Animadversiones practicae in diversos morbos

A N I M A D V E R S I O N E S

P R A C T I C A E

i p r

; D I V E R S O S M O R B Ö l í

A U C T O R E

J O S E P H O L . B . D E Q U A R I N ,

S A C R A E C A E S , R E G . A P Ó S T , M A J , C o s s i t , E T A R C H I A T , F A C Ü L T A T . M E D I C . S E N I O R , S O C I E T . M E H I C , H A V N I E NS . L O N D I K E K S , J V I A D R I T E N S , V E M E T . P A T A V I M . V l L W E M S , l a *

O E C O N O M I C . A B S T R I A C , M E M B R O .

IT O M U S S E C U N D U S .

ED IT 10 AUCTA,

— — — • ——""""rryMrmB— • V 1 E N N A E , 8 í 4 ,

A P U D C A B O Í - U M S C I I A U M B U K G E T S O C »

det, ínsidias imperátor, tempestates g u h e r n a t tor j et tarnen h i ípsi S'aspe fálluntur,

C i c , { U d i v i n a t , X , Ärfa»

C a p u t X X I V .

D e A p o p l e x i a>

•A-popIexise r u r e , quam i n urbibus rariores > vi*

ros c r e b r i u s , quam feminas corripiunt, A n ob m e n s t r u a , an ob vitam istarum magis s o b r i a m ?

Fossores metallorum n o n adeo apoplexis ob*

moxii s u n t , ut Bámazzini notat.

Plures maniacos apoplexia interiisse n o v i . Asthmatici i n apoplexiam proni sunt, Hasreditarius h i c quibusdam i n familiis est morbus» '

C i r c a sequinoctia, et solstitia crebrior ob- servatur, unde natse fortassis majales curas, et v e n * sectiones,

Immortali v i r memoria dignus Morgagnius j u v e n u m apoplexias cito Ietliales evadere» senum i n diuturnas resojutiones abire ait.

Inter bona signa numeratur^ hsemoírhagía i i a r i u r n , sed si iion cito levainen sequattir, pes- s i m u m indicat. Qua: nullis antegressis signis, v'el*

uti gravedine. capitis , vertigine etc. ihgruitj, ea periculi p l u r i m u m habet, c u m aut a polypo in»

Tom. II> A

í e r h o , aüt a vasis ruptís originem ducat'• i l l a ' vero gravissima, c u m uno corporis latere pára*

lysi correpto, altera vehemeiitíus convellitur.

Neminem uriquaim v i d i , q u i , si m a n u m ei- tlem capitis parti crebrius admoveret, mortem ef- fugisset, etsi cetera symptomata n o n ita gravia viderentur.

L a u d a n t quidem l a r g u m urínse profluvium, s'ed e reliquis symptomatibus i n t c l l i g e n d u m , an n e n ex resolutione hsec evacuatio orta sít ?j

Sudorem c o p i o s u m ác v a l i d u m e toto cor- pore manantem multi salutarem esse c e n s c n u ego eum-Iethalem r e p e r i , ubi in p r i n c i p i o morbi absque febris imminutione animadvertitur.

Superveniens apoplexias frigid» f e b r i s , ein«, quandoque s o l v i t , si respiratio inde l e v e t u r ; ast tibi hasc gravior évadit, pessimum denotat. Hinó recte Piquerius regis H i s p a n i a r u m Arcliiater m o - n e t : solvi apoplexiam f e b r i , illieo supervcnjente, nequaquam v e r o , ubi aliquanto post, •, öt confir- mato j a m morbo accesserit a ) .

Q u i d a m nullis functionibus corporis Isesis per complures nnnus j^ulsiim habent perpeluo in*

termittentem; hí frequenter repente extinguun- tur> uti illi quoque secundum Hippocratem qui sspe absque manifesta causa animo linguuntur.

a ) Prax. med. T o m , I . j a g . 46»

H o r u m cachvera aut polypös aut vas rtiptum i n prajcorcliis exhibent.

Excellentissimus Comes de S a i l e r n , Gass»

olim i n Anglia legátus .a virílí a;tate p u l s u m for- tém , durum et valde inlermittentem absque i n - commodis ad sepiuagcsimum usque a n n u m ha- buit, qui ultimo vita: decennio in naturalem m u - tabatur ; octuagesimo tertio atatis anno ex catarrbo neglecto obiit.

I n apoplecticis posl annosas cepbalalgias et vertigines potissimum tumores aut excrescentiai i n capite reperiunlur»

U b i a v i externa apoplexia octa est, etiamst symptomata emendentur, si rigor accedat, cita mors sequitur.

O m n i a , quse cerebrum cömprimere possunt.

i n causis apoplexia; n u m e r a n d a esse consent au»

tbores: sed öt vulnera' cerebelli sanata fuisse ac- cepimus , et p u e r u m qúemda'm, qui scirrhurn ce- rebelli d i u t u r n u m circumferret, vidj'l Hallerus a).

Inter causas apoplexia; numerát C l a r . Walter:

venas dura; matris diu extensas, medutam cere- bralem, nervorumque origines ita comprimentes>

ut fluidi nervei influxus intercipiatur,

N o n raro ex ingluvie oritur. L a n c i s i u s ob«

servavit sobrios vix unquam apoplexia corripi»

" A a

a) Fliysiol, eorp. human. Tön"* I . pag. 4 7 7 .

dts nascitur ? cui opinioni Tissot favet,

S s p e i n cadaveribus n i h i l repertum est, quod adferre mortem potuisset W i l l i s i o , M o r g a * gnio et Ballonio a) observante, velut s i c u m a n i - m a causa quoque mortis fugisset,.

V i d e l u r in apoplexia quandoque adesse spas- mus ad totum systema nervosum se extendens^s et congestiones i n encephalo creans , ut ex a p o - plexia a terroré nata patet.

N o n n u n q u a m aeri quidquam ínesse próba*

hile e s t , quo fons et princípium v i t a deleri p o s - sit. Animadvertente Wfeikardo b ) certis tempori- bus apoplexia; et paralyses grassantur, quarum n u l l a satis certa causa adparet,

Inter apoplexise causas referenda quoque est Salivatio mercurialis frigore interrupta.

A dormitoriís recenter calce illinitis, ac pras«

cipue plus aquo calefactis L a n c i s i u s apoplexias»

v a n Swieten hemiplegías ortas vidit prorsus i n - sanabiles. Refert quoque Pliniirs lege apud E o - manos cautum fuisse, ne quis intra t r i e n n i u m i n sedificiis recens exstructis habitaret.

C u m senes, tum álii quoque ex n i m i a venere ob v i r i u m vitalium defectum apoplexia pereunt.

a) Cons, med. L i b . H I . Consjj 71. T o m , I I I , p, '339, b) Söemif^te me&tj. ©cfm'ffen.

5 Divisio i n sanguineam et serosam ad pra- x i m sivfficit, n a m qua? a p o l y p i s , aut atra hile mota nascitur , immedicabilis est.

Sola pletliora rarius apoplexise causa est, n i s i per consuetos sanguinis fluxus cohibitos, transpif rationem subpressam, ^rvomitum, iram, ópium, spi- rituosa sanguis magis ad encephalon determinetur.

Sanguineam n o n raro prsecedunt: dolor ca- pitis , venarum p r s c i p u e jugularium inflatio, fa- cies rubra, tinnitus aurium, vertigo, torpor, p u l - zus p l e n u s , major corporis calor, t r e m o r , va- cillatio c o r p o r i s , oculi scintillantes, sed saepe hic morbus sine signis p r s g r e s s i s ingruit.

Pituitosam antecedit absentia antea dictorum s i g n o r u m , somnolentia, hebetudo sensuum, ocuii pnllidi, pigritia ad motum exercendum, pulsus insequalis, intermittens, u r i n a copiosior; quan- doque pituitosus humor ex ore et naribus effluit.

I n apoplexia sanguinea Ecger erecto trunco declivibus c r u r i b u s , nudo capite, tecto jparum reliquo corpore collocandus est, arcenda turba hominum a c o n c l a v i , c a v e n d u m item a frictioné corporis, ab odoriferia, spirituosis.

