STEPHANUM APOR AL-TORJA

Teljes szövegt

(1)'. r. VIVENS POST FUNERA VIR TUS. ** Q ua. vere M agnatem fecit regni E xcellen tissim um Dnu,. D. C O M I T E M. STEPHANUM APOR AL-TORJA; Incly ti Gubernij Tranfylvaniaa: Confiltai ium , ac (jeneralem Regni 5 -Comita tus rhordenfis Supremum Comitem, Sedi de. um Siculical. C sik, G yergyo, & Kafzony &c. fefcjui-alterum jam ante annum fatis ereptum; nunc vero in Ecclefia B .V . in dicta, RR. PP. Societatis JESU tumulandum,. Capitaneum,. Ovar. In tefhmoniu gratitudinis, d icio n e funebri adornata a quodam Societatis ejusdem Patre, Claudiopoli ( : uln excufa:) in Tranfylvania, A nno diea8.Jun. Haáz Rezső1706. Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(2) Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(3) O. R. A. T. I. O.. V od dudum occulta quadam prsefagitione tim e bamus univerfi, lue poft (anguineam Martis auro ram copiofu^ lacrym arum imber & caulas, & au las kifcijdSrat, id profiedo hac tempeftate abunde vide m us adimpletum. Sed fteu ! adhuc etiamnum & Mars cruorem, & lacrymas ;'quae utut jradenus raw* tuale tributunrtepetiverit a^ febeis, tilkTc in MagnatUfta p ro te rv i tranfeendit penetralia>& thefauros con jugibus fuos, nempe conthorales e thalamo effert in tumulum; pen dentes, velut cimelia, de collo natos parentibus, parentes natis, amicis amicos, Patronos clientibus inexorata rapit. Quocirca timendum Proceres! ne his inefeata caedibus ira veftros porrb jugulos graffari pergat. E t veib, res digna fufpirio, res digna metu ! repentb fic profterni fum m os, e t , qui fe Phoebi, Lunaeque fratres arbitrabantur, m ox infra te rram non jam locum , fed vix loculum occupare. Q uid, qi^aefo, poft fata fupereft Alexandro? 6 quam par vus eft ille Magnus ! Pro Alexandria ei fua, quam condi d it, tumba eft, illa fe ja d e t in aula, ibi bellicofus pulvis Indis, Scythisque bella meditetur. Difcerne vero, fi po tes, inter pulveres mortuorum, quis Tribunus pulverum , quis gregarius ? quae putredo excellentiffima, quae mediaftina ? Quae dum una mecum ad frigidos cineres Excellentiillmi D Com. STEPH AN I APO R 4-t5Idus Nov. 1704. vita fu n d i mcefti con fideratis, altum fufpirate, & d icite: E h eu ! Mors ultima linea rerum, quot illuftres titulos una litura d elevit! Hic Pulvis A-por, fpeculum noftrum fit, quod eft, erimus, & quid fi hodie ? Pulvis & umbra fuit, pulvis & umbra erimus. Neque tam en fine arcano D ei A 2 c o n ii- 1 Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(4) confilio id fattum p u te m , ut immortali dignus encomio heros tamdiu inter mortales etiam poft mortem ageret, & inhumatus de induftria fervaretur, ut nimirum, cujus jadlura nunquam fatis p otu it, faltbm quamdiutiffime de fleretur, neve Herois Reip tam proficui memoria repente cum ipfo tum ularetur: cum magnorum virorum non minus utilis fit memoria, quam praefentia; vir autem bonus & magnus tam cito nec fieri, neque intelligi poffit. Mediocria & in turbam nafcentia, ut ait Seneca, faepe fortuna p rod u cit; eximia vero ipsa raritate commendat. Q uapropter dignum quidem fo re t, ut quotquot vel fanguine, vel beneficijs fibi fecit efle conjundtos, ut lacrymarum lo c o , gemmas eliquaremus ex o cu lis, quibus & dolorem noftrum teflaremur, & illius beneficijs pa rentale tributum penderem us; fed ne integrum femper fervaturi dolorem imminuamus, (:nam efi quadam flere vo luptas, expletur lacrymis, egeriturque dolor: * ) idcirco confulto lacrymis imperandum duxi, ut Excellentiflimum virtute virum non fletu, fed laude profequar. Q uod dum pro ejus magnitudine meritorum, & p ro debito noftro me ditor, atque Comitem STEPH AN U M APO R \txbMagnatem regni fuifle oftendo, interrumpite tantifper lacrymas, cohibete lamenta, & di&urum, qua foletis, benevolentia, fustinete. Ut non omne, quod fplendet, aurum ; nec continub id, quod ridet, laetum eft : ita non univerfum illud, quod vulgo magnum dicitur, aut videtur, vere magnum efl. Quis Lunam inter Sydera a Rege Lucis non arbitre tur fecundam non tanthm luce, fed & fphoera ? cum ta m en nulla fit Stellarum, quae amplitudine illam non exce dat Vera magnitudo non adfcitis, fed infitis effingi de bet coloribus; n o n ijs , quae folum circumflant n o s, cirOvid. lib. 4 Trift. tl. 3. