dia πάσης αγωνίης έχοντα 'der sich durch jede Kampfesart

hin-durcherstreckt' (pertinet), d. h. jede Kampfesart umfafst. Zu έχειν (per-tinere) vgl, I 180 11. 181 12. II 17 17 und IV 42 10. VII 122 3 (dii-.

χειν). Man unterschied αγώνες γυμ-νικοί, ιππικοί, μουσιχοί. Der αγών γυμνικός erstreckte sich auf die Teile des s. g. πέντα&λον, Sprung, Lauf, Diskos- und Speerwurf, Ring-kampf.

17. χλαίνας, wie die berühmten χλαϊναι Πελληνιχαί in dem

achaei-schen Dorfe Πελλήνη (Pind. Ol. IX 97. Nem. X 44. Strabon 386 u. a.).

— dέρματα: Häute als Kampfpreise auch bei Homer II. χ 159 ούχ Ιε-ρήιον ovdi βοείην 'ΑρνύσΟην, α τε ποασϊν άέίλλια γίγνεται άvdρώv.

19 f. Die Denkmäler zeigen Spiele

20 αγώνα γυμνικόν τιθέντες, εφασαν τον Περσέα εκ της

εωυτών πόλιος γεγονέναι' τον γαρ Ααναόν και τον Αυγκέα εόντας Χεμμίτας εκπλώσαι ες την Ελλάδα, από δε τούτων γενεηλογέοντες κατέβαινον ες τον Περ-σέα. άπικόμενον δε αυτόν ές Αίγυπτο ν κατ' αΐτίην την

25 και Έλληνες λέγουσι, οϊσοντα έκ Αιβύης την Γοργούς

κεφαλήν, εφασαν ελθείν και παρά αφέας και άναγνώ-ναι τους συγγενέας πάντας' εκμεμαθηκότα δέ μιν άπι-κέσθαι ες Αϊγυπτον το της Χέμμιος οΰνομα, πεπυσμέ-νον παρά της μητρός' αγώνα δέ οι γυμνικόν αυτού

κε-30 λεΰααντος επιτελέειν.

92 Ταύτα μεν πάντα οι κατύπερθε τών ελέων

οικέον-τες Αιγύπτιοι νομίζουσι' οι δε δή εν τοΐααι έλεσι κα-τοικημένοι τοίσι μεν αυτοισι νόμοισι χρέωνται τοίσι και οί άλλοι Αιγύπτιοι, και τά άλλα και γυναικϊ μιή έκαστος

aller Art, aber teils sind es

Unter-haltungsspiele des geselligen Ver-kehrs, teils Darstellungen umher-ziehender Jongleurs. Die festlichen dytüvis der Bellenen konnten in Aegypten nicht aufkommen, wo die den Kult verwaltenden Priesterkol-legien vom Volke streng gesondert waren.

20. ecpaaav, doch nicht wohl Ghemmiten selbst, deren Sprache B.

nicht verstand, sondern unteraegyp-tische Landsleute oder Fremden-führer (c. 154 9) denen B. diese wie viele andere märchenhafte Nach-richten verdankt.

21. Genealogie des Perseus:

Danaos — Aegyptos (Brüder) I I Bypermnestra Lynkens

Abas Akrisios I

I Danaé Perseus.

27 f. Die abweichende Wortstel-lung hebt die wichtigeren Begriffe

hervor: 'nach Aegypten gekommen aber sei er eben nur deshalb, weil er von Chemmis Kunde erhalten habe.'

E i g e n t ü m l i c h k e i t e n d e s U n t e r l a n d e s (c. 92—98).

9 2 . S. zu c. 77 1. Unter den e'Xia ist der sumpf- und seenreiche Kü-stenstrich vom mareo tischen bis zum serbonidischen See (c. 6) verstan-den, der in Gegensatz zu dem höher liegenden (xazvntQih zu>v tttwv, auch vgl. zä avu> z. e. c. 95 2), dem Ackerbau günstigen Lande {aniiQOfiivp Aiyvnzos c. 77 1) des Nilthaies und des oberen Deltas, nur von Birten und Fischern be-wohnt wurde, und, wegen seiner schwer zugänglichen Lage, in Zei-ten feindlichen Druckes den Auf-ständischen eine sichere Zuflucht bot (c. 137. 140. 151 f.).

3. (U£v, entspr. 5 azäg.

