B, ejiciendum extractum liquiritia: empyrcu- empyrcu-maticum, i n lingua difficilius diífluens, feces
III. Corvisart hssmorrhagiam Ietlialem a rup- rup-tura anevrismátis aorta; i n tracheám observavit
Q u i Siepius hamoplysi laborant cum op-pressione pectoris, atque anxietate ad quemvis leviorem motum aucta, quorumque pulsus etiam extra paroxysmum vacillat, et inxqualis est, i i seeto post mortem cadavere, polyposas i n vasis majoribus concretiones exhibent.
Periculum haud sola ejecti sanguinis copia metiendum est; facilius enim si caetera paria sint levatur s g e r i n Iarga ha;moptysi, qua; ab ha:mor-rhagiis consuetis suppressis, vel illata vi externa orta e s t , quam cum vasis e r o s i s , minore copia sanguis, sed s«pius ejicitur.
I n morbis aciitis sputum sanguinis infausti est ominis.
Difficilius eoram curatio est, qui collo
ob-longo, angusto pectore, scapulisque sunt pro, minentibus, et plerygoidei vocantur.
Cura in plerisque a vense sectione incipienda, Soli pulsui bie neutiquam fidere oportet, qui in multis sanguineis tamen vei ex t e r r o r é , vei spasmis hunc morbum frequenter comitantibug vacillans, parvus ac debilis tangilur, et sanguine emisso insurgit.
I n v e n s sectionibus celebrandis" n o n nimi»
timidum esse oportet; vires enim facile redirepos«
sunt, sed pbthisim curare difficillimum est, Quandoque post phlebotomiam symptomata placantur, sed brevi vebementiora redeunf, pulsn, et humorúm orgasmo crescente, tum vense sectia iteranda est. ,
Ubi vero malum ex haemorrhoidibus sup-pressis exstitit, hirudines ano applicare decet, Vidi venam ejusmodi ssgrii frequentius, at fru-stra sectam fuisse, neque morbus, nisi admotis sanguisugis conquievit.
T u m quoque cum sanguinis Sputum ex ob-struetione mensium periodice r e d i r e t , cum C l , Schmucher simili hirudinum usu sublatum exper-tus sum.
I n feminis ceterum recte habentibus, cum catameniorum vice sanguinem ore exscreant, n i -hil moliendum, neque medicamentis natura con-turbanda est.
6i C u m áíger animo deficitur, solo acetl odore reficere collapsas vires convenit,, cavendumque a spirituosis, ac stimulantibns.
Quandoque ex subita mrestitia hasmoptysis hascitur. Aristobulus perempto fratre adeo per-culsus moerore fuerat, ut sputnm cruentum rejiceret. Similes casus „mihi subinde cernere I i -cuit,. T a l e s segri yix ferunt" venas sectionem.
U b i asger debilior e s t , cum extrema frigent, vel corpus onania fracUim esse constat, aut cum malum ssepius rediens , suspicionem , movet san»
guinis ex erosis yasiá emanantis, abslinendum a phlebotomia i.prudenler monuit P r o s p e r A l p i n u s , q u o d i n haimoptysi, ubi nulla febris , inflamma-tio , aut plethora adest, locuni habere n o n possit vense sectio : procul dubio exitialis, ubi Jngentt copia sanguinis ejecta, vires profligatse s u n t * neque cum * g e r jam eo in statu versetur, i n quem vena; sectionibus adducere eum cupimus,
Animadvertente Hallero vense sectio minus lege h y d r a u l i c a j áed potius corpus animale de-bile reddendo , hsemorrhagiam minuit,
Q u i d a m artus ligandos esse omnino putant, sed jam Erisistratus persajpe crilra, femora et bra-chia incassunv Iigavit, prxcipue i n hominibúa longo c o l l o , angusto pectore, scapulisque e m k nentibus. • •'
Quandoque ©ucurbit« cum scarifiealione s u
-cuíssej nec cruía colligasse, quidquam profim*
s
set, opem attuleref magnum mter pectus et ex-tremes actus consensum esse, docuit Baglivius.
Adversus narium hsmorrhagias Vesicamíá: inter scapulas applicanda celebrat G u l l e n , qua re forte motus C l . Mertens ea cum fructu in san-guinis sputo adhibuit, I d solum hic p^ovidéflv dum puto, ne phlebotomise, quas • anteeedere fie-bern, prastereanlur, neve morbus a dissoluto saiv
guine, aut^vasis'erosis originem dúcát.