Yense secliones institui et repeti debent«

sed uti L i c u t a u d prEecipit a ) ne athleticis quidem tantum sanguinis detrahendum, üt calor nativu*

solvendo morho necessarius exstinguatur.

a) Synopi» univers* prax. med. T o m . I . pag. 4 7 7 .

tomias sanguis mittendus, ne collo fascia con»

stricto vasorum encephali plenitudo augeatur.

Hirudines pone a u r e s , si vero hämorrhoi- des tumeant, ano adplicandaa sunt. H i s n o n I e - vantibus Aretaeus cucurhitulas occipiti adfígi, sanguinemque largiler educi j u h e t , unde prsesens

auxilium natum esse vidít Sennertus.

Si inter sanguinis missiones pulsiis fortiox*

évadat, eí intermittat, n o n n u n q u a m , quin sym~

ptoraata i m m i n u a n t u r . mors imminet.

Actum est de apoplexia sanguinea correplo, dum largse et repetitse vense secliones p r i m a die Instituts n u l l u m levamen adferunt.

Sinapismi pedibus adplicandi sunt , vési- cantía nonnísi sanguine quanlum opus e s t , cle- tracto, et humorúm orgasma imminnto indícantui*.

Clysmata solum antiphlogistica conveniunt, T r e s i l e m , quatuorve uncia; aceti aqua diluti ano i n j i c i possunf.

Absint purgantia drastica. Sed nimis meti»

culosi s u n t , qui leniora timent, H i n c prop.inare licet mixtúrám s a l i n a m , ut corpus sapius purge*

t u r , facta purgatione, el dem mixtúra; extractum arnicas ad grana v j j j — x i i et amplius adden- dum est.

U b i sanguine mfsso ssger Ievatus e s t , secl pulsus i n debilem m i U a l u r , facies palUdior eva«

7

Sit, spíritus M i n d e r e n , et moderata camphoras dosis^ cum nitro Iocum habet» •

,^;; , I n apoplexia, qua; sanguineos post insolatio- nem, spirituosorum abusum c o r r i p u i t ,^: fomentum

Sclimuckeri tentari poterit, A q u . f ontis Ib. x , ' ' : 4-Cet. optitn. Ib. (3.

. N i t r^vd r a c h , j j .

Sal. a m m o n , u n c . j . , Inter se mixta frigidiuscüla adplicentur.

.... : Suaden^ijQn.nulli, ut glacialia c a p i i i fomenla adplicentur, , quc-d;.sperant forcj.,. ut lacetum hinc yas co,ntrahatur,^y effususque stanguis insugatur, p»tt}[ Jlf« j&iqwvd» q&Qtß-> ! $ W f « ? ' i . ,y idsfttuv- ^ t e - ste Wepfero a ) ; sed si considencröHíí ex aspers a ImproViso ad n u c h a m , et capu,trfri;gid.a, csecita- tem .,• .etimmedicabilé? parabyseSf.exstitisse, facibj patet,. quam infidum hoc rernedjum s í t , quamque inimicum famse M e d i o o r u m v i x a l i a r e quam Gelsji.

effato excusabile:. melius est .anceps, reniedium e x p e r i r i , quam n u l l u m , .,... ^{£ ! ) I}, „

' Noxiä vero i o r e n t , ubi faqjps,,{J^llicla;,; ^:p,üU sus debilis anim^^yert^tur.r ^f. r^{t s ;} j«,;^...,.

-Commendantmrí em^tica .pr^gipue, ^⁽ s^dia:t»

error pracessit. Neque success/i h#G m e t h u d u sJ g^r.

*erdum c a r u i t ; verum cum vömentihus fere omni*

ft) Hist. « p o p . obsetv. ilhiitiv w."'>.. i.. .*•;.« *

•s

bus facies turgeat, oculi cum tumoré rubeaht, encephali vasa mfleiitur,. et lionnuriquam i n san»

guineis sumpto emetico apoplexia successerit, faGÜe intelligi'jiotest, quam p'ericüli plénum hoc- ee remedium ait,

E r r a n t , qui ob solum matéria: biíiosíe ,vo»

mitum propinant emeticum, ctim e plethora ca- put ohturhante nausea e?t vomitüs'hilíosus oriri possit, ' •-• ••»' ••'

C l ; Mupray a) minus 'favél emeticis, ea ex ratione" öfysmata¹ ex dedocto'fo'ftó'rum tabá'ci pa- rata, improbat proptereá'i 'qttoci^Vomituhi-raent.' - . -'Emeticum^Wicolai b) moVtentö- incertum est remedjumy nec>pi^futurüm.V-

tiíil

' • -.BuvstbiU^cfaW Möt&^femké SemiP^bmív t©*ia íri> pi'&ádispositi's ad apoplexiam perniciosa, 'vidit'j 'et eá'fcfrtiörá • meritó¹ inter caüsas apople*

* » » mimeíat! ^;' "^{< :} •*•'• '•'•;'

Vix-cieridá emesis videtur , n i s i conslet « - grum paulo ante morbum' 'nimis réplevísse-vch-' tricüIum,'^:i^;r%oⁿ1h magno dolore capitis si segri hiliosa vomant ancepsremedium. est emeticum.

• Ä phfííBüs vitriolum" "album a granis¹ xv — XXJC et ultra exhibélur ad vomitum cita moveri-

a) Mat. med, T o m . I , pag. 472, b ) fHece^t «tt&.JE.KCftciett« '-^;'

9 d u m , sed nativum prassertim Goslariense n o n

•tutum omnino remedium esse v i d e t u r , cum de z i n c o , ferro*-"cupro et plumbo participare soleat.

PrsBSta't^! péhná fauces i r r i t a r e , q u a m emeti- ca violenta'propinare«

M i n i m é tepido aut méllító potu promoven-

"dä-vomitio est} ne ventricúltís riiagis distendaiur.

Si. reconyalescentes ob nullám, v e i léviö- rem causam facilo lacrymentur, recidiva metuen-

da est.

Si segri apoplexia et hemiplegia fugata abs- que causa delírénty' póst öbitum serum aut san- g'iiis in'VentriduliS'cereBri^répéi'itúr,

Ne m a l u m - r e d é a t , ' jüv%rh'"interdum i n ple- thoricis sanguinem mittere, • quamqúam i d fa- l a m n o n sufficiat," cum phlebotomia corpus acl novam generandam plethoram disponat. Itaque lénia pürgäntia, ut aquam angelicae, sal mira- b i l e , amarum quandoque exhibere oportet, et diaeta teriuior bb'se'rvahda e s t , q u a tarnen raro öbtinelur, cum I i i segri duplum ejus ,• quod s a n i sol'ehant, et cómedant, et digerant.

Abstinendum pomeridiário sómnoj qui ple-

• ' h o r a m áu'geV

Caveniiíiiá 'li'hltDlá'^cölían^'adsfríctioné} <5Íijj»' ex ca et i n r e d e valehtibüs haemorrbagia n a - r i u m , et pertinax caephalalgia saspius nascatur,

I n apoplexia serosa clysma.ta acriopa N . 22, e sale amaro,:äut tártára emetico injicienda sunt.

A decoctó tabaéiin olystere, exhjbito prsecóv- diorurn anxietates,'lißothimias et fi'igidum circa frontem sudorem exstilisse PraCtici ~. ohservarunt.

. Purgantia .vaiidio.ra i n apop'Iexia frigida mi«

nqri,^;yplurnine pr^;f scrribenda s u n t , ut e<?; fac. i l j u s 4 e g l « t i a n t u r . ,^{! i i}; - „ ,⁾ . * ,^: >

. ^{n i ;} , R e s j n . jaIap^K;scrup. j.y

T e r e cum j v , nucleis pini , . . ^r; , , •.;>•. • a d d e , - • • .•

Syrup, rusar. solut, dr. , y j^f • ⁽

Sumat omni quapta hqra?parte dr.jß. da»

nec purgetur. . ^{( ;}

fc, E x t r . jalap, aquos, dr. j/^,; • Aqii.^tfceni,cul. unc. jjß,. • \.-.

Syrup,: de duabus u n c . ß. ,

Sumat o m n i quarta hqra? parts? unciám d u midi am. ,!•=:••,

Odorifera e spiritu cornu cervi aut salis, ammoniaci naribus admoventur, sed vix quidquam, proderunt n i s i purgantibus et clysmalibus acrio- ribus causa com]>ripieias derivat«;fyerit,,

Cucuphas ex herbis c e p h a l i c i s , . velut rort*- m á r i n o , lavandula etc. composita; conveniunt.