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(5) cum fcribi: in animo cujusque nafcitur, ibf adolefcit, at que ad perfeCtionem augetur. Quocirca calculo m eo nec Luculli, nec Midoe, ut ut aurei & auriti; neque Helio gabali, quamvis a Sole nomen, ab Augufto fangvinem derivarint, Magni nominandi aut habendi funt, nifi virtu te animi etiam vulgi tranfcendant conditionem. Sic enim exiftimavi lem per, vilis efTe animi illum , qui metuat af fulgere ad heroica, quique divitias folutn oftentare, aut profapiam duntaxat coaxare queat. A tqueut de divitijs primum decernamus a fimili; an no cariofae trabes, & exeli tophi, quorum medullas putredo departa jam elt, ab auro faepe fplendent P neque tamen hoc ornatu a truncorum vulgo eximios fe praftant. Me liorem eqvum non phalerae aurea acu p id ae, non artificiofi frani faciunt : limius, fi regali procedat in purpura, non tam venerandum , quam ridendum fe fe exhibebit: ita Magnum non externa ornamenta, fed animus virtute excultus commendat. A ccedit, quod divitijs cum vitijs non folum nom inis, fed etiam rei t^m artta intercedat agn atio, quam Plutonem inter & Plutum divitiarii deum. Idcirco fervos.potius eos, ac mancipia fcelerum , qui au rum poftident, feu qui ab auro verius polfidentur, quam liberos & Magnates dixero. Sed majorem adhuc infaniunt infaniam, qui quemcunq; ingredi ferm onem , ftatim cunas & genus requirunt, delabunturque mox ad ovum Ledae, & ad eqvum Trojanum . Mendici eft, non Ma gnatis a fola, a fo la , inquam , Profapia emendicare ma gnitudinem; utpote ad quam nec induftria fua, nec ele ctione quidquam contulere. N em o fit Magnus aliunde, fedfeipfum facit; precaria e ft, non haereditaria gloria. Magnum efie, & a magnis natum, diverfa fu n t; imo tam raro conjun&a, ut adagio locu fecerint: Heroum filij noxt. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(6) Ignes fatui parentem quidem agnofcunt Solem, & fumus ign em ; nec tamen fcintillam honoris inde acquirunt. Econtr^ vero tenui Ifter ortus a rivu lo , quam magnam nom inis fui gloriam per multa terrarum fpatia circumfert ? Apud nullum haftenus aurum vilu it, licet obfcura in terr x vifceribus habuerit incunabula. Ouis fu it Marius, fi illum in Juis infpexeris Majoribus ? humilis. Si vero virtu tem in tat conjulatibus, nihil habuit clarius, quam fe authorcm. Pompejum, f i hereditaria folum extuliffent imagines, nemo Magnum dixiJJet. Quemcunque volueris, revolve Nobi lem, ad humilitatem pervenies \ Quocirca re£le Oratorum Princeps: Is mihi videtur amplijjimus, qui virtute fiui in altiorem locum pervenit^. Eleganter Vatum primipilus: Nam quid imaginibus, quid avitis fu lta triumphis atria, quid fle n i numerojo confule fa fli profuerint, f i vita labat ? Perit amnis in illo gentis honos,cujus laus efl in origine fota §. Nam, qui genus laudat fuum , aliena laudat, concludit alpha tra goedorum Seneca. Haec tamen non eb ditta velim, quafi nil deferam di vitibus , aut claro natis (lem m ate; neque enim per hoc ex Magnorum illos numero dispungo Q u in , vere Ma gni efle valent, fi volent, non folum fuffragio, fed etiam fubfidio divitiarum , atque Profapiae. N onne ad omnem honefti profecutionem multis (limulus eft (lemma ? n on ne fanguis avitus multorum in venis ad omne gloriae(kim calet ? An non felicitas magna eft divitum , alios poffe facere felices ? Equidem rara avis in terris, alboque (Imillima corvo, uti, fed non abuti divitijs; efferri ad ho norum apices, fed non tentari vertigine; atque de fe plu ra ad imitationem relinquere, qu&m accepiffe, ideoque ut ,rara, ita etiam magna haec laus eft. Atque * Sen.lib.i.Controv.. f. Cic pro Rofdo Amer.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely. §Ovict.in P if.

