(1)L U C E R N A P R O V IN C L E TRANSSYLVANIOR EXTINCTA, IntempeftivOy nec unquam fa tis lugendo e v i &shy

Teljes szövegt

(1)L U C E R N A P R O V IN C L E TRANSSYLVANIOR EXTINCTA, IntempeftivOy nec unquam fa tis lugendo e v i v is exceffu,. EX C E LLE N T ISSIM I. a c ILLUSTRISSIM I DOMINI, DOMINI. G E O R G 11 C O M I T I S. B A N F i I d e LOS o n c z ,. Sacrae Caelareae Regiaeque Majeflatis Confdiarii Intimi $ Ejusdem alte fatas Majeflatis nomine, Tranfsylvanias & partium Regni Hungarias eidem annexarum Gubernatoris; C o mitatuum Colofienfis & Dobocenfis Comitis; nec non Civitatis Kolosvar Capitanei, ubique Su premi j Patrias Tatris; & Status Reformati in Tranfsylvania Atlantis; &c. ' Tudományos ' n ^ Könyvtára, ' (* C? Székelyudvarhely Haáz Rezső Múzeum V ! iU {.

(2) 7J I Splendere "Natalium non minus* qvhm Virtutum Fafloru mq\gloria commem mor tarium fortem JupergrefJns, 'inter Divos fi refe ratur, paradoxum non efl: fi qvidem rite Hero as, Deos, Deorumve progeniem voedrit antiqvitas, & veret illud Socratis: Noftine Heroas efle Semideos ? Quidni, omnes nimirum ex Deorum erga mortales, aut mortalium erga Deos amoribus nati; omnemau tem dubitationemfuperet effatum Regii Vatis: Ego dixi, Direftis. Divinum enim efl, qvicqvid in Noftro (peclare licet, fixe ortum Heroe dignum, five vitam Heroicis facinoribus 'ttlufharam, five mortem animo vere Heroico obitam; f i mors dicenda fit mortali tatis cum immortalitate commutatio, f r f i Virtutes a Diis im mortalibus ccelo delapfie, adeoqiieperennes, imperio mortis jubjacere qveaut. Ortum qvod attinet, fingttlaris in Illo je explicat Divini Numinis amor & benignitas, qvum divinum Illi cumgenerofo fangvine infpicat fpiritum r ut Magnorum exUluftri (lem mate BanfEorum, ex vetuflo Banorum, Stephani, Ladislai, fg c . genere oriundorum (regnorum altqvt fupra titulos Baronum & Co mitum, Epifcopatus, alii Palatinatus in Hungaria dignitate cla ruerunt :) 'genuina Joboks clueret. Digno tanto ortu Genitore, Incomparabili dum viveret Heroi, llUiflrffmo- Dionyfio BanfTi de Lofoncz, Michaelis Filio, Georgii Nepote, Dionyfii Pronepotej Celfijjimi qvondam Principis Tranfsylvania Michaelis Apafi Confiliario intimo, Inclyti Comitatus Colofienfis Comite; Civitatis Kolofvar, Arciumqve Szamos-ujvar, Somlyo,Cseb, Sebesvar Ca pitaneo , ubiqxe Supremo; fgc. Genitrice autem, Illufirijfimd Catharinu Bornemifza, lllufihffimi Herois Pauli Bornemi£a,Mzgni Varadini Pra fecit, & Comitatus Bibor Comitis, utrobiqve Su premi, Filia; Celfijfima qvondam Principis Tranfsylvariue Annae Bornemi£a, Sorore germana, omnibus qva Heroinas decent vir tutibus commendatijfimd. ; in dias luminis auras editur, Annofu ferioris feculi LXI. (:ob inteftinos Patria motus Procerib9 Trans/yivaniis t m culantibus, idcmqyt Fatum paffisi diHis magni nominis Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(3) nominis Parentibus:) in Arce Celfiffimi qvondam johannis Kemeny, Aranyos Medgyes vocata. Atqve ibidem, ab eodem Principe, fir ejus Conthorali CelfJJima Anna Lonyai, tanqvam Sufceptore Sufceptrice, occulto qvodam pra fugio, de facro fonte levatur: dignus otim futurus, Qui iit infans Prineipnm fimi fovetur; ita proveflior atate, cura Principum excola* tur, dotibus Heroe dignis infiruflus, f i non Principalem, Prin cipali certe proximam dignitatem confeqveretur. Ejusdem Divini Numinis amor & benignitas je explicant uberius in provebemd atate Iliius, & vitet ad avitum fiemma conformanda: qvamvis enim ai ate tenerior, ( : ut dicitur:) ex ephebis vix egrejjus, fortuna ante propitia, mox irata & inclemente ufiis, durioribus exerceri Fatis, & lata triflibus, profpera adverfis mixta, pralibare inciperet, (: ut nec fecundis efferri, nec adverfts frangi ma ture difccret:) infaelici Fato, tragica morte vivis erepto Genito re mitioribus Fatis digniffimo; latioribus tamen atate fimul & virtutibus adolejcentemfolatur Divina benignitas, & blandiores incipiunt fpirare venti, nubibusqve Phoebus caput effert. Qvnm Divina Nemefisjufta cauj,d patrocinata, fiifttmgloriofijfimi Paren tis Ejus fangvinem, omniumfere cadis illius complicum, exemplari exitu vindicat; Eum vero livore malevolorum arflatum nonnihil’ & fortunis magnam partem exutum, imo articulanter circumlcriptum , Laudatijfimd Principe matertera praprimhs annitente, Princeps & Proceres, publico decreto, fublatd circumjcriptione, in libertatem avitam dignitatem rejiituunt. Qua obtenta, provida difla Principis & Matris vidua cura, non jam inter domtfticos parietes. fed in publica (ludiorum palaftra, Alma Refor matorum Claudiopolitana, Artium Liberalium cultu, liberius exercetur, perficit urqve\ eoufqve, ut mollior adhuc dum atas (lu diis & moribus culta, ftngularia & Heroum Jangvine digna de Se promitteret; & in nafcente aurora, fortes fir vividos (pargeret radios. .Non vano augurio, Eum lege qvadam ortiis, ad ardua Narum, ifir maturefeente cum Virtutibus atate, ad altiora Eve hendum fore: utjaflura. qvam non levem fecit Patria funeflo dtcefju magni Parentis, in Ipio tanqvam unico bonorum & virtuA 2 Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhelytum.

