in Funeralibus Exequiis Illustrissimi dum v iv e re t D omini

Teljes szövegt

(1)C O N S I L I A R I U S P rincipe. D ignus. in Funeralibus Exequiis Illustrissimi dum v iv e re t D omini. D. SAM U E LIS KERESZTESI, De Nagy-Megyer,. Sacra Caesareae RegiaequeM ajestiIn clyto Transy lvaniaGubernio Regio liarii intimi, Comitatus Alba-Juliacensis, Comitis Supremi &c. &c. Familiae Ultimi. Repraesentatus. S. K. D. K. C I B I N I I. Excudit, M i c h a e l H e l t z d o r f f e r . Anno M. DCC. VII. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(2) Penlanda Vitiis bona cujusquefimt & qua major pars Ingenii ftetit ea judicandum de Homine eft Habent bonas apes, unde fuum mei ab acri urtica decoquant, ara neis etiam rofa lui veneni mate ria, non quia rofa mala, fed quia nili venenum quasrit ara nea.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(3) Uemadmodum cocevus origini ac ofcillationi pendulorum haud abfimilis Automaton naturalium inftindus, ad hoc tendit, ad hoc naturae molientis Lex eunda agitando obli gat, ut fui Efle confervent; quantb magis nobili Re d o re animata hxc hominis indoles eft, hic in mundi Scenam introdudi genius, ut qu® vulgo mala audiunt, hoc eft, in commoda & injurias quovis modo incidentes, quantum poten tia valet, propulfet: Commoda autem ad fe fuique confervationem fpedantia, omni ftudio fedari & promovere fatngat. Ita juris eft natur® hominem ad illa ineptum, invalidum , egenum, infufficientem efle, nifi totum natur® fu® jus, in Societatem, cujus prim® partes Iui confervatio, & penes quam, malapropulfandi, injurias arcendi, commoda, hoc eft, eunda 1'ecuritatis Officia, procurandi, vires, facultates & potentia ftat, con tulerit. Quo alio tuti fumus, quam quod mutuis juvamur officiis? hoc uno inftrudior vita, contraque incurfiones fubitas munitior eft beneficiorum commercio. Fac nos fingulos; quid firmus? pr®da animalium & vidim® ac viliflimus & facillimus fangvis. C®teris animalibus in tutela fui fatis virium eft: qua cunque vaga nafcuntur, & adura vitam fegregem, armata funt. Hominem imbecillitas cingit; non ungvium vis, non dentium, terribilem exteris fecit. Nudum & infirmum Societas munit. Duas res dedit , qu® illum obnoxium exteris, validiffimum fa cerent, rationem & Societatem. Itaque qui par efte nulli pof fet, fi diduceretur, reiiim potitur. Societas illi dominium oomium animalium dedit. Societas terris genitum in alien® naA2 tui ® Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(4) tu ra tranfmifit imperium. Haec morborum impetus arcuir,, fene&uti adminicula profpexit, folatia contra dolores dedit. Haec fortes nos facit. Hanc tolle & unitatem generis humani, qua vita fuftinetur fcindes, uti appofite Ethnicorum Philofophorum Chryfoftomus in Libro de Beneficiis. Vir enim virum, & urbs fervat ur bem. Salus omnis in Sociis. Sed uti Societati qu* jura naturae in unum coivit, una mente regi, una voluntate obfequi necefliim eft: ita fummoiu in Societate in quos jus fuum Societas tranftulit haec una Mens, haec fuprema L e x S a lu s populi, cenfenda eft. Quam exequi, eft finem ob quem Societates coivere, afiequi. Sed quo* Ci vitatu dilatata magis pomoeria^ quo virtus Principis ferendo oneri pluribusq; par fit „ quo plures falutem in uno invenifle non falfo* fibi perfvadeant:: Principii incumbit neceflitas in partem cu rarum afliimere Miniftros, quorum: Confiliis , quorum Ope omnium faciat Officium & jus quod Societas in unius arbitrium! contulit, participet cum iis, vimque fui Principatus ita refolvat, ut legitima conditione imperandi fibi uni iterum reddi, inftituat. Sintque aures, oculi non folum;videntes, fed & femper, quid & addentes, ne dormitare videantur, ut meritb utiliffima & Prin-■ cipe omnium digniffima pofleffio, Confiliarius audiat. Elegantiflimae, &vix ullo licet exquifitiffimo artificio imitabilis humani Corporis fabricae, partes, nobilioribus aeque ac ignobiliori bus dicatas fun&ionibus, ifto natura fibi mutuo nexuit ordine, ifta coaptavit neceffitudine, u t unaquaque earundem fuis nobi litata privilegiis, fed una alterius opis indiga,toti fuam confe rat fymbolam, totam taliter ftru&uram fulciat, ut in unam re collectae fummam, nobiliffimae Creaturae efforment Speciem: fed nifi e reconditis Cordis thalamis emanante fpirituofi fangvinis incalefcentia, animentur, effaetae, inutiles, invalidae fint, fuique motus principium, fontem & alimentum inde p etant, indb effluum, illuc refluum hauriant fux vitalitatis balfamum, fuorum quibus deftinata funt officiorum habitum, inde vigorem mutuentur: ut hoc focofublato, nullum lumen, nullus calor,, n ec. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely. *.