Vix pediluviis quidquam proficitur, cum fd-gidiora malum exasperent, calidiöra humorúin orgasmum intendant. - '•
Vena secta d'écoctum e r-adice-Salep, con*
solidse majoris, agrimoniaet urtica minore N.241 prodest, Si "malum ab hssmorrhoidibus, vei
mert-struis suppressis nalum est, prospero successu millefolium additur, ' • •
C l . CuIIen ncgat túilitatem radicis cousolids i n bamoptoe, eodem tamen loco eam maximé
mucilaginosam-esse asserit.. :.
Perquamsalutares sunt emulsiones tenues, quihu's passiiri additur nitrum Í quod turii cohve^
niet, cum sa'ngui?; crassus excernitur : c u m ajgei*
» a g i s -incaluitj.auü spiriiuafi'is- anterabusus est y ubi vero fractss sunt vires j ubi tenuis c r u o r , aö
solutus ex erosis vasis exceimitur, mlnime op-portunum est.
Nonnullos hujus generis » g r o s ex i m p r u -dftnti usu nitri i n extrernum discrimen adductos aniniadverti. , ,
Semina melonum etc. Ioco humido asservan-tur> ut recentia v i d e a n t u r , sed tarn acria eva»
duntj ut masticata vesiculas i n ore excitent. 1 Conveniunt quoque in sanguinis sputo emuls:1.
Si orgasmus cum pulsu valde celeri obseiv vetur, morbus aliis remediis non obediat, pulvis digitális ad granum d i m i d i u m omni tertia aut ' quarta h o r a tentaré licet.
I n haemoptysi g r a v i o r i , quze astuante Sirio, vel ,post abusum calefacientium» aut vebementio-irem corporis commotionem i n g r u i t , si seger ca-c o ca-c h y m i a , oppressione peca-ctoris aca-c dolore vaca-cet, spiritum vitrioli dihitissimum propinare ex re erit, modo debit» y e n » sectiones antecesserinu
U b i vero-,pulsus debilis, extremá frigidjt, affectus spasmodici obseryantur, » g r i vix ferunt
acida mineralia. ; .
I n hxinoptpe ab acrjmonia scorlnitica raro vense sectionis locus est, sed-demulcentia» incra;s-santia cum adstringentibus, el-«wwlsjo . arabjM»
decoctum radicis Salep, consolidavet torntentillaJ i n d i c a n t u r ; si major c a l o r , -yel orgasmus obser-vetur » acida mineralia c u m demulcentibus
pro-sunt, W e d e l i u s ' hsemorrhagias scorbut.ícas spí»
rítu vilrioli curavit.
I n robustis, laute viventibús prascipue si hy.
pochondria inasqualia et non reete mollia tangáju tur, alvus deeocto tamarindorum aut aqua ange-licse movenda est, ut et plenitudo minuatur et re*
vulsione facta, alvi constipatio infesta ac noxia impediatur.
A clysmatibus injectis, forte ob spiritum retentum sanguinis sputum silens rediisse comper*
tum habui.
Certe constat, hasmoptysim habitualem longo alvi profluvío quandoque sublatam fuisse,
Optimum foret mbnente Prosper© Alpino ante morbum nosse in asgrotist, qualia sint hypochon-d r i a , siquihypochon-dem ssepe i n bene valentibus inasqua-l i a et non recte moinasqua-linasqua-lia observantur.
Q u i spumosum sanguinem spuunt, et dex*
t r u m hypoehondrium dolet, de hepate spuunt, et itíulti peréurít, notante Hippocrate,
Non immerito C l , Richter putat: sanguinis sputum per irritationem ab acriore bile nasci pos--s&',: i n simiMbus-anxietas prascordiorum, Iingua -flava, alvus 'stagnror'observatúr-i ex ea ratione
forte Robinson et parensmeus emetica nonnutlis nortsine successu exhibuerunt; ego forte nimium 'timéns, ne per vomitum retinácula yita; abrum«
6 . 5 pantur, decoctum tamarindorum c u m manna et sa-libus mediis substitui.