(7) A tque h * e u tu t rara m aliis, domeftica fu$re in Ex•ellentifixmo D. Com ite STEPH AN O A P Q R , qui a Ipledore Profapiae, nunquam fibi oculos perftringi paftiis eft, imb ad omnis virtutis faftigiu haec ei praeluxit. O ! quem non extra fe rapuifiet tanta generis gloria, nifi in Aporium incidiffet, qui materna linea Bathorium illum refpexit, quem immortalia fa&a evexerunt in folium , illudq; de ipfo magnifice di d u m e ft, Illum aut nunquam nafet, aut nunquam mori debuijje. Sed majus illud, quod ipfa vitioru lolia, divitias dico, in virtutum femina transmutaric. Aurum fuum vedigale fecit p ietati, fceneratitium DEO. Probe id agnovit, prudenter etiam ipfasopes, in opem, non in perniciem efte diftribuendas. Itaq; ut quam opti me erogarentur, follicitus, iis plura elargitus eft, quos praevidit non fore ingratos, D EO videlicet, fuseq; Eeclefis:. Nam gratis dat, imo perdit, qui dat ingratis: at quod gratis datur & bonis, non perditur, fed fervatur. A t dum jufta ad incitas, vel carceres reda&orum neeeftitas etiam tacendo fubfidium inclam abat, di&um fibi putavit illud: Munera ne numera, nam numerando munus fit minus; ficq; praemifit illuc thefauros, ubi perire non poffe novit, ad coeleftia nempe gazophylacia, dum legavit in nofodochia, dum Religioforum coetus, aras & egenos inftituit haere des , ut fic fortunas fuas extra fortunam collocaret. Hos inter etiam minimae Societatis noftrae non immemor, ut eum verb magnum Patrem experta fit, ita eam d o tavit, ut vicifiim Societas fuarum efte partium duxerit, ut non folftm nomen ejus in univerfum orbem, ubicunep diftufa: Societas JESU degit, grata evulgaret ut Benefa&oris, fed etiam ultra fexaginta millia Miftarum, itidem & corollam , u t vocamus,Marianarum penfum vivo & mortuo viciftim donaret. Q uod hic annotare placuit, ne ingrato filenHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(8) tib furripuifte potius, qu^m accepifte memorabile munus videamur. Hixc ipsi liberalitate duce Albae, Virginis Almae cultum jam diu exulem revocavit, & civitate donavit, dum omnem m ovit lapidem , ut ea in urbe Templum magnifi cum Eidem inftauraret. Quae piiflima Virgo, ut ei vices redderet, nunc eum in gremium fixo hoc in Tem plo reci p it, qui Eidem Alb® hofpitium apparavit. Spinopoli, vulgb in T o vis, quafi inter fpinas lilia plantavit, dum ibi candidae Religionis S. Pauli Eremitae germina fundavit, ex quibus bonus Chrifti odor diffiifus, plurimos ad verae Paradifum Ecclefiae attraheret, atq; ferpentinum virus (: quae liliorum praerogativa eft:) procul arceret. Ariftotelicam prxterea hic Claudiopoli Peripatum , ac alibi etia Mufarum gymnafia adeb fublevavit ex proprio, adeo ope ram navavit fuam apud Auguftiftimam Curiam , ut pau per Ariftoteles jam non cogeretur ire pedes, nec aliena pulfare limina Mufae. Hoc nem pe, ut dicebam, eft vere efte magnum, vereq; M agnatem , fi magno animo alios etiam faciat faelices; fi ex iis qu oq , per qu® cceteroquin decrefcunt alii, ipfe fumat incrementum. Et licet fortuna fequior, uti nunc agit in m orte, ita in vita adhuc his externis defpoliaffet adjum entis; aut no