SICULICAE HISTORICO-POLITICA.

(1)

(2)

I M A G O

I N C L Y T A E

I N T R A N S S Y L V A N I A

NATIONIS SICULICAE

HISTORICO-POLITICA.

B X

P R O B A T I S S I M I S H I S T O R I I S ,

E T C U M P R I M I S

L E G I B U S P A T R I I S , ATQUE

COMITIORUM DECRETIS

S I V E

ARTICULIS DIAETALIBUS, ADUMBRATA.

A U C T O R E

JOSEPHO BENKŐ, SOCIETATIS SCIENTIARUM BATAVO - HARLEMEN-

SIS MEMBRO.

E D I T I O S E C U N D A .

CIBINII,

Typis M a r t i n i de H o c h m e i s t e r , Typogr.

et Bibliop. Privil. Anno 1837.

(3)

C, JOANN. NEP. ESZTERHÁZY mpr,

Reimprimatur. Cibinii, 3. Junii 1836«

FRANCISCUS JÁKOBI mpr.

Libr. lieviaor.

(4)

C O N S P E C T U S

O P U S C U L I.

C A P U T I.

Pag.

De Ortu, Nomine, et Progresau Sicu-

Iorum }

C A P U T II.

De Distinctione eorum in Primores,

Primipiles, Pixidarios etc. . . . 35

C A P U T III.

De Muniis ac Obligationibus Siculorum

C A P U T IV.

»

De Juribus , Immumtatibus , atque Pri-

vilegiis eorundem . . . . . . 52

ADI-

(5)

ADITAMENTA.

Pag.

I» Vetustae Leges Siculorum de Anno

1555 in dialecto hungarico • . • 73 II» Nomina et Series Transsilvaniae Du-

cum, Vajvodarum, Vice-Vajvodarum, Comitum Siculorum, Principum, Gubematorum, Generalium Commen- dantum, Episcoporum , Cancellario- rum Aulicorum, Thesaurariorum R . , Statuum Praesidentium, Supremor*

Prov. Commissariorum, Praesidum Tabulae Regiae, Praesidum Ex- actoratus, Comitum Nationis Sa-

xonicae Qk-

(6)

I M A G O

NATIONIS SICVLICLE,

C A P Y T I.

DE ORTV, NOMINE, ET PROGRESSV SICVLORVM.

§. I.

T

A

ranssilvaniam equidem a compluribus diversa originis Gentibus inhabitari, Orbi Erudito sic satis notum est: ex iis tamen nonnisi T r e s sunt Nationes quse jure Ci- vitatis gaudent, nempe Hungarica & Siculi- ca Originarii ac hieriditariaî, nec non Sa- xonica ab antiquo legetenus inter Status recepta. Ceteri vero Populi, qui una cum ipsis majore vel minore numero Provin- ciám iocolunt, advenarum solummodo in- dolem ac rationerP habent, et Nationum Toleratarnm nomim veniunt.

1. Extranei, 9ive publicis Comitiorum voti>,

»ive jure ujcorio, in numerum Patriae No- T b i -

(7)

2 CAP. I. DE ORTV, NOMINE et

bilium, titulo Indigenarum reiaţi; uti etiam Pcr80nae Nationum Toleratarum , ex ignobili etatu aliquando exemtae, Nobili»

tatii Hungoricae, praerogativa , qua non est prorsus deterior Siculorum, gaudere apud Transsilvanos censentur.

3. Eationes Tolerat as , uti sunt Valachi, Ăr~

meni, etc dico pro Ătlvenis reputari, sen- eu Isidori, post Christum natum a. 620 E- pieeopi Hispalensis, Historicique etGram- matici latini, qui differe inter Inquilinum ac yldvenam docet, dum scribit: Inquilini enim sunt, qui emigrant, et non perpetuu permanent. Advenae autem incolae adventitii perhibentur, sed permanentes. Ex his enim apud Transsilvanos Nationibus, aut jure civico, sive praerogativa Liberorum Op- j pidorum , gaudent, uti Armeni: atque a- deo Provinciám haud deserunt: aut subditi eunt, vel Imperanti , vel Dominis Dire- ] ctis (Terrestribus), ut Valachi, excepţia \ paucissimis; proptereaque illi , ceu ver- nae, potestate ex Patria emigrandi desti- tuuntur.

§ II.

Has inter Inclitas Tres Nationes Trans- j silvanicas, politico licet ordine Siculica se- ( cunda sit; utpote, in publicis provinciáé | tabulis, inter Hungáriám, quae prima, ] et Saxonicam, quae t^-tia est, a multis seculis collocata: antiquitate nihilominus utrasque profecto centenis aliquod annis, ab haereditaria sua in finibus Transsilva-»

ni-

(8)

PROGRESSV SICVLORVM. 3 nicis possessione atque habitatione, plu- riraum vincit.

S a x o n e s etenim, Germanicae pro- sapiae Naţio , circa annum nati Salvatoris 1142, e Saxonia maximam partem, sed et Flandria, a c , ut autumare licet, aliis quoque regionibus, a Geyza II., Hungá- riáé Rege , in Transsilvaniam sunt evocaţi

et admissi, atque jure Civitatis donaţi.

H u n g a r i vero Transsilvani, ejusdem cum Hungáriám colentibus originis, anno 862» aut paulo post, e Scythia asiatica in Daciam , hoc e s t , Moldáviám, Transsil- vaniamque, et harum viciniam adpulerunt;

ac post sumtam hic quietem in Hungáriám anno 889 pedes promoverunt. Sed

S i c u l i , vera Hunnorum Attilanorum progenies, ab anno circiter 376, quo eo- runi Majores Transsilvaniam, adjacentes- que regiones, suae armorum jure potesta- ti subjecerant, avita his in oris posses- sione , multo per tot secula sangvine re- tenta, potiuntur.

1. De Saxonum .^tempore Geysae I I . , qui ab anno 1141, ad "Í160, fasces Regni Hungáriáé tenuit, in Transsilvaniam adventu, atque eonditione , plénum perhibet testimonium ,

radicale Nationis Privilégium Andreanum, ab 1* Au-

(9)

Andrea 1!. , Rege Hungáriáé , a. 1224 ipsis indultum , ac nonnullis ctiam Historiis p«- triis insertum.

2. Hungarorum similiter et Hunnorum, atque adeo S i c u l o r u m etiam , in Transsilvani- am et eonterminas plagas circa dicta tem- póra ingressum , praeter Scriptores Byzan- tinos , non obscure testantur cunctorum ferme Regnorum Europaeorum Annales ; lu- culentius vero Historici domestici : sed lu- eulentissime ae copioeissime horum etiam omnium, ex evolutis innumerorum Aucto- rum voluminibu8, Doctissimus Georgius Pray, in Annalibus veterum Hunnorum, et Hungarorum, item Dissertatiunibus Historico*

Criticis; utut de Siculorum origine Viro oculatissimo a vero , ut inferius common- s t r a b i t u r , vehementer aberrare contigerit.