Vesicantia artubus ipsique, capiti adponien«

da sunt,

Aegris habitus laxi et tumiduli frictiiwies, in.- I

I 1 imcliones cum liniraento v o l a t i l i , vei tinctnra cantharidum opem ferimt.

T e n t a r i item siálagoga possunt, quse humo- r e s e d u c u n t , et ad externarum carotidum ramos delerminant.

Stei^nutatoria haud omni periculo vacant.

Saspe multumque qusesitum e s t , an venas se«

ctío i n apoplexia serosa locum haheat?

I I I . van Swieten levem sanguinis cletractio- nem concedit, ut M e d i c i fama; consulatur, et Stimulantia tutius adhiberi possint. Morgagniug eam necessariam esse j u d i c a t , ubi et ín apople- xia serosa sangtiis vasa distendit. Gel, P o r t a l l i n serosa apoplexia accumulationemsanguinís ín ce- phalo observavit.

H a c in re pulsus , v i r e s , et v i t a ratio antc- actas Iucem praebent; n a m qui male n u t r i t i , aut mcerore diuturno vel veneris excessu confecti

s u n t , aut inientis meditationibus adsueti, damnum inde acciperent,

Depletionibus; factis ad Stimulantia et i n c i . dentia confugere licet.

Ä levioribus. u.t spiritu M i n d e r e r ! j Ieniori camphorse dosi incipiendutn. e s t | , s i vero pulsus fiat debüis, facies p a l l i d a , a d f a T t i p r a , ut spi- r i t u m cornu cervi succinatum, saponiem Stardkeia*

n u m , pilulas ex. enuíae extrantq, n i y r r h « , galha«

c u m helleboro confugere licet.

U b i ulcera cliuturniora citius consolidafa aut herpetes sanati fuerunt, ad fonticulos, aut setacea recurrendum est.

Quandoque apoplexia; tussis a c c e d i t , c u m sibilo et difficili matériáé crassse ac pituitosse ex-

cretione , suffocationem m i n i t a n t e , t u m vero i n * cidentibus, et expectorantibus opus est, ut K e r - mes m i n e r a ü , mixtúra ex gummi ammoniaco, extracto enulse et oxymelle s c i l l i t i c o , sed ssepe m a t u m , quod paralysi n e r v o r u m i n pectore o r . tum debel, n o n Ievatur.

H a u d assentior C l . Sauvages, apoplexiam ex arthrilide o r t a m , e o d e m , quo sanguineam, mo- do tractandam esse. Inflammatörise e n i m natura;

morbus vénae sectionibus leniter revellentibus, eriematis antiphlogJsticis, sinapismis quidem ele.

Jmpugnandus e s t ; si vero languida humorúm c i r - c u l a l i o , paliida facias, pulsusque m o l l i o r , tum vesicantia partibus adfectis adplicata, camphora, m o s c h u s , enula, sulphur antimonium opem ferünt.

Q u i apoplectici íuere, evite.nt frigus praeci- p u e , si inde Stupor capitis, palpitatio cordis ob- servetur ; ex subitanea pedum refrigeratione apa-<

plexiam ortam fuisse constat.

H i n c glabríonibus capillítium portaridum est..

E s t et febris apoplectica, Vetustissimi M e -

<dici Diocles et Asclepiades febrium periodicai'um t u m accessibus Iethargicis meminerunt.

D e bis i n tractatu de febribus egi.

N o n n u n q u a m v e r * apoplexiae jungitur fe- bris biliosa reuiittens. I n similibus ut p l u r i m u m contra disetse regulás anlea peccatum est. A e g r i sub initium paroxysmi v o m u n t , certis lempori- bus l e v a n t u r , nunquam tarnen ad se redeunt (unde Ilse, a simplici febri apoplectica distingui- tur) urinam siqua colligi potest, jumentosam mit*

t u n t , dum exacerbatione redeunte i n pejus r u - u n t ; plerumque oscitant, pulsus est celerior;

quandoque insequaüs , aut intermittens, qui ac- cessu finito magis naturalis evadit« H i e clysmata antiphlogistica injicienda sunt et alvus mixtúra salina egregie ducenda; tum brevi intervallo ad corticem peruvianum confugienclum, isque per os et a n u m , cum »ger remissius h a b e t , ingeren- d u s , n o n intermissis vesicantibus, moscho aut camphora , d u m pulsus d e b i l i s , aut insequalis tangitur«

Convalescentibus ex apoplexia segris caven- da est alvi obstructio ; n a m multi i n sella pertusa, dum nimiopere niterentur, apoplexia exstincti sunt.

I n sanguiners vitanda quasvis major seu a n i - mi> seu corporis c o m m o t i o , cumprimis i r a .

M a j o r cöIIarÍ8 constrictio pericuIo6a est.

Senibus debilioribus venus interdicenda est,

u

hos inde oh vírium vitálium defectum inopinate periisse constat.

Aqua; mínerales, apoplexia Ievatis, vix con- cedendíB, etsi antea iis usi fuerint, cum teste W i l - lísio ese largius haust» nec per urinas satis eje- cta; Ietharg'um inducant.

Bei-gius potum cofíe apoplecticis et lethar- gicis noxJum esse deciarat, idem tamen a) asse- r i t , v i m quamdam coffe inesse excitantem, quod , apud Arabes quosdam evidentissim.e compertum

fűit, q u i , c u m opio abusi sunt, potu coffe íterüm eriguntur.

T a b a c i usus apoplecticis minus c o n d u c i t ; sed si post Iargiorem usum ab eo repente absti­

nentes temulenti evadant, redire ad consuetutli- nem debent, eoque moderate uti , si vero post móderatum tabaci' usum vertigo abservétür, absti- nere oportet..

Constat apopléxiam aasp'e in hemiplegiam aut paralysin d e s i n e r e ; remedia cum caUda, tum Stimulantia, qua: nullo diserimine a multis pro- pinaritur, sanguineis nocent, rectissimeque T r a l - lianus ait: oalidiorihus, ac siccioribus curandis refrigerantia et humectantia convenire,

H i n c ea i n memóriám revocanda sunt q u ® superius de diversa calidse et frigid.« apoplexia;

curatione príecepi⁶ a Pag, 113. Mát, med,

»5 Nec senibus páraíyticis purgantía aut el'ys- tnata a c r i o r a , nec siccis, atque exhaustis sudori«

fera conveniunt.

I n p a r a l y s i o r i s quandoque sequitur ptyalis mus corpus exháuricns, tunc collutorium ex de- cocto t o r m e n t ü l * , addita r u t a , rosmarino et Ii«

quore anodyno indicatur,

A sectione r a n i n a r u m quandoque Ioquendí potentia redit.

I n paralysí post apoplexiam serosam tentare licet elcctrisationem; sed qui ex apoplexia san- guinea liemiplectici evasere, iis electrisatio per­

niciosa est, namque et pulsum celeriorem red- d i i , et hamorrhagias movet, et humores majore impetu versus caput agit.

D e Haen cxemplum adfert paralytici ínter electricos ictus apoplexia correpti, et quarta post h o r a exstincti.

M a j o r i circumspectione eget prscociter n i - mis laudatus galvanismus; i n plurimis surdo rau- tis apud nos tentatus fűit, nullus ex bis m i n i ­ mum Ievamen sensit, multi inde l*debantur„

Neque balnea sulphurea ejusmodi íegris pro- s u n t ; qiiaj tarnen i n frigidioribus juvandis m a - gnam vim luibent.

Quare M e a d minus recte asserit, immersio- nes calidas omnibus omnino páraíyticis obesse>

quin Jmo diuturnus eorüm usus quandoque neces-

sarius est. N e c bene Duretus p r o n u n t i a v i t , pa*

r a l y t i c o s , .nisi brevi s a n e n t u r , balneis sulphu- reis insanábiles r e d d i , Si vero inter balnei usum vertigo, temulentia, aut tensio capitis major per- cipiatur, vei vires deficiant, aut somnus arcea- t u r , cibive appetentia langueat, ab ulteriore usu cessandum est.

M a l o prorsus consilio debilioribus, antequant balneo uti creperint, yena tunditur, aut purgän- tia exhibentur , nisi certa plethorsr aut s a b u r r a i n primis viis Iatentis signa deprehendantur.