Cum a m a t é r i a acri sanguinis Sputum exci-t a exci-t u r , gummi arabicum , exci-tragacanexci-thse , eexci-t deco-ctum salep exhibendum est. Laudatur quoque i n simili affectione oleum lirii , sed nostris ssepe iiauseam et vomitum c i e t , idque eo facilius, quod s t e p i s s í m e r a n c i d u m est,
N o n n u l l i h í e m o p t o i c i Ievabantur, c u m deco*
cto vel jure cochlearutn uterentur a Z a f í i o a) et I í o e k l e r o b ) commendato 5 h i c tarnen malo con-silio c o c h l e a r i a m , et nasturtium addit,
Demum ubi prxdictis remediis et evacuatio-nibus sufficientibus Ievatus a;ger n u l l a oppressio-ne pectoris angitur, pulsus p l e n u s » et durus n o n amplius t a n g i t u r , cortex supradicto decocto fc-iiciter a d d i l u r ,
I n c i p i e n d u m a minori dosi. Recte enim 111.
M u r r a y c ) ait , corticem n o n tam obturando pr-eaenti sanguinis rivo > quam p u í m o n i b u s roho*
r a n d i s , febrique et spasmodicis , quibus b i Kgri obnoxii s u n t , coé'rcendis affeclionibus idoneuzn ac parem esse,
Si vero sanguinis sputum periodice redeat, ut in I a r v a ü s febribus, brcvi cortex exhibendua est.
a) Synops, obserr. med, pag, s í , b) Part. I I I , p. g. 588.
c) Mát, med, pag, 6 0 0 .
Tom. I I - . E
qumspectione in exhibendo cortice opus e r i t ;8 i vero sub ejus usum respiratio diificilior évadat,
d e s i s í e n d u m est. " ' I n d e b i l i o r i b ü s qui ob Iaxiores p u l m o n e í ia:pius exspuerunt s a n g u i n e m , mox ad corticem confugere oportet, cui v e l herbse leviter adstria-gentes, ut agrimonia etc. v e l demulcentia, ut gummi arabicum addenda sunt.
Similibus succus urticaj expressus , si anní tempus admittat, prodest.
His
vciix
sectio datnnosa foret.S i morbus nimis validus s i t , id quod ejecti copia sanguinis, vires et pulsus asgri docent, ad-í t r i n g e n t i a fortiora adhibenda sunt.
Inefficax est bolus armena. E g o c e r t é cum ;, I I I . Spielmann a) n i h i l ab omnibus'terris argilla-c e i s , quas á q u a sblvi nequeunt, e m o l u m e n t í ex-gpecto j etsi eai extrinsecus a d p l i c i ü e , hasmorrlla-gias eo pacto sistant, ut yulneri imposits pastam obditrantem efficiant,
Nec lapidem hajmatitem prodesse v i d i . Prajstans remedium, quodque spem medici rarius faUat, alumen est, quo jäm i n mictu c r u
-ento Archigenes utebatur. I d vel i n pulveribuS Nro, 2 5 vel in mixtúra ad dito gummi arabico 1 prsebitum convenit.
a) Mal, med. pag. 4 3 7 .
ö7 T i n i é t aluminis usum G u l l e n , sed i d i n n u -meris vicibus prospereexhibui; habet i d c o m m o d i » quod alvum more aliorum adstringentium non eohibeal.
A l u m e n draconisatum h a ü d multo majorem vim a c effieaciam, quam alumen crudum habere videtur; quare eo medicamento, tanti prascipue pretii , facile carere possumus. E t e n i m l i b r a me-dica aluminis crudiquatuor grossis, aluminis vero draconisati tribus florenis, grossisque quatuor, hic venditur.
Quodsi debilitas u r g e a t , corticem peruvia*
num negligere m i n i m é consultum foret.
D o s i n determinant vires, p u í s W , let sangui*
nis ejecti copia. f ; • .•
S s p i u s omni h o r a , duo , tria grana alumi-nis porrexi.
Prashabendi sunt pulveres sero Iactis cum a*
í u m i n e a W h y t t commendato, pcseterquam enim, quod ingratum medicanientam est, i l l u d quoque sapore suo d e c i a r a t , p a r t é m aluminis majorem multo i n caseosis partibus r e r n a n e r é , quam sero communicari, ; '
Rarius a p u l v e r i b u s » quam á sero lactis a»
luminoso ructus a c i d i , aut soda gignuntur.
