m s T l T V T I O N V M
M E D I C I N A E
P R A C T I C A E
' ' A. S ' * A V D I T O R I B V S S V I S P R A E L E G E B A T I O . B A P T . B V R S E I U V S
D E K A K I I F I L B ,
•
VOLVMEN PRIMFM. PARS PRIMA.
D E F E B R I B V S.
P R A E M I T T I T V R C O M M R N T A R I O L V M D E
I N F L A M M- A T I O N E.
" r i * >
I / i ?
' i . - v f f ;• e
íssesst
E D I T 10 NOV A:''y'
L I P S I A E ,
S V M T I B V S C A S P A R I E R I T S C H , M D C C L X X X V I I .
BIBLÎÔPOLA LIPSIÊNSÏS
D E C T O R l & A L F T E M . S~\uorùhdani m'edicofunt û'gnfilio duBus, operae, pretiuni
^^jne faBurum ejfe putaUi, fi has medicinae pra&icaè infiitutiones, Magno applaufu vbiquefeceptas, in Germania noßra mâgis díuulgürem iílas'qtíe fecudere eüm inßnem cti- ' tafem, quo tirönet mêdicâe artis fibi facilita eas pár are
pöffent. Quod quidem ínpfimis prâefiântia huius opens tum perfpicuitate maxirhe fe commendantis > tum fermonis ' elegantia et vbertate cönfpicui non tarn fmdete quam po- tius pofiulari videbatur. At facti fere poenituit, quutft tertio dd nos mijfo vokmine, ex praefatione lypographi
•Mediolanenfis ceHiores fier emus, AuBofem hafum infiitù- tionum nimis .rhatufö fato ereptum effe-r Ex abfceßu dex*
ieri renis, et veficde qUaquauerfuitnfcirrhis fcatentiüm, ad- ßtarumque partium vitiis, quitus iampridem laboräbaty •
celerrima tabe confcBus internt XII. Kai lanüar. labentis Mni MDCCLXXXV> vix primum et fexageßmum an~
hüm ágens. Tridenti itiCénorrlanis nobiti loco natüm event
• ÈELIX .IEÉ'!S-Ê.RVS. priprnn ód medicinae fiüdiutot allexity • Auf 'denique imbuit fudimentis. PátáuiUm-inde profeBus in
•illufiH Lyceo Auditor fuit: mox Bononiae, in qüa turii
•medicinae Proceresflorebant LAGHIVS, AZZOGVIDIVS^
LAVRENTivs, B E c c A R i v s , aliique, totutn fe fcientiaë naturae, et medicinae addixit ; tantumqUé prof ecit^ vt làû- idatus BARTHOLOM.'.BECCARIVS^ qui tum altá mente, et
•optima voluntate prqeditum noueraty mdgnäm de illô coit- ceptam exfpeBationem habuerit. Quam porrö tibdum äd- mequaje, fed lange admodum viciße in pößerum compt'ö- .
bauit euentusi Idquë cßnties BECCARIVS ipfe teßatus ëfif
* Í .
IV
poßeaquam eodem cohortanie apud Faœnîkws in Atmilia medicinám facere aggrefus, to in mumre tmpraeclare fe geßt, vi a Fauentinis non modo, quibuftum XX. fenne . annos coniun&ißme vixit, atttplißtmisßipendiis, a c cm-
täte donatus fits verum etiam in honore f t habitat apk- fihus fpettatißmis S. R. E. priwipjbtis, quos inter merni- nifle fat erit BARNIVM, CRESCKNTIVM, KF.RRAM Fer- rarienfs ditionis, BOLOGNETTVM, vtrumque ODDIVM, • STVPPANIVM, BORROMEVAÍ Aemilxat, vb appellant, dt Latere Legatos ; vtque ceteros flentio praeteream, Rom.
Vontificet Max. CLEMENTEM XII/., et XIV., quorum alter eum laudibns, cl pmikgiis exornauit, alter vero in Ferraríenfi Atlmiaeo recens inßaurato, fcutatis feptiugen- ' tis 'conßitütis, medicinae profe/orm defignnuit. Jncre*
dibile diitu eß, quanta ad eum frequentia aegri vndiqut aduentantes, veluti ad oracnlum attirent, et ni coram, fal*
tem per epißolas e fnitimit, dxßitifque pmmciis opem cdiquqm implorarent, et quot eum eiiam tnagni nomitiis medici confulerent, Crebrit auicm medicis lucubralioni-
bus, librifque editis maiorem in dietfbi nominis celebrita- tem comparauerat; quando CAROLYS I-IRMIANVS, M.
THER!ESIAE AVG. in Gallia Aufr'taca Tranfpadana Le-
f
atus, Ticinenßs academiaeßudia e fqwlore, in quo iam- IM iacuer'ant, reftituere cogitant (digxiißima eius virtutit cogiiatiol ) ; confefim BVRSERIVM Fauentia Ticinum hone fis conditionibus conduHum vocauit, erque chyxniae, ' primum ibi indultáé, tradendae, medicinae, vt aiunt, ' praSticae e fuggeßu explanandae, ßmulque in nofocomio climes Thonum commodö primo itidem exercendae pro*vtnçiam demandatam voluit. Quo fucceffu, et quanta . animi contentione tot iniunltafbi grauißma munia fiterit
»xfequutus, fane nemo vnus ignorât. If a etenim ante omnium
omnium qcutos contigerunt, et viuunt adhuc teßes locuple- tiffmi, non iitanhm, gw'&tr arcanos medicináé fontes ajperuif quique e longinquis regionibtis confiuebant^ vt tum audirent, quam ipßmet eins in difciplints tradendis Sodales clarijfmi, qui euni tnirifice coluerunt ob ßngttla- rem dobirinam, honejlaiem morum> animi candorem, Jw- uiiatemque fermonis. Teßes item medici Tkineti/esy a quibus fponte in eorum Collegium honoris cauffa eß co- optatus; teßes vniuerfa Ciuitas et Prouin'cia ; teßes deni- que omnium amplfßmi haclenus qb to editae de febribusy
et morbis dobliffmae Inßitutiones. Decennio, quo huie publiée docendi muneri pr'aefuit, tertium adleblus eß om- nium confenfu moderandi Gymnaßi Rebtor, •ad cuius in- crementum, et gloriam non minus contulit ßudii, qüant vigilctntiae ad difeipulos in officio prudentißimc continent- dos. Hinc plurjmum gratiae iniit apud omnes,. et prae- fertim ab Injubrica Praefebtura, atque a fuprc\nis fei lit- terariae curator-ibus. Ad cuius laudes amplißcandas ac- çeffit tandem, quod Augußiffma u. TH E R E S I A illius ßdei, probataeque virtuti concrèdita vofuerit duo cam ca-
pita , FEIIDINANPVM' nempe F., et M. EEATRICEM
•ATESTIAM , par coniugum rarijßmi exempli,, Quart Medialamm diuertens putauit in lucro effe', ab i(b ßbt iumndiffmo mufarum domicilio difeedere (vbi magnum fui reliquit deßderium), vt vàletudinis optimorum Frkcipum tuendae honorißca munia obeunda fufeiperet. Neque pro- f 0 o de vlla alia re magis anxius deineeps fuit, quam de
eorum incolumitate, et falute. Et quamuis ne minima in
$q quidem deßderaretur diligentia, quandoque tarnen fub- verebatur, ne ßbi deejje videretur', Ideo nec vigïtiis, ne- que vltis, qui ad' optaturh fimcßnem cohducerent, labort- bus pepercits etiamß parum ßrma vteretur valetudiue
* 3 Oßm
f î
Officii fui adimplenâi foticituda tum maxime enduit, qtmm
LE G I AM SOBOI.EM
ab cofmtatam amantißmi
IWRP.N*TQS gratulati funt, idque honori/iicntij/imis verbis, pra-
tique erga cum anhni fgnifmtionilnis farpius teflati funt.
Septennium in aula traduxií fuis her is opprime cams, Juin- mis et infimis acceptas. Aß mors, quam nemo enadit, jpfum quoque inuida de medio tulit, qui tot ei palmat praeripuerat. Eius funus oborlis lacrymis, quihus nihil fane Jplendidhv, ac laudabilius memoriae Mitts accidere pot erat, verae indolis regiae Principes ipfi paullo ante
çommemorati funt profecuti. Indurata tanti viri nemo non fenft in Ckitate ; eienim doUrinae laude, qua plurk pium valuit, hand ampiius excellait,'quam oris,Jmnomf-
t
que comitate, atque vrbanitatis offeiis, ita vt ad deuin- çiençlosßbi omnium animos faBus uere a natura videretur.
Polorem lémre in commuai lutlu vnicepotef, quod tértit yokminis editor fpem nobis fecit, ea, quae in promtu funt CÍ. Aull oris, de morbis peMçris, et mi vent ris Vo- lumina nobisçiim comment candi. Primo fortafjé intuitu, ' pt Typographic Mtdiaíanenfis refert, non ita elaborate,
et perfeMa eadem Le&ori videbuntur, vt ad amujftm rc*
fpondeant fuperioribus libris, qiios viuens Autllor, dum 'adhuç fub praeîo effçnt, nouis identidem animaduerfonibus
lo cup Idar e folebat; verum niß ea omnia, quae feewn forte animo. reputauerat Au$or, exhibuerint, optimis
ferte dodrinis, et praeeeptis eadem referta ertint, eumdenh que lucidum or dinem exMbebml, vt quUibet ex Us vberes frußw colligen facile qiieat.