verca Nativitas ad umbras relegaflet agreftes, parvum ta men negarem, fed vere magnum Magnatemq; profiterer ex iis, qu® mihi recenfenda fupcreflent, qu®q; Laconica & velut aliud agente oratione adhuc recenfebo. Q^uis Ma gnum neget eum , qui proximus DEO toties adftitit, familiariq ejus congreffu dignus eft habitus ? qui folerter ad eb frequeterq; tum fummo diluculo tum aliasadmifiionem apud Divinum thronum & ambivit & invenit ? Novit quippe firmiorem efte fortunam , qu® Altiftimo nixa eft, omniaq; illi fore fecunda, cui prima de D EO cura; omnia, Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(9) qu « in celfum excrefcere debent, in hac pietate radicata fint. An non M agnus, vereq; Magnas, qui fine m etu , quafi extra i&um malevolorum pofitus, omnibus vera prom pfit? Cum enim Veritas odium pariat, multorum vero odia nemo fine vulnere facile concitaverit, Magnus fit, qui fibi fidat provocare infultum invidorum. Hinc fraudis fuciq; expers nullatenus vapidam fub p edore vul pem geftans, fed candido corde, cum res a zelo ejus poftulare videbatur, dicenda non filuit. Cujus genuinum fymbolon, fi pingere velles, fpeculum pingeres cum lem mate: Purum Syncerum. An non Magnus vereq; Ma gnas, qui plus Regi, plus Patriae, quam fibi vixit; qui ali quoties fideli fua opera labantem Regni ftatum fuccolare velut fuccedaneus Hercules potuit, atq; numerata prope re pecunia ad Portam ferream hoftem ftitit Thracium, vel u t Horatius in fublicio Romae, ficq;in fidelitate hac arte authoratum Coefari retinuit militem. Utinam plures ta les Achates ZEneas Imperii Rom. fortitus eftet! utinam plures tales Zopyros Darius Alemanus! Rarus enimverb e ft, qui gratuito fidelis ede velit. An non Magnus vereq; M agnas, qui non folum externos hoftes, fed proefertim inteftinos animi motus tam fortiter fuperavit? Q uem vi cerit, quaeris ergo? Non equidem Perfas, non Thracas (: quamvis & h o s:) vel fi quid ultra Haemum jacet bellicofiim , fed avaritiam , fed iram , fed luxuriam, fedfallum , fed metum m ortis, tot monftra, quot nomina. Quiquis fortis eft, ille Magnus. Fortior autem eft, qui fe , quam qui fortiflima vincit moenia, nec virtus altius ire poteft. A n non M agnus, qui tot invidorum fullinuit ma chinas, lic&t caflo eorum conatu? In parvos & infeli ces non ftringit dentes invidia, Magna fin t, oportet, quae fibi in fcopum deftinavic. E t ut honor Virtutis eft comes, Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(10) qui fugientem fequitur, fequentem fu g it; ita invidia Ma gnae Virtutis eft umbra; quae contra naturam folis, tunc, qvum eft altiflima, invidiae umbram jacit longifilmam. Sed felix ille Magnusq;, cui invidetur; infelix autem & pufillus, qui nil habet, quod queat invideri. Ad extre m um , illud decus animi praeterire nequeo, quod a ma gnitudine animi, nomen fortitur, raram nempe inter mor tales Magnanimitatem: Etenim tam inimica ei obviare fortuna miquam potuit, quam fi non provocare, certe cum qua congredi non fit aufus. Tim ere neminem no vit, nifi DEUM & Regem. Stetit re&us fub quolibet pon dere; nulla illum res minorem fecit; inter tot mutatae for tis