67 irrisu propugnantium amittere cogebantur. Sed

Mecli-caeus militaris ingenii vir aliquid majoris doli subesse ratus, quod fossas foraminaque in speciem adque fal.

lendum facta suspicaretur, intrinsecus fossam ex arce ad ima fundamenta perducit, moxque dolum patefecit NamqueTurcae cuniculumsubtusexcavarant,ut pulvere sulpbureo imposito, acsuffocato, velut saevissimo terrae motu, arcem propugnatoresque repentina atque improvi-sa peste simul in omnes partes disjectos miserandum in modumconficerent. Hanc perniciem praesentem Mecb-caeus singulari quadam Providentia a vertit, cum enim cu-niculnmprius detexisset, et mox de repente aperiri jus-sisset, Grregorius Bornemisza tormeutum in ventrem primarii barbari,operispraefecti,qui ex insigni turbanto conspicuus erat, displosit. Ceteri statim praecipites dif-fusere. Sed magis acmagis tot damnis adfecti incen-debantur ira atque irritabantur. Ideo diem atque noctem pariter infestam reddendo assultare, oppug-nare, globos et circulos ignitos, secta ligna desuper, et omnia missilium genera cumulatim in arcem inji-cere. Quae cuncta nostri iisdem artibus, et louge va-lidius ita repellebant, ut terga vertere barbari co-gerentur, moxque per illa foramina emissis Paulo Zirmay et Andrea Balogli, plerosque bostium uno saltem suorum amisso caeciderint. Post quae nuncio et litteris ab liostibus missis ut antea egere, cumque plurimas sagittas immitterent, omnes conbussere. Ne autem voces intelligerentur, quod supra liungaricam, graecam, germanicam, omnibus fere lingvis promis-sa aut minas acclamarent, displosionibus tormento-rum, tubaruui; ac tympanorumsono eludebant; postremo cum nullam vocem audirent, neque tarn surdos, neque mutos esse oppugnatio satis docuit, multis cum probris

5*

68

ac conviciis vociferabantur. Interim Lucas Nagy decu-rio quatuor et viginti cum peditibus, ante obsidium ad incur sandum profectus et exclusus, etiamsi periculosis-simum et incredibile esset tot hostium stationes evade-re, memor tarnen saeramenti, pulclierrimae aut virtu-tis aut morvirtu-tis laudem amplexus est, et fortuna aft'uit.

Nam cum Nicolao Vas audaci juvene, qui ad explo-randum principis auxilium emissus fuerat, cum idein

antea quoque socio Emerico Varsany feliciter perten-tasset, Agriam revertit, quae jam omnis usque adeo nudata moenibus erat, aut facile vei equis quavis in parte conscenderes; sed non nocte, non die unquam cessabant ab opere, ut novas fossas ac vallum refice-rent. Duodecim dies bis certaminibus laboribus atque periculis absumti, et iterum statim duobus diebus, duae oppugnationes supperadditae, universorum

exer-cituum sunimo nisu, ut nulla unquam temporis parte quies laborum periculorumque esset, hostium multitu-dine, caesorum numero, duciim militumque vir tute, utrisque in partibus admirandae. Neque enim christia-norum principum bella liuic fatali quodam modo hosti, aut vi, aut hominum multitudine, tormentorum, appara-tuumque , aut saevitia comparanda sunt. Igitur cum hinc spes iraque, hinc desperatio animos irrita-ret, oppugnatio atrocior , quam ante secuta est.

Cum enim noctu adhuc quisque in proximum sibi Val-ium fossasque descendissent, tum orta luce ingentia muros subibant agmina, ipsamque arcem Corona cir-cumdedere; mox clamor, dissonae voces, tot variarum gentium praelium magna utrinque caede exortum est.

Cumque omnia Mártis flagrarent saevitia, armis, cla-more, strepitu, succedentium tumultu, intra et extra, incredibile dictu, terribilis, et iis etiam, qu aspicerent,

69 formidabilis esset pugna, longe omnium maxima vis ad quatuor partes incubuit.