Alumine n o n suffieiente , vitriolum martis arte factum ad gr. ß—j pulveribus dictis addendum et altera, vei quarta quavis bora exhibendum estf
E a
M u l t i adslringenlibus-parum confidunt, quoi/
medicamentutn a n i e , q u a m parte affectse medici, nam facere possit, sanguinem c o a g u l a n d o , et vasis pulmonum minimis constringendis mortem adferat; sed alia longe eventus d o c u i t , multos.
que hac methodo jam pro desperatis, habitos in.
tegras valetudiai restitui,
Hallerus monet, quod ipsa ferri terra, quam crederes esse adstringentem, abunde i n sangui-nem transeat, ut accuratis experimentis consti.
tit, triplo enim plus ferri dedit calcinatus san.
guis cum ajgrota ferrum i n medium recepisset a).
Prudentissimum est Ciceronis effatum: 6\\f*
ficil, si quid fiat intelligamus, etiamsi, quomodo fiat non intelligamus. C l . Gregory b j asserit, quod m o d u s , quo adstringentia i n corpore á g a n t , pa«
r u m cognitus sit, nec referat multum, qua ratione agant, dummodo effectus eorum certus sit.
Commendantur aqua gelida, potusque gla-ciati; at 111. van Swieten c ) a i t , neminem pru-dentem i n sputo cruento ad h a u s t ú m frigiduin, confugere et Neifeld d) observavit, facile inde p b t h i s í n oriri, si aqua nimium frigida hamoptoi-cis largiter administretur. Certe omnes fere,
qui-a) Physol. T . V I I . pag. to.
b) Conspeot, medlcin, theotet.
a) Tom. I V . pag. 4 0 , i) Rat, med.nd. pag. 3 5 4 .
69 Lus gelida p r o p i n a b a t u r , phthisi periisse n o v i ;
"tumetsi ancipiti i n casu, anceps tentare remedium prastet, quam n u l l u n i .
P l i i r i m i i n hasmoptysi paregorica propinant, id quod tum solum facere expedit,» cum spasnio-dica p a r t i u m remotarum s t r i c t u r a , aut summa a . spera: artéria; i r r i t a b i l i t a s , aut denique t i ű l l a t i o , a stillante sanguine orta observatur.
U b i ad p h t b i s i m hajreditariam dispositi tussi titillatoria, vesperi bora somni redeunte, corri-p i u n t u r , de M e z a a ) ó corri-p i u m corri-per d u a s , tresve se-pu'manas e x h i b u i t , ,quo tussis sopiebafur, et eru-ptio phthiseos subinde prascavebatur, vense se-ctione simul instituta, dum pectoris molestus do
lor urgebat.
C e i e r u m hoc remedium i n plethora, ac cum debita; evacuationes suppressas s u n t , noxium fü
ret, quia F r e i n d i o teste opium omnem expansum sanguinem ad fiuxum concitat, uti fusius hasc C l . T r a l l e s docet, C o n c e d e n d u m tamen diacodium est, quod jam Boerhaavius non pro opiato, sed demulcente babuisse y i d e i u r , dum unoiam dimi-diam quavis bora sumendam s u ä d e t .
U t curatio optato exilu non frustrctur, i n causam m a l i sollicite inguirendum est. V i r j cujus-d a m , i n paucis a m i c i , c o n j u x , quas cujus-dum recte
*) Soc. med, hhfn. Coli, Tom. H.pagj j o j . et sequ,
ferebat, gravissima olim hasmoptysí correpta fűit.
Sanguis e brachii, pedisque venis ssepius emissus crtista t a n i spissa obductus erat, ut cultri apicí resistcret. N i h i l derivantia, n i h i l n i t r a t a , nihil demulcentia , aut adstringentia demum profuere, augescebat perpetuo respirandi difficultas i t a , u t suffocanda propediem videretur. E x his eonjicie-bam mal um a denso nimis sanguine proficisci, ut angusta pulmonum vasa transire vix valeat; itáque mutató consilio decoctum saturatum e r^adice gra-m i n i s , taraxaci cugra-m n i t r o , et roob sagra-mbuci, t u m succum ta'*axaci largissima m a n u propinavi, quibus r e m e d ü s « g r a saniiati penittts reddita fűit.