Lipfae mmdinis aiMmmalibus A• MECCLXXXFL
USCTORJ,
L E C T O R I.
N ontemere, hec inconfulto Medicina didutfta
eft in T/ieoräicam, et Practicam, quaruni
prior ea omnia, quae- praeíciri debent, opportu- nifíime docet, totiuíqiíe difciplinae veluti fiinda- menta iacit; altera vniueriàrn prope arfcem com- pledfitur, et quodammodo aedificii ipiius molem exftruit, et complet. Etenim Theoretica penitus tota verfàtur in anatome, phyftologia, pathologia, femeiotica, hygiene, et therapeutic© generali tra- denda, atque explicanda, non omifla medicamen- torum omnium, quae e tribus Naturae regnis promuntur, ordinata, diligentique recenfîone.
Quia vero prima artis rudimenta îpia pertra&at, et Tironibus, antequam ad Pradicam euehantur, in quauis bene conftituta ftudiorum vniuerfîtate ex- poni folet, Inßitutiomm etiam Mdkanmt nomen apud plerofque obtinuit. Haec praecedat, vt pa- let, necefte omriina eft; lcquatiir vero altera.
Quis enim morbum, eius cauiTas, efteéhuíqüc.
* 4 mente
Vffl
mente affequi poterit, aut opportonis adiumentis corpus integrum ièruare, aut labeiadlutum refit- tuere, de quibus omnibus in Praíliea proprie agi»
,tur, nifi fabrics m, et œnftnuilioncm hominis viuentis, et fàni, facilitates, vires, mitionés, fun«
ftioneíque naturales prius cognotierit; nilî iàlu«
bria, et iniàlubria diiiinxerit, etclemum, quibus jfignis Îècunda, atque aduerfà valetudo iuteruoièa«
tur, qitibufique âuxiliis 'vtraque egeat, prope di- dicerit? His enim rite praecognitis, planier, cer»
tiorque patet aclitus ad vtiliorem, potioremque Medicináé partem, quae Fradiién audit, quaequ'o íingulorum morborum hííloriam, et naturam ob oculos ponit, multiplicem eorum origin em ex«
pendit, fîgna pcculiária, et propria cuiufijue cum diagnoftica, tum prognoftica commémorât, fin- gulares elicit, quas vocaut, indicationes, et quae vnicuique conuenientior curatio fît, ratione, atque expérientia duce perquirit, et; prüden«
ter decernit, vt fie duplici officio tuendae icili- cet, et reftituendae vàletudinis, quoad fieri poteft, accuratiffime fatis fiat. Haec dein ad aegrotos ipfos translata, quando fiiam iis adhibet opem, eîinica tum appellator, eui très aliae qua fi admi»
niftrae fubferuiunt, Diaetetice nimirum, Chirur»
gice, etPharmaceutice, pro ut viciai, aut manu, aut medicamentis vtendum ei eft. E x duabus' itaque illis Medicinae partibus cum pofteriorcm tradere mihi conftitutum fit, exordiar a Febribus, eomniimiífimo videlicetmorbi genere, et maxi- me obuio, quod non modo per íc homines ine«
ftiffime corripit, verum cum alüs etiam malis,
bene
IX bene multis confociari confueuit. Rem equidem rnagnam, et perdifficilem mihi fumo, for tafle in- cónfidérate nimis, necfàtis proípiciens, nofiri quid ifakimt humeri, quid fern reeufeut Ï cum in tota nae Medicinae Pracfticae ampliifiina prouincia nulla ferme alia res exftet, quae plane aut-"obfcurior,-aut implicatior ifta fit 5 quod iam ab eo tempore, quo primum adhuc adolefcens medicinám exercere Oöepi, non modo fenfi, fed ex vfu ctiam ipfo comprobaui. Nam quo plures aurores, qui de febribus feripferant, confulebam, eo maioribus, denfioribufque tenebris pene inuöluebar; adeo difcordes, pugnantefque in flatuendis plerumqtiö earum notis, cauffis, et curationibus mihi vide- bantur. Nec deerant praeterea, qui omnes, eafi.
que permultas febres, quales reapie exifiunt, 'ad pauca quaedam genera contráhere nitebantür, dum contra alii ad multo plura extendebant, mul- ritariam eas diuidentes, et fubdiuidentes, ita vt rion leue negotium tot partitionibus mihi faeeife- rent. Nam fi primos feqiii volebam, illud maxi*
me obftabat, quod experientia iam compereram, pauèis omnino generibus febres omnes, quasCli- xiieis in dies videre contingit, comprehendi non pofle, cum reuera nonpaucae mihi occurrerent, quas, etfi natura, et fymptomatibus diferetae e £ fent, confundi vna oporteret, fi huiufmodi di- vffionibus ex folo arbitratu profeâis fiandum fuiflet Quare confequebatur, vt ad alteros nie conuerteiem, eorumque amplederer partes; fed, ne quid praetermittam, fiibuerebar tarnen, ne non diuifiones ab fis exeogitatae, ét traditae plu-.
* 5 . ".res
res effent, quam naturae confonum foret, aut plus íubtilitatis, quam veri haberent. Hinc ve- hementer ambigebam, quo mihi confiftendum effet Accidebat etiam non raro, vt vno, eoclem- que nomine defcriptas inuenirem febres, quae in- ter fè coljatae, coniparataeqüe ita diícreparent, quam quae maxime; et contra vnam, ipfîûl- mamque febrim, vt ex defcriptione, fymptoma- tibufque liquebat, diueriïs faepe, et variis no- minibus a icriptoribus infignitam. Haec, atque qlia eiuimodi profefto faciebant, vt quotidie no- vae mihi cauffae effent, quo minus e dubiis, inçertiique huiuihiodi vadis emergere poffem.
Non tamen hic animo cecidi. Spem enim om- nem, quae mihi fupererat, in eo locaüi, et pofui , vt libros omnes de febribus agentes, qui ' îjibinde a docfiffîmis viris ederentur,. quotquot
poffem, vndique conquirerem, legerem, et per- lggertm; et quibus in rebus confentirent, qui- bufque nequaqiiam, aűidue adnotarem, cauffaf-
que perueftigarem, cur, vbi difcordes vidèban-tur , in contrarias iuiffent iententias. Continua- to ad an nos aliquot improbo, pene dixerim, huiufmodi laboré, mecum deindc conftitui iin- gula aliorum de febribus cogitata, et commen- ta ad lydium quafi. lapidem experientiae reup- care, atque expendere, vt quaenam earimi pro- pius vero accecíerént, quaenam ab eodem lon- gius aberrarent, luculenter apparent. Quid- quid igitur multorum annorum ftudio, medi- tatione, atque vfu mihi conílitit, aut recffius hiS de rebus vifum eft, id omne, qualecumque
;.:. . dcmum,
démuni fît, hoc volumine eomprehenditur, in,.
Tironum, dicerein, conimodum, niii arro- gantius id'diiium exiftimarem. Neque plurihus verbis vtar, vt, quid ego in eo praeftiterim, fîgni- ficem. Cuicumque liberum efto iudicare, poft- qüam totum legerit Cur enim aliis id non li- eeat, quod mihi Ucere vbique arbitratus fum?
Non patiar tamen, pauca quaedam, quibus apud leciores de non nullis me purgera, deiiderari, ne prorfus mei oblitus videar, Itaque nolira,;
mihi vitio vertatur, quod praeeipuas fcbrjum diuiiiones, et differentias a veteribus mutuatus hm, etil non ab. omnibus, hodie probentur; nam fî ab illis mediçinae proceribus procul difeeffift fem, mihi fîme a natura ipfa, quam illi praxi-, rnius fequuti funt, defeifeere vifus effem. Quod ad nomina attinet, ea plerumque retinui, qua®
iamdiu vfu recepta funt, atque in ore plero- rumque medicorum a multis iam feculis verfàn-.
tur; nec nouis locum dedi, nifi vti iynonyrais, aut ad nouas res, nouofue morbos indiçandos neceiTariis, et quidem eo confilio, vt quae in- ter nos, et mai ores illos coniun<ffi,o, et affini- tas intereedere debet, nominum mutatiome ne'*
quaquam diiïolueretur. Synonyma autein vbi-
que, quando aliqua febris norainibus, variis nuti-
cupari vifa eft, adiieere optimum duxi, ne di-
vèrià denominatio aueftores legentibus errandi
cauffa effet: fed in eonun delectu, et rcceniio-
ne malui meo, quam aliorum iudieio vti, quia
faepenumero perfpexi, aut perfuiuftorie, aut pçr--
peram a plerifqua quaefita, et pqfîta. Potuiffem,
X I Ï ;
fateor, quaedam febrium genera miJTa facere, tamquam ad aliquod aliud genus fpecierum in- ftar facile reuocanda, fed íhtius mihi vifùm eft aliquid confuetudini dare, quam nimio genera reformaiidi ftudio moleftiam tironibus, aut diffi- cultatem augere. Quoties tarnen fine vllo eorum taedio, aut vlla rerum perturbatione lieuit fub
v n ü m
veluti caput febres aliquas, quafi eiufdem ftipitis ramos, redigere, Hbentiffime id quidem feci, aut faltem, quo modo, et quando fieri poífet, fubindicaui. Nullius porro me feeftae tradidi in potefiatem, nec vnquam valde folici-, tus-fui, doclrinae, aut dogmata vnde eftent, fed / quaenam eftent, et qua probabilitate fulcire.il-.