4 f. Das formelhafte x«i za «AAa (sc. xgiuivzai) xai leitet den einen hervorgehobenen Fall ein; aber statt des zu erwartenden Particip (awoi-xeaiv) folgt ein selbständiges Verb (ovvoixiii, wie I 193 zovs avxitav

— Β — .97

αυτών συνοικέει κατά περ Έλληνες, άτάρ προς ευτε- 5 λείην τών αιτίων τάδε αφ ι άλλα έξεύρηται. επεάν πλή-ρης γένηται .ο ποταμός και τα πεδία πελαγίση, φύεται εν τφ ύδατι κρίνεα πολλά, τα Αιγύπτιοι καλέουσι λωτό ν. ταύτ' επεάν δρέψωσι, αυαίνουσι προς ήλιον και έπειτα το εκ μέσου του λωτού, τη μήκων ι έόν έμ- 10 φερές, πτίσαντες ποιεύνται εξ αυτού άρτους οπτούς πυρί. έστι δε και ή ρίζα τοΰ λωτού τούτου εδώδιμη και εγγλύσσει επιεικέως, έόν στρογγύλον, μέγαθος κατά μήλον, έστι δε και άλλα κρίνεα ρόδοισι έμφερέα, εν τφ ποταμφ γινόμενα και ταύτα, έξ ων ό καρπός εν άλλη 15

τρόπον θεραπεύουαι τά τε άλλα xai

φοινίχων — τον χαρπον π ε ρ ι δ έ -ουστ τήσι βαλανηφόροισι τών φοινίχων, II 127 5. V 62 18. 83 2.

S. zu I 85 5. — γνναιχί μιή: ab-weichend Diodor I 80 γαμούσι de παρ' Αίγνπτίοις οι μεν ιερείς μίαν, τών ό' άλλων οσας αν εχαστος προαιρήται. Die Denkmäler aber bestätigen die Angabe Herodots.

9. λωτόν: Theophr. hist.pl. VII 15 3 (λωτοί) είδη πολλά διαφέ-ροντα xai φύλλοις xai χαυλοΐς xai άνθεαι xai χαρποϊς. Als Haupt-arten unterschieden die Alten den b a u m a r t i g e n k y r e n a e i s c h e n oder l i b y s c h e n Lotos (c. 96 3. IV 177 3) von dem a e g y p t i s c h e n , der hier gemeint ist.

10. εκ μέσου τοΰ λωτοϋ, aus der Fruchtkapsel. Theophr. IV 8 τής δε χωδύας τό μέγεθος ήλίχον μήχω-νος τής μεγίστης — πλην πυχνό-τερος έν ταύταις ο χαρπός' έστι δε παρόμοιος τφ χέγχρφ.

11. Theophr. a. 0 . τάς Οε κω-δύας ταύτας οί Αιγύπτιοι αυν-θέντες εις το αυτό αήπουσιν · έπάν δε σαπή το κέλυφος έν τφ ποταμφ, χλύζοντες έξαιροϋαι τον χαρπόν, ξηράναντες δε χα'ι πτί-σαντες άρτους ποιοϋσι xai τούτφ χρώνται σιτίφ. ή δε ρίζα του

λω-τ ο ί χαλεϊλω-ται μεν χόρσιον, εσλω-τί δε στρογγύλη, το μέγεθος ήλίχον

μή-Herodot I. 2. 4. Aufl.

λον χυδώνιον.

13. έπιειχέως, probabililer, 'hat einen angenehmen süfslichen Ge-schmack'. An das appositive στρογ-γύλον, 'ein rundlicher Körper', ist έόν attrahiert (statt εοίσα, bezogen auf ρίζα). Vgl. unten 17 όμοιότα-τον u. I 203 6. III 105 6. 108 13.

IV 108 2.

14. Diese zweite Pflanze heifst sonst nach der Frucht (17) χύαμος , aíytÍ7irio?(Theophrast.IV8 7. Stra- ' bon 823. Diodor 134. Plin.XVIII 122.

Dioskorides IV 3.

Athen. 72), wahr-scheinlich die nym-phaea Nelumbo des Linné. Jetzt findet sie sich nicht mehr in Aegypten.

Die beistehende Ab-bildung ihrer Blü-ten und Frucht ist den Monumenten entnommen.

15 ff. xai ταύτα, et ipsa, wie die anderen χρίνεα (8). — άλλη, als dem Blumenkelche. Diese zweite χάλυξ ist also eine Fruchtkapsel.