Ssepe vesicantia prosunt paralyticis, íII£ spi-*

r i x dorsi loco apposita, unde n e r v i ad partém adfectam egrediuntur.

I n frigida paralysi Iingua? collutoria ex ra-"

dice pyi-ethri cum s a l e ' a m m o n i a c o , v e i pastilli masticatorii ex radice imperátori*, aliisque acrio*

ribus tentari possunl,

Ijfc. P u l v . rad. pyretbr, dr. jß>

S a l , ammon. dr. j j , A q u . salv. Ib. ß.

Spirit. cocblear. dr. vj.

Mista Stent per noctem, mane c o í a , et adde

M e l l . unc, ß, E x h i b e

R a d . imparator. [Ar. j j j . Sémin, sinap, dr. j .

17

Pníverata excipe melle rosato, ut fiat inassá' Solidior, ex qua formentur pastilli rite exsiccandi,

Sequentes pilulas nonnunquam cum emolu- mento exhibui.

j^., E x t r . amaricantís.

-— enulse. •

— a r n i c x aa d r . j . Guiara, galban.

R a d . valerian aa dr. j|3.

F . 1 . art, p i l , gran, j j j , consperg, pulv»

líquíritiss,

Sumat bis —> ter de die Nro. quinque.

Alvo duriure quidquamextract, aloes addid?»

I n paralysi ex berpete cito fugato, gummi q u a j a c i , ' antimonium , flores sülphuris» deco- ctum ex radice bardanie, stipitum dulcamarss, r a - dicis enulas , balnea sulphurea indicaatur*

E x a c h o r i b u s per medicamenta repuisis,non»

nisi achoribus redeuntibus sanahtur,

E g r e g i a m i n paralysi Curanda vim h a b e n t : herba antbos, et a r n i c a , jam a .Junkero in hoc morbo laudata , cujus flores efficaciores herba deprehunduntür.

Sed ubi i n paralysi vasa encephali n i m i u m impleta s u n t , arnica Issdit.

E v e r s in hcmiplegia serosa belladonnam c u m successu. adhibuit, et. quandoque a x granis ad xx ascc-iidit. Mirabár equideni, rem ei sempcr e sen-

Tom. I I , B

hoc remedio circumspectione oj)us esse, propterea quod s s p i u s ah ejus usu mentis obtenebraűo ,, e{

halhutíes línguaí enata sit.

I n apoplexia et paralysi frígida Kermes mi- nerale, camphora saipe cum successu prajscribilur,

F r i g i d i s , qui pastaceo sunt habitu quando- que sequens p u l v i s , praeter alia remedia proí'uit,

fy. Golocynth. gr, j j j , Sachar, dr. v j ,

F , P u l v . divíde i n octo doses.

Sumat tertia, aut quarta quavis hóra ejus- modi puiverem.

Hisce asgris et fonticuli et setacea conducunt.

Contra Ianquorem ventriculí frigida paralysi adfectorum proficuum est infus um raphani rusti- cani.

I n magna debilitate potens roborans est lin- ctura tonica Bestuscheff, methodo a Cel„ Klapro'.th emendata a gutis 1 0 ad 2 0 propinata.

Quandoque apoplexia sanata rnempriíc de.

bilitas superest, nulla ananmestica remedia ha- b e n t u r , sed emendatio tempori et natura; relitl»

quenda.

Caput X X V .

D e M p - i l e p s i a>

V ^ r i s , quam fceminis familiarior hie morbus est, junioribus item praä adultis infestus. *

Q u i n et hasreditarius nonnunquam ab avo ad nepotem transit, silens i n filio*

Multiplices sunt epilepsis c a u s « : vermes>

t e r r o r , nimia nervorum irritabilitas, exostoses, caries ossium cranii etc« ' „,•.

D e M e z a a ) epilepsise a saturatis-simo de*

cocto Caffee m e m i n i t , qua; hitermisso hoc potu c e s s a v i t , et eo denup sumto rediit, Nunquam id nec a m e , nec ab aliÍ6 observatum f u i t ; si ex idiosyncrasia inde nervosi motus excitarentur, abstinendum foret.

Duae feemina; sub insultu epileptico ad no- socomiura deportabantur, quse omnibus frustra adhibitis i n paroxysmo p e r i e r e , u n a h a r u m to*

B 4 .

*) Acta iipsiensia. Vol. 31. Patt, II» pag. 2451

p h u m , altera exostosim ín cranio ex lue venerea neglecta ex'hibuit.

Fceminam tríginta aliquot a n n o r u m nun*

quam rnalo celtico , aut aliis morbis afíccta por multos anr,'os ele ceplialalgia perpetiui remediis

resistente conq'uerebatur; demum i n occipíte'lu- mor a d p a r u i t , quem tfexter chirnrgus" pro ílu- ctitatíone eensens caute aperuit, sed per vulnus portio ccrebelli t r a n s i i t , post mortem tota cal- v a r i a caríosa repcriebalur, et cranium digito vio- lentius admoto facile perfórabatur,

Morgagnius quandoque insolitam cere])ri durítíem ín epilepticís observav'it.

Cullen turgeseentiam v a s o r u m sanguineo- r u m i n cerebro inler frequentes epílepsia: causas merítő numerát,

Ssepe-.in cadaveribus e o r u m , qui opílepsia decessére,' n i h i l cletc.Hum fűit, quod cülpari possit.

Ob síngularitatem sequentem casum rocen- seo : I I I , van Swieten m u l i e r c m notat qua: cum m a r e m utero gereret, epilepticis ins'üllibus ve*

x a b a t u r : minime vero d u m f a m i n a m gestaret, Inde patet quam v a n a síi speeificonun de»

p r s d i c a t i o , cum causa mali sxpe incognita sit>

neque cognita Semper tolli possit,

Puella novem a n n o r u m absque omni causa repente perfecta Ialeris dextri paralysi cotvipie- b a t u r , sinistrum tarn valide convellebatur ul. « -

gra a binis adstantibus yix retineri pptuerit, uri- n a c u m fsecibus.pr.orumpehat, .pul.s.ust erat inte.r- mittens., v a c i H a u s , respiratio sterterosa., sptima, o r i s , mucüs ex ano et pudendis l.eviler sanguine

„tinctus prodibaf j . fortuito iri vieinia rcmorans vo- catus ob symptomata g r a v i s s i m a , prsecipüe re- spirationem ssepius ínterceptam fátum instare t i - .mu'ij et a mixtúra-ex spiritu c.ornu cervi succi- nato,. c a m p h o r a , tinctura castorei, ínunctionibus ..lateris paralylici cum tinctura canlharidum nihil

sperabam, bihorjo . elapso mitigabantur motus ccnvulsivi, calor, i n latere paralytjco. redibat, post decem horas evanescebant conyulsiones.remanente per Jpnguan twsopas.,h,eb<5tudjn e , ^t i n g e m i : deb ili - taté, leviore. paralysi, demum cortice, valeriána, .•floribus, arnica;,.. asa ícgtida, moderato catnphorse dosi contra • meam spem plenarie convaluit, et per quatuordecim ann.os bínarum proli um mater absque uIIo incommodo. vivit. : . , .: . . . . _ E p i l e p s i a , .,qu;e absque s i g n a prsemonente

. i n g m i t , fere incurabiiis est, . ^v.

Pallidioris habitus facilíus ae athlclici cu- rantur., .

ComitiaHs morbus sólet quidem etiam lon-

„gus esse usque ad mortis d i e m , et vi.tS; non'pe- riculosus , interdum tarnen , c u m recens est, ho- . m i n e m copsumit, observante Qelso, ...