3. Fundamenti loco omnibus iis , quae in se- quentibus dicentur, multo facilius intelli- gendis , inserviet, si praeoccupando conno- tabimus, ternos consangvineorum Ilunnici generis Populorum ad has oras adventui ,

« c i l i c e t , Hunnorum, yivarum, ac Hungaro- rum. Sic itaque

a. H u n n i , Japheti posteri, quos Caueasum montem accoluisse, indeque multis itineri- bus Maeotin versus progreasos, Historico- rum oracula testificantur, circa annum 376, in Daciam pervenerun^, eamque subjuga- r u n t ; hinc paulo post rlterius ad occiden- tem progressi, Jaiygiam subegeruntţ et demum a . 378 potiorem Pannoniae partem oecuparunt. Ex his tandem oris varia atque eruenta bel 1 a pjuribus Eurojae regionibus,

oc-

(10)

PROGRESSV SICVLORVM. 5

occasum ac meridiem veraua s i t i a , înferen- t e 9 , diversis earundem terrarum populis per integrum prope seculum dominaţi s u n t : donec, videlicet, defuncto Attila, Duce eorum famosissimo , et filiis eju9 ob impé- rium inter se disaidentibua , fracti intesti- nis tumultibus Hunni, e caedibus aupersti- t e s , ditione ejecti atque repulsi s u n t ; paucis eorum , quorum posteri sunt Siculi ho- dierni, in Transsilvania remanentibus. Hunni hi apud Scriptores nominantur etiam Chuni, Urgi et Ugri; immo auctore Evagrio, Lib.

3. cap. 2. olim Alassagetae quoque dicti fuerint. Nomen vero Hunnorum, quorum idiomate multa lingvac hebraeae vestigia deprehenduntur , non inepte Philippus Me-

lanchton ab hebraico Chanah sive Hana, quod castra metari , item in defixis domi- ciliis vel tentoriis habitare, sîgnificat, de- ducere nobis v i d e t u r ; quod llunni, in pos-

«essis successive locis, fixia laribus proba- biliter usi fuerint; quum plerique alii Scy- thiae habitarores, stabilibus sine sedibus , fugientibus ăimilea, curribus et carris de loco in locum circumiverint. Et profecto Hon 6Íve Honn hodieque lingva hungarica domi, hinc item Honnos (a quo non procul Hun nus abest) domi se retinentem, ex hia deni- que Honya , habitationem significat.

b. A v a r e a , llunni similiter g e n e r e , secunda vice ex Asia septemtrionali ad has oras delati sunt. Sc'ilicet, hi ad extremum ultra Volgám fluKum agentes, a vicinis prea- si incolis , circa medium secuii Vl-ti Luro- pae adpropinquarunt, et cum reliquiis Hun- norum ex Europa depulaia (r*ot. b . ) , ceu tribulibus sui9, in unam gentem coaluerunt.

! • • Dein-

(11)

Deinde anno 553 sub Duce suo Chagano^% foedus perpetuum cum Rege Longobardo- rum Alboino , bellum adversus Cunimunium, Gepidarum regem, gerente pepigerunt, et ex eo, devictis Gepidis , Dacia potiti sunt.

Postea vero, evocatis a. 566 ex Pannónia in Italiam a Aarsete Longobardis , Panno- niae quoque potioris possessionem a. 568 , ex percusso foedere , adepţi sunt. Haa itaque terras , sub gentilibus suis Principibu9, potenter tenuerunt, usquc annum 803, quo a Garolo Magno vieţi sunt in Pannónia, eţ Regibus Galliae subditi, quoad Hungari ex Asia boreali advenientes, etAvarum l'ra-

trum 8ocietatem ineuntes , a. 889 jugum gallicum excusserunt. Annales eruditissimi De- sericii, de Avaribus , magno cum fructu legi possunt. Quod dcmum adtinet ad siva- res nomen, id quod hune populum a pro- priis regis adpellatione obtinuisse putat Dia- conus de Gest. Longob. Lib. I. c. 27. pro- babilius a munimentis suis in Hungaria stru- ctis, quae patrio sermone Vdros et cum ar- ticulo a* Vdrus dicebant, a Germanici vero sangvinÍ8 hominibus Rhingi sive Ringi (a Ring) , hoc e s t , circuli vocabantur , adepţi fuerint. De hîs sepimentis jucundum est aud ire Glariss. Joannern Severini , Commen- tationis Historica» de veteribus Jncolis Hun- gáriáé cis nobis ultra —) Danubianae cap. 6.

sequenti modo ecribentcm : Monacho S Găi- nii et Aventino Scriptor^ius : Terra Avarum

„novem circulis (Hringys vel Ringis) cin-

„gebatur, tutandi causa factis. Ambitu suo ,,3(t circiter milliaria occupaverat Ringus.

„Septus erat aggere militari, seu fossa.

,,Porro crebri stipites, truncique abiegni,

> ?querni, fagini in terra defixi erant. Hia

„item

(12)

PROGRESSV SICVLORVM. 7

,,item contrarii- jungebantur e regioné vi-

„cenum pedum intervallo; id ubi aut sali- ,,cibus constratum limove completum e r a t ,

„cespitibus integris contegebatur. Latitudo

„itaque hujuscemodi sepimenti ( Rbingi )

„extendebatur 20. pedibus , totidem altitu- ,,do eminebat. Obseri solebat utrinque hoc ,,genus valii salicibus, ulmis, populis a- ,,liisque, quae putatae propagine sarciunt

,,locum seneseentium. Portás habebant per-

„angustas. Intra hosce aggeres, ita viei ,,et villae erant locatae , ut de aliia ad a- ,,lias vox humana posset exaudiri." Conf.

Pray sinnal Aiar. p. 279. 280.

c. II u n g a r i , Graecis Scriptoribue Turci saepe dicti, Hunnici itidem sangvinis populus , tertia vice e Scythia Asiatica, perplu- rimarum gentium matre, septem , ut credi- t u r , Ducum signa sequuti, a. 862 in Mol- dáviám et Transsilvaniam nostram adpule- r u n t , eodemq ue anno Ărpadum supremum

Ducem elegerunt. Sumta in Dacia quiete , a. 889 ad Tibiscum ac Danubium pervene- runt, unde bellicae fortitudinis et formidi- nis fama totam mox Europam impleverunt ,

Svatoplucum devicerunt, etc. sicque cum fi- ne secuii noni, se in Hungaria penitus sta- biliverunt. Ha» in re*, praeter Thuroczi- um , Bonfinium , Timonem , Prayum , etc.

vid. laudati Severini Gomment. Hist. Gap. 8.