Nach Theophr. a. 0 . ist der Stengel bis 4 Ellen hoch und von der Dicke eines Fingers; daran sitzt die Fruchtkapsel (das s. g. χιβώριον) gleich einer runden Wespenwabe;

in jeder Zelle steckt eine Bohne, bis ' 7

κών ίδέην ομοιότατον' εν τούτω τρωκτά όσον τε πν-ρήν έλαίης εγγίνεται συχνά, τρώγεται δε και απαλά ταύτα και ava, την δε βύβλον την επέτειον γινομένην

20 επεαν άνασπάσωσι εκ τών έλέων, τα μεν άνω αυτής

αποτάμνοντες ες άλλο τι τράπονσι, το δε κάτω λελειμ-μένον όσον τε επί πήχνν τρώγονσι \καϊ πωλέονσι]. οϊ δε αν και κάρτα βούλωνται χρηστή τη βύβλφ χράσθαι, εν κλιβάνφ διαφανέι πνίξαντες οντω τρώγονσι. οί δέ

25 τίνες αυτών ζώσι άπο τών Ιχθύων μούνον, τους

έπεάν λάβωσι και εξέλωσι την κοιλίην, αναίνονσι προς

93 ήλιον και έπειτα αύους εόντας σιτέονται. οί δε Ιχθνες

οί άγελαίοι εν μεν τοίσι ποταμοίσι ού μάλα γίνονται, τρεφόμενοι δε εν τήσι λίμνηαι τοιάδε ποιενσι. επεάν σφεας εαίη οίστρος κν'ισκεσθαι, άγεληδόν εκπλώονσι ες

30 an der Zahl. Die Blume zeigt

ein gefälliges Rosenrot. Jede Frucht-kapsel ist von grofsen hutartigen Blättern («σα τ et μεγέθη πίλω θετ-ταλιχή) umgeben, die an demselben Stengel sitzen. Diese Blätter scheint H. für die eigentlichen Pflanzen ge-nommen zu haben. Auch die Wur-zel (χολοχααία) ward gegessen. — Vor öaov τε vermißt man μεγα-θος. Vgl. III 100 4. IV 177 4.

19 ff. την έπέτειον γινομένην 'die jährig wachsende' d.i. die junge jährige Pflanze. Je älter sie ward, desto holziger und ungenießbarer ward sie in den unteren Teilen.

Der Autor erwähnt nur diese eine Ernteweise, weil er hier von der Byblos-staude als Nahrungsmittel handelt; ihren sonstigen mannig-fachen Gebrauch giebt er deshalb nur beiläufig an. Die Staude, bald βνβλος, bald, nach einem Teile, auch πάπυρος genannt, wird über 15 Fufs hoch; oben stehen dreieckige an 6 Fufs lange Stengel, die s. g. πά-πυροι. Die Wurzeln (der älteren Pflanzen) wurden zu Brenn- und Nutzholz verwendet, das Mark als

Speise, aus dem Bast, j e nach, der Beschaffenheit, Papier, Schuhe (c.

37 11), Matten, Taue (c. 34 3), Segel (c. 96 12), Kähne u. dgl. verfertigt (Theophr. a. 0.). — τ ρ άπονοι 'ver-wenden'. ές άλλο τι, zu den an-geführten Geräten.

22. Theophr. a. 0 . μασωνται γαρ άπαντες οι έν τ ή χ ιό ρ et τον πά-πυρον χαϊ ώμ'ον χαι εφθον xai όπτόν χαι τον μεν χνλον χατα-πίνονσι το δε μάσημα εχβάλλον-σιν. Die Worte xai πωλέουσι sind hier unpassend; sie standen wohl oben hinter ές άλλο τι τράπονσι oder sind nur aus einer Randerklä-rung dazu in den Text gekommen.

23. xai χάρτα 'ganz besonders' (I 71 6).

24. διαφανεί, sc. πνρί oder ix πυρός (IV 73 12. 75 3), διαπΰρφ.

26. έξέλωσι τήν χοιλίην: zu с.

86 16.

93- 2. ποταμοί sind die Nilarme, wie c. 94 4.

4. οίστρος poetisch für έπιθυ-μίη. — πλώειν schwimmen'. Eben-so nachher. S. zu I 212 7.

— Β — .99

θάλασσαν * ήγέονται δε οι έρσενες άπορραίνοντες τον θοροϋ, αϊ δε επόμενοι άναχάπτουσι και εξ αυτού κυΐ-σκονται. επεάν δε πλήρεες γένωνται εν τή θαλασσή, άναπλώονσι οπίσω ες ήθεα τα εωυτών έκαστοι, ήγέον-ται μέντοι γε ουκέτι οι αυτοί, άλλα των θηλέων γίνε-ται ή ήγεμονίη' ήγενμεναι δέ άγεληδόν ποιενσι οΐόν περ εποίευν οι έρσενες' των γαρ φών άπορραίνονσι κατ

3

ολίγους των κέγχρων, οι δέ έρσενες καταπίνονσι επόμενοι, είσί δέ οι κέγχροι ούτοι ίχθύες. εκ δέ των περιγινομένων και μη καταπινομένων κέγχρων οι τρε-φόμενοι ίχθΰες γίνονται, οϊ δ

3

αν αυτών άλώσι εκ-πλώοντες ες θάλασσαν, φαίνονται τετριμμένοι τα επ' αριστερά τών κεφαλέων, οϊ δ