M o r b u s hie, ut apud quosdam auctores íe-

gitur-, quartana i n t e r d i i m , hcemorrhoidibus, di.

arrhcea, ulceribus , mutatione denique coeli súbi latus e s t : at mihi hujüsmodi felices eventus noⁿ<

dum ob'sérvare contigit. :

Quandoque i n puellis c i r c a puhertatis teni- pus s o l v i t u r , sed hoe i n plethorieis solum accr- dere potuit«

R a r o paroxysmo sseviente pereunt epileptici, sajpius apoplexia enecantur. H i n c s i ocuU rubearit, major calor, et tensivus capitis dolor animadver- t i t u r , v e n a secanda est, prajc'ipüe si i n fceminis

fluxus menstruus suppressus "sit. ' 'Inter paroxysmum » g r o s liberiore ín aé're

et capite elevato collocare oportet, cavereque ne lapsu aut n i p r s u l * d a n t ü r⁴ ' ' '

L a u d a b i l i s mos est i n Rtissia tesf ante Weicfe- a r d pannö tegei'e epilepticös, qui i n plateis «on- c i d u n t , c u m prsetereuntes .serisibilioris nervosi systematis inde Iaadi p o s s i n t⁴

A c r i o r a non sunt eo'rum. narihus adtnovend'a, ne sternutalione excitata rumpantur vasa ence- phali sanguine distenta. "

O p i u m a veteráno Practico i n ipso epifepsis ástu pröpiriätüni' non modó^: n i h i l lévamenti ad tu«

l i t , sed sóporém apoplecticum mé spectante, 'in*

düxit, ••

E x t r a paroxysmum cávendúm ab omnibus^}

2 3 quibus eum accelerari compertum est; prsecipue a venere , i n quam proniores sunt epileptici.

Quandoque i n éxternis corporis partibus pa- roxysmi orientis vestigia adpar'ent. T u m eas fa- scia iortili ligari, aut cauteriis, vesicanlibus, opia- tis urgeri poterunt, quamquam ha:c omnia i n - cassum lentata v i d i .

Infantes nonnulli epilepsia propterea corrí- píuntur, quod manantia capitis ideera arte sic- cata fuere. H i n c recte D ö l a u s e t K l e i n i u s anim- advertunt, aebores, et tineás saluti pueris esse, cum gravioribus eos malis l i b e r e n t ; rieque facile epilepsia laborare eos, quibus scabiosai i n capite crusfae nascuntur, ' "

Hase c u m fiunt flo.res s n l p b u r i s i s p i r i t u m íuliginis, ajtbiopem antimonialem, decoctum an- iimonii cum sarsaparilla interpositis purgantibus teniare lieuerit.

I n maío recénti* emplastrum melil'oti cum quarfa parte vesicatorii capiti adplicitum profuit.

E x obstrUctione v i s c e r u m et dispositione a trabiliaria epilepsiam oriri Hippocrates obsér_

vavit. . L x t u s r e c o r d o r v i r i vírtute et g l ó r i a , é t r e *

bus gestis a m p l i s s i m i , qui ab infantia frequen- tissime levioribús, aliquoties autem adeo gr3vi- bus paroxysmis corripiebatur, u t infaustum exi"

tum instare t i m u e r i m , h u i c s t h e r y i t r i o l i , c a m -

hantur, et cum Iiydropofa fuerít, Iargior ríni usus, commend'abatur, sed fnde nulluni Ievame'n cxpertus est reger, jmo ab h's magis Ia;di vide])atur, Vo- catus píjultis ex, valeriána, g u m m i galbano, roo- s c l i u m , lénia martialia (quibus j a m antea usus fűit) o r d i n a v i ; c u m nec ab hís cflectum viden'a»

•ob flaues centem, habitum j ; t u r g i d u l u m n o n n m u quam abdomen, alvum t a r d a m , s u c c u m ex tara*

xacf), Ie.nia alvum m.oventia, remoijs omm'bus ner»

vínis p r o p o s u i , hisce.rana felicitate optinnimus, utj quamqnam injuriis aeris expositus, .animi com?

_inolion.es passus oct.o fere annis, n e c m i n i m o ner- voso symptomate affectus sít,

Quandoque ín epilepsía defunctifi ealculi fel­

l e i , aut copiosior aiiiurcosa bilis detegitur.

Si extra parpxysmum, in, aegrig ílavescens corporis h a b i t u s , abdomen t u r g i d u l u m , alvus, tarda obseryetur, lénia evacuanlia ssepe accessus, a u t r n i t i o r e s , aut rarius..recurrentes reddunt.

líis succi expressí h e r b a r u m áolveniium, de-, coclum sapona,ria3, taraxaci addito, hellehoro ni-, gro ; debilioribus pilula; tonicas B a c h e r i conduce*

re possunt, Prosper Alpinus auclor est., sacerdo- tes quosdam helleboro sub specie olei saneti cum fructu usos esse, a d m o r h o s , qui pro dsemoniaots -liaberi solent abigendos, i'nter quos epilepsia nur ,U>eranda est, Attendendum ne pro radice helle-

2 ⁵ JÍOVÍ nigri radix adonidis vérnalís L í n . substi- tuatur.

E p i l e p t i c i , nisí v i r e s , aút per prsegressam

•onaniam, aut per Constitutionen) corporis -ni mi um debilitatas s i n t , lenibus eccoproticis potissimum solantur.

Cohvülsíanes i n f a n t u m sub alvo molliori mitiores observantur.

Diversa • epilepsia remedia á diverse l a u - dantur ; veluti p b o s p b o r u s v i s c u m quercinum, fólia aurantiorum, .liyosciamus, stramonium., b e l ­ ladonna , sulpbur yenereum. .

L a p i s diphris a ' P l i n i o laudabatur.

PhofipKorusiíai-^rano .uno'ad/tria , t e r , q u a - terve per diem quo'dam solutus liquido, vei cum conserva dat'ur, dum circuíatio^augenda esi. V e - rum anoeps remedium' esse, et circumspectione egere observatis: I l I . ' K r e r a - a ) ,^; WeiJkard et W u r ­ zer b ) constat,. Generaliter omnia Stimulantia s a n - guineis epirepticis:,nocua de'prehenduntur.;

Primarius Medicus i n nosocomio F F . mise- ricordia: Mediolani a\eóboI phosphoPatum i n lie- miplegia astlíenica cum successu adhibuit.

T r i g i n t a guttas i h t r i b u s unciis aquse destill,

a) Reflexion! medico practiíhe stíl -uso iuterno det fosforo,

1») ©tun&ctj? bcc $ít*aneymiíteite^te fűc Sfecate tint> 2Buti&s

át'áte. .

ritra 24 horas exhibuit. I n nonnullis ad'80 et ultra ascendit, porrigendo omni hihorio,

Inventör h n j u s remedii C l . • Brügnatelli tnn.

net phosphorum i n suhstantia dátum effect.us per.

•niciosos edidisse. ' . . . : " • Ph-osphor. gr. vjjj. ..;...•

Importe morfario vitreo , dein adde Aleohol. unc. j ,

Contunde cum pistillo i n írustula mimita' , conti riue agitando,. donec s u u m odorem perdide.

rit. F a c t a hac príma operatione, quredam partes phosphori remanent. indissolutíe j hínc eam re- novare oportehít semper térendő > donec omnes

• partes phosphori penitus saluta; fueriht. Tuno hoc servetur i n vitro bene clauso»

V i s c u m quercínum > cujus v i s , atque effí- cacia i n cortice maximé residere creditur, vei in ín diso v e i i n pulvere a d jj.. v e i drachm, j . omni sexta h o r a propinatum alíquoties- profuit, oportet autem u t ^,lente exsiccetur; a me incassum pro*

pinabatur.

C l . Saxtorph qui olira Vienna; degens longo tempore crdinationibus meis praclicis interfuit, exemplum refert, epílepsise saecharo saturni cu­

rat«, Propinavit quartam grani partém cum scru- púlo uno coneha: prajparataj trihus per nychtherae- .. rtim düsibus, dein sex.ies ad granum semis asoen*

dit> recidívam cadem methodo sustulit.

2⁷ N o n ignöro sáccharum Saturni al> Hündert- marht et aliis interne exhibitum fuisse, sed c u m noverim usui hujus remedii ssepius sinistros ef- fectus suqceSsissé, i d exhibere verebar,

Ante comphires annos p u l v i s . quidam ex Hollandia üt spécifícum antiepilepticum V i e n n a m allatus est', q«i'^;e folíis aúranliorum pulverisatis cónstare¹ vídebatur. ' E o remedio Kgrnrn gravissi- mis paroxysmis, ssepiusque per diem redeuntihus affeeium sanavi. Decoctum N r o . a . vei pulverem nostralum auwmtiorum ad drachmám semis ssape per d i e m , sed incassum prasbui ;yetsi quandoque symptomatae majori nervorum irritabrlitate pvo- fecta mitigata viáérhü^"'*»"••'*;'

Cullen n i h i l a Lile tatiri inspissata emolu- menti sperat; tametsi nonmdlos epilepticos h a b i - tus pallescentis , ac tumiduli nulla m o r b i causa cognita hujus remedii ope per longuin tempus continuati periitüS sanavi.