tur. Cumque difcipulorum praefertim inftitu- tio , atque exercitati.0 curanda mihi fuerit, ne- mo , vt ftpero, mirabitur, me quandoque paullo, , minutius quaedam perfecutum eile, quae theo»
reticis ftudiis perfunftos non ignorare oporteret;
nam etfi eos , antequam ad medicinám praíHcam
aggrediantur, egregie illis inftitutos, et prae-
munitos (quod legibus prudentiffime cautura
eft) et velim, etreputemf tarnen non nulla efíe
veri, et doftrinae qúafi femina fumratus, quae
iterato, in mentem reuocari , atque altius anima
defigi nunquam inutile videatur. FortaiTe qui-
bufdam ipfe videbor plus temporis, verborum-
que, quam par erat, in aetiologiis exponendis,
aut diiudicandis quaeftionibus impendifte, aut
paullo liberius, quam deceat, in fententiis feren-
dis me geififie, fed aliquid dandum, conceden-
dumque eft loco, tempori
3et confuetudini, et
XIII praelegentis profeíforio mimeri, a quo, quid feri- tiat ipfe, quid ftatuat, quid iudicet, auditores iure prope iiio non modo petunt, fed etiam effla- gitant: quamquam id raro, et parce facium a no- bis fit, ettumfolum, cum res obfcurae, et dif-
•ficilis indaginis fe fè obtulerunt, de quibus exer- citationis cauffa aliquando difceptare nec inutile, nee iniucuhdunr adolefcentibus exiftimauimus, vt fcilicet, qua ratione, et ordine incedendum, quibufque argumentationibus vtendum fit ad cauft.
fas ab effeffcibus deducendas, diüinandafque, ' aut
•nodos quaeftionum foluendos, exemplo aliquo
• edoceantur. Medicamenta vbique quam plurima
in fingulis curationibus tarn iimplicia, quam com-• pofita commemorauimus, ne in fumma auxilio- rum, quibus hodie medendi ars abundat, vber- tate egeri atque inopes videremur, aut necefta-
1
riis adiumentis, fiue armis deftituti, quibus ho- ftes transfoderentur. Monitos tamen tirones ve- lim, ;ne fibi perfuadeant, me in illis enumeran- dis , et proponendis aliquanto longiorem fuiife, vt cun&a femper, aut promifcue adhiberi de-
•beant, quafi ex eorum numero ego eifern, qui ita acgros remediorum copia, et íiequentia affi- due onerant, vt nullam pene ipfis, nec naturae
• quietem relinquant. Hanc enim pbarmacorum
çuiufque generis fiue profufionem , fiue abufum
femper reprobare, et vitare confueui, paucis,
fed lectiifimis contentus, naturaeque viribus ma-
xime confiíiis. Scio equidem aeque vitiofum'
effe tam penuria auxiliorum, vbi in primis cum
morbo decertandum valide eft, laborare, qiiam
nimiâ
" x r r "
nimia eortim copia, atque exceífu delinquere, quaii natura, cui maior curationum pars debe- tur, nihil per feefficerepoffet; quorum vitiorum alterutrum períaepe in iuuenes medicos cadit.
Quamobrem cum veri, et peritiíÍimi medici ab empiricis, et circulatoribus diílinguüntur, mor- borum, et cauífarum diagnoíi et pro eartim va- rietate, indicationunlque ratione modo ifto, mo- do illo remedii genere mdigeant, opportuneque vti norint, ideo praeftantiora, tironibus in.
promtu efíe volui, quae vei ab audio rib us pro- batifíimis ad quamlibet febrim, et fingnia eiufi dem fymptomata propofíta íiint, aut a me oppor- tuniora reputantur. Sic quiíque initio morbi, ' eiufque cauífarum examine poterit ex multís páu- ca quaedam feligere in íucs vfus, aut ab ötnni- :bus temperare, atque abffinere, et quodammodö
eonquieícere, vbi vitae vires mörbo fubigendo pares efle deprehenderit. Formulas, fiue com- pofitiones medicamentorum, quod alias multi fa- ' eiunt, non addidi mültis de cauffis, fed praeci- pue, ne Iuuenes medicinae fludioli plus op crac forniulis exfcribendis, et memoriae mandand{s adhibeant, jquam cögrtofcendis morbis, erueü- difque fingularibus indieationibus, fine quibus empiricorum more, quod turpiffimum, et fum- mopere noxium iudico, medicinám facerent.
Verym enim, fationalemque medicuni oportet indieationibus mature, et 'icite praefinitis iîmpli-
cia medicamenta priidenter accommodare, aut, fi compofitis opus ei fit, talia couiungere, et corn- lttiícere, quae non folum peculiari morbo, eiufi '
que
ijiïe cauíFis, Verum etiam aetatí, tempérámentoj, íexui, regioni, anni tempori, aliifque circum-
"ftaritiis conueniant ; neque iftud difficillimüm érit 'ipíis, fi medicámentorum naturas, et vires, atqué formulas confcribendi, formandique praecepta, quae omnia in therapeutice generali, aut pharma- ceutice tradi folent, aut cette deberent, probe memoria teneant. Quod ii exemplis aliorum ve- lint ' etiam inilrui,. atque adiuuari, aut fuas for- mulas ad eorum ex'empla conficere, non dcerunt apud docHffimos fcriptores tarn veteres, quam recentiores, qui de hifce rebus praecepta tulerunt, aut fuis operibus proprias formulas adiunxerunt, elegantiflimae compofitiones, quas confulant, at- que imitentur. Nonnullas tarnen ex aliorum libris defumtas interdum, fateor, protuli, adie- cique, at tum praecipue, cum mentio alicuius medicamenti vniuerfim laudati facfta a nobis eft, ne tirones eas aliunde magno ineommodo fibi conquirere cogantur. Stilum,- 11 quaeras, pla- num,' facilem, perfpicuum vbique praetuli fubli- mi, diferto, et figürato, quem femper ab ado- lefcentium inftitutione alieniffimümputaui. Hinc fententiartim ornamenta, quae ad aures tantum- modo oblecftandas facfta videntur, oratoribus fine inuidia prorfus reliqui ; quoniam plerumque, vbi artes, et difcipliiiae expetuntur, ornari res ipfa ne- gat, contenta doceri. Illud veto clumtaxat cordi
mihi fuit, vt barbara illa vetus, et communis lo- quendi licentia, quae in icholafticis difceptatio- nibus ofim locum habebat, quoad a nobis fieri potuit, exularet. Non tarnen a vQcibus quibuf-
daiiii..
'XVI .
dam, aut díceuái formulis, quae yniuerffra' iam probantur, aut aitis ipfius propriae funt, etfi mi- nus laiinis abftinui, nec a nouis omnino, quam«
Vis barbaris vnquara abhorrui, cum de rebus no«
Vis, aut recens inuentis loqui neceiîe fuit. Nolui enim, vt purioris fermonis ikidiofiiïinius viderer, alios imitari, , qui, ne Latii fines tranfieendant, plerutnque obfcuri admodum fi unt, aut verbo-
rum ambagibus fic euagantur, vt auditoribus fto- machum moueant. Haechabebam, quae bene- volum. leftorem admonerem. Vnum iupereft, vt ftudia no fira, quaecimque fuerint, aequi, obié«
<®ro, bonique faciat, etconfulat.
INDEX
I N D E X ,
., Tag.
De Inflammations Commentariolum. ; I
De Felre generatim. 75 De febrium divifione et differentiis. 123
P a r s p r i m a .
De febribus intermittentïbus. I41
1, Çhtetidiana intermittens. 210
Tertiana intermittens. '221 Quartana intermittens. 2.53
P a r s a l t e r ä .
De febribus continuis continentibus. 269
Ephemera. 272 Ephemera maligna;. 2 80
Synochus fimplex feu Synocka. 305 .Synachus putris Veterum. 324 Febris lent a iieruofa, maligna paffnn di&* 342
Febris heffica, 38I P a r s t e r t i a .
De febribus continuis remittentibus. 393 Febres quotidianae continuât. 397
Febris quotidiaha continua Veterum. 39?
Febris catarrhaHs. ' 4 0 7 Febris laflea puerperarum, 1 . 4 2 6
1 Febris
Febris gstftrica mita.
Tertiana continua et Caufus. 4^
Febres rémittentes, quae modo Quotidianae, mo-
do Tertianae typum firuaut. 455
Febris pncrpcralis Neotericorum. jjg Onartaua continua fine Tctartpphya. 5 jj
P a r s quarfca.
De Febribus çoiitinuis compofitis fine proportionatis, Semitertiana fiuc Hemhritaeus.
Proportionata cx Sijnocho et intermittente.
Appendix ad febres rémittentes, quae modo quotidia-
' nae, modo tertianae typum J'eruant, çgg Febris colliquatiua primaria Jiuc effentialis. ibid,
D E
D E I N F L A M M A. TJI O N E
c o m m e n t a r i o l t M .
t S
on paucos eqtiidem fore praeuideo, qui»
cum primuin ex iis, quae praefatus fum, non ob- fcure compererint, nemini vnquam licere ad Me- dicinae Practicae difoiplínam fe, applicare, niíí prius in Inßitutionibus medicis multum operae, et . ftudii collocauerit, continuo di&uri íínt, fuper-vacaiieum omnino, fi non inutilem, dum de In- flammatione diflerere inftituo, a me fufcipi labo- remy quod in ea Inftitutionum parte, cui nomett Bathologia eft, vi aliorum morborum, et fympto- matum, fic hiflammationis efciatn natura, cauflae, effe&us, et differentiae jam fatis et ëxponi, et de- fcribi fpleanfc.
