HVNGARIA TRANS - DANUBIANA
6. Oppida eo frequentiora reperias, quo commodio
rem colendi fitum nafta eft regio. Sunt vero:
j. Mofonium , Hungaris Mofon , Germanis äBifeU butj}, celebris antehac vrbecula, nunc oppidum eft, inclutum hodieque. Coloni frugibus maxi-mum quaeftum faciunt.
2. Gnloßttm , Hungaris Gálos, Germanis <3M£, fre-quens oppidum , in mediam fere prouinciam fub-duftum.
3, Fél-Torony, Germanis £aí6í£&urn, amoeniffimu«
ille, auguftiffiini CAROLI VI. Cae&ris, feceflu», qui fplendidnm ei palatium inaedificauit. Habet
& equariam infignem, cum csmpis filuiique , ve-nationi commodiflimis.
D 4.
KFYTTF-4. KSptsénum, Hungaris Kőpttény, Germanis ávttfíí^
obiacet Pifonio, ingens" oppidum, caftello, quod Princeps ESZTERHÁZY, non ita pridem inftau-rauerat, hortoque phafianorum nuper admodum condito, infigne.
5. Orofzvárum, Hungaris Orofívár, Germanis (Ea<
rclburg, propius a litore abeft "Danubii, duobusl Pifonio milliaribus reduihim. In haerediis ComiT tum ZYCHY cenfetur. Vnde ii, & de Orofzväq dici confueuerunt. Eleganti commodaeque ha j bitationis caftello, heri bonitate fuperbit.
6. Rajka, Germanis SKacfenbOtff, inter multosNo-l bilium diftra&a pofleifio , in orientem vergit ae-j ftiuum.
7. Szent Miklós, Germanis ©f. SßiCbfo, vicus quidem!
eft ; fed, nec fitus amoenitate, nec frequentia M vlli Comitatus oppido iecundus. Editiorem lo-I cum caftellum occupat, Comitis CAROLI ZI-1 CHY fumtibus eleganter exftruftum.
7. Reges ante hac ipfi, aut familiares eorum, fupreini Comites dicebantur. Nunc munus illuftre, Comes!
FRANCISCUS ESZTERHÁZY Iunior, fumma cum bonitatis laude, adminiftrat.
§. iL
COMITATUS S0PR0NIENS1S, Hungaris Sopronjf Vármegye , Germanis bte (Jbenbutger @efpanfd>aft, a libera Regiaque ciuitate Sopronienfi, nomen in-deptus.
1. Ab ortu brumali, init ad Moibnienfium fines, inteq Auftriae limites, ripamque Peifonis, extenfus. Hin ille finibus,feptemtrionalt parte,ad occidentem vique, procurrit; vbi demum, Comitatum Caftriferrei , ac-cedit propius. Quo itinere emenio, in Infulam Rá-baköz, Germanis btí SKabaU, vfque ad Iaurienfes, defleftit , lacum Peifonem, forma femicirculari, con-tingens. Longimdinem , quam tantis his flexibuM cmetitur regio, 10. milliarium circiter; latitudinemM duorum, trium, alibi quatuor, efficere miliiaria» .
accfi* r
MEMBR. II. DE HUNGARIA TRANS DANUBIANA. 5 1
accepimus. Vaitam hic planitiem conipicias, hinc folum atque illinc, coUibus eminentibus interftin-Sta m.
2. Colitur, Comitatus pars altera, atque fuperior, • Germanis ; ab Hungaris inferior, atque RabakSz, qui, vino & frumento, maxime impendunt operas.
3. Ceterum, tanta ibli foecunditate gaudet: vt, nec frumenti nec vini nobilioris copiam , maiorem vfpiam defideraueris. Lacus Peiß prouinciae ac-cedit, quem Hungari Fertő, Germani SieufTbfct ©ee, adpellant. Interfita quidem aliqua eius pars, &
Moibnienfium agro eft; maxima tarnen, quodicimus, Sempronienfi huic inhaeret.
4. In PROCESSUS & DOMINIA, communiffime di-ipefcitur regio.
1. Proceífus numerát quatuor.
(a) Superior, extra Rábám, regione profertur fii.
periore.
(b) Inferior, extra Rábám , ad amnem Réptze exit.
(c) Interamnenßs fuperior , occupat infulae Rábakőz partem fuperiorem.
(d) Interamnenßs inferior , prorogatur per inferio«
rem infulae oram.
2. Dominia duplicis funt nominis.
(a) Principis Efzterbázy. In his numerantur: I.
Dominium Kis-Martonenfe , feu, Eifenßadienfe. 2.
SarukS, feu, Hornßeinienfe. 3. Frakno , fiue, Forchenßeinenfe: 4. Länßr , feu, Landfeeufe.