Quinquaginta abhinc annis femina catarrho l a b o r á n s , sanguinem floridum, copiosum magnis g r u m i s mixtum rejecerat. Vena secta, nullis ad«.
hibitis adstringentibus, accessit s i b i í u s ac stertor,
K g r a q u e magno n i s u , ac pene suffocanda g r u m o s
s u m sanguinem ejecit. I n summo discrimine, dum has angustids a grumis íatentihus repeterem , j u venil)' audacia dimidiuro granum K e r m e s minera-lis samius propinavi. Inde grumis facilius eductis sputnm cruentum minuebatur , et segra multis ab hoc morbo annis superfuit.
Hsemoptoes cum vehementi cordis palpita-tione a nimia d i l a t a t í o n é cordis ac vena: cavse oc»
eurrit; i n h a c vix quidquam m e d í c a m e n t i s effi-citiu'j parva;, s a p i u s repetita? v e n s sectiones, exi-guaj h e r b a d i g i t á l i s doses , diajta t e n u i s , alvus m o í l i o r , a n i m i et corporis quies quandoque pallia-tive prosunt.
M a t u r e nobis erepto Josepho I I , P a t r i pa-triae i n venatione cervus eelerrime fugiens pectus i m p é g i t et O p t i m u m P r i n c i p e m eornubus eleva-bat; bona fortuna quidem lacerata v é s t e i n ter-ram decidit, sed ab eo tempore pondus i n pectore per aliquot annos scntiebat, demum cordis pal-pitatio v e h e m e n s , spirilus anguslus succede-bant; suspicabar vitiura o r g a n i c u m ab externa v i o r t u m ; alii i n c o n s i l i u m v o c a t í opinioni m e s non assentiebant, sed infarctum hepatis c u m spas-modica affectione accusabant; tumidulum quidem erat h y p o c h o n d r i u m d e x t r u m , quod i n similibus animadvertente 111. Corvisart observatur; seque-batur absque dedita ansa largissiraa hsemoptoes, qua palpitatio, Spiritus angustia evanescebanl, et sanitas adeo emendabatur , ut Augustus P r i n -ceps vectionem i n r h e d a et moderatum corporis motum absque molestia ferret. Suasi Ievissimum decoctum ex radice c o n s o l i d « majoris, urtica, fu-giendo omnem majorem corporis et a n i m i eom-motionem, s p e r a n s , ut'per callum v u l n e r i s vita tolerabilis diutius p r o t r a h í posset, sed sinistra fato numerosas scalas a s c e n d i t , cum ob pluvias
copiosas multa palatii cubicula Isedebantur; post Kuno- sano homini molestum moturn priora sym.
ptomata redievunt, et- ut praedixeram, morbus brevi fátum instans minitabatur; subsequentilms spntis purulentis et febre irregulari inter magnas anxietaíes obiit» Paucis ante mortem diebus me recte judicasse asserebat Augustus aeger, et dum de statu ejus et de periculo instanlaneo certiis esse voluit, meam sinceritatem liberalissime pr$-miabat. Prohibuit M a g n u s Princeps cadovcris a-perturam, dubium diagnosis non s u p e r f u i t , cum nullo alio vitio , ut quidam m a l e v o l i spargebant iaboraveritaeterna memoria dignissimus Imperator,
Ssepe ac prscipue i n sanguineis aliquot ab imminuta hsemoptysi d i e b u s , veluti vulneraria exsurgit febricula,- q u » cum n i m i s exorbitat, e vena p a u c ü l x sanguinis uncia; educenda; sunt, ue tussi aucta denuo Sputum cruentum succedat.
Cessandum ab adstringentibus , si soli gru-, mi egeruntur; ab his enim non exscreatis, fe»
bris Ienta cum phthisi succedit,
U b i adstringentium usu expectcratio suppri-m i t u r , et pectus a n g i t u r , vapores tepidi ore hau»
r i r i , et emollientia, sed moderate p r s b e r i debentt
Sputa purulenta brevi post hasmoptysim ex-orta, bonum omen przebent, cum vomica; metum tollant. Si vero nimium augeantur", viresqiie m i
-7Ö n u a n t , decocto corticis peruviana et v u l n e r a r i a -n i m herbarum coerce-nda su-nt.