II. Quae res etfi a me neque ignorari, nequô vllo negari modo queat: illi tamen animaduertant velim, de his quidem cun&is Patliologos agerp confueuifle, fed breui adeo, prefloque fermone, vt non'modo multa, quae ceteroquin fuut Clinico fcitu neceffaria, filentid praetereanfc, fed etiam vniuerfam curationis ratiouem o'mittant. ' Neque vitio id vertendum Pathologiae, ipft profetlo in*
telligenfc, fi ea fuos intra limites fe continere de- beat, et nihil fibi arroget, quod ad Medicinám Pra&icam aequiífimo jure *) tantum pertineat. , »
' • • IF' Ne- .*) Pathologia propriedí&adiffere hon pariim ä Medicina Praílica, fiue Praxi, vt ajuiit, Medica. Nam Praxis ms*
dice ram a BOERHAAVIO (De cogn, et cur and morb. Proli*
Vol I P. L A
3
Ül, N e ígitur Tirones, quorum caufía -liaec' fcribo, auditö Inflanimafcioriis. verbo, cujus faépe in febribus, aliifque morbis pevtrafhindis mentio mihi facienda eft, nouitate quafi pérculíi haereant, non fatis gnari, quam late ea pateafc, quantum difcriminis afferat, quorfum inclinet, quos exitus habeat, et qua demurn ratione imminens praeca- veri, aut praefens tolli pofiit ; non modo vtile, fed neceifarium d'uxi, antequam ad febrium recen- ííonem defcendam, generatim de Inflammations, quemadmodum Medicum Prafficum decet, ali- quanto plenius, fufîufque difputare. Sic enim nulla illis occafio, qua confundantur, fupererit;
mihi vero nulla cauíía, cur deinceps hac fuper re moleftifùmis repetitionibus conterere tempus de- beam.
IV. Itaqne eo ipfo feruato ordine, quo finguli morbi a Clinicis explicantur, initium faciam a no- mine, et natura inflammationis ; prolatifque bre- viter tarn veteruni, quam recentium fcriptorum praecipuis de ea cogitatioüibus, conftftam in ilia fententia, quae mihi probabilior videbitur. Hinc
euolutis, quantum per me licet, ejus effeílts, itv dicatifque cauffis remotioribus, et antecedentibus, vtpote minus controller fis, ad multiplies differen-
. tins go?«.' §; 2.), quam ab HAKNÏO ejus difcipulo (Prokg. Prat-
left. Haëu. in Herrn. Baerkciav. Patholog. pag.7. 2. Vieilli, 1 7 7 9 . ) eft ea Difciplinae Mèdicae pars, quae docet mminm in ipfo. aegroto praefintem detegere, curareque detcttum.
Contra Pathologia etiam peculiaris, et ne illa quidem dif- fulior, ampliorque FEHNULII, feptem nimirum libris com»
prehenfa, quanquam lingulavium morbovum perfequatur naturam, nullum tarnen verbum facit de eoruindem cura- tione. Non igitnr fatis aflequor, cur non nulli Boerhna- viani hodie Pathologiam cum Praxi Medica -vnam , earn- demque rem patent, atque habeant.
3
tïas conftituertdas progrediar ; riec pràetermitfcany prout res poftulabit, fignificare, quos exitus fiue bonos, fiue malos habeat, quibufque notis omnia internofci poffint. Poftremo indicationes quas vocant, adjiciarn, quarnm duftu-ciuratio inftitui, atque inftrumenta ad id apta opportune, et rite aâhiberi queant. •
V. Quando aliqua corporis pars praeter naturam intenfius calet, rubet, tenditur, tumet, dolet, et molefia quadam pulfatione intus quafi pertunditur, éa tum inflamnari, fiue incendi dicitur; quod fimiiia ferme patiatur iis, quae ab igne gignuntur.
Quare, vbi omnia haec, aut pleraque conueniunt,
morbum plane efficiunt, quem Inflammationem PbUsmone- noftri, Graeci vero 1'Áeypovrjv *) vocant. Cujus
cauffam proximam obfcuram admodum, et paene reconditam effe, argumento noii leuierit vel ipfa inter fcriptores opinionum diffenfio.
VI. Atque vt ab antiquiflmais exordiar Medicinae Proceribus, pauca omnino apud H I P P O C R A T E M
inuenio, quae ad inflammationem, ejufqüe genefin refpiciant. Locus autem, in quo paullo elarius, fi vllibi vnquam, de inflammationis ortu, et ratio- ne loquitur, èft in libro de Capitis vulneribusa), vbi-ait: partes vlcus ambientes infiammantur, ac in- tumefcunt propter fanguinis infiuxionem. Difcipuli ' vero ejus ab inftitutore fuo paullulùm recedentes, ' quafi fanguinis infiuxionem, quam alle aílumferat, obliti effent, aut non fátis earn effe crederent, in-, fiammatiqnem gigni docuere, ß fiuxio mult&, et acris aliquam partem inuaferit," manferitqne cicrisf , etglutinofa b), itemque, fi pituitofa et multa, 'ac
A 2 lento,
*) rt-tewmi ducitura vérbő ^^.(«/«/v, id eil ínftammari,
») N. 18- ed. Mminell. b) hibr. de ghndul,ii. $.
4
lent a etiwx fuerit ß-uxia c). Denique de fis, quae ruptamvenam intra peffus, fî febris fup eruenerit, aut peocatum in potu, aut venere aliquo modo fuerit, fubfequuntur, alibi d) différentes, aliam explicandae inflammationis ra,tionern iniuerunt, quae eft hujufmodi : Caro faudata fubrefccatur, et fubtalefiit, et h'umiditatem in fe ipfam a vkinis tum venis, turn camibus trahit. Vbi autem attraxerit, intumefdt, et inflammatur, et dolorem exhibet etc.
Ex quibús plane liquere arbitrer, non modo fan- guinis ipfius, verum etiam ciijufque humoris acris, et glütinofi, aut pituitofi, et lenti copioíiorem in- fluxum, imo attra&ionem quoque humiditatig.e vieillis partibus cauffam inflammationis prifeis illis temporibus habitam fuiffe.
VII. Séd alia omnino fuit opinio ERASISTRAYD Cum antiquitate, quoniam certe vixit Seleuci Ni- canoris aeuo, tum niedicinae feientia percelebri.
Is inflammationem oriri exiftimauife, motumqiie per earn cieri, qualis in febre eft, quando fanguis in eas vends, quae Jpiritui aecorhmodatae funt, trans- fnnderetur e). Spiritus autem contirieri olim eTe-, debatur in iis venis, quas'nos artériás voeamus.
Gum ënim bae in cadaueribus plerumque vacuae deprehendantur, pronuni fuit eas fpiritui Conti- nendo dieatas exiftimare; et fî quando fanguine featere inuentáe funt, protinus eoncluftim eft, fan- guiuem in aliénas vias irruiffe, ideoque inflamma- tionem excitaife, qualem Boerbaaviaiii ho die per grrorem loci fieri dicerent.
VIII.
e) Ib. n, 6. d) Lik 1. de m(irí. it. Iî.
t) c.cisns, de Medicin.], |. inpraefat.p.^. id, Cominkn.
VIII. Poft íios GALENyS/), OR TE AST V5 g),
A E T I V S h), P A V L V S A E G I N E T A i), e t c u m h t s
reliqui. principes Galenicorum /), inflammationem paullo alfcius rimati, earn conftituendam duxerunfe in fanguine calidiore copiofius ad, aliquam partem confluente, et vafa ita opplente, vt roris inihu"
guttdim ex iis exfudet, atque hinc in vacua fpatia vehementer iílapfus omnia loca, quae in circum- pofita carne funt, oceupefc, vrgeatque. Imo non nemo addidit m), morbuin, inualefcere, et incre- menta aeciperö, quando id, quod eft in loco affe&o, incipit puirefeere, catoremqne praeter natúr am in- pehit. Hinc facile libi perfuadebant, affequi pofié,
A 3 ' •vnde f ) Method, med. IX. cap.. VI. vbi ita ícriptuai reliqiut;
'„cujufmodi autem fit phlegmones affe&.us, tum in libra
„de inaequalí intempérie, tum veto in eo, qui de tumori-
„bus praeter1 natutam eft inferiptus., doeuimuj. Ad-
„monuifiè tamen et nunc te non fit inutile. Cum languis
„calidus copiofior in aliquam animalis partem proeubuit,
„majora ejus vafa protintis extendnntur, vtpoteabundan-
„tiae cöntinendae non fuffieientia, ab his deinceps, quae
„minora fiurt. Mox vbi nec in iis fatis continetur, cx-
„fudat foras in ea ampia fpatia, quae inter vafa funt, fie ,,vt etiam omnia, quae.in oompofita came habentur, loca
„occuper. Atque fiaec quidem eft phlegmones aiTeftio, _ Et lib. XIV. cap. 2. vbi ita fubdit „cum fanguis co«
„piofius iti aliqùam partem procubuit, fiç vt all ejus par-
„ticulae valis nequeat çontineri , .exifitque, aliquid inftnt
„roris ex ipfis vafis in ea mufcttlorum fpatiit, quae fimilan«
„bus corporibus, ex qulbus componuntur, inierueiiivmt,
„vtique tumor ex plenítndíne oritur.; oui fuccedit cutis
„tenlio, et in altà came cum pnllu dolor, et tíinycntí
„renixus quidam, et rubor, et calot, ipfa mmiruin "crue
„.ea, quae fubjeaa fibi caro. patitur, fqntieme. Similis
„jam difto et in vifçeribus aßefhis etc. Et ad Ghmnn.