vices femper idem, hoc eft, inconcuffus. Virtute duce, Comitefortuna (: haec ejus fymbolica erat epigraphe:) faepe m agna, praefertim in Religionis noftrae augm entum , aggreifus feliciter, felicius ad finem deduxiftet, nifi alieno fediftet arbitrio rerum decifio Denique utramq; fortu nam ita novit contem nere, ut nec efferretur in profperis, nec dejiceretur in adverfis, finiftra omnia dextra Magna nimitate elidens aut eludens. Eodem vu ltu , velut fo l, per afpera tranfivit & mollia. Nam quanta Ma gni animi fpecies eft illa, quando audita imbelli ac im potenti alterius comploratione fuper morte filii, ipfe Ju nii Bruti, aut Jephte herois exempla renovare paratus, quorum primus filios Patriae, alter filiam DEO propriis immolavit manibus; in hac inquam, comploratione alte rius, ita magnanime profeffus eft: fi filium, quem uni cum tamen habeo, Divina voluntas ita a me repofceret, hoc eum momento Divinis placitis manu propria immo larem. O! quatus ergo Vir! qui ita DEO nititur &adhaeret! OSheroem vere Magnum! O! genuinum Magnatem! Ut proinde in eum laus illa Horatii * planifiime conveniat: * lib.Rezső od. Múzeum ?. Haáz Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(11) Ju fltm <fcr tenacem propojiti Virum, mn civium ardor pra va jubentium , «0» vultus inflantis tyranni mente quatit Jolida: neq\ Au fler dux inquieti turbidus Adrier, Nec fulminan tis magna Jovis manus: ftfra ttu s illabatur orbis, impavi dum ferient ruina. Ecce cantus fuit, quem propofui; ex his, velut reliquijs, Coloflum,non jam Rhodium, fed D aci cum licet dim etiri, qui etiam jacens prodigio eft. Quae dum adm iror, meque circumfpicio, ubi ille Magnas lit, in quem tanta haec conveniunt decora? en fubito primus iterum dolor animo obverfatur, & moeftiffimae vulnus jadfurae recrudefcit. Ergone E x c e l l e n t i s s i m u s jacet? Eheu! tanto C o m r r 1 nemo amicus ad manum, qui comes ire velit ad Manes? riifi forte fidiffuna Conjux vera Maufoli hujus Artemifia.- A h! T he s a u r a r i u s omnibus bonisdefpoliatus eft! C o n s i l i a r i u s tacet! S u p r e m u s G e n e r a l i s ad commune om nibus, gregariumque ftatum redattus e f t ! C a p i t a n e u s denique, atque Comitatus Thordenfis Supremus M o d e r a t o r legis rigore a Libitina pati coaftus eft. Ec ce tantus Vir, heu! quantulus, jam eft? Impares vivi m us; fed pares morimur. Et erit adhuc quispiam, qui infletur animo ? qui fluxis his & inanibus confidat parer gis ? qui prae fe alios om nes, tamquam pygmaeos conte mna t , fe folum ratus Enceladum ? qui communes fupplantet ? E heu ! quid homines fumus ? abripimur ficuti fumus , ut bulla evanefcimus, iit pulvis difpergjmuT, ut umbra transimus. Mortales! huc huc omnis recidet glo ria, pompa, faftus, tituli, divitiae, omnisque externa ma gnitudo Ut autem vere & utiliter Magni litis, pro inter na Magnitudine, quae in animo fita e ft, defudate. Vera enim Magnitudo fola Virtus eft; quae Excellentilfimum D. D. Comitem STEPHANUM APOR vere fecit eire Regni M A G N A T E M , ut D. I X. I .. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára Székelyudvarhely.

(12)

(13)