Kóboldenfe. 6. Leukenfe. 7. Kapuvárienfe.
(b) Variorum: 1. Dominium Epifcopatus Iaurienßr, 2. Praepoßti Cfornenßs. 3. Praefulis Cellenßs.
4. Ar cis Kerefzt-Ur. 5. KSßtfzSgienfe. 6. Szé-plakienfe. 7. Bona Comitum Nobilium. g. Bo-na L. Regiaeque Civitatis Sopronienßs.
5- Tribus infidetur liberis Regiisque vrbibus. Harum princeps eft :
I. Sempronium, Hungaris Soprony , Germani« Ot*
benbur<J, Quod riomen, inde abOttocari tempo.
D 2 r*
§ 1 1 3
H P
III
$ 2 PARS II. SPECIALIS DE GEOGRAPHIA HÜNGARJAE.
ribus, qui vrbem ampliffimam euaftauerat, repei tendum eft. Elegáns hucdum eft, & bene culta •]
exigua tamen, nin iüburbia, quandam ei, tnagnw tudine, celebritatem adderent. Inclaruit aliquot Regum coronationibus, comitiisque. Ciues ple-, rique Germani íünt, vinum,inter nobiliffima Hun-j gariae inerito referendum, colentes. Atque hic, omnino, maximus ciuium quaeftus eft. Silefii quippe, magnam vini copiam, quotannis hinc eue-hunt. De vinoSeinpronieiifi,vid. Prodromus MAT«
THIAE BELII.
2- Ruflimim , Hungaris & Germanis Rufzt , ad lacum Peiibnem, duobus Sempronio milliaribus, in ie-ptemtrionem recedit. Parua quidem vrbecula;
at comta tamen fatis. Incolas humanitatis pror-füs filios dixeris. Ita peregrinos fibi deuinciunt.
Diligentes non minus, quam rei domefticae cum cura gerendae, iblerter intenti. Vina eorum, pari cum Sempronieniibus vice, iübuehuntur Si-leiiae. Vlterius eft,
3. Kis Marton , Germanis (Sifcnffobf» Ét haec qui-dem , commodum, ad Laitham amnem, pofirum nafta eft; tenuior tamen prioribus. Arce in-fignitur , quam Princeps PAULUS ESZTER-HÁZY, Regni Hungáriáé olim Palatinus, fumti-bus regiis, regiaque magnificentia, exftruxit or-nauitque.
6t Arces tenet plures, quam vt adnotare eas, vel ob multitudinem, vel ob interitum etiam, habeamuc neceíTum.
1. Frakno, Germanis gottfcinjtdn, eo potiflimum nomine infignis; quod in titulis gerant, Princi-pes & Comites Efzterházy. Excedit ea altius, bene iätis munita, quapropter &Principis memo«
rati aerarium eft. Hinc iecedunt:
3. Sz&rukS , Germanis JpOtnfteill. 3. Landfee, Hun«
garis Lanfér. 4. Lokenbach. 5. Kobold, Germ. <
WtyftWfF* 6, Kerefutur , Germanis Äreufc.
7.ÄK
t
MEMBR, II. DE HUNGARIA TRANS DANUBIANA. 5 3
Kapuvár, in Iníülam Rábakőz reiefta. 8- Leu-, £ofcnf)aufen. Pleraeque harum exiles funtLeu-,
& vel inunitae aliquantum, vel ibli tantum habi-tätioni adparatae.
7. Eiegantiorum oppidorum nulla hoc Comitatu ino-pia eft. Tota enim regio, quam late patet, copio-fiffime coiitur. Praecipua haec fere íünt:
I. Széles kut, Germanis S5rditfyenbeuiu 2. Fekete Város, Germanis 35utb<t($. Ambo haec, ad par-tém lacusPeiíbnis feptemtrionalem reiefta, murit incluiä funt. Generoíüm vinum ferunt colles vtrorumque; haud tamen, vel Sempronienii, vel Rufteníi, comparandum. Ditioni Eizterhazianae fubiünt. •
3. Rákos, Germanis quodidem ac5?rcb<
fenbarf) fignificat , perpetua Epiicoporum Jauri-neniium pofleflio eft , qui, amplum ei caftellum inaedificarunt, in occidentali Peiibnis litore. Ex»
cellit vino, aeque nobili inclutum.
4. Kerefzt-Ur , Germanis (Etéujj.
5. Nyék, Germanis SRccfcitmatdP, 6. Cfepregh, tenuioris íortis íünt.
8- Supremi Comitis dignitate, Princeps S. R. I. PAU-LUS ANTONIUS ESZTERHÁZY potitur ; id-que , vt volunt quamplurimi Comitatus, iure hae-ditario.
§, III.