I- 2. cap. I. . r .
g) Synopf. l.Vm. C.,24. h) Tetrabibl. IV. [cm. " c - r t) De re med. I. IV. c. 17.' /) VJm,Et. Pathd. ). /•?/
Z t l v T , Praxft>H' mmr.Med,
Pi dt. I. V. P. L cap. V. et relïqm,, _ mj ORIBAS, l, C,
$
vu de calot, rubor, dolor, tumor, aliaque phae- nomena orirentur. Illud tarnen,, ni fallor, non fatis intellexerunt, quam ob rem fanguis in af- feftum locum vberiiis influeret ; vei fi intellexeíint, non fatis perfpicue, et diftinfte ab iis propofifcutn, defcriptumque fuiffe, dix er inn
IX. Praeterea cum animaduertiffent, inflamma- tionem modo repente,; et cito , modo fenfim, et lente enafci: alteram per fluxionem, alterum per congefiionem fieri reputarunt. Deinde proút fan- guis vei purus, vei fincerus, vei aliis admixtus humoribus effet, varias etiam inflammationis dif- ferentias conftituerunt. Ideo a fanguine purp Phlegmonen exquißtam, ab eodem cum bile, aut pituita, aut melancholia conjunfto phlegmonen tryßptlatodem, oedemata dem, aut fiirrhodem d i m V nare rati funt: contra.ver'o, fi bilis, aut pituita, nut melancholia fanguinem, flue cruorem proprie diftum excederet, : eoque modo, quem expofui- mus:, inflammationem faceret, eryßpelas, vel oede- ma , vei fcirrhum phlegmonodia, fiue inflammatories, non phlegmonen, proereari.
X. At fuccedente Chymicorum' fefta, WILLI* srvs «), qui, cum ilia inclarefceret, floruit, aliter explicationem inflammationis aggreffus eil:. Si . tanlen ejus opinio reite perpenBatur, continuo
apparet, eum vix, ac ne vix qtiidem a G A L E N I C O -
ltVM dűcumentis diffentire. Ipfe enim fanguinem afllimit febrititer ita ejferuefientem, vt aegre ob Qrg*ß»usbo%ya<Tp>bv partis alieujus minora vafeula trajiciat, imo in iis haerens bbftrufttonem primo, deinde aggeftus, atque e vafis effufus phlegmonen pariat.
Monet autem, duo. requiri ad efficiendam inflam- mationem, fanguinis nempe feruorem, et vaforum minorum obftruftionem vna concurrentem ; Ii alter-
' ' . ' . . • ' ' vtrum n) Pkarmacop. Ration. P. 2- fett. x. cap. VIII
verum deficîat, neuferum M e e r e ad earn inducen- dam, idque opportunis, accommo.ciatifque exem-
plis illuftrat. „ XI. A Galeniçis pauUo longius difceüit WIRRER-
sii aequalis, eidemque feflae- addiilus S Y L V I V S
DE LE BOE., qui etfi fanguinem non folum in vafis capilhribus, verum etiam cum G A L K N O in adj a- eentium partium fpatiis inclufum ftagnantemque, aut etiam extra proprias vias effuium ponat ; fiants tarnen, et mox eum excandeßere et caloris J'mfim moleßum in parte fetßli, et proin de inflammatio- nem eiere autumat, quatenus ex ipfo fatiguitie in vaßs fuis vaide diftentis, partibufiie quibujuis aliis fubßfiente, hoc eß, ßagnante mox inoipiunteuanefeere partes fpirituofae, magißque volatiles, ac fubtiks
tumacidas, tum falinas (alkalmas nimirum) tempe- rare foiitae; vnde vtraeque acriares faêfae acrius in Je mutuo infurgunt, efferüefcentiamque ob. partes fan- guinis oleofaspraefentes (Vtpotephlogifto featentes) ccilidam excitant o). Hinc patet, flafin fiinguinis, ejufque feruorem a SYLVTO quidem exigi, vt in- flammatio fiat, fed fîmuî expofei, vt fia/is aotece- dat, non vero fubfequatur ; contra profecio quam
G A L E N I Ç I S, et W I L L I S I O ipfi vifum eft. Propius tamen adGalenicosaecedife, quando ab eflferuefcen- tefanguine calorem, atque inflammationem pro- fieifei contendit-, nam illi, dum ab eo calidiore in- flammationem, et ab eodem deindo ftagnante, et putrefeente caloris augmentum repefcunt, non re, fed verbis, atque explicationis modo a S Y T . V I O
difcrepare videntur.
XII. Nunc vero nullo modo reticendunV eft, quid de inflammatione fenferit e t t h t v u e r v s , ratione temporis, et celebritate doarinae prjori-
A 4 bus e) Frax. Med;L.S. cap. 40. §, XIV. et XV,
bus litis proximus, et" cbymicá fcientià aeque doir«
ipicuus. Etenim duas de ejus natura fententías diuerfís, vt arbitror, temporibus protulit, vtrafque dignas, quae a nobis paüllb'accitratius, diffufius- que referantur. Inpriore calor auckis, veluti prae-1
cipims inflammationis effeffus j proponitur: led vt:
ejuimodi caloris incrementum quale fit, vndeque excitetur, comprehendi pofiit; difquirit primo;
vndenam fit calor naturalis corporis viui, et aqi«
mati, eumque eile afíirmat ab acido volatili fpirU tuofo temperato, dum exiftit in fuo fiatu naturali, feu oileofo, et cóncitatiori motu agit in compar ftmin
Alcali. Ex rnutua igitur eorum inter fe affione fiaiuit calorem naturalem profluere. At intenfioris.
illius caloris, qui praeter naturam in inflarnmatio- nibus euoluitiir, aliam omnino rationem effe.«
Spiritui. enim influes, aut inflto veheraentius in mo« • trim actis, fine ambobus veluti cóngredientibus ac-, ceptum refert. Atque vt rem clarius proponafc,.
exemplo vtitur vulgatiffimo, quod ab h e l m o x t i o mutüatur. Poncimus, inquit, fpinam digito in- fixam, cujus occafione excitatur dolor; hinc aeftus, /
rubor, et denique j\equitur tumor. Spina non efi cq- lida: igitur m fup'eruenientis intemperiei esfit caufia efficiens formális,, fed [altem occaßonalis, et rationè laeßonis tanium intempericm calidam pofi fe trahit;
raiione âoloris coheitatius mouendo fpiritim wftuurri ad partem a fie clam iam per nemos, .quam per váfa;
ex cuius cum infiio (fpiritu) motu concïtatiori, et quafi eollifione tdm aciditas anted occulta, fit. •gianifefla, quam calor ante temperatus, fit intenfior, et.praeter- naturalis. Tälern autemfipinam in omni colore au or a,
•tf inflammations, partium deprehendmus-. talis fpind efi, g-t in grumo la&is in rhaminis cöägulaii; talis fpitia eft acidum iftud in pleuritide, quodpungit pleu-
ram, et pulmonum alteram partem aßigit, tups ml- licathnis
9 lùàtionu omßonc inßammatio, et fuppuraùo eorum partium fuperuenit. Talis fpina eß in iBu apum etc.
in puluifcnlo in oculos illapfo, in acido vanolob ophthalmiam excitante, atque in mulfcis aliis ejns- mod ip).
' Xiil. Quare non dubitat deceraere, Jemgums meeruationem in. tumore phlègmonodè aeeipien- dameffe, vtSymptomáfuperueniens, non vt caufimt ardoris. Nam, inquit, propter doloremßringuntur fibrae, ar-Baniur venäe, /impeditur rediius kwnarum, vnde ßagnatio, etfie tandem fuperuenit tumor ßti- guineas, et -infiammatio. Hinc euulfa fpiua crfi'at ömnis infiammatio, et dolor- Et paullo poil fobjicit:
ergo caaßft tumoris hon eß fanguis, fed irritât to do- lor of a, Jeu fpina, quae in cauffa interna femper eß acidum partibus corporis extra ventrhulum hofiile, et . quod infpiritufiiifito motuni concitatiorem facit, quo
ipfo fpiritus ante temperati -, fiunt . intemperati, et aciditas antea quo que temperata, fit intemperata, et manifefta- • \ . '
XIV. Quam; igitur alii iangumis congeftionem, aut ftafin, vaforumque obftruftiouem, velufci proximam inflammationis cauifam habent, KTT- xivuLERvsinfiia hac prima de inflammationis ori- gine, et natura difqiiifitione, tarn quam efFeftum cauflae inflammationis, atque adeo inflammationi fupervenientem tantummodo confidorandam eile cenfet. Catiffam vero omnem, et, vti iqunt, proximam in fpina infixa, id eft, innen quo da m principio, quod Fenfibilitate'm atienjus partis afti- ciat, íitam eíie ftatuft. Nam excitato doloris fenfu, fpiritus "mfiuus, nempe, vt ego interpreternor-
veus, atque ipfemet Fanguis vn'dique iliuo allicifcnr,
. et p) Infi, Med. Tkcrap, fell. III. mer. mn, T. r. i t i ,
Ï O •
et confluit. Sed fimul fpiritus in/dur, fiue vt fer*
ïnone vtar hodiernis auribus magis accommodato, vis irritabilitatis vaforum, fibrarumque omnium elafikitas ad motum, actionemque adiguntur. Ex!
mutuo ejufruodi nifu, etrenifu, fiue confiiflai, et collißone calor, aeftufque eonfequitur. Praeterea lierais, dolore affefifis,. et fi bris rnufcularibus vehe- menter irritatis fpafmi, fiue contra iliones infolitae, et ùonicae in parte laborante oriuntur, quibus lan- guinis curfus, et pràefertim reditus per venas non modo difficilior reddifcur, verum etiam interdum' penitus intercipitur. Hinc ejus mora, congefHo, tumor, tenfio, ruborque partis inflammatae facile deducuntur. Atque haec eft •fumma, vt mihi vi- defcur, primae cl. auctoris de inflammatione fen- tentiae.