Vnde vero nomen Hungarus, lingva verna- cula Magyar , f|t plura alia Hunnis Hunga- risque, adtributa fuerint, nune non disqui- rimua. I^egi autem de hoc argumento pos-

«unt lusus etymologici, quos habet Otro•

kocsiút in Originibuj Hungaricij, item Be- hamb in flotitia Hungáriáé y aliique passim.

(13)

Hoc tamen unum monemus , mirum non esse, Hiínnos aequae ac Avarcs , Hungaros- que, diversarwm Naiionum idiomate diver- eissime fuisse nominatos : quum hodierno etiam more idem eveniat; s i c , e. gr. qui latine loquentibus Germanus, nec non Tcuto et Alemannus vocatur , idem Hungaris Né- met , Gallia AUemand, Judaeis Asclienazi (ab Aschenaz , nepote Japheti, Gen. X. 3-), Valachis Niámtz, propria vero sua lingva Deutsch sivc Teutsch nuncupatur.

5. III.

Prout igitur rei totius de Siculorum origine seriem e probatissimis Scriptori- bus discimus, prima vice (5. II. not. 3 o), Hunni Septemtrionales , a Tataris pressi, e Scythia Asiatica Europae pedetentim ad- propinquantes, Volgamque fluvium trans- mittentes , victis, domitis, ac demum in armorum societatem admissis Alanis, se- des eorum, quae a Volga ad Tanaim por- rigebantur, insederunt: ubi aliquamdiu mo- rati, quum in tantum essent aucti nume- rum , qui in sterili illa regione commode consistere minus posset; conscripto deci- es centum et octoginta millium exercitu, Duce B a l a m b e r e ex Familia Kádár , Tanaim a. 374 superarufct. Hinc per ori- rientales Europae fines progressi, in Da- ciám quae Moldáviám, Falachiamque, Trans- sitvaniam item, et Hungáriám usque Ti-

bis-

(14)

PROGRESSV SICVLORVM.

bîscum complectebatur, a. 376 irruperunt;

eamque totam , devictis , non tamen dele- tis , priscis incolis Gothis ac Gepidis, quo- rum sub nomine ac potestate minores eti- am , uti erant Daci, Getae, Romanique ru- stici , velabantur Nationes, eum in modum ditioni suae subjecerunt, ut cum memora- tis habitatoribus, sibi deinde servientibus, una colendam possiderent, magna nihilo- minus parte Gothorum ultra Danubium, cum Ducibus seu Regulis suis, Pliritigerno et Alarico, pulsa.

Uiterius tandem his ex oris Hunni pe- dem ac arma promoventes, Jazygum Sar- matarum sive Metanastarum, Sclavici ge- neris populi, terram, Tibiscum inter et Danubium sitam, a. 377 subegerunt: ubi temporariam quidem sibi habitationem fe- cerunt, sed Sclavos, tributo alioquin sub- jectos, sedibus suis non ejecerunt. Neque sic quieti, hoc eodcm vel subsequente anno, trajecto Danubio, Pannónia quoque, diversamm gentium divers or io, cui dictum flumen a borea et oriente limites ponit, potiuntur; ibique, postquam Gothis in

Thracia conjuncţi adversus Romanos, ab

his victi a. 37g f\>erant, bellum praecipu-

u m , ad urbem Potentianam, primam in

Panonia Romanoruin Coloniam, non pro-

cul forte Buda dissitam, a. 380 tanto im-

pe- '

(15)

petu committunt, ut ex Hunnis 125000 , Roraanis autem 210000 cecidisse perhibe- antur. Hunni proinde, confecto hoc et minoribus praeliis, positaque interim in Dacia sede habitationis, doniinatu item in Jazygia et Pannónia stabilito , rei agrariae ac pecuariae sese addicere diligentius oc- ceperunt, et Remplublicam instituerunt.

1. B á l a m b e r e a. 38? vita functo, sequentes successerunt Duces, regia pote- state pollentes, atque ideo Reges etiam Hunnorum a Scriptoribus adpellati.

2. C h a r a t o n , usque annum circi- ter

400.

3. U1 d i n u s , alias Uldin , Huldin, et Uldes, quem Stilico adversus Radagaisum in Italiam acciverat, a. 411.

4. B e n d e g u c z , sive Bendecuc, Grae- cis Mundzuchus, Filius Bálamberis, qui an- no 42Ö magnam Hunnorum manum , duce Rugila (Rua, Roila) ad obsidendam Con-

stantinopolim , contra Theodosium mittit:

ubi coorta tempestate, Rugilas fulmine tangitur; maxima vero Hunnorum pars pe- ste subsecuta consumitur.

5. O c t ar sive U p t a r , et Ruas fra- tres Bendeguzi, eidem a. 428 successere;

sed a. 431 Octare mortuo, tota imperii

moles in Ruam recidit.

(16)

PROGRESSV SICVLORVM. 11 6. E t h e l e Hunnis; Latinis, Graecis- que Auctoribus Atila, Mtilla, et Attila, cum fratre germano Buda sive Bleda, Ben- deguzi filii, a. 434 regni possessionem a- dierunt: quorum Attila, qui a. 445 fra- trem Budám peremit, quanta cum suis Hunnis , et adscitis saepe ad arma Gepi- dis, reliquisque populis subjugatis, in ori- ente ac occidente bella gesserit, quantum- que grassatus íuerit, peregrinus in Histó- ria ignoraverit. Illo a. 454 mortuo, tres ejus filii superstites fasces imperii Hunnici obtinuerunt, videlicet, aetatis ordine:

7. E l l a k , vivo patre Acatirorum Rex ad Pontum Euxinum; D e n g i z i c s , aliis Densic.es, et I r n a c h, quorum seorsim re- gnandi libidine ac dissidio in occasionem arrepto, gentes, quae Attilae paruerant, jugum Hunnicum excusserunt. Ardaricus,

Gepidarum Rex , primus fuit, qui, caeso in Pannónia Ellakó, triginta circiter Hun- norum millia peremit, Daciamque et Ja- zygiam Gepidarum possessioni subjecit.

Tum Gothi quoque Pannónia potiti sunt.

Post Ellakum Dengizics , Hunnis praefuit,

qui a. 455 cum Gothis ad Sirmium, anno

vero 457 cum Rornanis infelicia bella ges-

sit. Anno denique 4ÖQ Dengixich ipse. col-

lectis Hunnis superstitibus, qui a Gothis

victi circa Danubii ostia perstiterant, du-

(17)

xit adversus Gothos, extremam fortunani periclitaturus: sed victi ad Bassianam, Pan- noniae Civitatem , inglorii pulsi sunt, cum- que per Thraciam pars eorum maxima Pontum versus rediret, in Anagastum >

militiae Praefectum inciderunt;. a quo Den- gizicb caesus est, caputque ejus (teste Mar- cellino) Constantinopolim ablatum. Sic finera imperio Hunnorum fecit funestissimum.