3

αν οπίσω άναπλώοντες, τα επί δεξιά τετρίφαται. πάσχονσι δέ ταϋτα δια τάδε' εχόμενοι της γης επ

3

αριστερά καταπλώονσι ές θάλασ-σαν, και άναπλώοντες οπίσω της αυτής αντέχονται, εγχριμπτόμενοι και ψανοντες ώς μάλιστα, 'ίνα δη μη άμάρτοιεν της οδού δια τον ρόον. επεάν δέ πληθΰεσθαι άρχηται ο Νείλος, τά τε κοίλα της γης και τα τέλμα-τα τά παρά τον ποτέλμα-ταμον πρώτέλμα-τα άρχετέλμα-ται πίμπλασθαι

10

15

20

6. Arist. de gen. an. III 5 τακ-τών (die Begattung) ονχ ορώντες, τάς δ' ανακόψεις τον θοροϋ xai τών φών, xai ol αλιείς περί τής κυήσεως τών Ιχθύων τον ενήθη λέγονσι λόγον xai τεθ^υλημένον, όνηερ xai 'Ηρόδοτος ο μνθολό-γος, ώς χνιαχομένων τών Ιχθύων εχ τον άναχάπτειν τον θορόν, ον σννορώντες ότι τοντ' έατιν αδύ-νατον. ο γαρ πόρος ό δια τον στόματος ε'ιαιών εις τήν χοιλίαν φέρει, αλλ' ονχ ε'ις τάς υστέρας·

αι δ' ύστέραι φαίνονται πλήρεις ωών, α πόθεν είαήλθεν;

7 f. πλήρεες, gravidae. — ήθεα:

zu c. 142 16. _ _

11 f. τών φών, abhängig άπορραίνονσι, wie oben τονλ ρου. — τών ist von χατ' ofiiy abhängig, χέγχροι φών sind

'djiier-Birsekörnern. χέγχρων ist ein va-riierter Ausdruck für φών, von ihrer Aehnlichkeit mit flirsekörnern ent-lehnt. Einfacher wäre gewesen τών ωών άπορρ. χατ' ολίγα oder τών χέγχρων άπορρ. χατ' ολίγους.

19. επ' αριστερά, sc. τον πο-ταμού.

22. άμάρτοιεν: der Optativ nach einem Baupttempus, zumal bei ίνα keineswegs selten, bezeichnet die Absicht als eine vom handelnden Subjekt g e d a c h t e , und ist dann besonders an seiner Stelle, wenn es dem Sprechenden darauf an-kommt zwischen jenem, dem gram-matischen, und sich, als dem-rede

n-F^5 S 5 >^ubjekte, zu scheiden:';·. So Ίνα μή

άμάρτω'έΐήημ-lassen, ob die^jjiglj' geh ntfchJSAnsicht des Au " ' körner, Eier in der Gröfs'e von |§-^3|eck sQ Μ durch αμά

25 διηθέοντος τον ύδατος εκ τον ποταμού' και αντίκα τε

πλέα γίνεται ταύτα και παραχρήμα ιχθύων σμικρών πίμπλαται πάντα, κόθεν δέ οίκος αύτονς γίνεσθαι, εγώ μοι δοκέω κατανοέειν τούτο, τού προτέρου έτεος επεάν απολίπη ο Νείλος, οι Ιχθνες εντεκόντες φά ές την

30 ιλνν άμα τω εσχάτη) νδατι απαλλάσσονται· επεάν δέ

περιελθόντος τον χρόνου πάλιν' επέλθη το νδωρ, εκ των φών τούτων παραυτίκα γίνονται οι ιχθνες ούτοι.

94 Και περί μεν τους ιχθνας οντω εχει. αλείφατι δέ

χρέωνται Αιγυπτίων οι περί τά ελεα οίκέοντες από των αιλλικνπρίων τού καρπού, τό καλενσι μέν Αιγύπτιοι κίκι, ποιεύσι δέ ώδε. παρά τά χείλεα των τε ποταμών

5 και των λιμνέων απείρονσι τά σιλλικνπρια ταύτα, τά

εν "Ελλησι αύτόματα άγρια φύεται, ταύτα εν τη

Αί-wird dieser Zweck nur als ein von

den Fischen vorgestellter bezeich-net. Der Erzähler verhält sich dazu ironisch (dif, scilicet).

25 f. άιη&έειν intrans. 'durch-sickern . — αντίκα τε - xcei πα-ραχρήμα ..: die Sätze sind nicht, ihrem Inhalte gemafs, einander un-tergeordnet; eine Lebendigkeit des Vortrages, welche die unmittelbare Aufeinanderfolge der beiden Ereig-nisse anschaulich machen will, und ein wesentlicher Zug der λέξις εϊ-ρομένη (Einl. S. XLIV). Dabei in der Regel τε — xai, zuweilen außer-dem άμα beim ersten Gliede (1112 1.