(4) ittm paternarum Htsrede, compenfarttur. Et latus augurio refpondit eventus: in ipfo enimjuventa vigentis avi flore, raris excelfi animi dotibus & majculis virtutibus dives, publica incipit obire munia, paci ac fecuritati Patria deftinata. Et primo qvidem Inclyti Comitatus Dobocenfis, mox qjr Albenfis, Supre mus Comes falutatur; fed qvum amplior Virtutibus Ejus debe retur merces, paulo pofl Confiliarius intimus, Celjifflmi qvondam Principis Michaelis Apafi, creatur. Ovi Eum Jingulari gratia, adufqve novijflma compleftitur. jQve, notabili Dacica Gentis j ailluni, fato Suo defuncto, qvum q f Princeps pupillus Michael Apafi II. Tutorem, q f Provincia Gubernatorem, requirerent non tantum ; fed in conclamato illo rerum flatu pene clamarent, in Eo fupra annorum legem, Jingulari capacitate ad auguftum illud munus obeundum comperta, comunilus Procerum & trium in Transfylv. Statuum qfi Ordinum votis, A. 1692. Gubernator Tranfsylvanix & pardum Regni Hungariae eidem annexaru, eligitur. Accedente gratiosa Sacratiflimi Imperatoris LEO P O L D I I. confirmatione, Juper eadem eleIlione habita \ tfir ne quid meritis deeflet, addito tantes dignitati, titulo Jg munere Su premi Comitis Inclyti Comitatus Colofienfis, ut qjr Supremi Capitanei Inclytae Civitatis Claudiopolitanae. Quibus mallus honoribus, Titulo Supremi Comitis Comitatus Albenfis, ne ad invidiam* augeri videretur, fponte renunciat. Ita, Quem deprejfum, fi nonprorfus Jiiblatum voluit hominum malitia, exaltat Divina bonitas ac clementia, ut Jupra alios honores, fummoinfra Sacratijflmam Majeflatem Ctejareo-Regiam Magiflratu, in Transfylvania fungeretur. Ovo, per tria qfl quod excedit luftra, in ter varia Patrid dijerimina, gloriose Junllus, flngularia edit documenta, Sapientiae, Pietatis in Deum, Juflitiae, Clemen tiae, Prudentiae, Fortitudinis, Conflandae, Vigilantiae, Fideli tatis, Philopatrias, Moderationis, Humanitatis, nattcqve indi Amabilitatis, qfl exterarum Virtutum. Oats Eum, tanquam Deorum progeniem, cognato jure uti nafcentem excepere; ita mallem adhuc, blandofinit fovere, uberibus lallare, atque ita ani mare in dies & vegetare, ujque quo adolejeeret: ac roborare, qvo cultior Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(5) cultior fitat labori refponderet, tion defiiterunt; imb ad extrema iifque, affidue comitatfi funt. Ovum enim, poft multa virtus opera laxari deberet, pret'tofumq\ cceli depofitum cado reddendum, fi? terrc/lres exuvia exuenda ejjent, continuata Divini Numinis benignitate, eo animaturfpiritu, ut mortalia animo veri Heroico ex alto defpiceret; f i cadeflis Suae originis non immemor, Se ad aterna, rara certi f i pene inexemplari refolutione disponeret: gnarus aprime, Stultitiam e fle timore mortis mori. Dum itaque exqvifitis urgeretur doloribus, pharmacorum ope nullate nus extinftis, f i viribus ac omni fuccofcnfim exhauriretur, dijjolutimem terrejlris tabernaculi, (: in qvo pars nobilior, Divinx illa particula aurae, nonnift conduBttib hofpitabatur:) prafentiJcens, dispofitione rerum familiarium prafenti animofaci(i; piis le gatis pro indigentia Ecckfiarum f i Gymnafiorum Juprema volun tate conflitutis : Liberis, ne ab avita virtute degenerarent, neve tritum illud, Heroum filii noxae, in Scipfis verifi cari paterentur, paterni qvidem, Jedgraviter fi?fevere admonitis: Auguftiffimo Imperatore J O S E PHO I. Cujusfidelitati, pofl decejfum glorioflfim i Imperatoris L E O P O L D I I Se ad Jangvinem usqve devoverat, eamqve multis nominibp teflatam fecerat, pro gratia Cfifireo-Regia qvam liberalem expertus fu it, adorato; Si qvid in excelso Locumtenentis officio humani paffus comniifijjet, humilime exorato; f i flratis ad Divina pulvinaribus, cumfafcilP Imperatoriis, fi? Augufld Domo Auflriacd Diis tutelaribus com mendato: Excellentifimo Tranffylvaniae Generali Commendan te, cum voto felicis Armorum fuccessus, extremum valere jnffo: Procerib9 convocatis, fi? ad mutuam Pacem ac Concordiam pathe tica pareiufi animatis, exeqvialem mundum omnem in confpectu Suo adornari, fi? feralem urnam, qvd exanime cadaver conden dum effiet, poni lefilum emortualem collocarijubet; qvd infpepld, prfivil, cygnfio cantu Sibi parentat, in hfic erumpens: Hoc denir que futurum elt palatium meum; in quo ubi requievero, f e licem Me praedicabunt omnes. Hoc unice doleo, quod Futorum violentia vitx meae curfus tunc abrumpatur, qvum ad huc Patriae, Ecclefiae, & pupille Domui ac Familiae meae, diu• A } tius Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(6) titis prodeflc poteram! Qvibus hunc in modum expeditis, chtn nihil amplius Eum remorari poffet, adflantib9 vix animadvertentib9, Divinus ille ac refolutus fpiritus, Angelorum & Virtutum choroftipatp, beatas repetit Sedes ; nonnifi parietinis humani cor poris, Nof/is mortaiib9 relidis: in Urbe metropolitana Cibinienfi, Die MenJisNov. \$-tb, D. LEOPOLDOJaero: AnnoJEraeChriftianae 1 708. it a t is Suae non brevib9 lujlris,fed'feculis digna 47. Pramissa Sibi ad beatos caelites, ante biennium, & phajes Luna novies repetitas, Conjuge fldijfimd, Excellentissima ac llhiflrisfimd Comitissa C L A R A D e B E T H L E N vereHeroind: cum Qua Ann. XXIII. intemerata fide conjugali v ix it, & ex ea ledissima cafli thalami pignora XIII. fhscepit. Quorum VI atemitati tranferipta, Anna, Francifcus, Gregorius, Eva, Jofephus, & Barbara: VII. reliqva, Catharina, Dionyfius,Georgius, Maria, Clara, Chriftina, Sufanna, madentib9 genis paternos exofculantur cineres. Ne qvid autem Virtutes congenite, dejure & ojfcio fuo remitterent, pofiqvam Beatum illum Spiritum, Sacrarium tot virtutum, fi non omnium, calo redonajjenf, Deorum progenie ad ortum redudd, viduatas Gubernatore, imo Patre, Tranfjylvanicas repetunt terras, cceca node, tfd plusqvam Cimmeriis tenebris sbdudas. Ubi perculfe rei novitate, ffm nparum attonitae, flupent, ac mox tacitum quoddamfubaudiunt murmur, expoftulans cton natura rerum ac immiti Fato, non qvod mortale, & nafcendi cmiditione periturum deflruxerit-, fed qvod, five invidia, five in dignatione,five Amula fuperum cum inferis contentione, pretiosum illud coeli Depoftum terris eripuerit: qvod Lucernam Tranfsylvaniae extinxerit, intempeflivo ejus occafu intempeftam nodem induxerit: qvod unicum Dacicee Gentis Prafidium ac Ornamen tum fubduxerit; & qvod nocituram populo orbitatem, meerenti fqvalentiqve Reip. tanqvam comtmi Civium domui intulerit. Et progrefja paululum inter ambigua