Ad antiquae portae propugnaculum, quod Mech-caeus defendebat, octo et viginti vexilla, íugens exer-citus simul unoque tempore constitit, nec pauciora ad alia, cum insuper lassi ac convulnerati subinde recenti-bus nouisque cohortirecenti-bus aut agminirecenti-bus juvarentur.

Mechcaeus tarnen admiranda animi et corporis virtute, cum omnia ducis et militis munia pugnando, hortando, laudando, et commilitones vocando, segnes increpando, saucios subducendo, et interim subsidia ad omnes par-tes legendo, perfectissime complesset, nonsustinuit so-lum Turcam liostem, sed repulit. Ad terrenum pro-pugnaculum Johannes Sucan et Johannes Pribeg, pri-mum quidem hostem valide excepere, sed tarnen la-borantibus Gaspare Peteö in suppetias misso pares erant animis viribusque. Cum vero ad propugnaculum, in quo carcer erat, vexillum tormentis hostilibus deiectum esset, ab stationibus subsidiariis aliud afferri iussit Dobo, acStephano Nagy tradidit, eodemque ictu glandis protinus collapso, atque mortuo, non passus est Dobo vexillum collabi, sed nutansadhuc corripuit, gre-garioque cuidam verum strenuo militi dedit; et paullo post aliud quoque ab hostibus captum est. Gregorius autem Bornemisza, Zoltay, ac Figedy ad Bolicianurn band minus impigre atque strenuerem gerebant. Sed Turcis inermibus aut clypeo et gravi ense succinctis, nostri armati, lanceis oblongis, ac missilibus ignibus, tectis, circulis, et globis ignem vomentibus cum remo-tiores etiam ferirent, innumeri ex hostibus cadebant.

Adversus quae etiamsietillihastis equestribus sclope-tulos ferreis tilis ac circulis constrinxissent, quibus succensis ad pugnam tandem redibant, parum tarnen

70

profuere, quippe nostri obstinatis animis atque invicta virtute, in qua una spes erat, ita restiterunt, ut

pro-pinquis jam tenebris, maxima suorum strage, et pluri-bus convulneratis vanietirritirecedere cogerentur.'Tan-tumque pavorem in futurum etiam fortissima defensio fecit, ut postera die cum Amhatus instandum

repeten-damque oppugnationem, ac labore vigilia, vulneribus prope confectos urgendos censeret, non aliter quam strictis machaeris ad oppugnationem suos compellere potuerint. Hinccumaprimo diluculo statim, ad tertiam ferme diei partém, agmina et cohortes vix coegisset atque ordinavisset, magno edito clamore Alla Alla vo-ciferantes subeunt, nostri contra Deum Jesum concla-mandopleni fiduciae ac constantiae adoraverunt. Cum-quead carceris propugnaculum egregie pugnaret Dobo, armiger eius fulgentibus armis notabilis, pila tranfos-sus, occubuit, ipse Dobo duo accepit vulnera. Sed ni-hilominus obsistenclo ac propugnando Turcae ali-quantum remisere, cum terrenum majore vi oppugna-retur. Eo ergo Dobo cursum intendit, hortator ac pugnator simul aderat. Mulieres quoque militum offi-cia sibi sumserant, cum saxa et molares certatim in subeuntes devolverent atque ingererent. Adventu tan-dem Gaspari PeteÖ exaequatum praelium, atrocissi-maque erat pugna, cum Aly bassa budensis ac Orz-lanbegus ceterique sauciati, cum ferocissimis Panno-niae militibus, praecipua Aly bassae ira in agrienses ea in parte veliementissime dasaevirent, Sed postremo benigniorc nobis fortuna etiam primarium et auratum Aly bassae vexillum nostri obtinuere, Yeli begus

no-bilis sanciaeus glande traiectus*), janiciari Besliae,

Istvánfi jegyzete ; Nonletbali vulncre, postea enim convaluit.

71