IV 150 13. VIII 5 10), hier beson-ders lebhaft die parallelen αντίκα

— παραχρήμα. Bei H. noch I 61 19.

III 76 4. 108 20. IV 53 22. 135 2.

V 41 3. 51 13. 72 22. 86 19. 89 7.

10S 11. Vll 12 2. 23 17. 217 5.

VIII 83 3. IX 44 8. 57 12. S. zu VI 41 7.

29. απολίπη: zu c. 14 16.

9 4 · αλείφατι: als Salböl benutz-ten das dickflüssige Ricinusöl die ärmeren Snmpfbewohner, die übri-gen Aegyptier nur als ßrennöl

(Stra-bon 824). a _

2 f. οι περι τά ελεα οίχέοντες:

ebenso c. 95 5 ; oben c. 92 οι εν τοϊσι ελεα ι κατοικημένοι. S. zu V

16 1. — Verb, από τον χαρποΰ.

S. zu I 51 9.

4. χίχι: so nannten andere die Pflanze selbst.

6. ένΈλληαι: in Arkadien unter dem Namen αέσελι (Theophr. hist.

plant. IX 15 5), auch auf Kypros, wovon der Name αιλλιχνπρια (ent-standen aus αέαελι Κύπρια). Die Pflanze soll dem ricinus communis entsprechen. — Verb, αυτόματα φύεται, wie VIII 138 φύεται αυτό-ματα ρόάα, IV 53 άλε; — αυτόμα-τοι πήγνυνται άπλεαυτόμα-τοι. Dabei ist άγρια nicht überflüssig. Η. will sagen daCs eine wilde Species dieser Pflanze in Hellas wachse und zwar zufällig, ohne angebaut zu werden.

Fehlte αυτόματα, so könnte man auf Anbau dieser wilden Species schließen, fehlte άγρια, so könnte es scheinen d a ß die aegyptische Species sich auch dort vorfinde. Im Ggs. zu jenem folgt σπειρόμενα (vgl. IV 74 4), zu diesem die Be-schreibung der Frucht der aegyp-tischen (zahmen) Species. Vgl. auch Strabon 548 τοααΰτην d" όπιόραν έχό'ίάωαιν ή παρόρειος την

αν-— Β - Ι Ο Ι

γύπτφ σπειρομενα καρπον φέρει πολλόν μεν δυσώδεα δέ' τούτον επεάν συλλέξωνται, οι μεν κόψαντες άπι-πούσι, οι δε και φρΰξαντες άπέψουσι, καί το απορ-ρέον απ' αυτού συγκομίζονται, εστι δε πΐον και ουδέν

10

ήσσον τού ελαίου τφ λύχνφ προσηνές, οδμήν δε βαρέαν παρέχεται, προς δε τους κώνωπας άφθονους έόντας τά- 95 δε σφι εστι μεμηχανημένα. τους μεν τά άνω των έλέων οίκέοντας οι πύργοι ώφελέουσι, ες τους άναβαίνοντες κοιμώνται" οι γαρ κώνωπες υπό των ανέμων ουκ οίοί τε ε'ισί υψού πέτεσθαι. τοισι δε περί τά έλεα οίκέουσι 5 τάδε αντί των πύργων άλλα μεμηχάνηται. πάς άνήρ αυ-τών άμφίβληστρον εκτηται, τφ της μεν ήμέρης ιχθύς αγρεύει, την δε νύκτα τάδε αυτφ χράται' εν τη ava-παύεται κοίτη, περί ταύτην ϊστησι το άμφίβληστρον, και 'έπειτα ενδνς υπ' αυτό κατεύδει. οι δε κώνωπες

, 10

ην μεν εν ιματίφ ένειλιξάμενος εύδη ή αινδόνι, δια τούτων δάκνουσι, διά δε τού δικτύου ουδε πειρώνται αρχήν.

Τά δε δή πλοϊά σφι, τοισι φορτηγέονσι, εστί εκ 96 της άκάνθης ποιενμενα, της ή μορφή μέν εστι

ομοιο-τοφνή xai άγρίαν σταφυλής

τι xai άχνης χτλ.

9 5 · 2. τά άνω τών ιλέων nicht 'die oberen Sümpfe' sondern 'das Land oberhalb der Sümpfe', wie I 142 4. Vgl. V 9 16.

3. πύργοι, hochragende Gemä-cher, die entweder turmartig sich an die Häuser anschlössen oder auf den flachen Dächern standen.