XV. Nunc ad alteram progredior. In hac vero, .contra ac fupra cenfuit, omnino opinatur, tumo- ré s, qui vocantur inflammationes, a congeftione, et coaceruatione fanguinis in vaßs capillaribus vmoßsy
et partium fpatiolis liaerentis, ibique mox excan- defcentis, et moleßum doloris fmfumin parte quadam fenfili'-excitantis effeq) deriuandos. Congeri autem, et coaceruari fanguinem ex eo putat, quod fangui- nis plus influât per arterias, quam per venas re- c.ipi, reuehique pofiit. Caußa igitur, materiális proximo inflammationis hoc loco ah eodem dicltur fanguis colleffius, etßagnans in parte quadam ob im- peditum ßium ex arteriis in venas refluxum itn, vt plus inßuat, quam refluere vnleatper venas. Quot
modis porro refluxüs ifte per venas retardari, in- hiberique foleafc,. d'tligentiifime ipfe inquirit, et explanat. Deindead praeeipua, et propria inflam-
mationis
. q) Oper. med. T. 2, P. 1. Collég. Praßic. ßß. XVlll V- 59Ï*
rrtationis phaenomena, calorem videlicet, ruberem, tumorem,- et dolorem fe conuertit, eaque iîc ex- plicare conafcur: Cum fan guis, qui dut inflammatio- nem , flt materja rubra fpirituofa, et calida, ergo cälefaciet partes, et pars necejfario exinde rub et;
qtiia vero plus infinit fanguinis, quam refluit, dum ita fiagnat, et -in parte licier et, necejfario pars intumefcit, et cum a tumor e difiendantur partes fibrofae, et him necejfario excitabitur dolor, et confequenter inflamma*
tio. Demum in fuppurationem, fiue abfceífum i n- flammationem verfci tum dicit, cum ftagnans fan- gtiis corruptionem fubeat; quemadmodum p au 11a- tim id fieri confueuifc. Quod fi in parte inflammata nihil omnino refluer e queat, adeoque reciprocal fpiri- tus influi fiat motu s, a quo fufienteiur infitus, necej- fario fuperuenire tandem gangraenam, dum fan-
guis fpiritu vitali infiuo priuatus corrumpitur, et putrefcii, indeque pars JuppreJfp fpiritu infito, emoritur, .acute, et fubtiliter pro fui temporis phyilo logic is doftrinis commentatur.
, XVI. Inter haec S Y D E N H A M I V S r), qui rariiïï-.
me theoreticis aliorum fpeculationibus vtitur, fed fuas iibi ipfe confmgit aetiologias, prout affidua obferuatio, et tnagifter vfus ei indicate videntur, peculiaretn humorum diathefim in inflammation!- ^ bus iibi vifus éft reperiffe, cum earn in ipfa fan- guinis accenfjone, effrenique feruore confiftere p rí ft m trad at. Neque follicitus. eft, motufne in aliqua parte, aut pluribus retardetur, an augeatur.
Sanguine tamen ftc inflammato, atque efferuefcen- te, motuque febrili circumquaque acdo, quafdam ejus partes accenfas, aut praecalidas putat modo ad cerebrufii, modo ad pleurant , modo ad pulmo?
nem, modo ad exteriora, et cutim transferri, îlot- , que r) Specintim fitt. ír. cap. % peg. 122. et fitt. VI. cap.
ptig. 3 0 j . oper, ed, Patav.
. .
que dèponi, et fie phrenitidem, pleuriticlem, peri- pneiunoniam, atque eryfipelas'enafei. Quod qui- dem etil non raro eueniat in febtibus acutis, et quandoque etiam euenire pofle non negem in fin- gularibus quibufdam inflammationibus, quae fine vfio morbo antecedente oriuntur; tamen fi rent penitius intueamur, non eatndèm in omnibus ori- gînis rationem efie, comperiemus. Nam faepe nulla eas antecedit inflammatorin diathefis fangui- nis, fed tantummodoconfequitur.
XVII. Iam vero quaerendum eft, quidilli, qui omnia ad mechanicas, hydraulicafque leges exiger©
folent, excogitarint. In his nur.L iKiv;.1/) primas pronemodum tenons, vbi inflammafcionis meminifc, auclum quidem fanguinis calorem cum veteribus affumit, fed vna eum eodem capillarium vaforum obftruftionem conjungit. HaeC autem obftruftio tantr faita eft a P I M A R N I O t), vt non aliunde in- flammationem, quam a fanguine in arteriis chpilta»
ribus ftagnante, atque haerente mainate crediderit»
F R I D È R I C'vs vero H O F F M A N Nv s cjufmodi ob«
firuítionem non modo in arteriis rubris agnouit, verum ab his ad laterales ferofas, et lymphaticas artériás, imo ad venas etiam produxit-. Nam in- flammationem ipfe definiuit u) flnftm non tant in tubulis arteriofs, efvenofis, qui Jhngimein ordindrio ttehuui, quam potius in later aîihus, qui oh atigufiam diametrï non rubkundos fanguinis globulus, fed tan- tum ienuevi tymphaticum humoréin ftçundum naturam cidmittunf.
XVIII,
• f ) De Febrib, Propofit. XXI. peg. 2 3 7 , De
morb.
I ja titer. dee Pepipii. p. 403. et alibi paflim.
t) Element, med. Phijjic. wathemat, lib, 2. cap. IX.
et- X1F. 'u) Medicin,Jyftenm. T. IF. P. 1. fett, a. cep,
XVIII. Hinc non arduum ei videtur mente afle- qui, cur ruhore pars inflammata fuífundatur. Ne- quediíficilius intelle&u repütat, quam ob rem ardor, et flammae fenius in ea percipiatur. Nam partim, inquit, aßuens jugiter fanguis per cnnaks ''ßemiobßru&os, -vel confiri&os, majori ce,levitate fer- ,
tur, partim etiam .liberó tranßtu exclufus, ad ramos ampliores régurgitât, ibique crebriorem diaßolenfacit, ac fyflolen; vnde magna accidit partium julphurearutn . qttritio mutua, et calor maximus, qui eo JhiflbiIiory
quo magis exquiflto fenfu pars, efi, in qua malum con- Jflßit. Dolorem demum tribuit preßoni neruorum,
quam hi patiuntur a minimis aeque, ac a majoribus vaßs nimium diflentis; l'entorem vero, et craffitiem fanguinis, quo vala obftruuntur, aut minimorum , vafculorum fpafticam conJlrielionem, qua tranfitus liumoribus denegatur, vti cauilam accipit, cur Uber et aequabilis fanguinis. cürfusper minima artéria- rum et venarum intcrúpiatuT, if que in extliora aquoß tenuis humoris receptacula praeter naturam impingatur. Quibus in rebus quid veri, quid falfî deprehenderint viri medica fcientia praeftantiifimij Infra patebit.
XIX. Hinc. tamen vniuerfim illud profluxit, efc potiffimum apud reliquos mec'nanicis difciplinis addiclos obtinuit, vt erederent, cauflam cujufque inflanamationis proximam effe arteriolarum rubra- rum, aut rubris propiorum obftrucHonem, vteun- que natam, flue, a mole, aut lentore fanguineo- rum globulorum auccis, fiue ab imminuta canaliura capacitate, et diametro: atque ab hujufmodi ob- ítruftione neceílario fanguinis motum, impetum- que in ere fcere in obfirucïa, tanto videlicet vehe?
mentiorem, quanto majus fefe eidem objieiat ob- fiaculum fuperandum; augerique fimul in vafis fiber,is ejlif^em velocitatem, ideoque ad cor etiam redituut,
Ï 4 .
reditum, quo in ceíeriores, validiorefque fyftoles : adigatur; indeque praecipua inflammationis phae- nomena, calorem puta, dolorem, tumorem, febrin>
que facile explicari, intelligique poffe.
