareaut etc., satisfaciet maiestas sua responso '•
ipsis ordinibus iam desuper dato, ita quod maiestas sua eis
1 5 5 7 . J ú N I U S B A n . .125