tenebrarum, tantam advertunt mijerabilis Pati ice, tantam Procerum & Populi, omniumq\ f a tuum & ordinum conturbationem, ut recente adhuc publica cala mitatis fensu, nullis folatiis ac remediis, tri/lis fpedaculi miferatio allevetur. Qyo Jujpirantiu, ingemifentium, f entium ac eju landum Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(7) , i m w m 2/3. Iantium concursu, non alia certe comparet Regni facies, qvattt, qvbd Patriae Patrem terris ereptum, fluentib5 in publico lachrycomploraret, gvare & Ip fae, cafui, natoqve indb pri vato, &• publico luciai ingemifcentes, /w' ludium Se componunt, & Quaz antea Beatae Filius Animae ^ Superos evfdhe Comites, (:ja sfit dicere:) Pediffeqvt erant, mortalium qvas reliqvitexuviarum poliindiuram meditantur, qvd Illas a corruptione praJervarent; non aromatibus, feculenta haec, & contagione non mat velut vitiispeflilentit obfefja,redolentibus; jed nativo Divum fangvine & fucco, ccelefli rore temperatis. miramqve adeo & peren nem fragrantiam fpirantib9. Ledlis XII. Sororibus fuprd recenf t is , (: reliqvls autem fubservire jufjis:) qva fupremo bbc defun gerentur munere. Qvo rite defundit, ciimpollindlum didla ratione cadaver, tumulo Majorum inferendum eljet, pars funefla face ac censa prttre, pars bajulando humeros Jubmittere prompta, Illud inter cognatos pulveres, proximius inter loculos Matris ^ C o n ju gis, utiju fjt fuerunt, ad qvietem componunt. Ne autemfecretius illud commerciu, qvod Iis cum Vivo intercefjera t, per mortem pe nitus intercidiffe videretur, jnftis perfblufis, fingulae fingulas corollas, ex florib9 amarantbynis contextas, ornatasqve unionibus ac gemmis nativo fplcndore fulgurantibus, totidem Symbolis ac Inlcriptionibus infignitas, in tejhmoniumperpetua neccfitudinis, tumulo Ejus A P P E N D U N T ,. Miniftrante publico nomine, Ingenuo Virtutum Magni Heroisaeftimatore: Samuele Szatlimir-NeMETtfi, in llluftri Claudiopolitano Reformatorum Collegio S. T. ProfelTore.. l SAPIHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(8) I.. S A P I E N T I A .. Symbolum: Sapiens dominabitur ajiris. Rinceps omnium virtutum eft Sapientia, ait Cicero. Alter autem: Prima & proflanti/sim a pojjefsio eft Eruditio mortalibus. Et vere quidem, quanth enim bona animi prxftant bonis fortuns & cor poris,eaque multis poft fe relinquunt parafangis; tantb prxftantius eft, quod animo poftldetur: cujus prxcipuu decus ac ornamentum eft Sapientia; quas non a brutis modo, fed & hominibus, exterum fimili ortu editis, longo distermi nat intervallo. Maximilianus Imp. Naturam novercam ajebat, Dotfrinam matrem\ illa enim animantia duntaxat, hac vere homi nes facit. Imprimis Illuftribus viris lingulare decus conciliat Eruditionis ac Sapientia gloria ; quarum cultu, infirma adhuc dum xtas, in eminente rerum faftigio collocanda, cum ipfo alimento & fangvine hauriat, quod virilis maturitas, in divi no illo & excelfo regendi officio defideret. Unde eleganter, Eruditionem, Plebejis argenti, Nobilibus auri, Principibus gem marum loco ejje dicebat Sylvius. Demades vero, fapientes inter & indodos, tantum, quantu inter Deos & homines diferimen faciebat. Nec injuria; Sapientia enim eft viva Divinitatis ima go, qux fui pofteflbres,comuni mortalium forti eximit, facicq; Deo fimiles. Unde & Ipfam,D<w// & Deorum Progeniem dixere veteres,coeleftem illius ac divinam origine fignificantes. Quod idem adumbrarunt Poetae,dum Minervam, DifciplinaruDeam, ex cerebro Jovis natam finxerunt. Prim a, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f f i jure appendit Sapientia ,. cum hac Epigraphe:. CUmraus rerum Opifex, vaftum Qui condidit orbem, ^ Ex nihilo, & folo juftu Qui eunda vocavit; Hoc homini lublime dedit, quo extera long& Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(9) Exuperat, fidam quod inani pulvere glebam Spiritus intus a lit, divina particula aura, QuaPlaftem novHTe fuum, digneque referre Quiret, St obftrido fe Illi conjungere nexu: Sola perennantis facio hoc, Sapientia mentis, Qua decet exculta eundos excellere ; fed quo* Surgere ad alta facit coeleftis gratia Divum Hos fuper aftra vehit Divce fapientia mentis. Inter quos, ( :ignes velut inter Luna minores:) Luce nec obfcura radias, Comet Inclyte B a n f f i , Divinam mentem Cui mitia Fata dedere Et fapientem animum, quo vertice fydera tangis; Ingeniumque acre, atque fagax, quo vivitur uno: Queis certas rerum polles cognofcere caufas, Nec tantum; Superum arcanas fed difeere leges» Et fapere ex illis, elt quse fapientia vera. Dotibus his, Aqvila dudum prselulit imago Stemmate quam geftas, quam Grypbus corpore praefert Gentilis, cui funt ala, vu/tusqae aqvilini; Queis fublime volans, petit ardua, cernit acutum. Tuque adeb volucri divinae lumine mentis Abdita veftigas Divum penetralia, tendis Ad Superos, altum fpernis mortalia, fummas-que ALdesCoelicolum penetras pernicibus alis; Quo comitatur ovans T e fulgida turba Dearum: Inter quas, dum Te comitor Sapientia D iva, Exuviis hanc Ipfa Tuis appendo corollam. II.. P I E T A S. in Deum.. Symbolum: Regula virtutum Tietas, fletas congenita Sapientia, eam anticipet, an fequatur, dubium eft; id vero certidimum, tam ardo germa nas hascc Sorores confociari nexu, ut Se ab invicem divelli neutiquam patiantur: fed bene conveniant, & in unafedt B morentur, Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(10) morentur. Timor enim Domini eft initium Sapientiet: nec di gna nomine Sapientia, fubtilis quantumlibet fpeculatio, q ua Dei cognitione, amore, & cultu deftituitur: qvum Deus fit & primum Verum, & fummum ac unicum Bonum. Eum itaque nofte, venerari, amare, vera, fi non unica eft fapientia. Nec abs re Pietatem in Deum, primam omnium Virtutum earumque fundamentum ftatuit antiquitas: cum Deus fit cen trum cogitationum, defideriorum, omnium denique animi af fectuum ; nec extra amorem ejus & cultum, nifi inane Vir tutis nomen reliqvum fit. Hoc expreftum eft, noto quibus vis Symbolo, acui magneticx fuperfcripto: Refpicit unam. Illa enim uni perpetuo ltellae polari eft affixa: quod ipfum, omni um quidem, fed maxime Heroum &Principum animo, perpe tuum effe debet: uni Deo indeclinabili lege affixum efie. Ipsa hoc docente natura, quod teftantur Gentilium in colenda pie tate semulationes ac ftudia; quoiu inde aliqui D ivi,P ii, TbeoJebeis, &c. dici voluerunt; quanto magisfis, quibus de meliore lutofinxit pracordia Titan, verae ut ftudeant pietati, ratio (la tus fui jubet. Quam in