COMITATUS CASTRIFERREI , Hungaris Vas Vár-megye, Germanis bie (Egfenburgec <§efpanfc£aft , a munita arce Vasvár, quae intercidit, fic denomina-tur. Et is quidem,
1. Commodo poiitu reiedit, agris cum fruftu colen-dis, apprime idoneo. Ad Sempronieniis Prouinciae fines, capit initia; vnde demum, longo itinere , ad Stiriam vique pertinet. Id certum left, vnum e maximis Hungáriáé Comitatibus eile, eumque cam-pis & coliibus oblitum.
D 3 2.
Co-4 Co-4 P-A*S II. SPECIALIS DE GEOGRAPHIA HUNGÁRIÁÉ,
í . Colitur, ab Hungaris, Slauis, Croatis, plurimum vero a Germanis, qui regionis felicitatem, induftriri diligentiaque fua, reddunt ainpliorem.
3. Fertilitatis tantae agros continet; vt feliciífimam in-j colarum conditionem dixeriin non immerito. Fru.]
mentum fruftuíque, generis omnis, ita proueniuntl Vt nuípiam copiofius. Vino in primis celebrandüsl venit, eo potiífimum, quod in monte Somlyó colií tur. In quercetis, magnam porcorum gregum coJ piam, faginant incolae; quin volatilia etiam edu-1 cant quam plurima,quae Viennenfibus fubminiftra-re confueuerunt.
'4- PROCESSUS quatuor numerát prouincia, quorum haec íúnt nomina:
(a) Snpertor Gírmanicus, fiue Ginzienfis.
<b) Montanus, ad fluuium Mura.
fó Sárvárién fis, ad fluuium Rába.
(d) Submonttmus, íeu Kemenyes alá.
Vrbes, hac in prouincia, ampliflimae, duae funt:
KSfzSginum, Hungaris KSfzSg, Germanis @ing, li-i bera regiaque ciuitas, quae, Turcarum Sultano Solimanno,cum ea anno 1531. oppugnaretur,pro-pugnante acerrimo viro Iureftihio, tam fortiter
»eítxtit : vt, fummam fibi, apud omnes, laudem fortitudinis conciliauerit. Exigua quidem eft, nec íplendida adeo aedifieiis; celebris tamen vint prouentu, & fruftuum in primis, qui peculiaresi hic copiofe proueniunt. Proinde ea, Regi p o - ^ morum perficorum, ficuti Pifonium ceraforumj Sempronium vuarum, primitias fubminiftrat.l Ciues Germani fiint, intermixtis tamen etiatnj
Hungarorum plerisque.
a. Sabaria, Hungaris Szombathely, Germanis ©teilt I am Sfngec, Romanorum vetus colonia fiiit, cuius • rudera vifuntur hodieque. Vrbs alioquin eft co- fl piofa, non tamen regia, fertüi potiífimum & am plo agro donata.
6.
Mon-6. Montanas arces quam plurimas numerát, quae valí-dis olim praefidiis fuere inftructae. Sunt:
j. Kimet Újvár, Germanis ©Űfftltgen, germanorum opus eft pluribus iam oblidionibus fuperftes. Nunc Battyaniorum familia poífidet.
2. Váfvár, Germanis Stfeitbutc), locus antea muni-tus, ä quo tota prouincia denominata fűit; nunc in dies ruere incipit. Habebat & Canonicorum, Capitulum, amifla tamen Caniía, Sabariam trans-la tum.
3. KSrmSnd propius abeft a priori, ad alterum ta-men fluuii Rábae, qui mediam Regionom perluit, marginem reiefta.
4. Arx rubra, Germanis StRotí»en Spurit, Hungaris VSrSs Vár. Potiuntur arce, Comites ErdSdii.
5. Monyorókerék, a qua, fiium Comites Erdádii ti-tulum de Monyorokerék, tulerunt.
6. Salonica, Germanis ©leinif, Hungaris Szálonok, praerupto monti iníedit, eftque adj tus difficilis.
Enimuero, commeatus afinorum minifterio , inferendus eft; ita anguftas habet femitas.
7. Dobrá, eiusdem fitus cum priori, Slauorum ope-re folerter aedificatum ; quod & ipfiim nomen indigitat.
8. Tanúm S. Gotthardt , locus eft, quem vi&oria de Turcis anno 1664. parta,celebrem fecit. Hungari Szent Grőtb vocant oppidum.
7. Oppidorum haec funt nomina:
1. Sárvár, quod luteam arcem fignificat, ab Hunga-ris colitur. Sunt, qui Boiorum temporibus ádferi-bant oppidum,quod ex Sabariae vrbis celeberrimae ruderibus exftru&um fiierit; quod tamen ipfe op-pidi denominatio haud admittit.