XX. Hanc ipfam inflammationis explicationem ' probauit etiam, amplexufque eft CI. H E R M A N N V S . B O E R H A A V J V S, a ceteris nihil, aut paruni difce- dens x). Quae énim habet de inflammation e per èrrorem loci, et de feriebus. decrefcentium vafculo- rum, in quae aut globulus fanguineus, aut ferofus, , aut quiconque alius mole majori, quam vafis am- plitúdó capere naturaliter poflît,. irrepferit, ita hypothetica videntur, atque anatómiáé, et phyfio- , logiae veriori magnam partem contraria, vt, poft-
q u a m H A U K R V S Z), SEMACIVS z * ) , CALDA-
î i i v s y ) , et AzzoGViDivs y y), quibufcum vêtus me neceiïïtudo conjunxit, in ea aniinaduerfiones fuas ediderunt, pluribus non opus fit, vt refellan- tur. Ceterum fenfit vir fummus, quantis preme- • retur difficultatibus, fi vellet a fola arteriolaruni
obftructione inflammationem deducere. Videbafc enim liée inde peculiaria inflammationis fympto- ' mata o'riri', nec intelligi poife, nec a fimplici eam obftrucl'ione fatis bene diftingui. Quas ob res ad- ' didit obftru&ioni attrituni, quo fe commode tue- retur; et inflammationem dixit eile cruoris rubri arteriofl in minimis canalibus ftagnantis attritum a motu reliqui cruoris móti, et per febrim fortius aSti. >
XXI. Verum non animaduertit perfpicaciiTimus alioquin naturae fcrutator, nfinimas arterias rubras, quas
•r) Aphorifm. de cçgnofi. et curtiud. morb. §. 3 7 0 . 3 7 t . z) Element. Phißolog. T. 2. /. FI. fitt. 3. §. " XIV. ed, vena. p. 17Ö. s*) Del cuore T. 2. ml fupplini. cap. PHI p. 342. et fiqej. y) bifihat. Paikolog. cap. IX, n. 1 1 2 . yu) Infiitut. medic, vol. 2. §. 5 1 t . ctfiqq.
quas perfefte vb'ique eonicas, et conuergentes af- fumfit, taies nequaquam efle, cum magna ex parte cylindricae anatomicis examinibus inuentae iïnt, nec idcirco in earum finibus ob ahguftiorem diametrum globulos fanguineos, vbi femel in eos penetrauerint, iubftituros, inhaefurofque eife, vti faifo fibi perfuaferat. Neque aperte fignificauit, aut fignificarepotuit,qiiarationeo«r/i«r in ftagnan- te fanguine fieret a motu reliqui cruoris, cum nul- lám indicet1 cauffam, qua cruor a tergo impellatur in vas obftru£tum, neque ad id fatis valent cordis impellens vis, vt capta in viuis animalibus expéri- menta oftendunt ; neque ipfa febris, quam in auxi- lium hic vocat, fupplementum vil um fuppeditare poflït, quia faepe ipfa ab inflammations abeiFe vifa eft. Haec tamen Boerhaaviana inflammationis il- luftratio, quam fufe.in aphorifmis de cognofiendis, et curandis morbis perfecutus eft «), ita plerifque fui temporis Medicis piacúit, vt non alia in publi- cis fcholis majori cum plaufu excepta^ et multos annos exculta fuerit.
XXII. At primus, qui contra earn caput ex- tulerit, fuit ccrtè jo, g o u t e u î v s , b o e r h a a v m jpfïus olim auditor, fama deínde excellentis medici elarus, et multorum voluminum fcriptor i lluftris..
Is phaenomena inflammationis diligentius excutiens, cognouit primum, pulfationem arteriarum, in quibus antèa vel nulla, vei certe multo minor per- cipiebatur, feniibilem in inflammatione, majorem-
* quereddi, idque, vt plane manifeftum eft, con- tingere non pofle, niïi au et a arteriarum aftione.
Hanc autem b) pulfationem fieri non poffe ex vno, altéraue ramo arteriae obftruffto, oftendere conàtus
eft
«) §. ypz-.vfque fld §. 386. b) Chirurg. Repurgar, lîk
£1X. (up. 3. « Compmi.Med, Trait, y?.
Ï 6
eft experimentis hydraulicis, ; ex quibus, inquîfc,
•confiât, - liquor em fluent em per danalem ramafum à
•truncoper rainas, vt fit in arteriis ab obfinMo vno ramo, .vel prificio, quod non plus, quam ceniefimain partem liquoris tranjmttit, in retiquis, ramis, vit-.- prifmis velocitatem non vitra- centefimam partem augere, atque non plus vrgere in hoc orificium claw fiim, quam in'reliqua latera omnium ramorum, et
trunci, quae exigua mutatio percipi- non potefi, vt fier et in minimae partis inflammatae obfiruEtione. Imo
experimentis anatomkis demonftrari, fi comprimatur ratmfcuhs minor arteriae, fanguinem antea per aper•
tum ramitm fluent em deriuarí per anaftomofes, quae inter minimas arterias funt copiofißmae, comperfcum- que eile, ex obfiruSio, vel compreßo ramo paruae arteriae partem non rubere vel turnere, fed Jéquifim*
guinem fuam viam per alias anaflomőfies.
. XXIII. Quapropter. induct ipfe non potuit, vfc çrederefc pulfationem, ,et inflammationem fieri ab ab*
. firuSfione artçriarum- Neque valde permotus eft objeclatione, quod ligata artéria majorpuljet vehet inentius fuper ligaturant ; nám infiammaiio\iis obfiru&io, vfc reite refpondet, conftituitur in arteriis minimis, non in truncis earum, in quibus, experimentum habet quidem alium, quam in ramulis, euentum.
In his enim, cum longiffime a corde, ejufque im- pitlfu abfing, et miiltis anaftomofibus inter ie com* >
municent, fan guis fi obftaçulum ojftendat, poft leues quafdam, vfc ita dicam, ofcillationes re'fluifc verfus truncum, et per alios r.amos aper tos, et líberos fuurn iter profequitur, vafculo, in quo ob-
•ftraitio eft, tamquam pleno, et folido dereliilo, Contra in illis ob vehementem proximi cordis im- pulftim, copiamque majorem fanguinis ab eo pro-
^etli, quam in paucos, et laterales ranios diuerfcere ' pofiit, néceffe eft, vfc ligata artéria major.pulfet
vehemen*
v ehern enthis fupra Ugatúram, id quod nemo non fa- , eile largietur. Quo enim fe recipiat, diuergatque tanta fanguinis copia magna vi proiefla, in truncis maioribus locus eft nulius. Caloremporro adurai- tem, qui inflammationem fequitur, procul dubio euincere putat, motum vitalem auShml m peculiari
•loco, ejfe inflam-mationis .cat/am, cum contra ob-
•ftruHio ex fua-natura-inferat frigus. Nam motus
•vitális in nobis yidetur ei effe,naturalis caloris caujfd.
Hinc a Praeceptoris opinione defcifcens inflamnia- tionis cuiufque particular-is ab interna cauffa natae proximam chuffam-.profitetur effe rrlatUm vitalem v'ali- diorem in quodam ramo arferine, quo vrgetur fanguis ruber in arterias lymphaticas, fanguifque compingitur
•reliquus in lentoremt generalem vero inflammatio- nem , fine febrern. inflammatoriam, quae ardens dici folet, exfufcitari, cum non in vno ramo, fed in vniuerfo arteriaruni fyftemate fiat coneitatior. • !
XXIV. Ex his igitur colligit, omnia ea, quae ad motum maiorera compellunt arterias, inflamma- tionem pro maiore, vel minore locorum fpatio cum generalem, tum partkularem inferre poile;
exemplifque adduöis, quae apud ipfum legi meren- tur, rem illuftrare voluit. , Ergo ex G o R T E H I I len- tentia inflamnwtio ea eft fanguinis rubri in arterias lymphaticas, fiue fero'fas violenta introdu&iaf quam efîîcit motus vitális alicuius arteriae, aut1 ali- cuius eius rami validior, et concitatior. Per mo- tum autóm vitalem hic intelligit actionem illám tantummodo, quam, dum viuit animal, edunt vafa arteriofa alternatim fe contrahendo, et dilatando, vt fanguinis èircuitum, vitamque ipfam fiiftineant.
Cum hoc motu vitali validiore G ORTE R
ji
raagnam habet aftmitatem au&us tonicus vafbrum motus, quem ad inflammationem efficiendam neceffariuraVol. L P. L .-• B prae-.
.f g
praedicant S T A H L I A N I C), praeter notiflimamillatri animae vim, íiue proiiidentiam, qua völunt pria cipium vitale, fine cordis a&ionem incitari, atqus adeo fanguinis motum augeri, et in obftru&os ca-
nales dirigi, exercerique. : XXV. At contra K O F F M A N N V M Y reliqnoftjae
omnes, qui, pofi ta arteriolarum rubrarum ob- ftruftione, docent, celèriorem per vafa fenriob- • ilruÛa, aut côarftata, aut per reliqua aperta, et libera fanguinis motum euadere, atque in ob- ílru£tos cartales fanguinem a trunco decurrentetn veheméntius impiilgi; multa acrius, et confideiv tiùs unuehitur S A V V A G E S I V S d), contendens me- 'chanicis, hydraulicifque legibus omnino repugnare,
céleritatemaut mouentes virés pro au£ta obftacu- loriun poteftate intendi, vt vulgo credebatur. Et- enimapud quofque liydraulicarum rerum peritiiîî- ' mos certiiïïmum, inquit, theorema eil, fi media
ramorum exaliquô fingulari tubo prodeuntium pars obftruatur, velocitatero, qua liquor in trunco ex- currebat, diinîdio minorem reddi, nifi vis impel-
•lens ita augeatur, vt quadrupla euadat; ac, fi dufte .tertiae ramorum partes occludantur, vis eadem sd o&uplum, aut nonuplum augeatur op orter e, vt liquor ea celeütata, qua antea pollebat, omninö moueatur. Non ergo ex obilrufilione minimorutn canaüum celeritas in reliquis liberis, aut vis mouens ii!L: truncis increfdit, vt paflim iibi finxerant noil pauci medicorum mechanicis difciplinis non fatis inilituti.. Neque quis obiiciat, vafa obilruita eh- ßicci effe, ideoqne quo magis diftenduntur, eo vtili- dius fe fe reilituere : nam tunicae eorum, etiamiî
' s i - . - ' vera,
it) ''STAHL. de Inflam. Pathotog. e t JVNCÏÎËR Tab. XX,
•d) rDiffcrt. fur ^inflammation $. 43. 44. et Nofolog. m- tkod,.'chjfl III, N.31V «ci 102.