rem eleganter Caro/us M. Is eft Prin ceps opt. cui cognomen eft Abrabam. Et Elector Maximi/, in inltitutione ad Filium: Hoc certo fiatuendum eft, Principis in De um pietate, felicitatem ipfius, [abditorum inores, & utriusqve fata librariSecunda, corollam tumulo Excell. Comitis Ba n f f i , jure appendit P ieta s, cum hac Epigraphe. AB fove principium, veterum quod carmina dicunt, * * In Jove virtutum confiftit finis eodem: Vera adeo virtus, quae numinis ardet amore, AffieCtusque pios animi Illo terminat omnes. Illa ego fum, Pietas jufto quae nomine dicor, Sidereo dclapfa polo, mentesque reducens Ad Superos, doceo qu&s dignos reddere honores, Et placare piis fanCtiifirna Numina votis: Sexcentis ideo crucibus vexata, malisquc Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(11) Exofa ; afl dileda quibus fapientia cordi eft. Ante alios dileda T ib i, Comes Jnclyte B a n f f i , Cujus ut excelfam coluit fapientia mentem; Sic Pietatis amor ferventi in pedore fulfit, Quo flagrans, vivam ftiteras Te Numinis aram Tfiuricremo votae Superis animae igne calentem; Quorum jufla fequi, & Quos proppitiare frequenter, Jugiter una fuit votorum fumma tuorum: Unde tenax verae quam Divum oracula pandunt Relligionis, eam devota mente colebas Non tantum; ftudio fed Eam firmare, tueri-que Omni conatus, fueras fortiflimus Atlas Ortbodoxias, nec ab ejus tramite nutans. Hoc AqviU obtutus docuit, quae lumine redo Solapoteft Solis flammantem cernere lucem; Solum ideo mentis diredo lumine Solem Jufiitia, exortumque jubar Tibi cernere fas fuit; Cujus ad afpedum mentemque oculosque regebas, Ejusdem nunc es vifu propiore beatus : Quo Te laeta fequor, turba comitante Dearum, & Exuviis hanc Ipja tuis appendo corollam. III.. J U S T I T I A .. Symbolum: Difeite jujiitiam moniti. Ufiitia gemella Soror Pietatis eam e vefiigio excipit, \ & aequis comitatur pafiibus. Nam ut Chryfoftomus: 1 Nec pietas efi finejufiitia, necfinepietatejufiitia. Vir tutes fi fieparatafint,dilabuntur\ aqvitas fine bonitate fisvitia efiy & jufiitia fine pietate crudelitas. Quo facit vetus Symbolum: Pietate fir Jufiitia. Jufiitia autem fecundum Philojfiophum, eft cequiras, jus unicuique rei tribuens pro dignitate cujusque. Juxta Macrobium: Jufiitia eft fervare unicuique quod fuum efi; De qua veniunt, innocentia, amicitia, concordia, pietas, re ligio, afiedus, humanitas: his virtutibus vir bonus, primum Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(12) Sui, atque deinde Reipubl. redor efficitur. Juflitin proinde, uti virtus .perrara eft, & terris ferb exulans, juxta illud Poetae: Vitta jacet pietas, & Virgo C £ d e madentes Ultima ccele[lum ter ras Aftreea reliqvit; Ita fumme neceflaria, iis maxime, qui in terris vices Dei gerunt, & populis jus dicunt. Ne id fibi praefumant, pro >ure vires efle; & minorem praedam fieri majori; fed intra cancellos julli & sequi, intra repagula legum condi turi, lance aequa, & fronte coeca vultu no reipedante, cuique fuum tribuant. Iu[titia non novit patrem, non novit matre-, veritate novit, perjona non accipit,Deum imitatur: ut fcite Cajjiod. Tertia, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f f i , jure «b. appendit Ju jtitia ,. cum hac Epigraphe :. CUm Dea ccelerti Divum de fangvine nata, ^ Quae mundi inflabilis vanos afpernor honores; Sum caeca, & nuitis precibus, vel manere fledor, Vultum non fpedo, tenero nec ducor amore Matrum, fratrumque, & quos nexus fanguinisunir. Laeva enfem tenet, aft aequatam dextra bilancem: Qua fcio cunila hominum jufle meririer ada Cuique fouin tribuens, quibus efl mens devia redi Muldando, fed iis Iargiffima praemia dando Qui Me fufpiciunt, jufli redique tenaces. Quos inter palma es dignus Comes Inclyte B A n f f I , Alter Ariflides, Vindex acerrime veri, Qoiem ftatuta femel legum difeindere juraRelligio vetuit, juffitque incedere pafluJEquo, nec vultum ullius fjredare, nec extra Fas & jus, redique viam defledere quoquam » Nullum concutere immerito, nec laedere quenqnam, .-Equa fed trutina fua quae funt reddere eundis, Imo afflidorum preflis fuccurrere rebus, Solari miferos, & vim fraenare Forentum, Majori ne praeda minor, nec diviti egenus Fiat; forte fua maneat fed quisque beatusw Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(13) Non ideo fruftra gladium gerit armiger A lti Magno facra Jo v i, legum fidifiima cuftos, Quem vibrat in fontes, fed quo tutatur amantes Ju(liti£, quibus eft legum reverentia cura: Enfe Iroc armatus fueras eeqvifsime Judex* Atque Gubernator Patrite, quo munere fundus, Ju fiitia a Superis dum prxmia larga capellis, Exuviis hanc Ipfa tuis appendo corollam. IV.. C L E M E N T I A .. Symbolum:. Sola D eos &cjmt clem en tia nobis. Lementia eft moderatrix Juftiti£\ quae fi modum exce dat, crudelitas eft; ut hic maxime tenendum fit illud Sapientis: Serva modum; & Aurea mediocritas obfervanda. ''Cavendum enim Re&uro multitudinem, ne vim” Imperii feveritas intendat, nec laxitas folvat. Tutillimum” aureae mediocritatis, qua naturae & mortalium vires libran-” tur firmamentum, ut omni Imperio aetatem affert; ita no-” vum quoque munit, facitque, ut qvum conditione fua ftare,” exnecelfitate providentix non poftk, voto parentium juve-” tur. Quod, qvum tam fecundis,quam adverfis rebus inter-” cedat, ut illx perdurent, has, depulfis malis clementia Fati, ut” tempeftatem ferenitasexcipiat, ita ftabile rerum munimen-” tum, fides Civium eft.” Ad quam animis illorum inftillandam imprimendamque, potentillima eft Principum clementia, jux ta quorundam notationem, a claritate vel cultu mentis deri vata. Nihil eft laudabilius, nihil magno & pradaro Viro digni us, placabilitate atqve clementia, inquit Cicero. Et ut Seneca: Nullummagis decet clementia qvamPrineipe. Quaaurexmedio critatis, connatxq; illi clementix norma non rite fervata,pululant fubditorum in Principes odia, fimultates, averfationes, & inde Regnorum interitus. Certo indicio: "Terrarum Im-” peria, non tam folaFati deftru&ione, quam pravitate morta-” lium ingeniorum interire. Qux, cum ex poffelfione & ufu” B 3 longiHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(14) longioris potenti® infolefcant; ira i#gre modum Imperio (te tuunt, qui rite fervatus, rebus etiam fua infirmitate corruen tibus, aeternitatem largitur.” Quarta, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f f i, jure. ,. appendit Clem entia,. cum hac Epigraphe:. Uftiti® fervare modum finesque tueri Redos, ne