2. Rohotiz, in Occidentem a priori recedit, loco edi-tíore pofitum. Habitatur a varia , Hungarorum Germanorum & Croatarum , plebe.
,«. Saloncz, arci quam deícripfimus, adíedit, muro iuciuclum. Inquilinos habet Germanus, veteri
D 4 illa
5 « PARS II. SPECIAL« DE GEOGRAPHIA HUNGÁRIÁÉ
illa Boiorum lingua loquentes. Templum i„
luburbus amplum eis eft
4'űn n í í ^ ^N é r n e t J 8 U j u a'r Í e n f i a r c I Wofern eft oppidum & agro & pecore multo. Celebris aJ
teha^füit hoc loco Abbatia; quae tamen dudum!
iam translata aliorfum eft.
8' r nPceT ÍS^Uu P"Pe t a"° Comes eft, LUDOVI-GUS e Comitibus de BATTYÁN, Regni PalatinusJ COMITATUS SZALADIENSIS, Hungaris Stola Vár]
s - f f Ä @ e f p f t n f ^ H
1. Amoeno is eft pofitu, a/ßalatonem lacum, monta-ne quidem; altera tarmonta-nen parte planiiW, filuisj S Ö " Viginti propemoduin mi J Lana longitudims emetitur, latitudinis vix quatuor -1 quippe, ab occafu Stiriae partim, partim sfauomae' I accedens , inde demum Jeptemtrionali latere a C0 I
" S ? f t r I f e r r d Veiprimienfi in o^te 1
2. Hungari colunt potiflimum ; quibus tamen &Sla-3. Fertilis quoque ora eft, nec vini cultu aliorum
frumenti aut fruftuum generum copk p o f t ™ Lorarn, primis Balatonis lacus, freqPuen'ti vitecon fita, confpicias. Pecuaria pifeatoriaque re, prorfts excelht Comitatus. Ceterum, obnoxius eü multö rumfluuiorum exundationi, quorum hi f«mtpr£|
1. Drauus, de quo fupra parte generali diximus.
a. Azala, qui ab occidente in orientem fertur eo notandus potiflimum; quod Balatonem lacum, de quo fupra commemorauimus, efficiat.
3. Mir», vetenbus Sabaria, longis ambagibushic 1 diuagatur, penmfulam Murakőz molitur Amce- i na ea regio eft, Zrinianae olim, nunc Althania-nae ditionis.
4. Quin«
MEMBR. II. DE HUNGARIA TRANS DANUBIANA. 5 7
Quinque PROCESS1BUS abfoluitur prouincia. Sunt vero:
(a) Maior, Sedis Kapornak , a riuo Valitzka ineipit, longius ad Muram fluuium protenfus.
(b) Minor , Sedis Kapornak , eodem quo prior tra&u ineipit, ad Salam amnem vique diuagatus.
(c) Sedis Szántó , qui a Szala ad Lefentfum vique procedit.
(d) Sedis Tapoltjh , in prioris finibus fiimit initia;
inde demum, ad pofleflionem Alfó-Eőrs, vltimam nempe Comitatus, excurrens.
(e) Dominii Infulae MurakSz , quod non ita pridem ieparatum eft. Antea enim, fub maioris Sede Ka-pornak Proceflu, continebatur idem hoc domi-nium.
f. Munimenta tria potiflimum Comitatum tuentur.
I. Szala , eeleberrimum olim Romanorum propu-gnaculum, nunc tenue admodum vifitur ; infignis tamen hodieque Abbatia eft ciuibus Hungaris.
a. Canifa , nobile munieipium eft, quod tamen, iuflii Leopoldi, anno 17OZÍ0I0 aequatum fuit. Con-lidet paluftri loco, ftagnante fluuio cognomine Caniiä, qui digreflus inde, in Murain exit. Cin-cla igitur vndiquaque, & paludibus conipicitur,
& arundine : vt difficile fit , eius oppugnationem inire. Non areícunt lacus, nec fluuius deriuari aliorfum poteft. Nunc, adeo oblitterata propu-gnacula funt omnia : vt, ne minima quidem, . munitorum operum , adpareant veftigia. Nam,
fäepius atque iterum, obfidebatur a Turcis, immo
& intereepta fuit.
3. Cfaka- Tornya , Germanis Slfdjacfoium , quae no-men a vetere illa Ciäkiorum gente aeeepit .qua-tuor a priori ftadiis diieedit, paludibus aeque cinfta vndiquaque. Alioquin, vino celebratur, quod, ob nimiam dulcedinem, Tokaienfi Ipeciei aduumerant.
D 5 6.
Ar-5 8 PARS II. SPECIALIS DE GEOGRAPHIA HUNGÁRIÁÉ. 1