1. Quoniam nune de iis agimus Ilunnis, Si- culia sciíicet, quorum Majores nullo unquam tempore armi» atque fama magis ela- ruere, quam sub Attila; equum sane vide- t u r , praecipua quaedam de famigeratissi- mo hoece Duoe hie loci subnectere. Ut igi- tur ab habitu eorporis ordiamur, eum J o r - nande9 sequentem in modum d e s c r i b i t : for•

ma ei erat brevit, lato peotore, capite gran»

diori, minutis oculis rarus barba , caniş a«

spersus, si/no nas o , teter colore. Sed facile fidcs abrogari Jornandi potest, utpote, qui ob clades Gothorum, Popularium suorum ab Huanis acceptas, illis vehementer infen-*

sus , multa adfinxit. Eum nihilominus', uti gentem quoque suam , horridiuscula fuisse specie, non e s t , cur inficiemur. Admitta- mus vero verba ejusdem Jornandis , qui de indole magni Attilae, sequcntia loquitur : Erat numque superbus incetsu , huc atque ilm luc circumferem oculos, ut elati potentia ip- to quoque motu corporit appareret a d d i t u r porro : bellorum quidem amator, sed ipse mâ- nu temperans , consilio validissimus , suppli- cantibut exorabilis propitius in Jîde temei receptots

2» Hor-

(18)

PROGRESSV SICVLORVM. 13

1. Horrendus autem Rex Attila fuit, et hor- rendissimi Hunni, quaquaversum bella c i r - cumtulerunt. Germaniam, Galliam, Itali- amque, et plurimas Europae regiones ferro ae flamma vastarunt, Occidentis aeque ac Orientis Imperatores tributarios sibi fece- runt, etc. Fuit autem praeli um Attilae an- ceps ac omnium cruentisaimum in eampo urbis Catalauii apud Gallos , cum Aetio, Romanarum Legionum Magistro, an. 45l eommissum, in quo 180 pugnatorum circiter millia utrinque desiderabantur j a parte quidem Attilae non Hunni omnes , sed etiam mulţi adsumtorum ad commilitium Gepidarum, et conmixtorum aliorum popu- lorutn. Rclicto Catalauno (Gallis Chulon sur Marne) , plurima incendii instar loca permearunt, totque gentium onusti spoliia ad sua redierunt. Hoc r e d i t u , S. Ursulam, et ingentem cum ea Virginum multitudi- nem , quae metu Attilae, Coloniae Agrippi- nae refugium quaerebant, trucidarunt: unde undecim millium Virginum Martyrum ad diem 21. Oct. in Fá&tis memoria. Anno autem 4.52 Attila ipse, reparatis copiis, majore, quam antea, exercitu in iţaliam mó- r i t ; ubi Aquilejam, Alediolanurn, Ticinum , aliasque Urbes concussit: Ravennatibus tamen pepercit, et Romanis, Leone Pontifice Maximo eum placante , clementem se prae- b u i t , nec Urbem attigit. Haec severitas Attilae Venetiarum Civitatem opulentissi- mam fundasse perhibetur: adcolis videii- eet . ob metum Attilae, navibus oneratis 3d insulam rivus altus dictam profugienti—

bus , et Civitatem condentibus. T/iurociL Chron Hung. p. 1. e. 19.

3.

(19)

5. Sic igitur Attila bonam regni sui partém peregre in castris transegit. Dum vero ipei

quieto esse iicuit: sat magnifice in splen- dide) suo palatio habitabat. Hac de re te- stis oculatus, Piiscus Rhelor , qui una cum Maximino , O r a t o r , a Theodosio I I . Impe- ratore orientali ad ipsum Atilam anno 449 mi6sus fuerat, hune in sensum scribit : ad vicum, in quo rex Attila murabatur, acces- simus : vicum, inquam, ai instar civitatis am- plisjimae, in quo lignea moenia ex tabulis ni•

tentibus fabricata reperimus, quarum compago ita solidum mentiebatur, ut vix ab intento posset junctura tabularum comprehendi\ vide»

res trie linia ambii u prolixiore distenta , port/—

cusque in omni deeore dispositos. Ar eu vero curtis ingenti arnbitu cingebatur, ut amplitú- dó ipsa regiam aulam ostenderet. Haec J o r - nandes ex laudato Prisco. Sed Bonfinius splendidiores adhuc aedes istas putavit.

4. Qua autem regione , et quo v i c o , Attilae regia steterit ? dii'ficile est definire. Samuel Timon, Scriptor diligentissimus, in Imagine Antiquae Hungáriáé, L i b . 11. Cap. V. quod de gestis Attilae lectu est dignissimum, e Pr isci Excerptis curate consideraţia , exişti—

mat, cum Car. Cantoclaro, eam prorsus non ad Jászberény Hungáriáé ultra Tibiscum , (ut putavit Otrokotsius in Originibus) , sed in illo Aloldaviae tractu, qui lapidibus sil»

visque caret, sitam fuisse. A qua eju9 opi- nione non longe discedunt veteres apud Si- culos traditiones , ipsarumque rerum vesti- g i a , quibus in vicinos Valachiae Transal- pinae fines , ad reperiendas aedes Attilanaa ducimur. Seilicet, ad meridionales terrae Siculorum fines, a terreno pagi Réty, 8e-

(20)

PROGRESSV SICVLORVM. 15

dis Sepsi, Tsere • Domb nominato , incipit fo89a arte facta et Hon árka (vulgo Horn rfrka) adpeliata, transitque per silvestrem tractum pagi Magyaros (ubi eadem fossa

Tsősz árka vocatur), et alpestres silvas adi- tui (passui) Bozzensi adjacentes , in ipsam Valaehiam Transalpinam , quae hodie Hava- sal/ilde nobis, sed antiquius et rectius Ha- vasel-földe et Havas-rlve, id est Havas eleje audiebat ; cujus quidem fossae propagines non modo per tractum Siculorum Udvar- helyensem, sed etiam per oras H u n g á r i á é

superioris , qua versus Tokaj et ultra itur, exstare traduntur : de hac adeoque fossa , Vir Ecclesiasticus, Mathias Nagy, Archi- diaconus de Udvarhely et Parochus Zetela- hcnsis , in suis Notationibus de origine Sicu- lorum manu3criptis, ac inihi paucisque yi- s i s , quas a. 1505 exiguis pagellis concin- naverat, claris verbis refert, ductam eam fuisse ex Valachia Transalpina, a sede habi- tationis Attilae , per alpes ad nos , hinc pe^r