I d e m v i r Geleberrimus a ) 'ait, spem esse, fore, ut arsenicum forte prodesse possit, cum i n febribus intermittentibus n o n sfne fructu a d h i - béaturj sed i n tractatú de febribus m o n u i r e - medium hoc infidum esse et virtutem ejus salu- tarem Iongiori adhuc experientia egere.

a) Tcm, ÍII, pag. 85.

N e c h y o s c i a m i , neque slrarnonii extracio epilepticum curalum v i d i , íllud interne t u t o ^ , hiberi posse negat C l . G r e d i n g a ) , h o c parva íi vepetita dosi sumtum quandoque epilcpsiam tollii quidern, u t i v i d e t u r , sed specie •miligatioiiis re.

:v e r a f a l l i t , ét r e m i n perniciem vertit, ' B e l l a d o n n a teste auctore supra laudato m i n e m quidem epüepsias, eripuit,.; aberrationem .-.tamen mentig ímminuendo l e v a m e n attulit.

Sulphur venereum seu p a r v a , seu auctiqil dosi exhibiuim, neque ad fugandam» neque ad suli- Ievandam epilepsiam q u i d q u a m valere, usu didici, -imo cum Gel, B a l d i n g e r medicamenta c cupro j)a-

rata vix admmistranda censeo.

• C u m tamen n o n n u n q u a m profuisse legntur, ín morbo remediís omnibus resistente i d tentare licebit.

M o s c h o mentis Stupor ' et alienatio post pa.

roxysmum persaspe diutius remanens cítius tpl- Iuntur faciliusque ad se redeunt aigrí,

Quídam a floribus zinci felices.eventús re- ferunt. Gaubius g r a n u m unura omni bihorio ex- h i b u i t , sed cum C l , Caldani b) cohtrarium ex- pertus s u m . H y s t e r i e * foeminaä a tertia parle gra-

a) Ludwig adversar. med. pract, Tom. I . Part, I I , p. 347«

b) Tratato di matéria medica dal Pfftf. Angelo Deila' decima Tom, I V . pag, s,%6.

29

n i ílorum Z i n c i anxíelatem, v o m i t u m , deliquia, p t y a l i s m u m , cardialgiam passs sunt a ) .

Flores Z i n c i tantuni credulita'ti quorundam laudes suas debere c u m G l . Berlinchieri existimo.

Oleum animale Dippelii ab aliis laudatum, a Springsfeld pro inefficaci declaratum n o n m a - j o r u m quidem v i r i u m e s t , ao reliqua volatilia empyreumatiiűa ; i n malo tamen r e c e n t i , eoque a menstruis vei n o n prodeuntibus v e i suppressis orto b i s , ter per diem ad decem et viginti gut­

las propinatum profuit. • P r s s t a n t i s s i m u m longe remedium, cujus ope plures epilepticos sanavi, radix est valeriána: s y l ­ vestris ad drachm. j — j j p e r diem longiori tem­

pore exbibita. Forte sspius epilepticis nullám o- pem adlulit propterea, quod i i vei i n v i c l u , v e i aliis i n rebus delinquanU

Prasferenda est substantia extracto, aut de- cocto : radix vero legenda anteqúam fólia e r u m - pant. '

Duos infantes pbarmaca respuentes epile­

psia l i b e r a v i , nutricibus eorum radícem largiter prajbendo.

Nunquam -ex interno Valeriana usu febrim urticatam (jxstitisse m e m i n i , ut i n transactioni- bus Ánglicanis refertur.

a) Journal de,med. chirurg. pharmac. Tom, 66t

Sspius solam, quandoque aliispharmacis ml?

stam propinavi. U b i vermium suspic.io erat.la..

tentium, antbelmintica: ubi bilis i n e r s , aut ah»

dornen tumidum, fei taurinurn inspissatuin : ubi nervi faciles i r r i t a t u , castoreum, asam fcetidam, aut moschum, si odorem segri ferebant: in ni.

mia debilitate martialia addidi.

Aegris, qui herpete, arthritici's- affectibus laborarunt prster medicamenta ex floribus sul»

p h u r i s , antimonio, gumrni 'guajaci, decoctum sarsnparillas, cortex mezerei, fonticuli profuerunt,

U b i corpus spissioribus humoribus abundat, egregium tinctura martis hellehoratä usutn habet a gutfis x x ~ - L . d e die propinata.

Tinct. mart, unc. j j .

. E x t r ; hplléhőr. n i g r i drachm, j . ' . Sumat bis', ter de die guttas xx vel

j£. Extraet. amaricant, , mart,.

G u m m , ammoniac. aa drachm, j , A s » fcetid.

- Exti-, bellebor. n i g r . a a drachm, j3.

F . pilul. gran jjj. consperge pulv, liquir.

Sumat b i s , ter de die N r o . vj,.,

Alvo difficiliore, quidquam extracti aloeS aquosi admisoendum est,

Fpilepsiam a vermibus fieri suadenf i pru*

ritus narium, abdomen tumidulum, dolores colicij

3i t e r m i n u s s p i u s r e d e u n t i a , paroxysmus anie pa- stum potissimum ingruens.

C u m alio loco de m o r t i s a vermibus agere animus sít ^s sufficiat h i c notare, quod dehilíori, aut facile irritabili aígro vermíbus laboranti mer- curialia propinanda n o n videantur, prajcipue cum CJ, Scopoli referat, nusquam írequentiores ínte- stinorumlumbrícos deprehendi, quam íís in locis, ubi argentum v i v u m e terra effoditur hominesque, aerem hauriunt mercurío inguínatum , qui igne redditus volatilis male persaspe eosdem afficit.

Semen sabadillat, quod sa:pius exhibui >

gros torquet ac vomitiones cíet, et cum vermes excernuntur id potius virtuti purganti tribuendum videtur,

Badix filicis a Boeklero contra tenias latas sine purgantibus • non magnarum v i r i u n i antbel- minticarum esse expertus sum.

Geoffroyam Surínamensem tentandí nondum occasionem h a b u i ,

Spigeliam antlielmiam n o n d u m adeptus sum, qua C e l . üergius a) violentas convulsíones cura- v i t , etsi n u l l i vermes ín conspectum venerit,

I n doloribus tantum non convulsivis, quí a vermíbus creailtur, mitigandis cataplasma e fari­

na , feile t a u r i n o , sutnmitatibus absynthü et oleo idoneum fűit.

a) Tos», I , jaag, 9 ^ .

I n liorrendis symptomatibus quandoque a.

vermibus excitatis Cucurbita; sicca; ad regionem epigastricam, vei hypochondria applicatse pree^

stantissiinam opem tulerunt.

Epilepsia certo tempore recurrens corticenv cum valeriána poscit.

Cum bystericas epilepticis insultibus vexan*

tur, quandoque valeriána cum gummiferulaceis, asa foelida adjumento esi.

In mobilioribus tarnen ubi cephalalgia, asstus corporis major, indeque existens vertigo animad»

vertitur, nervina remedia et calidiora detrimenti p l u s , quam emolumenti baben.t.

Noveram ante cotnplures annos puellam per- quam facilem irritatu, q u s cum vehementioribus auiini motibus concitaretur, n o n ráró inde epi- lepsia corripiébatur. Forte fortuna sub idem plane tempus, quo imuiinentis paroxysmi signa jani ad*

parebant, concéntus mnsicos, quibus mirifice alias delectabatur, auclierat; neque tum paroxys- m i vim ulbmv aut accessionem sensit, itaque quo*

ties dtíinceps epilepsia: redeuntis metus ingrue- but., barmonici concéntus in usiira felici eventu Vücabímtur, idonec firniato aptis rernediis corpore»

ajgra penitus riialo liberaretur,

Quandím ad spirituum tnoiumcompescendutti) refrinTendumquemusica valeut, id quotidiana nos expurientia docet; nam et parvuli ejulantes can-

3 3 tihus p l a c a n l u r , et Iangueníes excitantur variis v o c u m , aut fidium sonis. Q u * forte causa fuít iristituendse musicas militaris, neque enim priscos, aut inslrumentorum musieorum, aut cantus etit;m v i m , /atque effícaciam ignorasse putandum est, Uli 111, v a n Swieten ohseryat; quin et morborum incantamenta inde originem traxisse propius ad verum accedit, H i s quoque n o n Homerus solum, sed ipsas etiam sacra; pagina: consentiunt; atque D i v i n u s Plató a i l : musicam n o n idcirco a d:is

coucessam bominibus esse, ut aures demulceren- t u r , sed ut animi perlurbationes hujusce v o l u - ptalis lenocinio sedentur atque in ordinem redi- gantur.