fubfidat iners, nec turgeat ultra, Hoc opus, hic labor efl, nimiumque urgere rigorem Juftiti*, haud femper prodeft mortalibus aegris: Nam fi juftitiam lenis non temperet ufus Clementis genii, feritas &faeva libido eft. Quare Ego Diva Deum foboles Clementia, monftro, Quid decet Heroas, quorum eft jus dicere plebi, Scilicet, ut rigidum jus lenis temperet aura , Ne fum.mum quod fit jus, fumma injuria fiat. Hoc T e mature docui Comes Inclyte B a n f f i , Quem vix dum Juvenem, Fata excepdre fevera, Et fors inclemens cafu verfavit acerbo : Exemplo ut proprio, miferis fuccurrere fcires, Quae Tibi contigerint mala, non ignarus eorum. Quare T e juftum praebebas, fed mage lenem, Clementem, mitem, facilemque ignofeere eundis; Dumque per excelfum Pro-Regis munus obires, Immemorem fore, jurafti, quae cede paterna Acciderant, & quod vindidas nulla cupido Diftineat mentem, licet alto vulnere fauciam Et duro preffam fato, aft ignofeere promptam. Nec mirum, cum fis generofo corde Leonis: Cujus uti vidis fcit parcere nobilis ira ; Sic Te fubjedis docuit comparcere eundis, Et veniam indulgere reis, fua crimina faftis. Hoc Superos imitatus, Qui veniam dare lapfis Clementer norunt: Quorum ad confortia dum Te In fublime vehit praefulgida turba Dearum ; Exuviis hanc Ipfa Tuis appendo corollam.. J. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(15) V.. P R U D E N T I A .. Symbolum : Rerum fato prudentia major. Agna pars fapientic eft Prudentia, nec abfque hac illa Sibi conflat: vere enim fapit, non qui rerum natura, caufas, operationes contemplatur duntaxat; fed qui iis cum ratione & judicio uti, & ea, quae five de Deo, five de rebus quibusvis intelligit, ad praxin referre novit; quae ipfa Prudentia eft, a providendo tanquam potiori parte di£la, & in ter primas 4 Virtutes non abs re numerata. Prudentia enim Virtutum princeps eft, reliqviscp, omnib9 utitur, atqve ipfarum or dinem, modum,occafioitf, tanqvam oculus qvidam mentis undequafp, lucidijjimus disponit. Q uodJi qu£ nobis etiam cum Diis intercedit emunitas, en maxime virtutis hujus gratia confiftit, & per hanc imprimis ipfis afpmilamur. Hujus beneficio, bona tfip utilia, bonefla & turpia aiscemim9, fattacp, convenientiajudicamus,aut emen damus. Denique, gubernatrix eft hominu omnis inter ipfos conftitutionisprinceps. Quin etiam civitates & fantilias, privatamq; Jingulorum vitam, ad exemplar divinum referens, qvd potefl opti ma flmilitudine depingit. Meriti) igitur DeoJimiles facit fui pofJefJores Prudentia-, ut Icite deferibit 'Jambitch. Et Damippus Pythag. Prudentia ceeterarum vir tutu dux f r mater eft. Etenim virtutes omnes ad praferiptu fg rationem prudentia conflifnantur. Hinc, tria maxime injunxit Difcipulis Socrates: Ut in animo ha berent pru dentici, inlingva flentium, in vultu verecundia. Seneca, Prudente animum tribus temporib^dispenfari juffit: Cogita,mquit,praeterita, pree/entia ordina,futura provide. Unde nume rantur partes Prudentiae: Memoria,Inteliigentia,Providentia. Quinta, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f f i , jurti appendit Prudentia,. cum hac Epigraphe:. f j Ullum Numen abeft, fifit Prudentia, diclum 1 Antiquis: Numen non fim, fed fum pia mater Virtutum, nutrixque, & Numinis alma propago. Qua fine nulla fibi virtus, lapientia nulla. Conftat,. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(16) Conflat, virtutis fed inani nomine turget; Sola Ego qu* praxi vitae, rebusque gerendis Aptum reddo animum, vera ratione praeunte* Et cum judicio doceo metirier atta Mortalis vitae, folorumque incolo mentes, Quorum longo ufu rerum experientia firmat. Non peregrina proinde Tibi Comes Inclyte Ba n f f i , Quem Divis genitum, Divae coluere Sorores, Queis ego juntta, Tua divino lumine menti Affulfi, circumfpe&a ratione nitenti, Judicioque acri ? nec dexteritate minore : Qua, Tibi commoda dum fe offert occafio rerum Rite gerendarum, cafus intentus in omnes, Prudenter fcires cun£to$ moderarier actus, Utque domi oeconomus prudens & providus effes; Publica fic graviter, dextre tua, munia obires : Magnorum teftes fiint tot documenta laborum, Quos prudenti animo Patriae pro pace tulifti: Cujus Tu, Sapiens, Juflus, Prudens, Moderator Jur& cluis, femperque clues port fata fuperfles. Judicium acre tuum, & prudentis lumina mentis* Regia avis pede ferpentem complexa figurat; Nec fruftra Serpens AqviU fuerat bene junttus; ignea vis animi, & folersprudentia nam Te Jugiter amplexae, tollunt ad fidera: quare Exuviis hanc IpJa Tuis appendo corollam. V I.. V I G I L A N T I A .. Symbolum: Rerum labor & 'vigilantia cuflos. Rudentia amicam porrigit dextera Vigilantia: pruden tiae eft enim agiendi occafiones circumfpicere; & ubi illae fe offerunt,ambabp<\; manibparripere. Ejusdeeft, tempori invigilare, & res gerendas illi conformare, nec quict nuam nraecimranter acrere: fed momentis rerum bene CXDenHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(17) fis, easque ciim ratio jubet, nihil cun&ando exequi. Labore et indujlria; vetus eft Symbolu: Dii enim laboribpomnia vendunt. Nec ad honoris culmen digne afturguntyqui otio difluunt; fed qui laboribus afveti, indefeflb ftudio, induftria & confilio fuperatis omnibus dificultatibus,ad ardua enituntur. Etenim, L a bor omnia vincit Improbus. Prxfertim qui Magiftratum obeunt, jugiter excubare debent ad ea, qux &Ipfis gloriam, & populo incolumitatem paritura pervident; atque vigili mente atten dere fun&ioni fuse, ne partibus fuis defint, ne ve tanquam in ertes trunci hxreanx,aut ociantes fuci fuccumReip.depafcant. Honos ex vero onus Cujus qui confcendunt gradus, non leve fufeipiunt onus; cui ferendo, animum mafcula virtute imbu ant, oculos pervigiles habeant, ac omnes, ut dicitur, nervos in tendant, necetfe eft; ne ferendo impares illi fuccumbant,qu6 Reipubl. perniciem, fibi dedecus pariant. Sexta, corollam tumulo Excell. Comitis Banff i , jure appendit V igilan tia ,. cum hac Epigraphe:. CCeptra gero, vigiles oculos circumfero, cun&a Difpiciens, penetransque alte, Vigilantia Diva. Cui Labor, & vidlrix naturae Indujhia Jolers It comes, atque facem mater Prudentia praefert, Qua rerum ferutor momenta, & luftro profunda, Dotta animo vigili mandato munere fungi, Nec mihi parcendo duros perferre labores: Advigilans, prodefle queunt qux, qux vel obefle* Illaque follicite curans, ftudio ifta cavendo Pervigili, rebusque intento rite gerendis. Quas ut prudenter gereres Comes Inclyte Banff i , Diva