exili oppido, fic nuncupatur..
I. Et is quidem arnoeno pofito refedit. Mox enim colhculis, mox laetis nemoribus, in planitiem dif-funditur, manantibus hinc illincue riuulis, qui re-gionem vbertim irrigant. Qua in orientem pro-ficit , Danubii alueo; qua in occidentem , Vefpri-nüenfi, Albeníi, nec non Sümeghienfi Comitatu,
S j»
df-1 df-1 I
III
I Ireieftum eil, definitur. Quod in meridiem
ranyenlium finibus cohibetur.
3. Habitatores, Hungari funt, Rafciani & Slaui , multi!
etiam annis fuperioribus Germani , ex Palatinatuj Sueuia & Franconia, immigrauere, rufticationi flu.*
dioiiilime vniuerfim operantes.
3. Alioquin, Columfrumenti ferax eft , licet aliquibus in locis fterili gaudeat arena. Vinum profecto Hö-fa iliflimum gignit. Exafperatur vero aliquantumi montibus a meridie regio, vt funt : SimontornyenßA
Bor játbegye, Köles dienfis & Szekfzardienfis. Singuli]
horum, quod vite conliti plerique lint, & ornanfi prouinciam, & reddunt percommodam.
4. Tres continet PROCESSUS; quorum.haec eft d J nominatio:
(a) Suftrior , ieu FSldvárienfis , eam regiunculaei partem includit, quae, inter Sárviz atque Danu-bium , intereft; planus partem, partem glabrij collibus, tuberofus.
(b) Medius , feu Simontornenßs , circumfunditurj oppido Simontornya, tenetque mediam Coroita«!
tus partem,&,cum montano fitu infignem, tum!
irriguum quoque riuis compluribus.
(c) Infimus, feu Viltsigeenfis , ea regione defcribd tur, quae eft Kapos & Sárvíz amnibus inclufa. J 5. Arces pauciores hac regione videas, praeter
nobi -j
liores haice duas:
(«) Dombovár, editiori loco haec confedit, eftqu«
in Sümegienfium finibus. Nunc, quod non eft , qui reftauraret molem, fuis fe ruderibus fepelitJ
Oppidum adiacens, frequens ecquidem, ät exiJ guum tamen eft.
(b) Simontornya , arx olim munita, ad confluenremJ Sárvíz, Sijo , & Kapos, amnium, excitata. Infra arcem oppidum eft , cui Comitatus domum, col lebrandaruin Congregationum gratis, inaedifi?aJ
«it.
6. Oppida regionis, praeter duo illa, arcibus adpofita, haec fere dixerim:
(a) Tolna, ob loci opportunitatem, laudis eximiae eft, Attilae, in primis, de Romanis vi&oria infig-niter nobüitatum. Danubii ripam occupat, m-uis paflim caedm-uis obuium, agrisque fertilibus in-figne. LUDOUICUS Rex, amoenitate oppidi deleftatus, Comitia huc, anno 1518. indixit.
Nunc Comites a WALLIS poflident.
(b) Paks, itidem ripae Danubii, duobus íüpraTol-nám milliaribus, adpofitum, multarum opportu-nitatum eft oppidum; quippe, őífrugum ferax
& vini. Adnumeratur haerediis FRANCISCI DARÓCZY, Inclyti Comitatus Tolnenfis quon-dam Vice
Comitis-(c) Földvár, duobus a Paks milliaribus, in margine Danubii récedit; quamuis copiofius multo priori.
Antaceorum in primis captura notum. Paret Abbati S. Helenae de Földvár.
(d) Szikfzárd, Saruifio fhimine, propius accedit non infrequens oppidum. Collino id partim, partim piano fitu eft. Incolae Hungari, magnutn vino, quod celeberrimum eft, rubellum item, peculiari quodam colendae vitis modo, educatum, quaeftum faciunt.
(e) Báta, & (f) Bátafzeg viliora funt, illud quidem 'ad Saruizium; ad Baranyenfium limites iftud,
vl-tra Danubium, adpofitum.
(g) Ozora , pi) Tamafi, & (i) Pinczehely tenuioris aeque fortis. Prius opportuno loco, ad Sijo ri-uuli marginem; alterum ad ramum Kapos, am-bo Efzterhazianae ditionis , adfederunt; vlti-mum, ad eiusdem ripam, mediocre, occupat.