I n epilepsia recenti, nec admodum gravi, qua: a prascedenle onania sequebalur, c u m muco- sus humor e genitalibus copiosius defluens cor- pus indies labefactaret, magnam sequentes pilu-

las opem tulerunt.

Iji. Had. valerian, u n c . /3.

Limát, mart, n o n r u h i g , drach. jß, M y r r h .

Oliban,

E x t r . tormentill. aa drach. j F . pilul. gran. jjj

Sumat ter per diem v j j — x et amplius , non intermissis spirituosis et aromaticis s p i n * dorsi frictionibus.

Tom, I I . C

miiia hic commendata incassum a d h i b u i , pulvi»

sculis ab agyrta propinalis integre s a n a t i ; vidi autem alios, qui iisdem pulveribus nullo prou- sus emoiumento usi sunt.

Electricitas epilepticis adplicata hucusque in nosocomio non profuit,

Inustio calvarix candenti ferro facta peri-, culosissima habenda, imo lethalem eam de Haen expertus est,

I n desperatis rebus i m i t a n d i , sed cauta ma- nu forte essent Nigritas, qui totam suturam co- ronalem longa et ampla stupa instar moxas, nec sine maximo emoiumento adurunt a_).

Etsi cum G l , L o r y nervorum morbos, hodie frequentiores quotidiano tabaci naribus attracti usui adscribere n o l i m , eurn tamen epilepticis in-

terdicendum puto, quum ex ejus ahu*u et mor- bum et furorem augeri C l . Greding observaverit,

Quod ad pharmaca supra laudala attinet, nulla de iis propinandis certa l e x , aut norma stalui polest, cum modo h s c , modo ilia pro- fuerint.

Infantes ab acido primarum viarum non raro epilepsia laborant, eorum nutricibus victus ani»

malis, infusum mentbas commendandum est.

a) Kaempherus ámoenitv e#et, pag, 1 9 5 ,

35 Sola absorhcntia raro sufficiunt, sed «Ivo íenta niagnesia cum panco sale lartari et saccharo>

vei sequens mixtúra exhibenda est:

jjb, L a p i d , caner. drachm. jß, Sal. lartar, gran, v j ,

V e l urgentiore malo Spiritus c o r n u , cervi guttas v j .

Aqu, meliss. unc. j j .

Elaeqsacchari aurant. drachm. fi,

Quandoque ubi valde ejulant infantes sequens femedium tentare licuerit»

j)t. Olei amygdal. recent, press. u n c , ß^t. Syrup, alth. drachm. v,

Vitell. övi q. s, diu suhactis, , adde

Salis tartar. grana jv.

T i n c t u r , anodyn. gutt, j j j . A q u , meliss, unc. jß,

Nocuo prasjudicio epilepticis indiscrimiila"

tim remedia roborantia » excitäntia p r o p i n a n t u r j sensibiliores a moscho, camphora, asthere vitrioli et aliis nervinis saäpe in deterius r u t i n t , imo i n sanguineis j et illis qui sub paroxysmo lividum faciei colorem hahent citius apoplecticus insultus sequi posset.

Leüia "solvehlia, alvum mollem sprvantiaj revelhmtia' hisce condüvurtt., Lomgingua expe- tientia hoc confirmat, Gullen diaitani tenuem

G 2

magls quam remedia contra epilepsiam laudata profuisse vidít.

Celebrantur quoque balnea frígida, utpotc roborando corporí perquam idonea, sed et lue quoque judicio est opus,

E x balneo frigído valde irritabiles prsecipue solito plus sesiuantes apoplexia perierunt.

A balneis frigidis paroxysmum epileptícutn exasperatum fuisse legimus a),

Universim balnea frigida, qua nímíum forte antea negligebantur, nimiis nunc encomiis ín cce- Ium tolluntur. Cum quid prospere iis effectum e s t , omnium íd sermone ac laudibus celebratur;

at sí perperam res accidit, sí incommoda inde graviora, eventusque sínistri consecuti sunt, al- tum tacetur.

Tobias Matthäus Anglus anteFloyerum bal- nei frigidi Usum Antwerpíse stabilire adlaborave- rat; sed paulo post ejus consilía respui coepere, ob enatainde detrimenta b), Eecte ígítur 111, van Swieten asserit, martialía, et omnís generis ro*

borantia balneis esse securiora, cum haic exter- nas tantum partes adficiant, nec longo admodum tempore agant,

a) Tode, mtbis. fymiVQ. íd'Miot, i, SOßnt». |>í)g. 117.

b) Tratles de luenda pag, 833.

37 '

C a p u t X X V I .

D e H y d r o p h o b i n .

F^ a b i e i c a n i n s n e c n a t u r a m , nec sedem adhue- dum déterminare Iicuit.

Brerhaavius i n rabie canina mortui cadave- re Organa deglutitionis utcunque inflammata, pe- ricardium s i c c u m , pulmones et cor cruore ple- nos, venas vacuas, sanguinem vix concrescentem reperiit,

Parisini a } ventriculum et intestina inflam- mata inveniebant.

Sauvages, Bonet concretum sanguinem omni propemodum sero fluido destitutum deprehendit.

V a n Swieten cadavera hydropboborum me- dia byeme intra quindecim h o r a r u m spatium pes- sime putrefacta fuisse refert.

a) Aeadem, des sciences 169$,

dinem proclivitatem, nec siccitatem aut inflam»

mationem viscerum observavimus, Organa deglu, titionis et respirationis sine ruhedine aut tumora apparuerunt, sanguis cordis et vasorum majorum nwgis fluidus erat.

Dolendum qtiod inter tot Iaudata remedia nulluni arüuic penitus comprobafum sit,

Moschus , mercurius, belladonna, melóé' scaranaeus a multis ut specifica Iaudata voto non responderunt.

Avicenna cantharides profuissetestatur. Idem.

in Hungária successisse ex actis nat, curi'os» con-, stat.

I n aííquibus ubi dolores i n parte demorsa cum magna segri inquietudine et febre ingruebant,, grano uno cantharidum ter intra 2 4 horas exhi- hito symptomata disparebant, nuflo subsequente m a l o , sed ubi jam potulenta fugiebant, rabies non prajvertebatur.

Applicatio lapidis eaustici ad partem affe- ctam profui'sse videbatur.

D e q u i b u s d a m easibus n i h i l certi détermi- nare licet, sjepe canis pro rabioso habitus reipsa, non erat. Ego cum nosocomii director eonstitu-

* H R essem, cistam clathris ferreis munitam facien«

i.un curavi, qua c a n e s , . s i fieri posset, -compre, hmsi clauderentur, ut status eorum certo. de.fi*

39 nirí posset: verum hscprMSCriptio Jnírapliis quam

v i g i n t i unnos semel tanlum exequebalur.

Ab ahimali rabido morderi aliquis potest, quin rabié c o r r i p i a l u r , dum venenum a sanguine prurumpenle statim abluitur.

Nonnulli natura sua veneni Iuijus aut omni- n o , aut sallem eo tempore, quo mordentur susci- pieridi n o n dispositi esse p o s s u n t , cujusmodi i n venereis accidisse observatutn est, cum plures etiam fueie, qui per omnem vitám a variolis es- sent l i b e r i , aut inter variolas laborantes versali n o n illo quidem tempore, sed aliquot demum an- nis post morbo boc corripiebantur,

Adolescens a cane rabido morsus omnibus tentatis. hydraphobia pcriit, soror ejus eodem mo«

mentő morsa immúnis vixit.

Hydrophobiam post multos annos demu^n erupisse testatur Boérhaavius, sed 'quos vide- r a m pauco post morsum tempore bydrophobia af-, fectos novi.

Ante sex annos a viro üde digníssimo mihi relatum fűit, mulierem ante quindecim annos de- morsam recte yalujsse , nunc vero hydrophobia periise.