Tibi dederam vigilem Vigilantia mentem, Argutosque oculos animi, quibus intima rerum Scrutari nofies fecreta, & fcire profunda, Et luftrare Ihgax quo quid fit tempore agendum, Quod dum inftat, fruftra ne prxtereatur oportet, Utendumque adeo prxfenti tempore, cujus Gnarus, temporibusTc conformare fciebas, C Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(18) E t vigili cura discernere, qua bene profint. Vel noceant; quae communi fmt apta' falutr, Aut inimica, cavens haec, ftrenue at illa fequutus, Nec votos Patriae fugiens perferre labores ; Jugiter aft ejus conniti ad commoda, proque ea Excubias agere invidas, nodesque diesque. Hoc Aquila vigiles oculi, hoc emblema Leonis Gentili in Grypho pulchra fub imagine pingunt. Pervigil eit Aquila atque fagax, fic & Leo, cujus Pervigiles oculos generofa fronte gerebas. Dum Vigil ergo Dei fuperas transferris ad aedes; Exuviis hanc Ipfa Tuis appendo corollam. V II.. F O R T I T U D O ,. Symbolum r --- VorttJJlmm ille efl, Qui promptus metuenda pati. Rudentiam & Vigilantiam fororio nexu fe mutuo com plexas fequitur Fortitudo, earum vel nata, vel certk foror germana,&comesindividua. Nam utBernhar-> dus: Fortitudinis mater prudentia\ non enim fortitudo, fed terneritas efl quilibet auftts, qvem nonparturivit prudentia. Et ut Auguflinus: Bonus circuitus efl, f i juflitia quetrit, prudentia invenit, fortitudo vendicat, temperantia poffidet; ut Jtt juflitta in affetiu, prudentia in inteUctiu, fortitudo in effeti», temperantia in uju. Si gnificanter autem vocatur Graecis Fortitudo, dAfta, q.d. Vi rilitas; quia maxime rus avfy*s, Viros decet: ficut & Virtus ex mente quorundfi a Viro dida eft. E/f.enim Fortitudo Virtus, qvif animum Juper periculi metu agit, nihil/j; nifi turpia timet, tole rat fortiter vel adverfa,v.pro!pera. Juxta Ambrof Non mediocris animi efl Fortitudo; qveeJiila defendit ornamenta virtutum omniu, fimulq; juflitia cu(fodit, & qv* inexpiabilipreelio adverjus omnia vitia decertat,invitia ad labores,fortis ad pericula- & rigidior adverfiis voluptates. Ita & Cicero: Necefle eit qui fit fortis,eundem elfe magni animi: qui magni animi,invidu: quiinvid9,eum huHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(19) manas res defpicere, atq; infra fe politas arbitrari. Defpicere aute nemo poteft eas res, propter quas aegritudine affici poteft. Ex quo efficitur, fortem virum aegritudine nunquam affici. Septima, conilam tumulo Excell. Comitis B a n f f i , juri appendit Fortitudo,. cum,hacEpigraphc:. TNfradum gero pedus Ego, & mentes generofas Poffideo, fortesque, excelfas, &refolutas, Eft quibus ingenitum Virtutis ad ardua niti Culmina, quo fradis animo via nulla patefcit; Fortibus at, norunt qui eundos ferre labores. E t prompti metuenda pati, & fufferre pericla Quaelibet, adverlis non frangi, nec citb mergi Gurgite turbineo queis vita eft prefla malorum; Nec fi laeta cadant, efferri, & tollere criftas: Cunda fed invido moderari robore mentis. Ipfa Tuam rexi mentem, Comes Inclyte B anffi » Excelfam, fortem, invidam, & certe refolutam, Qua varians fortuna Tibi fuperata, ferenda Fortiter adverfos cafus, & mille pericla: Illis, forti animo, & firmato pedore, vidis. Nec Tibi cum Fatum clemens arrifit, & alta Spandere confpicuum faftigia juffit honorum Laudibus elatus, faftus nec turgidus aeftu ; /fquam fervafti mentem, florentibus audam Rebus, non fecus ac adversum mole gravatanr. Et velut ex alto defpedans vilia, mundus Quae bona dat, potiore bono pedus bene fultum Geffifti, fortique animo ipfam temnere mortem Duxifii mentis generofae, ac nobilis efle, Fortiter extremos mortis tolerando dolores, Quae violenta Tuaefuccidit flamina vitae. Hoc animi immotum robur, Gentile Leone Apte fignatur, quo non animofior alter. 7 «que adeo luftras dum cceltea Signa Leonis; Exuviis hanc Ipfa Tuis appendo corollam,. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(20) V III.. C O N S T A N T I A .. Symbolum : Conflantia decet virum. Ortitudinis gemella Soror eft Conflantia, Levitati, juxrj alios Vanitati oppolita. Eft autem ftabilitas animi fir ma, & in propofito perfeverans;, unde & Firmitas & Perfeverantia audit. Virtus omnibp quidem, fed praeprimis Vi ris illuftribpdigni(lima; quibus nihil indecentiiis, levitate &inconftantia. Maximum indicium mala mentis eftfluBuatio: ait Se neca. Et ut Sapiens: Stultus, ut Luna, mutatur. Unde vulgo ho mines inflabiles, Vertumni, Euripi, Prothei vocantur, qui omne» mutantur in horas. Ex adverfo fapiens non mutatur, a propo fito non dimovetur, fed illius tenax; cun&as quae fe objiciunt dificultates fuperando, fibi non temperat ; nec defiftit, ufque quo voti compos fiat. Etenim, Nulli re utili ahftinendum eft pro pter apparentem difficultati; ffed comparandus habitus, qvb cunBa bona mortalibpcomprehenfibilia redduntur, ea maxime, in quib9 foepe numero fummaJ'alutisfit a eft: ut ait Polybius. Alacriter in cumbendum eft inchoatis, cum vicinitas perjeBionis affuerit; fftes, afteBus tadium laboris excludit. Magnum genus incitamenti eft, credere dejiderata compleri: ut CaJJiod. Et iit Seneca: Turpe eft ce dere oneri, <£rluB ari cum officio, qvodfemel recepifti. Non eft vir fortis ac ftrenuus, qvi laborem fugit, nec crefcit ipft animus ipja re rum difficultate. Perjivtrandum eft itaqve, ffy ajffiduo ftudto robur addendum, donec bona mensfit, qvod bona voluntas eft. Non ab ludunt noti verfus Foetae r ffuftum ftr tenacem propoftti virum Non civium ardor prava jubentium, Non vultus inflantis Tyranni Mente quatit ffolidd, neque Auffler, Dux inquieti turbidus A dria, Nec fulminantis magna manus Jo vii, Si fraBus illabatur orbis, Impavidum fferient ruina. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(21) Oclava, corollam tumulo Excell. Comitis B a m f f i , jure appendit Conflantia,. 