Transilvaniam et Hungáriám ; hune in Jînern, ut Unea ista et adpositis vigiliis , tutui, cer tus ac expeditus rneatus et remeatus ad uni - vnrsam geritern (Hunnorum) illis in oris ha- bit an tem , veluti viae ducibus , paterei , com•

merciumque hinc et inde necessarium proceie•

ret. Haec i i l e ; quibus vocamur, ut creda- mus , habitationem Attilae primo regni sui tempore fuisse in Transalpina, non longe a l o c o , quem Timon erudite in Moldavia quaeritabat. Ad nomen fossae hujus quod a t t i n e t ; Hon, Ilunnum (§. I I . not. 3. a),

Tsösz vero, quod hodie custodem peeoris in Hungaria valet, vigiles publicos deno- tasse videntur. Memini me legisse apud Spectabilem Stephanum Antos de Réty, Vice

2» Ju-

(21)

Judicem Regium Sedis Sieulicali9 Sepsi, quasdam observationes de vestigiis ejusdem fossae in Hungáriáé Comitatu Hontensi et

•iciniis , ubi similiter Hon árka nominata fuerit. Gratum Nationi Siculorum faceret, si quis Eruditorum illius regionis vestigia fossae indagaret, et si quae forte reperi- r e n t u r , scripto manifestaret.

5. Veterum porro traditionibus docemur, quibus Matthias Nagy etiam conformia n o t a t , Attilám ex Valachia habitationem suam in hodiernam Siculorum terram transtulisse, ac ad majorem HükUllö fluvium locassc, unde in hune diem locus iile Udvarhely (Op- pidum nenipe Székely*Udvarhely) id est Cu- riae locus vocaretur, juxtaque hune mona quidam Bud- Vára, hoc est Budae arx, de fratre Attilae , et pagua Kadict-falva de nomine ductoris Kadlcha aive Kadicsa, apud IIÍ8toricoa no3tros non ignoti. Sed demutn hinc etiam Residentiam Attilae emotam ac in campestrem Hungáriáé oram , quae Ti- biscum inter ac Danubium jacet, depositam, ab eaque non longe dissitum fratris Budae ad ripam Danubii habitaculum , ubi Urbs Buda Hungáriáé regia conspicitur, e cita- tis monumentis discimua.

6. Injucundum jam haud e r i t , de v ic tu quoque et amictu Attilae pauca loqui. Vestitu, 8U08 inter Hunnos, quorum plerique linte- is , cannabinisque et pelliceis operiebantur indumentis, splendido non u t e b a t u r ; sed teste frisco , ex panno unius generi9 « sim- plici ac v u l g a r i ; quum ceteri Hunnorum Friinates versicoloribus delectarentur.

7. Ejus

(22)

PROGRESSV SIVLORVM. 17

7. Eju9 vero modum epulandi laudatus saepe Priscus , Gantoclaro in Iatinum ex gr»eco vertente , his verbis celebrat : ,,Reversis ,,nobis in tentorium , ecce ad nos Orestis ,,pater , vos ambos, inquit, ad convivium ,,inritat Attilas, fiet vero illud circa no- ,,nam diei. Tempore condicto observato , ,,ut venimus , et una quoque Romanorura

„occidentalium legaţi, stetimus in limine ,,caenaeuli coram Attila. Hic pincernae, ,,ut mo9 est in illis regionibus , calicem ,,tradiderunt, ut et nos vota faceremus.

,,Quo facto calicem degustantes ad ipsa so- ,,lia venimus , in quibus sedentes caenare ,,oportcbat. Ad parietes autem cubiculi te ,,praeparata erant omnia sedilia, ab utra-

,,que parte disposita : in medio vero sede- ,,bat Attilas in lecto ; e cujus regione erat ,,et alter lectus , penes quem erant quidam ,,gradus , qui ad ejus cubile ferebant, lin- ,,teis candidis , et variis tapetibus venusta- ,,tis , et ornatus gratia contectum , simile

„cubilibus, quae Komani, et Graeei nuben- ,,tibu9 adornare pro more habent. Turn con- ,,vivarum primum ordinem ad Attilae dex- ,,tram şedere constituerunt, secundum ad ,,laevarn: in quo nos, et Berichus, vir apud ,,Scythas nobilis, sed Berichus superiore ,,loco. Nam Onegesius in cathedra ad dex- ,,tram regii throni , et e regione Onegesti ,,duo ex Attilae Filiis. Senior cnim in eo- ,,dem, quo pater throno non prope, sed

„multum infra accumbebat, oculis prae pu- ,,dore, propter patris praesentiam, semper ,,in terram conjeetis. Oînnibus ordine se-

„dentibus, qui Attilae erat a poculis, in-

„grediens pateram vini tradit. Hanc ubi ,,quis 9uacepit, eum qui ordine prior erat,

2 " „sa-

(23)

„salutavit; salutatione honoratua surrexit,

„neque priu9 eum şedere fas e r a t , quam

„merum degustana, aut etiam ebibena, po- ,,culum pocillatori redderet. Unicuique ve ,,ro unus pociilator aderat, quem, pincer-

„na Attilae exeunte, introire suo ordine

„oportuit. Postquam vero Attilas secun-

„dum a s e , et reliquos deinceps honore

„affecisset, nos etiam paribus poculis dex-

„tra juncta honoravit ex Thracum instituto.

,,1'um , ubi omnes salutatione honorati fu- ,,issenta Rege, pincernae recesserunt. Men- ,,sae vero juxta Attilae mensam erant ere- ,,ctae, excipiendis tribus, et quatuor, aut , etiam pluribus convivis idoneae, quorum ,,unusquisque poterat, minime transgress^»

,,sedium ordinibus , in disco ex ferculis.

,,quod sibi libitum erat, desumere. Et pri- ,mum in medium accessit Attilae ministef ,,discum plenum carnibus ferens : post ip^y

panem et opsonia mensis apposuerunt. S e d i , sum qui reliquis omnibus ministrabant

»5 ,,ceteris quidem barbaris , et nobis caena ,,vario eduliorum genere reserta, et instru- ,,cta praeparata , et in discis argenteia ap- ,,posita: Attilae vero in quadra lignea, et ,,nihil praeter carnes. Modcratum pariter, ,,eţ in omnibus reliquis sese praebuit. Con- ,,vivis aurea, et argentea pocula, quibus

„bibebant, suppeditabantur ţ Attilae vero ,,poculum erat ligneum. Ut opsonia pri- ,,morum ferculorum fuere consumpta, o- ,,mnes aurreximus , neque prius quisquam ,,nostrum ad suam sedem est revcrsu9, quam

„sibi traditam pateram, vini plenam serva-

„to, quem supra diximus, r i t u , Attilám ,,aalvum , et incolumem precatus ebibisset.