7, Comes fupremus, isque perpetuus , eft,Epifcopus Quinqueecclefienfis. Utramque dignitatem, GEOR-GÍUS KLIMO, hodie tenet.
7 0 PARS II. SPECIALIS DE GEOGRAPHIA
HUNGÁRIÁI.-§. X.
COMITATUS SIMEGHIENSIS , Hungaris SomogJ Vármegye, Germanis
Wt ©c^tmecjct @efpanfd)aft ,
a vetere illo Simigio, Hungaris Somogy - vár, fic nuncupatus.
X. Pofitio Comitatui eo eft iucundior, quo frequen-|
tiora nemora , filuae & campi editi, conipiciuntur.
Circumfedetur autem, a feptentrione lacu Balatoné, a meridie Drauo; prouincia Szaladienfi ab occidente i ab ortu denique, Veíprimienfi, Tolnenfi, nec nori Baranienfi, Comitatibus.
2. Hungari potifiimum coloni íünt, quibus tarnen!
Croatae etiam, & Slaui , acceftere. Germani , pro-fefto, poft pulfos admodum Turcas, huc dedu£li íünt. •
3. Coeli temperies, tota regione, ob fluuiorum limoiäs reliquias, quae prouinciam copioiäe iniederunt, in-falubris eft ; neque facile, nifi adiüetos tolerat, ex-,
cepta illa Balatonis regione, vbi iälubrior aura-efle!
ineipit. Solum, & frumenti, & vinf, & fruűuum.
reliquorum, ferax eft. Res pecuaria adeo proficit; vt colonis maximum quaeftum, vnde vita in trahant,;]
conficiat.
4. Trifariam & hunc diuiíére metatores. Sunt nam-que PROCESSUS III.
(a) Caponenßs, partem Comitatus maximam, decem fere milliarium longitudine, complexus. Pro-currit autem, pone Balatonem, ab Ormctndenfibus, lacunis, ad limitaneum amnem Sivo, demergitur-que in mediterranea, verfus Szigethum.
(b)' Szigetben/is, laxus & hic eft, omnemque eam regionem occupat, quae a finibus Tolnenfis &
Baranyenfis Comitatus, intra Kapofum & Dra*
uum amnes , in iölem occiduum protenditur.
Montoiö eft habitu, nomenque habet, a Szigeth«
communicatnm.
(c) Canifenfis r ex vicinia Caniiäe, quae eft apud Szaladieníes, vel r«£tius ab amneCaniiä, qui hac
de- ;
MEMBR. II. DE HUNCARIA TRANS DANUBIANA. 7 1
decurrit, id nominis trahens. Iniedit occidenta-lem Comitatus órain a Rinnia lacuftri amne, pone Drauum, vique ad Caniiäm procurrens. Siluo-fus & hic, aquoSiluo-fusque.
5. Arcibus valebat olim Comitatus; quae tamen, op-pida nunc íünt, pleraeque. Supereft:
(a) 'Kaposvár , ad Kapofum amnem inclutuae Ders-effiorum genti adferipta, fedet. Iam oppid»
quam arci limilior eft.
(b) Babotfa , Hungarici & nominis eft & operi*.
Infigne olim munimentum; quod tamen demo-litum iam aeeepimus. A'dnumeratur poíTeílioní Comitis a Rindsmaul.
6. Tenet propugnaculum etiam Comitatus nobilifli-mum Szigetb, vel, vt malunt alii, Szigetbinum, Ger-manis (Sfcettg * @tgett>. Almaíb ílumini adpoíitum eft , paludo'iä vndiquaque planitie. Hic ille, Ducis fortiflimi, NICOLAI ZRINII, & SOLYMANI Turcarum Imperatoris, tumulus eft. Conftat pW-pugnaculis quatuor, lunari forma, definitis. Cre-briores ea obfidiones pertulit; multum ergol,vt con«
iici facile poteft, a flore priftino, rémifit.
7. Oppida haec íünt memorabiliora:
(a) Simigium, tenue eft, & fi nomen, quod vniuer-fae regioni impertiuit, demieris, prorfus incele-bre.