(5) nec fumus fed favillse imb algidi cineres, quavis aura diffipandi- fuperfint. Hac lege nititur Coeleftium qu® nos circumflant phoenomenon Syflema, hoc jurb gaudet Syderum curfus, hoc nexu influens in nos apparentia; Quaedam ardentes fui centri vibrant faces, effundunt proprii motus radios, fcintillante perflringunt oculos rotatione: alia leni exceptum lumen remittunt radiati one , in fe , tenebrofa funt obduda opacitate, perpetuae no ctis fpeciem aemulante; fed quod amaeno nobis appareant fplendore, quod nunc hujus nunc illius partis luminofiv amiciantur ornatu, quod obfcur® nodis pellant tardia, aliunde foenerantur. Lunae obverfa Soli facies, de folari participat fulgore, averfa, abfentiam folis pullato luget ami&u. Planetas omnes Solis, non propria potentia illuflres effe, Aftronotnoium eft theorema; quorum li cet in quantitate, diftantia & comitatu ingens fit differitas, in lioc conveniunt omnes, quod remotiflimus aeaub ac proximus & remotiffimorum $>ediffequi; non minus' ac primipilus, unius Solis appareant ornati lumine: E re Principis ell, tales fuarum pro falute Populi Curarunt Socios, tales voluntatis harufpices, tales jufli & aequi inter pretes, tales internuntios Decretorumqne executores affumere, qui juxta naturales motus leges moveantur in circulum & ut ob via quaevis Corpora nili m ota, non item. Sint ii ex primori bus Populi, fint ex mediallinis vel ex ultimis; poteftatem a fiimmo imperante libi mutuatam effe, illius fenerato lumine alios illuftrare, hujus amidu fe -ornari agnofcant, neceffum eft. Hoc ipforum-b Corpore Societatis deledus nititur fundamento, hoc in agendo ftimulat calcar, omnia deligenti accepta ferenda effe. Splendore fangvinis, generisque amplitudine quo Princi pi propiores: eo uti originis ita officii frequentius admoniti genero!® indolis conllantiora non inviti edent Ipecimina: fed & mediaflinos, ut & ex infima forte, virtutis arbitrio afiumptos,. ne fui ceu-novse fortuna alumni obiivifcantur, ratio, indiHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(6) individuus virtutis Comes fttrmilat, & ceu flumina plenos flios alveos mari: ita hi dignitatum fuarum decora ac exercendae po teratis licentiam, fbli, a cujus nutu -tota pendet Machina primo Motori, acceptum referant opovtet, haud obfcure fuggerit. Et quemadmodum vagitus infantes, crepundia pueros , (everiora ftudia viros decent: regere camelos, cicurare feras , ru entibus aedificiis (uccolare trabes, non puerorum eft: ita incapa ces, inidonei, rerum agendarum ignari, minus adivi, pretiofi temporis improvide vel voluptuose prodigi, tam bene Confiliis Principis quadrant, quam junftura elephantis & agnelli & ae qualitas pufonem inter ac gigantem. Humilis ingenii hominem pronuntiant Ethici, qui (olam in Vita, Moribusque imaginationem ducem fequitur, & ea quae ad (blius corporis lubitum referantur, folum aeftimat: hujus enim melior pars Mens, paflionibus corporis obruta, fatifeit, fiiique diftimilima redditur. Diftimilis fui Principis Conflliarius eft, qui non virtutis, fed propriae utilitatis ftudio cundh. facit, qui praetenfa Princi pis authoritate turgidus, propria dilatat aulaea, pe fumat alta,ia, u t folus extra fumum adorandus confpiciatur, folus Populi Sa cerdos , non qui, peccata tollat, malis medeatur, benedi&iones partiatur, fed qui pingvia holocauftorum pro fe accipiat, (anchiarii portas danti aperiat, nihil, vel non pro genio largi enti, claudat, feque folum rerum cardinem, mediumque line quo nulla Salus, unicb neceflariiim reddat. Hic eft qui foelicitatem Provinciarum in manu habere, & velut Sydus quodda.n primae magnitudinis influxu fuo fubditae plebis varia fata conftiraere praefumit. Admitti in con(pe£tum hujus ingens favor, dignusque quem multorum dierum inutili curfii & pa tientia Tibi compares ! hujus Fortuna in faftu fuo adoranda, tanquam Communitatis proviforis falutaria Confilia coram ef fuse laudanda, excelfilfimae poteftatis ponderola folicitudo & plus ufurpaca, quam commifla publicorum negotiorum cura tanHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(7) tanquam quod petis, nt obtineas; propitiamq; tantam dignitatem habeas, certiffimum Argumentum longa ferie recenfenda. Hic obfeflum fois artibus Principem juftioribus ConfiTus non patere finit, neque ullum benevolo Principe fruipatitur, nifi quem pro baverit privata ipfius utilitas & eundorum facultatibus per varios altus inhians ambitio* Privata Miniftrorum Principis utilitas, quid? nifi malorum vclut agmine fado irruens publicae rei cacoethes, (phacelus aequi juftique leges depafcens, totidem Majeftatis arietes acfalutis publicae cuniculi , qu&us fuffodum juftitise tribanal, calamitofam redditVirtutem: haec enim id honeftum quod utile, juftum id, quod ambitioni fattsficit, inverfo novi Legislatoris inftituto reputat. Nec prius privata publicaq; fub jugum rapere de finit, quam prece audaci ac propemodum armat* ipfi etiam Principi quee volet, extorquere annitatur, atque in altiflimas Spes taliter incumbendo fe fiuftra fperafle impatienter ferat & injuriam dignitatis exiftimet, non obtinuifle, quod poflulavit. Pulcherrimum foloque Principe dignum ingentium fortunarum Creatorem fieri, illud fiquidem offendere DEO proximam authoritatem , quae ad tantum opus fiifiiciat &_depreflos quos que homines in eam excelfitatem evehere pomt, qux montium