'cum hac Epigraphe:. Agnanimos, fortesque Viros, Conflantia D iva, Pergere conftanti pede, propofitique tenaces Fixo flare loco facio, velut anchora puppim, Et jubeo a vana levitate cavere, nec ulla Terreri formidine i contrk audentius ire, Atque vagi tumidos animi compefcere fludus; Ne ventus moveat, vel inanis gloria raptet; Conftanti fed mente fciant infiftere coeptis, Et durare diu, nec quo dcfledere, donec Eventus fadis refpondet, & illa coronat. Ipfa Ego Diva Tuam mentem, Comes Jnclyte B a n f f i » Svetam difficiles conftanter ferre Tabores, Fortiter & coeptis infiftere, munia obire Commendata Tibi, firmavi flamine fixo, Quo firmo ftares talo, pedibus quoque firmis Calcares virtutis iter, necfiftere curfum Velles, optatam dum fas fit tangere metam. E t fane illa Virum decuit conflantia fortem! Quae connata T ib i, r e l i q u i s fororibus auda, Immortale decus peperit, qui mente vacillans Nunquam, nec fluidas leviter mutatus in horas, Rebus ut humanis conflantem prodere mentem Sic mage divinis ftuduifti, tramite verae Relligionis, confeffus quam es, rite retento, Nec defledendo latum, quod dicitur, ungvem. Ex quo , no fle datum cuivis ex ungve Leonem Magnanimum, fortem, conflantem, & fede Deorum Dignum, depolitoque ab Iis ferto redimitum : Quod dum decerpis, lauroque perenne bearis ; Exuviis hanc Ipfa tuis appendo corollam.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(22) sv-. IX.. f i d e l i t a s. .. Symbolum : Perdurat non empta fides. ^ ^ ^ ^ Id elita tis Fotor eft Conflantia : fidelis enim non eft, qui r p l f conflans non eft; nec conflans, qui non fidelis. Fides fandiffimum humani pedaris bonum efl. Nulla neccjptate ad fallendum cogitur, nullo corrumpiturprternio: ait Seneca. Idem: Malo mihifuccefjum dee/Je, qvdm fidem ; etiam hofli efl aqvus, qui habet in confilio fidem. Fidem qvi perdit, nilpotefl ultra perdere. Et verb fumme neceflaria Viris Principibus fides. Ut ait non nemo: Fides tanto fplendore prrefulget, ut fine ea omnes Regum ac Principum virtutes obfcurioresjiant. Nec minus neceflaria erga fidos Principes fubjedoru fidelitas. Virtus uti fumma & Prin cipum ac Reip. incolumitatis confervatrix, ita perrara, juxta illud Poetae: Nufquam tuta fides; prsefertim novercante fortu na, & turbato rerum ordine; uti Silius canit: - flat nulla diu mortalibus ufqvam Fortuna titubante fides. Et ut Xenophon: In felicitate fidem Jtrvare, nil arduum efje videtur, verum cum qvispiam in amici (: adde, Principis & Patriae:) calamitate conflans permanet, id omni avo memoria retinendum erit. Inde fuinmo in pretio habiti, & memoriae comendati, ab omni xvo Viri Prin cipibus & Patriae fidi. Laudatur adhucdum in Scripturis, fideli tas fonathanis in Davidem; apud exteros, Achatis in Jpneam, Hapheflionis in Alexandrum; aliorumve praeclari dePrincipe 8c Patria meritorum, qui ea & altos honorum gradus conlcenderunt, & aeternam nomini fuo gloriam compararunt. Nona, corollam tumulo ExceU.Comitis Ba n f f i , jure appendit F id elita s ,. cum hac Epigraphe.. TNtemerata Fides fociali pe dora nexu * Colligo, & aeterno mortaies foedere jungo; Quo fine nulla Viget Virtus, Pietas quoque nuUa} Jslullus Ju flitia vigor, & Prudentia nulla, Nec conflans firmo graditur Conflantia talo. Sola Fides etenim callo devincio amore Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(23) Mortales animos, Dtsque immortalibus a quo, Illos, his, fidei conjungens foedere fando, Mutuaque inter eos pada & confortia firmans; Quae fanda absque fide poflunt confiftere nunquam. Conftantis Fidei vivum, Comes Inclyte B a n f h * Exemplar fueras, Superum Qui raptus amore Sincero, fidei fumabas jugiter igne, Et votam Superis mentem fine labe gerebasr Non palliis fidei maculas afpergier ullas : Ejusdem fidei facrato foedere jundus Principibus, femper gratam, femperque fidelem Geffiiti mentem, nec fufpicione notatam Perfidiae; fidei fed conftanti igne calentem. A P A F I U S Princeps illum perfenferat olim Ignem devotae fidei, quo ardentius Illum Complexus, fido es firmoque fequutus amore: Nec minus Auguftus C<ejar perfenfit eundem Et Magnus quondam L E O P O L D US, ddind e j f O S E P H U S y Qrieis raro exemplo lemper fidus, voluifti Juratam , fandamque fidem Tu fallere nunquam. Cajare# hoc Aquila Bonorum debuit Ales , Illi ut jun d a, fub ejusdem requiefeeret umbra. * Unde ad perpetuam requiem dum pergere tendis; Exuviis hanc Ipjd Tuis appendo corollam. X. P H 1 L O P A T R 1 A: Amor Patriae.. Symbolum: Salus publica fiiprema lex efio. laelitatem comitatur (pronaiJiet, Pietas quae debetur Pd-* tria, feu Amor in Illam. Nec Deo enim, nec Principi fi delis eft, qui Patriae fidelis non eft, & qui utilitatem pu blicam privatis non anteponit commodis; juxta tritum illud: Publica privatis anteferenda bonis. Non nobis Jolum nati fumus, ortusp, nojlri partem Patria vendicat,parti amici; ut notat poft Platonem Cicero. Unde cum iplo fangvine ingenitus eft omni bus amor Patriae; juxta illud: Nefcio, qvd natait jolum dulcedine Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(24) ■ ■ p p p r *■#»#<?* D//r/V, immemores nonJlnit ejje fui. Peregrini pro inde & degeneris eft animi, ab amote Patri* defiftere, fuisque magis,quam Patri* utilitatib9ftudere. Multorum tamen men tes transverfum agit furens & legum deftru&or ambitus, &infana habendi cupido ; qui res omnes ex propriis utilitatibus metiuntur : neque fe rebus, fed res fibi, fuisque votis confor mare nituntur. Juxta illud Symbolu: Aut Cafar, aut nihil. Unde fimultates, odia, rapinae, caedes, livor alieni boni, invidia nigrefcens, & alia bon* mentis vitia,ortum ducunt. Quib9nonnili anim9 fua forte content9, & pacis ac publici boni m 3gis, quam fui ftudiofus, obviam ire poteft. Quis non hunc hominemftudio/ifsime laudet, <frfapientijjimujudicet, qvi pro falute Patria, pro incolumitate Civitat is, pro Reip fortunis, qvavis magnu atq\ atrox periculum fludioftfjimefufeiptat, et libenterfubeat: ut ait Cic. Decima, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f .f i , jure appendit QiXoncClafo,. cum hac bpigraphe :. C I Pater a Patria, five a Patre Patria di&a eft; ^ Certe utrisque idem debetur honos, amor idem. Nec meritum Patribus defert, & prxftat honorem, Qui Patri* dulcis fvavi non ar.det am ore; Et pietate gravi Matrem non fertur in almam: Degener ut fpurius fuat, ingratus cuculusque, Qui curat privata modo, & fua commoda quxrit; Ingenuus contra, propriis qui commoda Patri* Ullbus anteffert, .ftudioque iis confulit omni. Ingenuo hoc animo fueras, Comes Inclyte B a n f f i , Nec propriis equidem negleflis, iit fapientem Prudentemque decet; magis aft intentus in illa, Q u x Patria incolumem fuerant paritura falutem, Cujus jure Pater diftus, ftudio atque labore Es nifus cun&o Patrios augere Penates, Et delueratis Patri* fuccurrere rebus, Paci confulere ejus, publica & emolumenta Q uxrere, proptereaque labori parcere nullo; Imo tuum perfepe caput committere rebus Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(25) Adverfis, variisque malorum agitarier undis, Si modo communem poffes fervare falutem, Er femel amilfjm Patriae almae reddere pacem. Quo fervens ardore, Tuos dum Ipiritus artus Rexit, in extremis hoc unum pedore anhelo Vovebas, Patriae quod fit Tibi porrb negatum Servire, opportunam & opem deferre mifellis. Sollicitam curam hanc, A qvile depinxit imago, Quae pullos geftatque fovetque alis aquilinis: Queis dum, magne Pater Patria, ad fublimia ferris; Exuviis hanc Ipja Tuis appendo corollam. XI.. M O D E R A T I O .. Symbolum: Moderata durant. Oc Symbolo ufus eft Fabius Maximus, CunElator inde di* dus. Cui concinit Symbolum Augufli; 'z-Tnvk fipaceus: Feftina lente. Et M. Aurelii: Confidendum, fpconfiliopa rendum. In laude pofita eft quorundam Principum vis ignea animi, & morae impatiens alacritas; qua abrepti, concitato afleduura impetu, illico partes agendi fibi fumunt: gnari, Occajlonem temporis ejje Filiam. Quo videtur animo dudus Ale xander M. hoc ufus Symbolo: dva.