.,Eo ad hune modum honore culto sedimus.

,Tum

(24)

PROGRESSV SICVLORVM. 19

,,Tum nova fercula cuique men9ac sunt il- ,,lata , quae alia continebant esculenta : ex

„quibus ubi omnes, quoad satis esset, co-

„medissent, modo, quo s u p r a , i n pedes ere- ,,cti , ebibito calice, consedimus. Adveni.

„ente vespere sublatis epulis duo viri Scy-

„thae coram Attila prodierunt, et versus

„a se fact08 quibus ejus victorias, et bel- ,,licas virtutea canebant, reeitarunt. Et a-

„ l i i quidem versibus delectabantur, aliis ,,manabant lachrymae, quorum aetas affecta

„reddiderat corpus effaetum et inbecillum ; ,,ex quo eorum pugnandi ardor, et oupidi- ,,ta8 quieseere cogebatur. Post cantus, et ,,carmina Scyt'ha , ne9eio quia , mente cap- ,,tus absurda, et prodigiosa, nec sani sen- ,,sus quicquam habentia resonans, et de- ,,blaterans risum omnibus commovit. Zcr- ,,chon Marusiua introivit etc. Itaque tune

„arrepta feativitatis ocoasione progressus

„et forma, et habitu , et pronunciatione,

„et verbis confuse ab eo prolatis, modo

„Ausoniorum , modo Hunnorum, modo Go-

„thorum lingvam intermiscens , omne» lae-

„ t i t i a , et hilaritate diffudit, effecitque , ut

„in risum, qui sedari, et extingvi non po- , , t e r a t , prorumperent, exccpto Attila. At-

„tilas enim rultu omnis mutationÍ9 expers, ,,et immotus permanait: neque quidquam

„facere, quod jocum prae se ferret, con- j.spectus est, praeterquam quod juniorem

„ex filiis introeuntem, et adventantem, no- ,,mine Irnas , placidis, et laetis oculis est

„intuitus et eum gena traxit. Ut

„vero in convivio noetem protraxerunt, fre-

„quentes eximus, nolentes in compotatione

„permanere."

8. Post-

(25)

8. Postquam sic satis svaviter cum Attila coe- navimus , justa ad extremum funeri ejus solvamus. Scilicet, Attila multorum vasta- tor regnorum et innumerarum eversor Ci- vitatum , dum a. 454 nuptias , post obitum conjugis Hecae (quam, in transmigratione ex Valachia mortuarii , in silva prolixa terrae Siculicae, cui a Reca seu ttcka nomen Rika adhaeserit, sepelivisse traditur), cum Hildegunda Henrici Francorum Regis lilia celebraret, ipsa nuptiarum nocte , copioso e naribus sangvine in fauce9 cxundante, quinquagenario vix major, domestici licet propemodum omnes ad 124 annos aetatem eju9 perducant, suffocatur, relictis tribus filiis supra memoratis. Chaba enim et Ala- dár quos ei filios nonnulli Historici adscri- bunt, commentitia sunt nominaţ et quid quid Annales de Chaba consignarunt, acci- piendum est de Dengiiictio, quem Chabam (quod nomen stolidum apud nos notat) Hunni nominaverint, propter imprudentem cum Romanis et Gothis conflictum, quo Hunni victi , ac ipse Dengizics caesus fuit.

Vocamen vero Aladari ex Ardarici Gepida- rum Regia nomine, abjectis pro more iíun- garoruin posteriori bus syllabis, natum ea»

se , nulla vi concluserimus. Titulus denique Attilae, ut Thuroczius (alii paulo aliter) h a b é t : Attila filiuj Bendegucz: nepot rnagni JSemrot/i: nutritul in Engadi: Dei gra- tia RoX Hunnorum , Medorum, Gothorum , Danorum , meius orbit et flagellum Dei. Est

indocti cerebri figmentum. Cui plura de Attila placebunt, eonsulat M Rudolphi Roth Ulmensis , Attilám Hunnorum Regem a. 1679 forma quarta Jenae evulgatum , cujus in fronte duo quoque Nummi antiquissimi, ip-

aiua

(26)

PROGRESSV SICVLORVM. 21

fliug Attilae effigiem repraesentantea conapi- c i u n t u r , ac Eavardi Gibbon Angli vitam At-

tilae a. 1787 Luneburgi versione germanica (das Leben des Attilu forma 8va editam : quibus in Opusculis alii quoque Auctores de eodem Attila commemorantur. His, propter raritatem Dornesticam adneeti potest pofc'ticus liber Hungaricus , cui titulus eat:

Al régi Magyaroknak első bé j övésekröl való História. Attilával miképpen telepettenek le Scambriában (sic) , És mely nagy vérontás•

sajl férkesztenek bé Pannoniába Ad Notam : Árpád vala fő at Capitániágba Nyomtatot Colost árot Heltaj Gáspárnémiihelyébe 1. 5.7. 9.

Quem, forma 4ta excusum, et 22 folia ha- bentem in Bibliotheca selectissima Aucto- rum Hungaricorum Excellentissimae Domi- nae S. R. I. Gomitissae Samuele Telekia- nae ( Tit. Tit.) magnó cum oblectamento aliquot ab hinc annis in Sáremberk evol- veram.

$. IV.

Post praelia ($. III.) commemorata, pars

Hunnorum e clade superstitum in Thracia,

Moesia et Illyrico ad eastrum Martenam ,

pars in Scythia minore seu europaea juxta

Pontúm Euxinum sita, cum Irnacho con-

sedit; pars vero trans paludem Maeotidem,

unde iidem Hunni in Európám primum im-

migraverant, rediit; pars denique, cujus

Posteri sunt Siculi, in ea Transsilvaniae

regione permansit, quam hodiernum in

diem Terrae Siculicae nomine

Inclyta

Na-

(27)

tio peculiari jure possidet. Et hanc Sicu- lorum originem non modo sinceriores An- nales patrii, una cum traditionibus Majo- rum, diserte tradunt; sed codex quoque Leguin, Decreti Tripartiţi nomine insigni- tus, quem Reges Regnumque Hungáriáé, ac Principatus Transsilvaniae, jurata fide observare obligantur manifestissime pro- bat; dum Partis tertiae Titulo quarto, in- quit: Sunt praeterea Transsilvanis in par- tibus Scituli Nobiles privilegiaţi ah Scythico populo in primo eorum ingressu in Panno-

niam propagaţi, quos nos corrupto quodam vocabulo Siculos appellamus, dissimili peni- tus lege et consvetudine gaudentes, rerum bellicarum expertissimi, qui per Tribus et Generationes, atque Lineas Generatiomm (antiquorum more) haereditates ac officia in- ter sese partiuntur et dividunt.