altitudinem aequet; fpeciola horum fiint Confilia. Cui accedit Aulae fecuritati confulens provida diligentia, utiliffimomm hoxninum aut remotione aut ne emergant oppreffione & veracium ferraonum parcitate, quibus non minus invifiim veritatis jubar* quam cometae lumen. Ut timeri his magnificum: ita Titulis effuse (epiri folenne; quibus obnoxios fe eundis reddere, efi proton pfeudos, Pfeudo Polit!ces, u t fiih Titulo defenfae Majeftatis fuam & vindicare Authoritatem & alternare Omnipotentiam queant, non ignari Populum ftupere in Titulis & Imaginibus, lateantque poft pi'£Lim hanc Imaginem, quidvis aufiiri. Duas olim erexerat antiquitas Columnas, quibus Lemma non Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(8) non plus ultra fupcrfcripferat. Sic dux lunt Columnx quas ‘in memoriale perpetuum, fibi eredas efle Confiliarius noverit. Una Majeftatem Principis, altera Salutem Populi vel dormitanti, aut aliud cogitanti prxfentes fiftit, ultra quas ni! Confiliario fciendum, nil tentandum, hic principium agendi, hic fcopus & terminus omnium moliminum efto. Hae Columnx expanfas & ad raptum avicularum prxpetes alas prxfcindunt, brachiis utrinque protenfis ab accipiendo manus prohibent, pedes, ocu los monent, non plus ultra. Felicem Confiliarium cui talibus inniti fulcris, talibus fuper xdificari columnis datum eftf hic enim tanquam per dioptras contrada in unum luminis acie , ex unius veritatis amore .facit omnia , intrepide prxfentia dirigit, futura ccircumfpede hario latur & b longinquo ventura , caute profpeda;t, Ex his columnis pendentem Juftitix ftateram, in defenfione k vi, frau dibus & injuriis; in fandionibus, univerforum tranquillitati, fingulorum fecuritati cavendo tenet in xquilibrio; nil placendi feq; commendandi ftudio, nihil ex libidine in fiaudem refervatx Populo libertatis ftatuere; prxmia virtutis dignis & munera idoneis con ferre; pxnas dePfdis ita attemperare, /ut non folum pxnx meri tum fed & utilitas ex poena attendatur; curfum juftitix, man datorum alacri & non interrupta executione promovere; querulantes & injuriis delafsatos fublevare-; Principem ut ametur, & quia amatur, timeatur; falutem populi vegetam & florentem confervare, funt pondera utrinq; xquipondium librantia, Confiliariiq; hoc opus, .hic labor; meta, huc ufq; & non ultra. Sic ipfe Confiliarius prudentia, manfvetudine,xquanimitate femper fibi fimilis, eundis facilis & apertus, poft has Columnas tutus i pro cellis , tutus a tempeftatibus, quibus impeti nil antiquiiis, ftat; rebus an guttis animo fus atque fortis apparet, fapienter idem contrahit vento nimiiim fecundo, turgida vela. Ad has Co lumnas cubantem , non Civium ardor prava jubentium, non vultus inflantis tyranni, mente quatit folida. Hic ficcis oculis monHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(9) monftra natantia, videt mare turgidum & infames fcopulos, Acroceraunia. Sed & felicifiimum talibus Confiliariis Principem, quo rum bene geftis optime audiat Princeps, quorum Virtutibus longe lateque oculata Majeftas, potentiae, benignitatis & juftitiae diffundat radios; fub quibus absque ambitiofa nimiae po tentiae oftentatione, floreat fubjeda Societas; ftabiliatur eundo rum incolumitas, expientur injuriae, pax Stjuftitia in mutuos ruant amplexus; laetus agricola fuam putet vitem, fuum colat agellum, certus uvas, certus femetem, praeter laborem, fibi da tura; in egenti familia quaeri non metuit, quae in illa non funt; quisque elementis libere utitur fuis; promptiflimi tantae felicita tis intuitu, ad quaevis obfequia, ad quaevis pericula fine murmure faciles fubditi; lignis armisque militaribus bona precantur, bene volunt,fortunatosque fucceffus fuae tranquillitatis certiffima praefagia fubjedis humeris, promovent. Sic Princeps Corpore licet remotiflimus tanta regendi felicitate, grata Majeftatispraefentia ita adeft, ut nullas live publicas live privatas eludi Spes, vel Momus arripiat querulari; tamque prudentibus aurigis,habenis equo rum commiffis, currum ad vota moderari, fauftosque omni um ordinum clamores, ambitiofe optantium, ut Civium an nos in tam charam conferat DEUS Majeftatem, nullo ju bente, nullo extorquente, refonare, fibi, fuisque merito gratu labitur. Tales, uti inveniffe multi laboris & vigilantiae: ita amiliffe doloris eft acerbiflimi jaduraeque gravilfimae. Cceco eun d a regi im petu, neceffariae rerum volutationi eventus adferibere, fummi Entis perfedionibus injurium eft. Membris nobilioribus mutilatum corpus, corpus quidem effe haud de linit; deficit nihilominus aliquibus quae dtim adedent, ut de bebant, ad perfedionem totius contribuebant. Diun enim Princeps talibus curarum fociis deftituitur, quis erigendo delaffata brachia, nifi luftententur ruinam Populi minitantia, -« . B fucHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(10) fiiccollabit? Quantum Reipublicae', quantum Civibus potioium Cafu deerit, tot rerum difpendia, tot in perniciei» confpirantia mala, tot vanae querelae, tot folatio deftitutoru fruftranea fed' profunda fufpiria, abunde explicant. Tui Caufa hxc dicuntur Illuftriflirne Samuel KERESZTEsi;qu* Inclytos Ordinis Tui Collegas fecutus, trifli deceflu Confiliariatus refignafti Officium. Dignus, cujus abfentiam dolearPrinceps, obitum lugeat Dacia. Infelix Dacia! cujus jam non ungves refecantur, non pili raduntur, fed ipfa