7 f. τής μέν ήμέρης — την Si νύχτα, mit demselben Unterschiede wie III 117 τον μέν γάρ χειμώνα υει σφι δ θεδς . ., τού δέ θέρεος σπείροντες μιλίνην xai αήααμον χρηίσχονται τώ ΰδατι.

11. έν αινδονι, in einem Bett-tuch oder Laken (s. zu c. 86 25).

Das ιμάτιον war wollen (c. 81 3).

12. Mücken und Fliegen sollen nicht durch Netze oder netzartige Zeuge dringen, weil sie dieselben

für Spinngewebe ansehen. Auch die heutigen Aegyptier decken sich nachts mit einer Art von Netzen zu. — ουδέ - αρχήν, wie I 193 14.

D i e L a s t s c h i f f e (c. 96).

9 6 · 2. Es ist eine dunkle Aka-zie, mimosa nilotica, arab. sont, ge-meint, die noch heute zum Schiff-bau benutzt wird. Theophr. hist..

plant. IV 2 ή δέ άκανθα καλείται μέν διά τδ ακανθώδες δλον τδ δένδρον είναι πλην του στελέχους .. μεγέθει δέ μέγα · και γάρ δω-δεκάπηχυς έξ αυτής έ ρέψιμο ς νλη (Planken) τέμνεται, διττδν δέ τδ γένος αυτής · ή μέν γάρ έστι λευκή ή δέ μέλαινα, και ή μέν λευκή ασθενής τε και εύσηπτος · ή δέ μέλαινα ισχυρότερα τ ε xai άση-πτος, διδ xai έν ταϊς ναυπηγίαις χρώνται προς τά έγχοίλια αυτή.

τδ δένδρον δέ ουχ αγαν δρθοφυές

τάτη τψ Κυρηναίφ λωτοί, το δε δάχρυον γ.όμμι εστί.

εχ ταύτης ών της άχάνθης χοψάμενοι ξύλα όσον τε

•5 διπήχεα πλινθηδόν συντιθείσι ναυπηγεύμενοι τρόπον τοιόνδε. περί γόμφους ςευκνους χαί μακρούς περιείρουσι τα διπήχεα ξύλα' επεάν δε τψ τρόπο) τούτω ναυπηγή-σωνται, ζνγά επιπολής τείνουσι αυτών' νομεύσι δε ου-δέν χρέωνται. εσωθεν δέ τμς αρμονίας εν ών

επάκτω-10 σαν τη βνβλω. πηδάλιον δέ εν ποιεννται, χαί τούτο

δια της τρύπιος διαβύνεται. ίστψ δέ άχανθίνψ χρέων-ται, ίατίοιαι δέ βυβλίνοισι. ταύτα τα πλοία ανά μέν τον ποταμόν ου δύναται πλέειν, ήν μη λαμπρός

ανε-. ανε-. γίνεται 61 ix ταύτης χαί το

χόμμι · χαί ρέει χαί πληγείσης χαί αύτόματον άνευ σχάσεως . . πολυ 6ε τό 6έν6ρον εστί χαί 6ρνμός μέγας περί τον 9ηβαϊχόν νομόν.

Aus 'Harzbäumen' war auch der Kasten Noahs gebaut (1 Mos. 6 13).

3. Κυρηναίφ λωτφ: s. IV 177.

— δάχρυον, die tropfenförmig her-vorquillende Feuchtigkeit.

5 ff. ναυπηγεύμενοι ist zugesetzt, weil eben die Zusammenfügung der Bretter den Hauptteil dieses ganzen Schiffbaus ausmachte. Die Baris ("20) war offenbar nur ein F l o ß , ohne eigentlichen Kiel und Rippen (νο-μείς 8), vielleicht mit niedrigen Sei-tenwänden, ähnlich den s. g. Wit-tinen auf dem Pregel. Bei dem Mangel an langen geraden Baum-stämmen war man zu einer so mühe-vollen und künstlichen Art der Zu-sammensetzung genötigt. Man legte so viele kurze Bohlen aneinander, als die Grundfläche des Flosses er-forderte; auf diese eine zweite Lage, aber in anderer Ordnung, so dafs ihre Fugen nicht auf die der ersten trafen, gerade wie man beim Auf-bau von Ziegelmauern zu verfahren pflegt (πλινΟηδόν), darauf in ähn-licher Weise eine dritte Lage u. s. w., bis die nötige Dicke erreicht war.

Diese Bretlerlagen wurden durch fest eingetriebene (πυχνοί)

durch-gehende (μαχροί) Pflöcke verbun-den, an denen man die aufeinander liegenden Bretter gleichsam ' auf-reihte (περιείρουσι). Querhölzer (ζυγά) verbanden die beiden hervor-ragenden Borde und bildeten, in-dem sie den Zusammenhalt ver-mehrten, zugleich eine Art Verdeck, und die inneren Fugen verstopfte und verklebte man mit dem Bast der Byblosstaude.