1. Hune Siculorum ortum Históriáé Hungáriáé p a r e n s , Magister Johannes Thwrocz (quem communiter Thuroczium scribimus) Chroni- cae Hungarorum part. i . cap. 24. his verbis t r a d i t : ,,Hos etiam praeter Hunnos, qui

„Chabam comitati sunt , tria millia viro- ,,rum eadem de natione praelio de praedi-

„cto per fugae praesidium erepti, in Pan- ,,nonia remansisse : et quam primum in cam- ,,po Czyglamezew CziglamezO hodierna scri-

„ptione ; quod tamen detortum forte est e

„(Czegléd mező) vocato, sibi sedem fecisse ;

„tandem occidentales nationes, quibus vi-

„vente Attila infesti erant, metuentes , ad

(28)

PROGRESSV SIVLORVM. 23

„Erdevvelwe, (lege Erdőéivé, hoc est, Erdő

„eleje, unde Erdély formátum est) confinia

„videlicet Pannonicae regionis se transtu-

„lisse, et non Hunnos sive Hungaros; sed,

„ne illorum agnoscerentur esse residui, Si-

„culos , ipsorum autem vocabulo Zekel (Szé-

„kely), se denominasse perhibentur. Hi Si- ,,culi, Hunnorum prima fronté in Pannoni-

„am intrantium, etiam hac nostra tempe-

„state residui esse dubitantur per neminem

„cum în ipsorum generatione extraneo non- ,,dum permixta sangvine , et in moribua

„severiores, et in divisione agri caeteris

„Hungaris multum differe videantur.

IS ic o la us OLihus quoque, in suo Alila , eequentem in modum describit: ,Post pu-

„gnam in agro Sicambrico commissam,

„praeter cxercitum Ghabae, qui in Graeci-

„am erat profectus , tria millia Hunnorum

„caedem elapsa in campo Czegléd, ubi nunc

„oppidum est ejus nominis , consedere. Hí

„metuentes Detrici et aliorum Germanorum

„potcntiam, in eam Daciae partém quae

„nostra hac tempestate Transy lvania, sive

„Septem castra (a septem Ducibus Hunni-

„ c i s , qui in seeundo ingressu Hunnorum in ,,Pannoniam, castra sua eo loci fixerant)

„denominantur, celeri itinere appulere. Qui

„ut faciliua persvaderent se non esse Hun-

„norum reliquias, mutató agnomine Hunni- ,,co, se Siculos denominarunt. Hic popu-

„lus etiam nune a nostris putantur vetusti-

„ores esse Hunnorum, qui in Hungaria re- ,,manserint. Sunt in eum hi aucti jam nu«

„merum, ut dum bellum eis ingruat, faci-

„le ad quinquaginta et amplius armatorum

„hominum millia conscribere, in campum-

„que educere possint. Gravatim patiuntur

„su-

(29)

„suam familiam, domumque , externae na-

„tionis miscere connubio: moribus, riti-

„bus ac legibus aliorum Hungarorum sunt ,,longe dissimiles.

2. Hos Auctores sequuntur reliqui , quorum sententias popularibus nostris abunde no- tas , recitare supervacaneum esse arbitror.

Sed hane Siculorum originem in dubiuro vocare seculo nostro sunt ausi, magni alioquin et immortalis nominis, sed Nationem Sicuiicam ejusque Privilegia intime certe- non noseentes Historici ; quorum agmen Sámuel Tirnon ducit: eam cumprimis ob rationem, quod laudati proxime Thurociu», Pistoriuj, aliique, ad exiguum numerum, tria nempe millia, Hunnos illos redigant, quos Siculorum Parentes adserunt; ut proinde i i , iinitimis Gentibus infensi et exosi, in medio Gepidarum, Gothorum , etc. in- terque incursiones variarum Gentium, in statione permanere nequiverint. Nova igitur incunabula Siculis finguntţ et Francis- eus Fasching quidem , ex Jassit (hung. Jd- tiok) Hungáriáé, qui etiam Philistaei vocabantur , ortos persvadere conatur , suae

Viteris Dacian pag. 79 in haee verba seri- ben 8 : Probabiliut Seculo Dominico Christi Decimo Tertio, quo Tartari Tranttilvaniam septennio , et Hungáriám triennio ferme affli- xerunt et prope deleverunt iii exaedentibut a Bela If ex Jattit teu Philistaeis — — ad custoiieniot limitet, eo trantlatot fuisse ; quo- niam vero in maximit periculit durarunt in

Dacia , magnat immunitatei — — merit o ob•

tinuernit Georgius Pray vero , vir longe Glarissitnus , Siculos, veros Pacxinacitas or- tu suo plane pertvatum habot ; ipsos autem

(30)

PROGRESSV SICVLORVM. 25

Paczinacitas genuinos Cumanoj esse extra dubitationem locat, et post disces9um Ta- t a r o r u m bonam Cumanorum partom ex Hun- garia in Tranjsilvaniam abiisjt, ex iisque propagatos Siculos pro vero simili scribit.

a. Verum enimvero hanc eorum sententiam a veritate esse alienam, tam Historicorum monumenta, quam Diplomata, antiquissima evinc«nt luculentissime. Quid vero hane

in rem pluribus? Recitatum siquidem De- cretum IVerböczianurn vox et sententia est universi Regni Hungarici, ejusdemque Re- gum Apostolicorum ; quod non e cerebro

iile cusit, sed e visis procul dubio, Tabu- larii Hegii monumentis, quibus carere ne- quivit, conspectoque Nationis Siculicae sy- stemate politico, publica auctoritate con- cinavit: istud vero diserte admodum com- monstrat, Siculos , Nobiles illos in univer- 9um privilegiatos, ab Hunnis, prima in has oras vice ingressis, esse propagatos. Tur- batorergo Legis, Regis et Regni, atquecon- temtor Privilegiorum Regiorum, sit opor- tet, qui posthabitis eorum oraculis, sinceris- que Ilistoricorum domesticorum testimonii^,, spuria Siculis incunabula fabricaverit,

Verum est, quod si quispiam eommunenj versionem loci Decretalis hungaricam con- s u l a t , nihil inde petere testimonii poterit;

haec enim verba: ab Scytico popula in pri- mo eorum ingresiu in Pannoniam propagaţi ; 8equentibus insigni cum errore exprimit:

kik a* magyaroktól azután származtak hogy Scithiából Magyar Országb m Pannóniában bé jöttek: quae non plus significantj, quam Si-

culos ab llungaris , postquam hi e Scythia in Hungáriám advenerunt, ortos fuisse.