nunc vifcera imma ne quantum difcerpuntur? Infelix Dacia , quae fibi relids: cum fuis colludatur malis, in proprio fangvine fufiocanda! Cujus ftamina, quafi carie mortis exefa, alternis vicibus ruunt: Cujus luminaria induda intermedia opacitate, omne quo ali os illuftrabant lumine, privantur: cadunt quorum Confilio* quorum auxilio Itare quieta, perfeverare fida debuifti: cadunt qui confradas tabulas rupturis aptare, & ruinas reparare pro vide ac prudenter, aflveti noverant. Solis motum duodecim figna Zodiaci explicant; Eccliptica Daciae vix uno atque al tero figno curfum noftri Solis m etitur, cujus motu & lumi ne orbata, quid? nifi inordinata diei & nodis diftindio, vel potius merse fub quibus vix palpando gradiaris, tenebrae. Te inquam Inclyte Heros merito lugebit, qui diim viveres Confiliarii Principe digni partes explere, fatagenter ftuduifti, poli mortem qui Te fequentur, quales effe debeant, praeivifti, tantoque plus meraifti, quanto plus prreflat, qui non folum in vita agens, fed & poit mortem loquensyindubitata Iliae fidei in Principem, amoris in Patriam dat Specimina-. Cujus natales, generisque originem fi altius confideres s ad hoc natos, ad' hoc a natura fados Keresztesios effe animadvertes, ut fupra vulgarem fortem publicae falutis cuIlodes, Reipublicae columina, veriq; Patriae Patres fint & audiant. Transdanubianae Hungariae ad Canifiam tradus Keresztesios prodidit. -Nomen, Familiae fignutn militiae Cfiriitianae CruHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(11) -Cruciatae cum And re a Rege Hungavi* pod Hie rofol ymit tito <1 do, Religionis dudio in terram fandam expeditae, indidit, & uti olim Conftancinus in hoc Signo vicifie fe credidit: ita ab hoc,' muia&to per praeclare gefta nomine , continuata ne potum ferie erga communem Chriftiani fangvinis hodem militafie Keresztesios conftans Famili® traditio perhibet; In de fortium in bello factorum indgne, perpetuum virtutis me moriale, eredti Leonis, cruore tindtum ac capite lioftili avulfo turritum, confveta Regibus bene merentium Virtutis compenfatione, Enfem tenentis, naCti, religiofos fe militi® feCtatores, quafi Sacramento obiiriCti 11re nue comprobarunt. Donec gangr®n® indar pemiciofa in vifcera Regni Apodolici ferpente hoftis potentia, unus e Keresztesiis juvenis acer ac in hoftem audax in pr®lio diccmnbens,. ab hode captus, com pedibus vinftus, opera ehar® Sororis charo libertatem vitamque redemrflet. Qui vix fqvallidi carceris oblitus , cum Canifia Sororem & quicquid facultatum habebat, amifit; nov® ideo fe Fortuii® committero*«coadtus, Traufylvaniam petiit: ubi tam originis quam pr®ctate a tempore immemoriali gedo ni m meritis, brevi fe notum imo indigenis notiorem ®dimatioremque reddidit, ut mox locuplete matrimonio-ditatus, dextra (ibi honores virtutum pr®mia, Famili®que ftabilimentum qu®(ivtife non iolum fed-•&. reperifle cenfendus fuerit. ■Filius hujus Paulus rariilinio exemplo, ita pod emerfit ut mfignis adjacentis Tranfylvaui® tradus Carardebefienfis & Lugafienlis Binus,, confinis pod occupatum Temesvarium Tur bis Lipp®, lupiemus crearetur Pr®fe<3us; tanto integritatis argumento, quo majus ac evidentius quis honoris avidus am biat, Q^iis enim Fide iliis dignior, in quorum linum Jecure Princeps caput reclinat, quibus intimi Piiucipum re ce (Jus patent; quanto magis dignilSmi quibus &, lecumas Principis & Salus Patri®, tranquillitas--finium concredita lunt, qui i oli ^quad unus-pro dxnnibus excubando, ptnvigiii prudenti® qui li -2 eti Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(12) eti omnium confulunt. Scilicet chara illa Sedes, omnis gene ris quae tellus profert naturae donis ac commerciorum ii fitu commodis nobilitata Regio, vere Tranfylvanioe clavis, huic concredi, hujus curae committi debuit, qui prius vitae difcrimen , bonorum jadluram, Principemque inclementem ex periri mallet, quam tanto Chriftianitatis, tanto rei Tranfylvanx detrimento, barbarum fuccefforem declararet: hxc quippe corrivalem Principatus Tranfylvanici celfiffima regnan di ambitio invaferat, ut acheronta movendo, manum licet pollice truncatam, tamen avidk pro integra arriperet; quam ne totam , qui tenuit amittere cogeretur, partem hanc nobiliffimam , licet invitus, amitti maluit. Hxc fiquidem fxpe Virtutibus Mundus Politicus prxmia largitur, ut pro ratione Status, virtus pro vitio reputetur: fatius .tamen eft notam Legislatorum, quam confcientix, indefe(li domeftici Judicis experiri. Palmam quod prefTa, in altum nihilominus eniten do furgat, virtutis non vitii Symbolum elle , volunt Symbolici. Is qui declinatx erga mandata Principis obfervantiae ex amore Patriae fangvinisque Chriftiani licet o r tx , reus de claratur ; mox fiimmi Juftitiarii titulo ornatur, mox in Prxfidentem Statuum, mox in Oratorem pro Communi Liber tate & oppreffi cujusque neceffitate, deligitur. Quo quidem quomodo perfunftus fit Officio, hariolari haud difficile, quia lub illo qui fummus Juftitix Cuftos audiri voluit. Quem vitx faturem laboribusque?feflum excipit Filius, verus Paternx virtutis hxres FRANCISCUS, cujus pariter fidei, cujus integritati non modo finitima terrx ab Hunniadibus di&x Arx commiffia, Comitatus Tordenfis curx tradi tus fed& binorum Principum infigni virtutis KERESZTESI/E documento, Confiliorum, concredita funt facraria. Huic debet vivendi originem SA