9. εν ών έπάχτωααν. zu 1 194 21.

10. πηδάλιον εν. die Trieren hat-ten gewöhnlich zwei Steuerruder neben einander, rechts und links vom Hintersteven. Desgleichen zeigen die aegyptischen Monumente Ru-derkähne (— die Baris führte nur ein Segel —) mit zwei Steuerrudern.

11. τρόπις, hier in uneigent-lichem Sinne 'Schiffsboden'. Einen 'Kiel' hatte das Fahrzeug seiner ganzen Anlage nach nicht. Was eben auch der Grund ist d a ß sie nicht stromauf segeln konnten. — δια-βύνεται 'wird durchgestoßen' (IV 71 13). Sonst geht das Steuer durch den (hier fehlenden) Hintersleven.

13 f. λαμπρός άνεμος 'ein fri-scher, lebhafter Wind', oft verbun-den. Eigenschaften und Erschei-nungen des Lichtes und des Glan-zes werden gern und leicht auf Luft, Schall und Stimme übertragen. Da-her VI 60 λαμπροφωνίη, Aesch.

— Β — . 1 0 3

μος έπέχη, εκ γης δε παρέλκεται, κατά §όον δε κομί-ζεται ώδε. έστι εκ μυρίκης π εποιημένη θνρη, κατ ε ρ- 15 ραμμένη ρίπέϊ καλάμων, και λίθος τετρημένος διτάλαν-' το ς μάλιστα κη σταθμόν. τούτων την μεν θύρην

δεδε-•μένην κάλφ εμπροσθε τον πλοίου άπίει έπιφέρεαθαι, τον δε λίθον άλλφ κάλφ όπισθε. ή μεν δή θύρη τον ρόου εμπίπτοντος χωρέει ταχέως και έλκει την βαριν 20 (τούτο γαρ δή ούνομά έστι τ οία ι πλοίοιαι τοντοισϊ), δ δε λίθος όπισθε έπελκόμενος και έών έν βνσσφ κατι-θύνει τον πλόον. έστι δέ σφι τά πλοία ταντα πλήθεϊ πολλά, και άγει ενια πολλάς χιλιάδας ταλάντων.

Έπεάν δε έπέλθη δ Νείλος τήν χώρην, αϊ πόλιες 97 μοΰναι φαίνονται υπερέχονσαι, μάλιστά κη έμφερέες τήσι έν τφ Αιγαίφ πόντφ νήσοισΐ' τά μεν γάρ άλλα

•της Αιγύπτου πέλαγος γίνεται, αι δε πόλιες μονναι νπερέχονσι. πορθμενονται ών, έπεάν τούτο γένηται, ουκ- 5 έτι κατά τά ρέεθρα τού ποταμού αλλά δια μέσου τού πεδίου, ές μέν γε Μέμφιν έκ Ναυκράτιος άναπλώοντι παρ' αντάς τάς πυραμίδας γίνεται δ πλόος' έστι δε

Pers. 395 αάλπιγξ δ' αυτή πάντ' schiede der Schnelligkeit, mit der εχεϊν' επέφλεγεν, Soph. 0. T. 180 sich das Schiff und das Wasser be-παιάν λάμπει, Phil. 1S9 ήχώ τηλ.ε- wegen; je größer dieser Unter-φανής, 201 προυφάνη χτύπος. — schied, desto größer die Kraft de§

έπέχη, obtineat, 'herrscht'. Steuers. Ein Schiff, das allein vom 15*f. θύρη, thürähnliche Hürde,- Wasser mitgeführt wird, gehorcht deren Kähmen aus Tamariskenholz dem Steuer nicht. Aus diesem gefertigt und deren Mitte mit einer Grunde, und weil sie die Schnei-Rohrmatte überflochten wurde. ligkeit der Fahrt auf dem ohnehin

18. άπίει, der Schiffer. Zu 1 195 4. schnellfliefsenden Strome nicht

ver-— επι-, auf dem Wasser, in Ggs. mehren konnten, verminderten die zu dem Stein. aegyptischen Schiffer dieselbe durch

20. εμπίπτοντος, in die ausge- den angehängten Stein, und machten bauchte Mitte der Thür. — έλχει: so das Schiff steuerfähig: ähnlich richtiger ist wohl dafs durch diese wie die heutigen Schiffer in dem-Vorrichtung der mangelnde Bug ei- selben Falle die Bewegung des nigermafsen ersetzt wurde. Schiffes durch einen

nachschleppen-21. 'Schon in den Texten der den Anker hemmen. Nur wirkt in 18. Dynastie wird das Wort bari diesem Falle das Steuer in entge-zur Bezeichnung der Niltransport- gengesetzter Richtung als sonst, schiffe gebraucht.' (Br.) D a s ü b e r s c h w e m m t e L a n d