Fe.bre absente, pilula; e cortice peruviano, gummi a r a b i c o , oiibano et mastiche prosunt.
Victus i n h s m o p t y s i ex e n d i v i a , lactuca, h o r d e o , et o r j z a parandus est; alimenta r e r o
pene insulsa et tepida sumenda sunt.
M o r b o depulso flatulenta, aut difficulter d i -gerenda, item aromatica et spirituosa fugienda sunt.
Á Iargiore asparagi esu hasmoptyses cum Burggraffio a ) revertentes o b s e r v a v i .
Q u i d a m medici multum ab herbarum s u c -cis exspectant, eosque i n d í s c r i m j n a t i m «egris com-mendant, Cavendum a n a s t u r t í ö et chterophyllo, i l l u d acre est, hoc srcpe tussini excitat; neque remedium interne m a m m a r u m indurationibus sol-ve ndis , externe discutiendis vasorum spermati-corum varicibus opportunum, hsimoptoicis Sua-dend um est.
Plethorici vjgentes, ab ha?moptoicis paren-tibus n a t i , vel collo o b l o n g o , et angustiore pe-ctore p r s d i t i , modicis vena; sectionibus prophy-lacti ce tuendi adversus hamioptysin erunt.
C a v e n d u m , ne pedes refrigerentur, quod si fiat sanguinis sputum teste Bonneto redit.
a) Pag. 7}r.
Balneum frigidum anceps est roboi-anckmu»
pulmonum remedium, cum ex antiquissimis ob-servationibus constet, n o n n u l l o s , d u m frigid^
Iavabantur sanguinis sputo correptos fuisse.
A d prasvertendam recidivam Jaudabatur sal culinare majori dosi diutius c o n t i n u a n d u m , sed i n morbo ab acrimonia orto n o c u u m , i n «Iiis ob ardorem et irritationem faucium minus tutum videlur.
Vitanda sunt vestimenta arcta ,* alvus libera servanda, ne nisu validiore praecipue i n pletbo-ricis denuo sanguinis Sputum subsequatur.
Demum als, qui iterato hoc morbo corri-p i u n t u r , sscorri-pe conducit loci, atque cteli mutatio;
iisque per hyemem Iocis m a r i t i m i s , mediterraneis per ajstatem opus esse Gelsus contendit a ) .
a) De Med. L, I V . pag. jo*.
75
C a p u t X X I X .
JD e P h t . k i s i.
Ph t h i s i s magis infesta freminis, raro senes pe-tit, at i i s , quos petiit, Iethalis est,
M o r b u s bic aliquot abbinc annis frequentior est V i e n n s a venae sectionibus i n morbo i n -flammatorio pectoris per systematis B r o w n i a n i asseclas neglectis.
C l i m a enim nostrum n o n est insalubre, nam Vienna non p a l u d i b u s , aut aquis stagnantibus, sed campis et agris Ia:tissimis c i n g i t u r , sita est in Ioco patente, ventis ad temperandum aditum
concedente.
M u l t i i n catalogo mortuorum phthisici de-s i g n a n t u r , qui tabe ex aliide-s c a u de-s i de-s , ut infarctu glandularum mesenterii obierunt.
Infantes quandoque purulenta ejiciunt; post mortem pulmones s a n i , sed sinus frontales at-que ethmoidales pure repleti inventi fuerunt.
Q u i procerss Statur», longo collo , angusto
pectore, scapulis prominentibus praedití sunt, ad phthisim prxcipue dispositi sunt.
Quod frequens destillatio i n corpore tenul , Iongoque tnbem metuendam faciat, j a m Celsus \ notavit.
Quamvis haud illa facile, ut vulgo i n Itália creditur, contagione propagetur, n o n tarnen con-taminationis metu caret. Noverat I I I . van Swieten virum, qui, postquam moribund»; conjugi phthí-sicee oscula praíbuisset, ea menti parte, quam segra; adpresscrat, prorsus glaber e v a s í t , etsi densa circum undique bárba p u l l u l a r e t
E g o quoque mulieres aliquot, qua; diu, no-ctuque cum phtbisicis maritis i n eodem conclasvi versabantur, eodem morbo demum correptas fuis-5« memini.