M U EL cum Fratre PAULO, cujus, virtutem KERESZTESIAM ad fe quafi per traducem derivatam ac in fe terminatam lu&uofo at honefto funeHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(13) funere claudere, haec gloria eft. Semina Morborum a Parenti bus in liberos transplantari, frequens eft; fed& virtutes non mo do habitum Corporis, afvetudines ac nutrimenti modum, ve rum geniales Parentum Spiritus fequi, haud infolens. Imagimiationis in vita agenda maxima v is, & earum, quae ut plu rimum virtuofae vulgo vocantur, adionum, praedeceiTorum veftigia, calcar & incitamentum. Qui fpirituofo incalefcit fangvine, rebus agendis plerumque par eft. Bona educatio mallei & incudis in efformandis moribus, praejudiciisque emendandis wices fubit ac polituram fuperaddit. Pofteaquam Nofter Anno fupra Millefimum Sexcentefifflum Quadragefimo primo, felicibus aufpiciis Matre, Patris nobilitati pari, in lucem editus eflet: hoc felicitati ipfius ac cedit, ut educatione uteretur, mox ab ipds uberibus ad cul turam compouta. Aula Principalis fovebat ipfum in gremio. 'Princeps Juventutis ad aemulationem provocabat. Vir folida .eruditione celebris, melioribus ftudiis animum inbuebat. Bt fiquidem ifto temporis articulo infignis bellaturiendi appe titus eundos invaferat, indomitus ignis habenas Provinciae tenentis praecordia, aucupandae auguftioris gloriae fomentabat, & vel difeurfus invifus omnis fuerat, qui non de cogendis copiis, de conferendis fignis, de ftruendis in hoftem acie bus, de populandis in hoftico terris, agendis fpoliis ferebatur. Nec grata facies, nifi efferati militis; nec amoenus vultus •nili trux, & caedem minans; neque corporis habitus elegans niff ad fui negledum vel militarem levitatem compofitus; nec grata vota, nifi quae nondum obtenta fed cupita laurea effuse gratularentur: non potuit non illo impuberibus licet annis nofter igne corripi & inter ftreperos gladiorum motus, plus de hafta, quam de penna cogitare. Unde excito Pro vinciae flore, totaque in vicinos Sarmatas belli phalange mo ta, vix nofter contineri potuit, quin magnis aulis ceptum ac fera poenitentia majori infortunio finitum, hoc fequeretur C* belHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(14) Bellum-, cujus imbellia pro alligando acinace praecordia cona tui inhibendo dum fat haud «flent; Parentum votis, fplendid#que converfationis authoritati tandem ut pareret, accedendum Urit. Ufque dum gloriofi 11 domi manfilFet regiminis impati entiam ultura, non citius, nec prius tanti moliminis audorera pertinax Fortuna urgere delineret, quam fpirituofi in efFoetam tel lurem, fangvinis rore efFufo; melioribus fi mature fapuifiet for tunae amplexibus dignior, Fuam fuorumque extinxilFet fpem, ac ut ipfi vita-, ita Provincia periculofo auxilio fulta,Barbariq;. arbitrio relida, domefticis proximisque fuis, cedendum FuilFet; cum quibus*comes ingrati itineris nofler, pariter emigravit;,: brevi vero poft fub lignis Aquilinis veterana Kerefitefiorum af vetudine in Barbaros tanta alacritate focia arma junxit, ut comitate, agendi promptitudine eundis fe commendatilUmu redderet, dignumque qui non modo in notitiam fed & imperia, dudantium exercitum rite referenda ac exequenda adhibere tur. Verum uti bellorum initia quidem certa, fpes dulces, at eventus incertus faepeque acerbus, ac res ingentium mo liminum momentum temporis, haud raro fine claudit infperato: ita vidoriam qvali femper in manibus foret a parte Fui ftare, fibi perfvadere temerarium. Fortunam non imme rito fine pedibus credidere Scythae, quae manus & pinnas tantum haberet & cum manus porrigit pinnas comprehen dere non lineret. Incauta ambitio , fibique non conflans ali orum infra fe defpedus, imminentis plerumque ruinae haud dubia caufa. Adfpirare fiquidem foelicitas licet videatur, ad ultimum tamen temeritati haud fufficit, Quis enim nefeit Leonem minimarum avium aliquando pabulum fuilFe 2 quis ignorat nil tam firmum elFe cui periculum non fit etiam ab invalido? Incautum merito qui felicitatis fuaa fraenos pro im perio tenere & Fortuna ad aflentantium Confilia regere pofle, fi bi imponi patitur. Vires quippe hoftium non copiis fed animis pcnfandse, moinentaque temporum ita belli duci in uumeiato haHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(15) to habenda, ut iis rede ufus, eventus tandem in potedate habere, cenfendus veniit. An proprio fadu ? an hoftium op portuna celeritate? vel fuorum dubia fide? v id o , fugato que cui noder intererat exercitu, Dominum cui fe addixerat in praelio , ungulis equoium fi famx fides, fepultum, amittit , & ad tutiora optimo confultore, amore ad meliora fe confervandi, cum fugae fociis greffus retrahere cogitur, infelici que militiae tam diu interede non d etrad at, quam mitidiirius Imperator Fortunas alio inclinantes, noftrum quoque fequi, benigni di me annueret, Q yi, confrado tandem tara crudeliter in proprium fangvinem faeviente ferro* compofitis tot malis jadatcc Patriae rebus, relidas repetit focos, & fale foloque penatum potitus, de eligenda vitae, Fortunarumque Socia , aetate huic facro apta, cogitat. Procatur unicam Cdnfultiflimorum Juris Magiftrorum S T E PHANO RUM Filii & Nepotis FRANCISCI KASSAI, Filiam BARBA RAM nunc viduato -datui iUachrymantem pietate, manfvetudine, humilitate, & benefaciendo Illud; em Matronam, cura qua, odo fupra triginta