(b) Kfippanum, Hungaris Koppan, cum aTurcisin-fideretur , aggere valliíque munitum, hodie nihil amplius, quam tenuia aggerum rudera, fuperat.
g. Ambulatoriam fupremi Comitis dignitatem, íüm-ma cum laude tenet, Comes CAROLUS de BAT-THYAN , perpetuus in Németh Újvár, Banus Croa-tiae.
§. XI.
COMITATUS BARANYENSIS , Hungaris Baranya Vármegye, Germanis bte -95acanjcr ©tfponfe^aft , cui oppidum deiblatum iam, cognomen communi-cauit:
E 4 *•
Clau-1. Clauditur a feptentrio'ne & Oriente, Damibio; Slau». • nia a meridie; ab occidente Simeghienfi prouincia, Pofitus coliinus hic , planiffimus alibi, contigit.
2. Colonos maxitnam partem Illyrios accepit, inter-mixtis, hic &illic, Hungaris quoque; quorum illifl plurimum mercatibus quaeftum fäciunt. Acceifijil hic, non ita pridem, Germanorum quaedam co.f lonia.
3. Fertilitate, nulli Regni prouinciae, iecundus eft Comitatus hic; quippe, (kfrugum feraciflimus , Sc vini, fi itonftantia aeftimaueris, vix pöftremi. SiltJM rum iätis habet, vbi pecora multa íüftentant incolae.f Ferae equidem rariores haudfunt; ied, quod cui-J libet permiffa venatio eft , non vbique obuiae.
4. Duobus PROCESSIßUS definitur r
(a) Quinqueeccleßenß, qui vrbem eam circumfedit J laxo iätis , & montano partim, partim deprciToj glabroque ambitu.
(b) Sikloßenß, cui arx Siklós, de qua inferius, no-men dedit. Diffvmditur eo Comitatus traftu ,1 qui, in Tolnenfium limitibus, fecundo Danubio,:
.vique ad confluehtem Drauum, decumt.
5. Buabus infidetur vrbibus. Sunt vero illae :
(a) Quinqueeccleßae, Hungaris Vits, Germanis %Utlft ficdjcn, vrbs, propterea fic adpellatur , quod toti«]
dem ei olim Ecclefiae inerant. Vrbs ipiä & opu->
lenta eft, & fitus iucundiifimi, iedem etiam prae-bens Epifcopo haud inamoenam. Duris ei, fub Turcarum imperio, luftandum fuit initiis, adeo;
vt, tota quafi deftru£ta, ad noftros rediret. Nunc tamen, reftaurata eft de nouo. Hungari olimJ vt vrbis copiam ieu frequentiam indigitarent, hoc vtebantur prouerbio. Németnek Bits, Magyar-nak Pits, i. e. Germanus Viennam, Béts enimj Viennam Hungaris fignificat , Huugarus QuiH-í quaeeccleßas habet. Vnde, de priftina eius celebri-tate & flere , poflis colligere.
MEMBR.III. DE HUNGARIA CIS TIBISCANA. 7 3
(b) Pits-Váradya diues Praepofitura, quamuis rrb«
priori, & minor & incultior.
6. Arx Siklós, fi quae funt aliae, potiffimum mém«'-' randa veni't. Munita fatis eft, captiuitate Caeiäris
& Regis SIGISMUNDI ab Hungaris fafta, infignis.
Praerupto monti impofita, multum iam, a decor«
priftirio, remifit.
7. Oppida funt nobiliora:
(a) Dárda, frequens oppidum incolis Hungaris, pecuariae rei, maximam partem, intentis.
(b) Mohács, non longe a Danubii ripa abeft, locus vbi anno 1526. LUDOUICUS II. Rex Hungá-riáé, a Turcis interemtus fuit, vel, vt malunt
alii, luto immerfus periit. Nobilitauit locum aeque viöoria a Turcis ,anno 1687. hic locirepor-tata.
%. Supremi Comitis dignitas, iure perpetuo, Infula«
Quinqueecclefienß concefla eft. Gaudet ea, hodie, GEORGIUS KLIMO, Epifcopus.
Haec de Hungaria Trans Danubiana.
M E M B R U M III.