Phthisis alia acuta est, alia I e n t a , humida
item a l i a , aut sicca. >
Quandoque a parentibus i n p r o l é s propaga- 5
t u r ; saepius ab ba;moptysi, morbo inflammato- f n o pectoris antegresso; tussi bumida pertinacio-re et catnrrbis neglectis oritur. P l u r i m i namque e vulgo homines, graviore quam vis catarrho af-fecti intempestivo ccelo temere se exponunt, corl pus vehementius exercent, v e n s sectiones, et opportuna remedia negligunt propterea, quod eo-rum animis noxia sane IIEBC opinio insederit, detracto sanguine catarrhosum v i r u s i n massam h u -m o r ú -m fern", -morbu-mque inde exasperari.
77 T u b e r c u l a inveterata p u l m o n u m á catarrho r í o l e n t i o r i inflammari et dein suppurari possunt.
Mortonus et Portal phthisin s s p e rheuma-lismi et arthritidis sequelam esse viderunt,
Nascitur quoque hic morbus a febribus p e r - ' peram traclatis, crisibus itnperfectis, et pulmo-num calculis, qui leves quandoque, cretacei, aut tophacei s u n t ; alii etiam s i l i c u m duritiem re-ferunt.
M o r g a g n i u s putat, quod ossicula, qua; cum sputis e v a c u a n t u r , fragmenta bronchiorum ossi-ficata et a nexu soluta sint,
C e l . Baldinger refert complures milites, quo-rum terga verberibus casdehantur, phthisi cor-reptos fuisse a ) , '
N o n n u n q u a m feminas debiliore corporis ha-bitu Iactandis prolibus p h t h i s i c s evadunt.
Ssspius materies purulenta, qua; i n aliis cor-poribus partibus delitescit, v i a m sibi ad pulmu-nes parat. Refert v a n der M o n d e , pus, quod i n t u m o r é glandulx parotidis hseserat, v i a ad tra-chea; latus sibi f a c t a , i n pectoris cavum s e s é ex-onerasse. Constat item ex ephemeridibus natural curiosorum empyerna, quod pleuritidi successe-r a t , ulcesuccesse-re b successe-r a c h i i sanatum fuisse,
Ante complures etiam annos juvenis
qui-* ) SGon 6en £v<m?í;eiíen einer ÍCcmee. pog. i 8 rt
dam i n nosocomiutn fratrum n i i s e r i c o r d i í e depor«
tatus, gravi pleuroperipn.eumonia, bucusque pe-nitus neglecta, laborabat, Adliibitis omnibnSj q \l s idonea fore viderentur remediis > febris insnper valfda, eaque depascens continuo augebatur:
eam cedema pedum et spiritus angustiai tantas cu-mitahantur, u t , nisi. erecto corpore.rcpiprocare animam non posset: prsterea sputa purulenta pessimi g e r í e r i s , sed minore copia excernebat.
H o c rerum , statu , ancipiti, dolor.., inter sca-pulas nascebatur, sane notabilis , qui tamen re-spirandi molestias aliquantum levabat, quare ca*.
taplasmata m a x i m é emollientia adplicari jussi, af*
fulserat enim yelut e longinguo spes quajdam sr>
cundi exitus, quod s c i e b a m , ejusniodi dolorem, uti T r i l l e r u s observaverat, i n acerba pleuritidc salutarem fuisse. Nec spem fefellit eventus • nam-que brevi multum puris per u r i n a m et alvum de*
posuit seger, eodemque tempore copiosa sputa p u r u l e n t a , eaque melioris notse ;tanta facilitate, eoque cum su.ccessu ejecit, ut integra. ei ac con-stans valetudo redierit.
V e r u m pus de vena incisa fluxisseBeekotius testatur,
Quandoque absque cognita causa n o n n u l l i pus ejiciunt; suppurationes absque febre observa*
vit Hippocrates.
Haud absona videtur opinio C L de Haen
exi-stunantis, cacochymiam purulentam s a n g u l n í in»
h í s r e n l e m ad pulmones f e r r i , tussique r e j i c i . V i d i a l i q u o t i é s tumores i n externis thoracis partibus subito,'et absque mariifesta c á u s a natos, neque cum inflammatione, aut febri conjunctos, q u i s e c u n d o , aut tertio die aperti p ú s fcetidissi-mum exhibebant'; id quod a r g ú m e n t o esse potest, simile quid i n internis pectoris partibus quando-que accidere.