annos cohabitando, fufcipit proles vitae focialis ornamenta, amaritudinum lenimenta, futurorum Jpes-, & Familiae decora. Ad mireris luh deitatem aedificii, quod non in proprio -aedificatur fundo! Mireris momenta temporum quam parum conceptibus nodris fe metiri patiuntur! Mireris id quodlon-gidimum omnium d i , Spem, quam ardis de pe praefcindi parentheiibus! Mireris mortahum aitiilimas vanitates, bonis realibus quam infeliciter aequiparari! Q_ui .vana hbi nedit & Centro fui pendentia Sydemata, ponderat eventus propria potentia terminatos; is fe curis, is anxietatibus immunem, is vulgi nimietatibus liberum reddit. Etenim licet Jndica tel lus, longe tua jura, tremifcat, & fervi at-ultima Taule, Fa mem, atras pellere curas, miferasque fugere querelas non -pode, potentia iloa ed. Quid idiioc theiauri genere inconC z-' ' ■ ftanHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(16) fiantius? Quid Stirpis in Ieram pofterit&tem propagatione incertius? Mors parcere nulli fcia, circa vota Kerksztesiana jam diu fua lufit dramata, quam diii ramos viridefcentes amputando, fru&iferam fterilefcere faceret arborem. Spes fu turorum inanes inglorie decollavit, dum chariffima tantae fpei pignora calidis votorum amplexibus, eriperet, id folum reli quum volens, ciun idem cuique emetiendum fit flere eum, qui anteceflit, dementiae efle. Angufte frudus rerum deter minat, qui tantum praefentibus laetus eft. Deledant etenim tam praeterita, quam futura, haec expeclatione,illa, memo ria; fed alterum pendet & non fieri poteft; alterum , non potuit non fuifle. Tanto itaque aequiore animo tulit, hanc domus, votorum, ftirpisque fuae jaduram, quo delere dum dolendo nil proficeret, fupervacaneum efie deprehenderet, taliterque fatis animi fibi paravit etiam adverfus (olida mala, nedum ad ifta§ malorum umbras, quibus ingemifcunt ho mines mortis caufa. Nec enim vacuus vixit curis, non ama ritudinibus vitae immunis, nec extra tempeftates fuit, jadavit ipfum fua cymbula, cui ceu alter palynurus quisque prxeft: & quemadmodum in vafto mari naves grandiores turbinibus adasitaintumefcentes fulcare aquas, ut obvias qvasve navi culas infra le rapiant, multo minus in concitato curfu reti neri fe patiantur: imo oneratas clafles, nequidem vadofa fer re freta: ita hxc Sc his fimilia, in qua vixit provincia, vari is fortunae cafibus fibi fuisque evenifie, expertus eft. Exper tus eft nil non lubricum & fallax & omni tempeftate mobi lius. Jadantur eunda & in contrarium tranfeunt jubente Fortuna; & in tanta volutatione rerum humanarum nil cui quam , nili Mors, certum. Mifcentur aliquando interludia triftibus , laetiora; amaris, fubdulcia, quae inamoenae cogita tioni mentem diu inhaerere, ne dehifcat, non linunt; unde amor vitae, cupiditas honorum & eventus folatio perfunden tes, mifcela jucundiori fuperveniunt. Hoc itidem nofto ac cidit, Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(17) cid.it, poftea quam fub novo, quod vidricia longe lateque Ar ma , Daciae horizonti induxerunt, Caelo, novo afflatus placi dioris fortunae favonio , ad optatum bonae fpei promontorium felix appuliflet; publica quippe in eo lervitii genere, in quo plures impingere non infolitum, & quod occultis fraudibus aequis & iniquis fubtradionibus ac nimium aliquando fenfibilibus ditandi modis, obnoxium eft, dediflet tam fidei quam ftdivitatis teftimonia, luculentaque nifi volenti, vel le volu tanti nihil de his paleis adhaerefcere, documenta. Commiffariatus hoc Officium eft, quo fuftentationi, quo ftipendiis, pro Patri;» falute, pro facrorum fecuritate, pro Coron», pro Sceptri, .Diadematum Majeftatis vindicatione excubantis Mi liti», ex Provincialium facultatibus, profpici debuit. Juris equidem natur» eft , Societatem in expenfas Principum ita contribuere, ut iis, Princeps par efle poffit; fed & caven dum, ne ifthoc officio fundis, id accidat, quod urnis & fitulis, quae ad extingvenda incendia plena hauriuntur, fed longa per manus traditione & concuflione vix medium con tinent, dum eo perveniunt ubi aqua igni eft injicienda. Supra vires duplicata, triplicata & quadruplicata tributa, non multiplicatis ut olim M. Antonio Triumviro objedum xftatibus & «autumnis, imponendo: & venditi fangvinis, parvi admodum xftimatx vit» mercede, obfequiofum militem fruftrando, feveritatis Majeftatem ream argui, cavebit Cornmiffarius, qui lachryinofas merces ita tradaverit, ut xquitate dantem & xquo ludoris pr«mio, accipientem, deftitui non patitur; fi fobriis & oculatis manibus calculos iniverit; fi id quod afflidis laribus extortum, non in fuam converterit am plitudinem ; fi non vel ipfas egenorum lachrymas, fpongi» inftar inbiberit. Quis ignorat noftrum prxter bon» fam» fedula fui applicatione & jufta xquaque repartitionis admil» niftratione partx meritum , nil amplius fibi reliquum fecif* fe ? Q,uis per faftig^tarum »dium ftruduram , per contexHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(18) tam clancularie fubtrado auro yeftem j aut fangvine pfebi# puipurafcentem vel fudore madentem ac de lingulis fimbriis, fangvineas guttas, ftillantem amidum; ^>er junduras phalera-» torum , per alligatos quafi invito ad praefepia ferocientes fonipedes, per crudelem, ad luxum plus quam neceffitatem ereptis famelicae rufticitatis altilibus inftrudam tabulam ; per tot juga bovum; per palantes immeniis