@a,>iKoptms: Nihil cunflando. Cui, five alacritati, liye feftinationi, ut in multis lxtus refpondet fucceflus; ita faepe verat illud Poetae: Differ, habent parva commoda magna mora. Ex dido Caroli V. Quemadmo dum Saturnus Planetarum fupremus eft, & tamen tardiffimo motu gyrum fuum conficit; ita Principes fumma apud mor tales audoritate fundos, quam minime praecipites efle opor tet Et ut Thucydides ait: Duo funt adverfilllma redae menti, prudentique confilio: Feftinatio, & Ira. Et certe generofi ac fortis animi eft, fe fuosque affedus in ordine continere & mo derari ; juxta illud: Fortior efl qvi fe, qvam qvifortiffima vincit Moenia; nec virtus altius ire potejl. Appofite in eundem fenfum Curtius: Continentia & moderatio in altijfma qvaqJorttma» Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(26) eminentia bona. Et Dion. HalicarnaJJ. Rerumpubl. Principes, qvi moderatifegefjerunt, patriasJuas Jervarunt. Nam faelicitatis & moderationis dividuum contubernium eft. Undecima, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f f i , jure appendit M oderatio ,. cum hac Epigraphe:. CU m Dea, qua mentes jufta ratione guberno» ^ Et ftrido moderor freno, Moderatio d id a, Ponere doda modum tumidis affedibus, & Quae Praecipites iras hominum compefco, vagosque Impetuum fludus fedata tempero mente : Qvum nihil adverfum mage fit redae rationi, Prudentique anim o, quam praeceps fervor, & irae Immitis rabies; quam vincere, fub-que-jugare , Nobilis eft animi, & fortis; Se vincere, dodi. Hoc a Me dodus fueras, Comes Inclyte BA n f f i s E xcelfam cujus rexit Moderatio mentem , Qua duce, prudenter eundos moderarier adus Noifes, atque animi fludus compefcere; T e ipfum Vincere, & aftedus omnes frenare potenter; Nec temere quicquam, nec praecipitanter agendum Gnarus, nec malefuado cedendum efle furori: Sed confultando, cundando, resque librando Tranquilla ratione, modum quae didat agendi: Quem bene tervabas, velut alter Fabius; inde Confultus, prudens, moderatus, jure vocatus; Cui rerum quando momenta extrema juberent Saepius, & ferpens ac immedicabile vulnus Enfe recidendum eflet, T u meliora fequutus Confilia, hoc femper quod fint mediocria tuta, Perdurentque diu, moderata mente tenebas. Hoc Leo Gentilis moderamen mentis adumbrat, Qui parcens vidis gene rotae temperat irae: Tuque adeo mentis generofae laude corufcus, Dum Moderatoris fummi conclavia fcandisj Exuviis hanc Ipfa Tuis appendo corollam. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely. 4 }.

(27) XI I. H U M A N I T A S , nataque inde Amabilitas.. Symbolum: Vis amari ? ama. I hominem ab humo derives, non incongrua erit no tatio; at humanitatem ab homine dici, certiflimum eft, cum nil magis deceat homine, quam humanitas. Ad quam a natura fingitur formaturque Homo: unde &qui busdam definitur, quod fit Animalfociabile. EJI enim natura maxime inimica crudelitas: ut ait Cicero. Pr*fertim Illuftrib9 Viris fingulari ornamento futit, Humanitas, Modeftia, Affabi litas, fubjedlorum Amor, & iis opem ferendi promptitudo. Nihil eft tam deforme, quam ad fummum Imperium acerbita tem naturae adjungere. Et contra: Nihil eft tam regium, tam liberale, tamque munificum, qukm opem ferre fuplicibus, ex citare affli&os* &c; Nec homines ad Deum ulla re propius ac cedunt, quam falutem dando hominibus: ut idem Cicero. Quod optime notum (ait Antonino cognomine Pio, qui fecundlis amabilem praeftare maluit, quiUn formidabilem: U t & Tito, fuis ufque adeo amato, ut delici# humani gemris diceretur. Optima quippe honoris & obfequii Magiftra, Amor e ft; Timor, infida & fallax: honorare enim quem times, fervilis ingenii eft& coa& i; quem amas,liberalioris ac prompti. Nec quicquam repagula legum, & decreta poenali horrore fubnixa proficiunt, mfi potente amoris igne, ferocientia alias cicuren tur, & in unum quafi corpus conflentur mortaliu ingenia. Ultima, corollam tumulo Excell. Comitis B a n f f i , jurii appethTtt cum H um anitate Am abilitas,. cum hac Epigraphe:. rJT R u x decet ira fera s; homines, qui mente reguntur, Candida pax, & am or, divina modeftia , candor; Queis fine nulla queunt hominum confidere pa& a, Nullaque conflanti fociari peClora nexu; Sed magis Heroum funt ornamenta Potentuin Humanus, fiicilisque animus, placabilis, iram Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(28) Frenans, fubjedosve pio complexus amore, Qu6 populi fibi demereantur mutuum amorem. Hoc animo Heroo fueras, Coma Inclyte B a n f f r, Qui non terribilis populo, fed amabilis ede Malebas, facilis, placidus fim ul, atque modeftus, Humanas, mitis, eundis affabilis, amore Ardens in plebem, ac iUis fuccurrere promptus Qui duro prefll fato, & vi fortis iniqux, S*p& favore Tuo gratum folamen adepti Pondere ab impofito fenferunt dulce levamen: Qua mente, affeduque pio propenfus in onjnes, Pedora eundorum vinxilti mutuo amore, "Delicium ut clueres, & gloria Gentis amorque Pannonica, Tibi jure Patri Quae adurgeret; imo Gentibus externis fueras adamatus eufque, ut audiret, charum & venerabile nomen, Charum Principibus, Regi, Auguftoque M onarch*, Et charum Qui T e norunt, & amabile eundis. Mutuus hic Grypho gentili nexus amoris Signatur, cui amorum oculi funt, igne- micantes; Quo T u in fubjedos ardens, redamatus ab illis: Et poft Fata feras qvum nomen amabile, charum-que Exuviis Amer hancce Tuis appendo corollam, Qflibus & cineri Veftro placidam opto quietem 1. C L A U D I O P O L I , Impressit S a m u e l P ap T e l e g d i , Anno 1 7 0 9 . Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(29)