Phthisis haud facilis cognitu est sub initium, quod parum tum aigri m a r c e s c u h t , p a r u m etiatn tussiunt, nisi pectus male c ö n f i r m a t u m s í t . Prse-terea calor principio mitis est et pulsus Ianguidus t tum febricula matutino tempore feré é v a n e s c i t Io-tiunique vix quidquam ab eo differt, quod saní míttere solent.
I n phthisis tuberculosx principio sputa so-lum mucosa ejiciuntur cum febre r i x notabili.
I n phth'isi tracheali "vox est r a u c a , siccitas faucium, deglutitio difficilior.
Neque sputa i n aqua s a l s a , quam utpote graviore».! et experimento capiendo magis i d o n e á m Hippocrates commendat, fundum petentia certum pbthisis indicium prfebent, cum fierí possit üt ét purulenta, qua; sunt sputa ob h u l l á s aé'reas glu-tine involutas a q u s iimatent, et q u » pure carent, ob gluten crassum admixtum subsideant.
Piectissime experimentum ß t tempore uiatu»
l i n o , post somnum, c u m sputa. commodius eji.
ciuntur, neque tam multo muco mixta sunt.
Solus sputorum foetor fallax est Signum, quum a muco per miasma malignum corrupto sine ex-ulceratione pendere possit observante Allionio,
E x observationibus quoque fide dignissimis constat, quosdam e febre hectica p r ä s e n t e , spu-tisque et purulentis et diuturnis phlhiseos con-jecturam cepisse , at cum cadaver sectum esset, pulmones plane integres repertos fuisse a).
I n aliis a morte pus inventum est, quod cavo thoracis insiderat, quin ulla ejus signa prseces-serint.
C l . Portal juvenis meminit leucopblegmatici, subita morte c x t i n c t i , qui thoracem sinistrum puris plenum exhibult, n u l l i s fere pulmonis re-lictis vestigiis, neque tarnen, c u m viverel, ulluin unquam morbi pectoris indicium prsebuerat.
Kleinius vesiculas pure plenas per tussim ejectas meminit.
Capitaneus YVeishapel sex mensibus ultra Óctoginta Iibras sanguinis ccenosi et vesiculas pure repletas tanti fcetoris ejecit, ut pluribus ante obi-tum septimanis nemo eum ferre potuerit,
Difficilis curatu phthisis eat, testante Forti ob flaccidam pulmonum n a t u r a m , niotumque
eo-a) De Hiten Tom, I . pag, iig.
8 1
r u m perpetuum, M u l t i onmiuu p h l h i s i n insa-n a h ü e m esse c r e d u insa-n t , sed uti Scheinsa-nkius a) coinsa-n- con-tra p r a j u d i c a t a m haclenus medicorum et scliola-rum opinionem asserit, m i n i m é i n desperatis mor-t i s hí Lenda esmor-t. Aurelianus quoque , emor-tsi pulmo-num ulcera difficillime consolidari dicat, non ta-men insanabilia ea putat.
C u r a v i inter alios vir um , qui pluribus ab-hinc annis g r a v i phthisi laborabat, unde pedes ei, et abdomen valide i n t u m u e r a n t ; copiam etiam non mediocrem s p u l o r u m ejecerat adeo fceten-t i u m , ufceten-t nemo adsfceten-tanfceten-tium ferre eorum odorem posset. T a m e n opie m e d i c a m i n ü m ita convaluit, ut. vegetus ac torosus superfuerit.
Illa periculosior phlhisis habenda est* quam febris acutior comitatur: at qua; ab h í e m o p t y s i o-r i t u o-r , peo-r v i m exteo-rnam i l l a t a , ea ceteo-ris pao-ri- pari-bus facilius sanatur.
Qua: a parentibus i n soholem derivatur, aut ab iscbiade , vei arthritide nata est» fere omuem epem eludit.
Improviso vires dejiciens et extremag cor-poris p a r t e s , i m p r í m i s pedes ineluctabili frigore corripiens plurimum p e r i c u l i habet.
N u l l u m v i d i , qui si calculos lussiendo eje*
a) Pag. 2 8 3 , Tom. H ,