fpatiis greges; per horrea frequentibus acervis, quafi totidem erraticis fyderibus; luxuriantia ; per cellaria omne genus vini doliis repleta; p er pendentia hinc inde monilia, ac ornata parietum aulaea, no-Urum CommiiTariatus officio unquam fundum effe, admoni tum fe , dixerit? Prsefedorum Militae favor, Provincialium amor, praemium laboris, mercesque, fuperflui, fuit. Hujus teftis, vel invida qvavis exceptione major, exercitum ex ftativis in hofticum moventem fequentis. alacritas. Teftispod exantlatos hybcrnorum labores, ne he/caflariis in expu gnando, quod antehac e manibus Avi- exciderat, muni mento Lippaiano, edudus miles deditueretur, fedula provido. Tedis quod honoris acceffione, quod gloriae Ili mulis non caruit; in confecuta ad vidoris arbitrium munimenti, obfeilbrumque deditione, praefentia, ac a Militiae Duce obtenta libera lis fideique par remuneratio. Quam innotefcente® in dies, ■viresque fumente virtute KERESZTESIA & unanimi concordique ponderofae authoritatis pro ipfo interpofitione, dig num meritis praemium, in Senatum Tribunitium adfcriptio ac inter confcriptos Patriae Patres ab Auguda Aula benigna recenlio, Couliliariatus fcilicet,. dignitateque primi in Tranfylvania Comitatus, fupremi Comitis, coliatilipfimunusexcepit. Voluerat quippe faluti Tranfylvanae- Augudidimi benig nitas, Con lilio nativi fangvinis duodecim virali ita confultum, iit optimorum deledu Majeltas Principis in amore & timore,, incolumitas omniiim in aequa jullitiac adminiflratione, non aliter quam privatae, ciyuslibet rei, fyncere perennaret, Cujus inutile: Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(19) Jmitile membrum, exfpedationi non fatisfaciens ignobile1 organum, niii virtutis KERESZTESIZB immemor, fplendorisque mutuati prodigus contemptor elfe, nec voluit, nec de buit. Ecquis enim tantum quod jure naturae, quod jure Majeftatis nititur terne rade facrarium audeat? Ecquis facrilcgas manus, oculos, pedes, cogitationes, Societatis vota, Majeftatis voluntatem, fine ut excidant fuo, habere non ca vebit ? Quis fanae Mentis, navis v cujus gubernaculo fociali cura praeficitur, cuna liii periculo remos, velaque vel igna vus , vel malitiofus deferat ? Qffis (ludio maius, ubi bene audiri geftit, efie velit? Concordia res parvas crefcere, difcordia dilabi, docet experientia, confirmat fui Symboli ve ritatem, virtus Batava. Ordinem, rerum animam efle, Lex naturae innuit, eventus probat. Punduirr faliens primum vitae principum, e medio efiormat extrema partium. Motus pewphatriae regularis e centro fixo perficitur, irregularibus, excentricitates dant originem. Subitorum & faepe morae imipatientium morborum remedia , praefens officina largitur, quae ii ’ex monte , ex illo valle., ab illa declivitate ab hoc aqvaTum decurfu, primum conquifiveris, tarditati Curae, vires fumentis, & non amplius medicabilis mali, ingratos eventus, merito linice adfcripferis. Quis unitatem Collegii fui, quis tribunalis ftabilicam fanditatem fandius noitro coluit? quis fociales unanimi (ludio pro fublevandis publicae neceifitatis oneribus operas impendendas, alacrius vel optavit vel (timulavit ? Qjjis negleda rei domefticac Cura, magis fcdulus oneris impoliti bajulus fuit ? Quis officiis certavit promptius? Quis ut alios fibi devinciret pQblica privataqne expleret vo ta citius aliena fuis humeris imponi paffiis e(t? Quis obfequentius Majellatis praefentiam veneratus ell ? Abfentis tyl.ijeftatis cultum, religioiaeque fidelitatis docu mentum', infatluofa rerum relatione, ambitiofa & procujusque iiigefrio faepe fublefta, qui fieri debeant, fuggeftione, proHaáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(20) prii,.utJJ.ls.utr-pkirimnm quaefita proje&atione, ftatuere, nec modum in fatiganda propriae opinionis ruminatione Aula, te nendo , temenuum efl’e non ignoravit noder: tanto igitur alaCiius, tam ad excipienda quam exequenda, excoda Aulae juda, aures praebuit, vires facultatesque fuas fuppofuit; quin collatps Provincialium fuffragiis honores lubens declinavit, £robe animo tenens,ignavi elle militis Imperatorem gemendo fcqui Et cum fub benevola Majeftate infatiabili quadam avidjtate, .pijdini datus pudor, eundos eo .abripuerat, ut nifi novis titulis , novoque aliquot fy.Habarum augmento amici rentur , a viliffuna forte dignofei poiTe non crederent; de licati licet conflictus artem ede, apprimere holtem deliciis & Politici regiminis utiliflimam fraudem, fubigere dignitatibus fapientiores non ignorarent. Petaci cupiditati quae injuria ii quod voluit in fui exitium obtinuit? ..Adigit quippe major jdiri claritas ad eos fumptus, qui familias opibus exuar iatvt^ dmiliinasque arboribus reddant, quas nimia fertilitas exhaufit. Noluit noder civili huic neceditati, prodigendi opes fe fubmittere & lub felicitatis larva, imorudentifluni tadus, quam illudridlma pod bono uin profufionein egedas, adferre poted, poenitentiam agere. Maluitque domedica fe metiri decempeda, & .virtutum , quam titulorum audibnsnon poenitenda par li monia, egedati aliorum iub.vtjnire ac permanentes religiofa ceu pietas jubet, recondere thefvuros. Maluit denique animi manfvetudine, eundis peivia affabilitate, quibus intererat natus ede, quam rebus, quae lola regit opinio , intumefeere. Non equidem a Majeftate alienum, in fe, remque publi cam egregie meritos, iis honorum gradibus, qui