vera, et perfe&a etaßra eftent, et eiufmodi lui mo- rum infarûu diftraherentur, vfgerenturque, non tarnen pöffent le fe reftituere,-qjiamdiu íbigiians, aggeftufque humor in eafdem vim faceret. Quod fi humor recederet, minufque vrgeret, non tarnen fe fe reftituerent, xiifi tan tum, quantum fuiffent àiûentae; neque pöffent, quod fummum eft, con-
r tento liquori, nifi earn céleritatem impertire, quam ab eo accepiffent. Id autem nequaquam fufficeret ad augendam celeritatem humorum fluentium, vt petebatur. Atqui in quauis grauiore indamfnatio- ne fanguinis motum, celeritatemque (quando cum . febre eft) augeri, intendique, non modo ex vna omnium obferuatione conftat, verum etiam vitro . fatetur ipfemet SAV V A G E S J V S. Quare vt aliquanj aufti huiufce motus cauffam adducat, quoniam ne- que ab hydraulicis legibus, neque ab elafticitate
; deriuandus erat», ad animàe .cpnfugit poteftatent, cuius V ohm tote, et iuffu cum s T A H r. T A N I s, pu tat, cor ad fe fe vehementius mouendum impelli. iicqup aufto humorum motu eniti, vt oppofita obftacula fuperentur, et tollantur.
XXVI. Haec a SAWAGESIO fubtih'ter difpùtata quanquam verp proxima unt, confentiantque pi;or- fus cum obferuationibus, quae n e}, viris in viuis animalibus habitae fuerunt; non tamen eiufmodi nobis videntur, quae cogéré eum debuiffent, ad ampleftendam STAHLIAXORVM- fentenfciatn, ,,da anima icilicet onfnium, et praecipue cordis, rao- tuurn effeftrice, quo commodius auftum fanguinis ad partem inflàmmatam appulfum tueretur. De- buerunt potius eum ad fuipicandum compellere obr ftruftionem, cul infiammatio tribuebatur, com*
inentitiam effe, vtpote phaenomenis inflammatio- nis praeftandis ineptam, vel reftius interdum pro inflammationis efteftu habendam, vel. fi quando B a . cauftae
9 0
cauffae proximae locô cfle poíüt, aliquid aliud ob. ; ftruftioni adiungi, quod motum vitalem in ea par, te, quae obftritftione laborat, concitatiorem faciat,.
Haec vnice confequi videbantur, refte cogitan'ti, rieque opus ei erat ad S T A H L T I defleftere opinio- nem, quae non fokún apud cordatos viros iani euiluit, verum etiani vei vno H A L I E R I experimen- t o * ) , vtfígmentum, et fomnium exploditur facile,
XXVII. Sed pofit a etiam obftruftione, vt cauífa inflammationis, quamuis ex ea augmentum motus concipi non poffet, non tarnen ifto animaeadiu- inénto eguiffet doftiífimus S A V V A G E S I V S, fi prae- ter eläßicitatem, quam quidejn per fe augendo motui non fatis valere nouerat, vim illam vafis in- fitam, quam vitalem'-üü'appellant, alii orgagicam, animàlium po'tiiïïnruilr propriam-, quamque veri- fimiilimum eft ab irritabiliiçtie fibrarum ffalleriaitOi aut a neruorum fenfibiiitaie, aut ab vtrifque fimui iunftis proficifci, fi, ínquam, huiufmodi illam vim, / vt par erat , aéftimaffet. Nam. hae aliqua in parte excitata. valentiufqu'e agente, quod facile vfu venit, arteriae crebrius, fortiufque alternatim fubfilientes • fanguinis motum ibidem intendunt, incitantque manifeftiftime, quia cordis actio ne lrilurn quidem increuerit, aut increfeat. Teftantur id clinic], qui fine' vlla motus, cordis mutatione faepifiîme in ali- qua parte arteriarum micatus fic auftos repererunt, vt febrem topicam inritari viderentur: imo expe-
• _ • V • rientia
• * Experimeiiku« eft luiiufmodi. In Ran«, cui caput ' amputaturo, et.medulla fpjnalis excifa l i t \ ft. aorta vinculo intercipiatur, aut cor ipftim cpm Vafis ligation de peäore ., euellatur, perinde cor contra obftaçulum nititur, etiamfi animae confiliijm, apt impérium tunc nullum fupereffé pofiit. Vid, HAiXER. Elem. Bhiftol. 1.IV. p. 322. not. K.
p. 323. »or, r. Item T.a.lVL feilz. ^ XlF.
rientia edocTi affeuerant, variutn.in ditieríis corpo- ris partibus effe poffe fanguinis motum, atque adeo velocitatem, frequentiamqiie pulfus in morbis pro partium affeßaruiu ratione a) variari- Concitatioi:
in primis arteriarum motus deprehendi falét ne- dűm in partibus inflaminatione correptis,. verum in/proximis etiam, in artubus arthritide, aut po- dagra, aut quouis alio doloris gen ere laborantibus, in capite hemicrania, aut cephalalgia affe&o," iti latere pleuritideexcruciato, .et itc porro. Id alitera adeo certum eft, vt in ipfis animalibus viuis feftio- ni anatomicâe fubieftis eerni pofiik In his enim Cl. h a l l e r Vs b) faepe viclit. fanguinem i,n aiiqua parte lentiffime fluere, imo • etiam omnino fubft- ftere, et conquiefeere, dum in alia volpci curfu agebatur.
XXVIII. Demum non video, qua ratione excufari Cl. au£br poiTît, quod inconfulto, et temere ni- mis fperauerit, per motuni cordis auQum o m nem difficultatem* fublatum irt, Hoc enim fieri poteft, vt fanguis maiori vi, et velocitate per vniuerfum quidem corpus proiieiatur; non vero, vt peculia- . riter in obftrucias arterias, quaíl mente valeret,
validius fuam vim exercent, nitaturque obftacüU - , B 3 remo-
FL) BORDEVX Becher ch. fur les pouls p. 3 1 3 . et fiq.
ÎECHLIN obferv. 2. L. 5. HOFFMANN. Medicin, fijjhm. T. r.
p. I I 5 . ALBERTIN. Comment. Acad. Bonon. T. 1. p. 3 S 7 , etc.
b) Second. Memoir, fur k mouvement du fang, cxpcricnc. go.
• * STAHLIANORVM de animae in tuenda œftituendaque yaletndine officio fiftitiapaene omnia funr. HKÏSTJÎHVS
in Difiért, de Medicin. Mechanic, praeftantia limita contra
eos difpittauit; fdem fecere alii bene nmlti. Contra vero
SAVVAGESIVM e.xtat Epiftola JOSEPHÏ ANTONU PVIATI
adfilium, qua illins de caull'a inflammationis, et febrium
fententia refelfttur. Vid, Raccoha tîXlpufcoli del P. Cola-
g era T. 50. r J
2 5 i
remoueue. Rationis luinine caret tum cordis, tum fanguinis motus. Obftant hydraùlicae leges, quas ' ne animae quidem liceret pro arbitrio fubuertere, aut immutare. Quid-vbi nulla febris, id eft, vt re&iuí loquar, nulla cordis, et arteriarum aucta velocitas, excepta parte inflammata, inflammatio- nem confequitur, vt faepe a Clinicis obferuatum?
An tum anima cordis adauget motum? Num forte oblita fui muneris eft? Quaero tandem, cur anima eodeni auxilii genere non vtitur in ceteris vaforum, et vifcerum obftruflionibus? cauflaeadem, idem»' que finis nonne eamdëm ab anima opem efflagita- rent? At vereor, num inflammationi, fiue vaforum obftruÊtioni rèmedio femper eilet anctus huiufmodi cordis, et fanguinis motus, ita vt eo folo praeil- dió vitae incolumïtati anima profpicere tentaret, Ego certe nollem, vt mihi fie anima femper pro- fpiceret.
X X I X Atque hae funt praecipuaè, celebriores- que Medicorum de inflammationis natura com- mentationes, a quibus reliquae, fi quae aliae me- moratu dignae exiftunt, profe&ae effe vidèfitur.
Quapropter non eft, cur in his fingillatim referen- dis ad naufeam vfque, faftidiumque progrediar.
Miffas quoque faciam nuperiomm quorum dam no- viflimas et fingulares de eadem re cogitationes, eoriim in primis, qui vt nöui aliqùld proférant, ingenio nimium fuo indulgentes inflammationem in nefcio qua oleofae fanguinis partis, aut adipis ipfius * fermentatione, vel in tenuitate maiori,
' quam
* Si quis cupiat f a r e , quae aduerfus huiufmodi opinio- netti did poffunt, legat duo Opufcula, alteram Anonymi mihi amiciffimi, quod ox tat in Diario Mcdico PETRI OR- TESCHII T o m . I V . N . L X V . , a l t e r a m FR A N C I S « PAN-
«IAT1CHX MedidForoliuienfls, ad m e perfcriptum, quod Foroliuii