22. Die Wirkung des Steuerru- (c. 97 f.).

ders auf das Schiff, bei der Thal- 9 7 · 7. Νανχράτιος: zu c. 178 4.

fahrt, hängt ab von dem Unter- 8. πυραμίδας, die von Gizeh,

ονδ' ούτος, αλλά παρά το οξύ τον Αέλτα και παρά

10 Κερκάσωρον πάλιν ες δε Ναύκρατιν άπδ θαλάσσης και

Κανώβον διά πεδίον πλέων ήξεις κατ

1

"Ανθυλλάν τε

98 πάλιν και την Αρχάνδρου καλενμένην. τοντέων δε ή

μεν "Ανθυλλα έοϋσα λογίμη πόλις ες υποδήματα εξαί-ρετος δίδοται τον αίεί βασιλεύοντος Αιγύπτου τη γυ-ναικί (τούτο δέ γίνεται εξ όσου υπό Πέρσησι εστί

Αϊ-5 γυπτος), ή δε έτέρη πόλις δοκέει μοι το οννομα έχειν

από τού Ααναού γαμβρού 'Αρχάνδρου τον Φθίον τού 'Αχαιού' καλέεται γάρ δή Άρχάνδρου πόλις, ε'ίη δ' άν και άλλος τις "Αρχανδρος, ου μέντοι γε Αίγνπτιον τό

οννομα. .

99 Μέχρι μεν τούτον οιβις τε εμή και γνώμη και

ίστο-ρίη ταύτα λέγουσα εστι, τό δέ από τούδε Αιγυπτίους

nordwestlich von Memphis; c. 124 ff.

werden sie beschrieben.

9. ούδ": Die obige Bemerkung ονχέτι — πεδίον bezieht sich auf die Fahrt vom Meer nach Naukra-tis und wird Z. 10 ff. erklärt. Aber auch von Naukratis aufwärts ist die Fahrt, nicht die gewöhnliche. (Hin-ter ούτος mag δ εωθιός ausgefallen sein).

10. Κερχάαωρον: zu c. 15 7.

" 11. Κάνωβος, an der Mündung des kanobischen Nilarmes (c. 17).

9 8 · 2 f. ες υποδήματα, zur Be-streitung der Ausgaben für die Schuhe: eine persische Sitte. Cic. in Verr. III 33 solere aiunt barbaros reges Persarum ac Syrorum plu-res uxoplu-res habere, Iiis autem uxo-ribus civitates attribuere hoc mo-do : haec civitas mulieri redimicu-lum praebeat, haec in Colredimicu-lum, haec in crines. Xenoph. Anab.^I 4 9 αί δε χώμαι Ίίαρυοάτιδος ήσαν εις ζιόνην δεδομέναι. — εξαίρετος, als ein vom Staatsvermögen ausgeson-derter, bevorzugter Besitz. Vgl.

I 148 3. II 168 3% IH 84 5.^ 142 18.

IV 161 14. — αίεί 'je*. — Αιγύπτου:

seit die Aegyptier unter persischer Herrschaft standen, zählten sie die

persischen Könige, in Anschlufs an die einheimischen, als die 27. ihrer Dynastien. Andere beziehen βασι-λεύοντος auf den Satrapen. Aber H. würde in diesem Falle επιτρο-πεύοντος gesagt haben, wie VII 62

13 u. s. e .

6. τον Φθίον 'des Sohnes des Phthios', des Eponymos der Land-schaft Phthiotis (Steph. Β. ν . 'Ελ-λάς. Eustath. II. β 683). Pausanias II 6 5 προς "Αρχανδρον xai Άρχι-τέλην τους 'Αχαιού und VII 1 6

"Αρχανδρος Αχαιού xai Άρχιτέλης ές "Αρχος άφίχοντο έχ τής Φθιώ-τιδος, ελθόντες δε έγένοντο Αα-ναον γαμβροί,läfstden Phthios ganz aus. Man hat darum τού Φθίον 'des Phthiers' erklären wollen; aber H. gebraucht die Form Φθιώτης (VII 132 3), und τού Φθίον als εθνιχόν müfste hinter τού 'Αχαιού stehen.

7. εΐη Sv, wie 1 2 6.

B. GESCHICHTE DER AEGYPTIER VON MIN BIS AUF AMASIS (c. 9 9 — 1 8 2 ) . V o n Min b i s M o e r i s ( c . 9 9 — 1 0 1 ) .

99- όψις, eigene Anschauung und

In document Herodotos : 1. Band (Pldal 99-108)