virtuti eo rundem competunt, ab ignavis diferi minare. Pretiofi enim lapides, nifi in loculamentis aureis vel argenteis, quibus clau duntur , pretium lui latens , haud exhibent. Virtus nifi prae mio ornata, non plus ed vulgo, quam vitia, quae in mores Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(21) 'tranfiere. Sed dum tituli bene meritorum communes fiunt, excelfus animus, qui nifi infolitis arduisque honoribus non ex citatur , merito illos defpiciat. Si in rebus agendis dexter, fi penes virtutem fit, & fi non petat, & fi tacitus ii lon ginquo ftet fine promotore, fat eft Principi ad conferendos huic potius,quam illi honores, commendationis; fat quippe petit, qui benti fervit. Virtus quaerenda, non opes, non aufum , non praemia, non faftus. Facile excitatur in populo ignavia, fublatis virtutis & benemeritorum praemiis. Quis enim ad fortia conferat animum, ut eo titulo honeftetur, quem nunc habet ,■quicunque vult, habet autem non quantum quis me ru it, fed quantum quis emit? Optimum itaque eft ad aequifiimum, juftiffimum & oculatiflimum Majeftatis judicium, cum bene adis provocare; non emanentes poenas, quia Juftitiae conformes & certifiima prae mia, benignitatis teftimonia, praeftolari; ab ore ejus pendere, & fi eundis non fufficias, ex unius veritatis ftudio, te Tui Principis committere arbitrio. Is enim fciet, te, pro tuo in genio uti. Sit parvus fit magnus adamas,0in opere tamen aurificio, fuum monile decenter omat. Nullum ingenium * nulla in regiminis contextu, Miniftri indoles, quod fuum non mereatur :pondus, fi apte utaris & pofueris. Capienda fiquidem ingenia, ea fui parte qua bona, non qua nociva vel vitiofa , dum nec rofas ea parte capis , qua pungunt, fed qua contadu molles, nec gladium ea parte prehendis, qua fcindit ab acie, fed qua manubrium habet. Aliqui hominum cum non fuerint aliquatenus ad guftum, occafione altera utilillimi faepe in rem noftram fuere, eorumque abfentiam ingens fecuta eft , privatae publicaquae rei jadura. Florentibus rebus fidelem efle, vel bonum, diim malus effe nequeas, pro parte Confiliarii vigilans & rerum fuarutn curiofus Princeps, non fumet. Sed & amifiis quibus vita Jiaec, vix, ac ne vix quidem ftare poteft adminiculis , perdiE Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely. tis.

(22) tis Status nativi fudentaculis , extrema quaevis* animofe fobire, ac ex: folo. devotae fidei Sacramento, confragis pro ra puppique, jadari in altum; nihilominus fententia non mu tari, nec unquam violati facramenti minima labe faedari, eftres Principis gratiis digna, amoribus animanda & praemiis Teiae pofteritati commendanda; infomnisque fiduciae, robur ac va lidum argqmentum. Hoc unum, poft decollatos acerba funere, inclytae Stir pis furculos-, poft deletam propagandi nominis fpem , poft fuperatas conquaflatae ac ad immanes fcopulos allifae Patriae, procellas, enixo anhelavit ftudio , pleno quaefivit conatu , jun&is facultatum viribus laboravit ; haec fumma votorum , hoc Uluftriflinii ditm viveret S A M U E L IS K E R E SZ T E SI defideriorum compendium fuit; ut ab ore Auguftifiimi Pa triae Patris, interna beatitate perfundentem, digni tali Princi pe Confiliarii, digni tali Domino Servi, audiret fententiam, e manibus acciperet approbationem , ae luper arrepta hac fui naufragii tabula, ad locum quietis fuae enataret. Nunc autem fadi concientia preciofiifima Merces, ipfurmornat, & coram juftiflimo ac in novifiimo d ie, his ad tremorem ; illis ad exultationem pro tribunali fedente Judice, pro ipfo intrepide perorabit. Tibi vero qui laboriofae virtutis in terris praemia praeffolaris, hanc ex duabus Columnis pendentem, digno Principe,, digni Confiliarii ICONEM in memoriale fui relinquit,, quae, ut in vivas Patriae fuae neceftarias transeat perfonas, precatur.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(23) CONSILIARIUS*• Non affefhi, non voluntatis levitate fed virtutum meritis in partem Curarum ^ Principe aflumptus. Nihil fuo Confilio, nil fuce laudi, fed folius Principis, tribuit. Ohera & Odia Populi in fe fufcipit-,, Sine ambitione publica curat, Sine pallio ne confiiltat, Utilitatem publicam, non fuam promovet. Privata vulnerareipublicae malis non oppleti Favorem Principis, in virtute fua fundat.. Eft oculus in Sceptra,. cujus perfpicax vifus fe extendit ad praefens, praeteritum & futurum,. Eft circinus, ftatutorum dimenfor, occafionum inventor, Sententiarum anima, Bft rota horologii, cujus occulto cum caeteris motii, folus v index horas indicet, temporisque dimenli au&or fit, efficiti H(l laboris Socius, non potentiae. Minifter eft, non Imperii Confors. Triplicis fr ucluig ex fiais o eribus collevor eft, Gonfcientice, utilitatis publicae & famae, Tantum que vult quantum poteft. Eli tenax propofiti, fed non pertinax. Scit tuto aggredi, q\iia fcit vereri, Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(24) Affectibus non agitur, voluptatesque regit, Paenas non ex libidine, fed ex amore Legis infligit. Panem non fulmina offert, Aliorum malis indolet. Induftria, Patientia, Conflantia, Temperantia, mo’deflia, frugalitate, taciturnitate, ardua fuperat, impedita expedit. Curatque unum neceffarium M A J E S T A T E M p r i n c i p i s S A L U T E M - P O P U L I:. i n. T antum.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára, Székelyudvarhely.

(25)