XJstio, scariíicatio» submersio. magnoperft laudabantur j h s c quidem tentanda s u n t , sed in»

cassum sajpius fuisse experientia do.cet.

Lotionem cum aqua et.sapone, Cucurbitas,

sonswne per vulnus non ampIÉus fluente juvasse legilur.

In pago Moelendorf eo ipso t e m p o r e , quo ab'quis a eane rabido liiordebatur, ferrum can- dens igni impositum e r a t , quo mox vulneralns inurebatur, alius aquis ad anirai deliquium us- que mergcbatur, sed uterque bydropbobia periit,

Non omnes bydrophobi potum respuuut, pu- ella in nosocomio binis ante mortem horis potum coffeas cum exigua difficultate deglutiebat.

Ante complures annos i n quo dam Hungá- ria; loco incolas attonitos v i d i , de hujus cai^sa interrogati respondebant, undecim suorum a lupo morsos fuisse, Iupus eos persequebatur, et midierem jam jam in arborem ascendentem mor- sisse, a penultimo belluam compressa fauce pe- ne strangulätam fuisse, ut demissa praida ad aquam, quae prope e r a t , proreperet, ibique tan- dem interficeretúr, Pogi incolas bono animo essa

jubebam propterea, quod rabiosa animalia ne- minem persequantur, sed obvium laiderent, et

aquam anxie fugerent; verum spe fallcbar , nam novem vulneratornm peribant , d u o , quorum untis undecim vulnera aeeeperat, servabantur.

Salivam rahidi canis cuti illiniiam malum non produxisse ex actis reg. soc. med, Havnien- sis constat. C I Starfc testatur viriim, qui mitram.

et collare filii hydrophobia, afiecti portaverat i n -

4 i s u h u s bydrophobicos passum fuisse, a quibus ta- rnen Uberatus eraf.

Carnes rabié necatorum animalium et pe!- les n i h i l nocuisse refertur ; verum tarnen in hoc hórrendo morbo n o n nímis p r o v i d e , c a u t e q u e agi pesse existimo.

C a p u t x x v i r .

D e T u s s u

^Viulu 'plex

versitate curatio multiplex.

Convulsiva ut plurimum infantes aggredi»

tur, adultis minus infesta,

Sspius epidemica est, nec caret suspicione infectionis.

Putat Lieutaud eam non" solum a spasmo*

dica contractione glottidis, sed etiam a repletio-;

ne broncliiorum provenire, cum i n cadaveribus hroncbia muco viscidiore referta aerique prorsus impervia observaverit.

Quidam causam mali i n ventriculo et inte*

Stinis quxrunt.

Probabilius et i n his et in pectore hseret;

cum neque purgantibus solum, aut stomacbicis, nec solis pectoralibus morbus depellatur,

Durat 7 — 14 hebdomades: morbus no.rv nunquam , sed mitior redit.

Diutius protractus hernias , gibbos et quan.

doque pbthisin generat; nam tussis vebementia

expressus sanguis, et e naribus stillat, et e pul»

jiiorujius ejicitur«

C u m ad tussim ccmvulsivam l i s m o r r h a g i a arcedit, morbus plerumque Icvatur; ubi vero h x c abundantior, aut frequentior e s t , a:gritudo diuturnior évadit, corpusque exhaurit.

Quo diutius respiratio quiescit, quo fa- cies magis vel r u b e t , vel livet, eo pejus cum a>

gro agitur; tum vero pessime, c u m sopor , et eonvulsio supervenit.

Pusillis vena vix secanda: majoribus natu tum s o l u m , cum pulsus plenus, ac durus, pectorisque d o l o r , nonnunquam remittens, observabitur.

V i d i i n nobilissima ajgra vomicam a negle- cta sanguinis detractione enatam,

Emetico haud opus est, cum nulla in primis viis saburra haaret, ob vomitum c o n v u l s i v a tussi frequenter junctum j namque h i c potissimutn e mecbanica faucium irritatione nascitur,

Multo minus convenit segris debilioribus, et i i s , quibus livida e s t , aut rubicundior facies:

quibus vena; tument, vel cor vebemontius palpitat, Si vero saburra; signa observentur, vamito- r i u m exliibere licet.

I n tussi convulsiva sporadica, vomjtorium m a g i s , quam i n epidemica prodest,

C l , Buchave per radicem atrop» belladonna;

nterposito tertia , vel quarta die Iaxante tussim

convulsivam curavit, moscho et cicuta antea fru, stra i n usum vocatis; alii illinitiunem solutione tartari emetici ad regionem epigastrieam plnri.

mum Iaudant; ego ab hac methodo exhibila mor- bum nec citius, nec mitius decurrere observavi,.

Nonnulli exanthemate urente corripieban- tur , unus ascilicus evasit.

Principio morbi noxia sunt opiata, prascípuj .cum viscida excreanlur , etsi enim tussím ad tem-

pus sedant, ea tamen mox redít acerbior^} et sut focationem minatur.

Neque ab oleosis, aut dulcibus, quíbus ven- triculus laidiuir, curatío auspícanda est.

Rejiciendum sperma c e t i , tussientibus olim familiäre remedium, cum fere semper rancescat.

Felicissime curatio cessit, ubi mixtúra sa«

lina cum manna repetitis vicibus in morbi exor*

dío propinata fűit.

Sal mirab. Glaub, dracbm. jj—jv M a n n .

Syrup. althsess aa unc. j . Aqu. fcenicul, unc. jv.

Sumat saspius bina cochlearia.

Pro diversitate. setatis, aut temperiei dosis salium vei augenda, vei minuenda est.

Manna amica est pectori et alvum movet, A quibusdam absente febri potus coffee cum manna commendaturj cavendum autem n e fábis

4 5 nímium tostis oleum i n iis contentum empyreu- maticum reddutur.

Corpore per aliquot dies leniter purgalo, de- coctum ex taraxaco , floriLus. verbasci, et l i q u i - r i t i a prodest, addito si alvus tardior persistat, sale medio.

U b i post evacuantia tussis admodum sicca animadvertitur , pasta de althasa, tabulas catarr- hales D . V. gelatina liquiriti», oleosa conveniunt, ab ultimis tarnen abstinendum, si sputa viscida et glutinosa e x c e r n u n t u r j tum enim unciám d i - midiam aut drachmas sex oxymellis scillitici priori decocto addere oportet.

Similibus quoque convenit duleamara, aut i n decocto vel extracto : duleamara recens i n Io- cis s i c c i s , et montanis c r e s c e n s , et i l l a , quse verno tempore colligitur, multo efficacior est.

E j u s nsui nunquam aut delirium aut linguse pa- r a l y s i m ut Linnseus et de H a e n notant, succe- dere vidi»

C u m res magis urget sulphur auratum po- scitur.

Egregiam i n tussi convulsiva opem sequens pulvis, prajslitit.

ty, F l o r , sulphur, dr. j G u m m . arab. dr, jjß.

Extract. liquirit. dr, j Sacchar, drachm, jj

40

'Kenn. min. gran. j j - j v¹ F . Pulvis.

Sumat t e r t i a , aut quarta quavis'hora' scnt>

puluni nimm aut drachmám setnis, bihatque im super infusüm ex radice folliculi, Acribus verbat 6ci et liquiritia, .

Si sputo prodeurtte tussís non minuatur, ve- sicantia, nisi valdé tenelli, facilesque irritatu a- gi-i sirit, inter omoplatas Feliciter-admoventurj id quod Wiüisius in gravissima tussi quoque ex*

pertus est, qua? sputo crasso, et copioso exage- rata nullis remediis cesserat,

Propinatur a quibusdam i n tussi'convulsiva tinctura cantharidum> sed hujüs remedii usum quandoque periculosum esse experientia constat;

forte notante G l . Tode levamen inde secutum nia- gis a cortice simul exhibito repetendum erat.

Ubi corpus quidem infirmum, ac imhecille est, at sputa lacile succedunt, cortex perttvianus in decocto cum florihus verbasci et liquiritia plu- rimum utilitatis habet; namque et Iapsas vires testaurat et mali reditiim prohihet. Ut infantum nauseas occurratur, aliquot fabai coffee addi possunt.

Si sub corticis usum sputa diffieilius ege*

riinlur, b i s , terve per diem pulvis supradictiis e florihus sulp'huris, extractö liquiritia; etc.. süra«

tus profuerit, At si respirationis difficullas', pe«