'o c. Quo l

(31)

Quod dum monuimus, in gratiam Lecto- ruin curiosorum, libet antiquam etiam toti- U9 loci illius Werböcziani versionem (quam primus omnium Rlasius Vtres pro prelo De- breczinensi adornaverat, ac deinde Cajpar Heltai Claudiopoli interpolaverat, typisque suis 1571 in 4to evulgaverat,) puerilem quidem eam, sed de origine Siculorum priorc adcuratiorem, ex editione Heltana, huc ad- scribere ţ quae, nulla mutata litera, hisce legitur: „8ZÉHELLYEC , kiváltköppen va-

„ló Nemessek, Scitiabéli népről. Az ö el- ,,3Ö Pannoniába bé jöuéeekben támadtac, vagy

„nemzettec, mindenestől fogva külemb tőr- ,,uénnec és szockásnac örülnec: Hadi do-

„logba bőlczec : kic örökséget és tisztet

„nemzetségre , és nemzetségnec ágazatira ,

„régi szockásoc szerént osznac kősztec.

. In contrarium equidem quaestio haud mi- nima hic subori ur : Num Siculi, si non tribus millibus numerosiores illi, e reliquiis Hunnorum proíligatorum , in Transsilva- niam se receperint, centum fere annos, do- nee scilicet anno 553 Avares, Hunnorum nostrorum sive Siculorum gentiles, ex Asia in Dáciáin adpulerunt, hac in regione, tan- quam medio hostium, perseverare potuerint ?

Pondus Quaestioni addit, quod Gothi, cumprimisque Gepidae, quos omnes, Hun- ni Balamberiani seu Attilani dicti, suae eubjeccrant potestatiţ post debellatos Hun- nos , his in oris longe lateque d o m i n a b a n -

t u r , uti conjicere licet infenti eorum popularibus , Sicuüs videlicet nostris , erant.

Quo igitur modo, iidem Siculi, hac in regione, hostilia inter odia, parva manu per- durare quiverint ?

(32)

PROGRESSV SICVLORVM. 27

Respondemus : Non constat quidem sed res credita non est difficilis Hunno Sicu- los , plares vel pauciores fuerint, in qua- lemcunque Gepiaarum , sibi viciniorum, po- testatem concessisse potius, quam migra- tionis et dubiorum itinerum erroribus pe- riclitări : atque i t a , cur non potuissent tria Siculorum millia in Dacia nostra more de- dititio permanere ? id quod vel decern per- sonis, immo uni etiam, permitti mirum non erat. Sed porro, per tria illa millia, illi solum exprimi poterant, qui armipotentes censebantur, et qui quintam Gentis suae

partem, uti credere fas est , non excede- bantţ ut adeo universim 15"U0 plus minus fuisse probabile aequis judicibus censean- tur. Conf. V. not. l.

V. Hune igitur in modum Naţio Siculo- rum sedem habitationis suae fîxit in ori- entali Transsilvaniae parte , quae ad fon- tes celebrium fluviorum Marusii, Alutae, binorum Kükiillö, minorumque protendi- tur, et adversus hostium incursiones mon- tibus ac silvis multa ex parte munitur. Et quoniam Hunnorum exercitus, ulterius hinc in Pannoniam, ceterasque Europae regio- nes arma illaturus, ac bella gesturus, hic suos imbelles , puta , senes , valetudinari- os, infirmos , pueros, multamque sequio- ris sexus partem, armenta item et recu- las, in stationein sive quiescentia quasi ca- stra , armatis quoque cohortibus firmata,

3* pro

(33)

pro tutiori permansione, post fata saltem famosissimi Attilae collocaverat; haec pro- pterea regio vocabatur iis Szék hely, id est, Sedis locaş, sive sedes habitationis , permansionis , statio; quum lingva verna- cula Szék Sedem hely autem locum valeat.

Ex his igitur vocuîis, conjunctim sumtis ac suffixo i auctis, Hunnus tam quietem, quam excubias agens, dictus fuerit Szék- helyi , hoc est de sedis loco existens, ac postmodum, ut fit sexcentis in vocibus, omissis h et i, Székely 4 e quo demum la- tinum Siculus, quod integrius Székelius di-

ceretur, germanicum Zeckel, et Valachi- cum Szekuj, quae ejusdem sunt significa- tionis; item Siculia, quod vocabulum Si- culorum Terram (Székkely-fbld) notat, e- nata sunt; vocamine Hunni in hoc Popu- lo penitus cessante.

1. I i s , quae hoc §pho po6ita s u n t , consideratis , trium millium Siculorum (§. IV. not. 4) qui hello pulsi redierant. summa quantum capit incrementi, conjiccre licet. Quis e- nim credat, omnes iniirmos ac inmaturos in Scythiam rediisse?

2. A.uctor Daciae Siculiae pag. 3. a. Jugoriae monte Sickely Ranzanuj e Sici/ia, etymon vocabuli Székely, una cum ipsa Gente ar- cessunt fabulose. yindre,u Huszti autem Ju-

risprudentiae Hungarico Transsilvanicae T i ţ . XI. §. 110 a. regione Tschik , consveta scri- ptione Ciik et Ttik, adpeJIari S i c u l u m com-

mi-

(34)

PROGRESSV SICVLORVM. 29

miniseitur. Alii vero hanc vocem deprar vant nimium, uti Hornius, cui in Arca Noe Skekelius, Ortelio Zaikel, nonnullis Cikulus exprimitur. Nomen vero latinun» Sikulus est antiquissimum, quod videlicet jam anno 1224 in Andreano Saxonum Privilegio (§. IV. not. 5.) scribebatur, immo etiam multo antea, ad annum 1096, fit mentio Siculorum, in História Episcopatus Alilko- vinnsis Extraneis Scytkuli quoque saepe no-

minantur.

5. VI.

Taliter constituia Siculorum Respubli- ca, sub gentilibus suis Ductoribus ac Prae- toribus perstitit incolumis, usque ad an- num 553, quo secunda vice (5. II. not. 3 b.) e Scythia Hunnici generis Populus, Avans scilicet, sive Hunno Avares, origine et lin- gva ipsorum Siculorum fratres, sub suo Kagano , Duce , in Daciam pervenientes , Gepidasqua victos imperio suo subjicien- tes,eadein Dacia, ac subinde etiam Pan- nónia, potiti fuissent. Hi, Kagano 578 mortuo, Pannoniam Daciaeque partes co- luerunt sub Ducibus Gentis suae, ad annum

803, quo eos Carolus Magnus Gallis sub- jugavit, ac demum sub finem secuii noni, qui superstites ex iis manserant, Hungaris ex Asia boreali erumpentibus sese adsoci- antes, jugum gallicum excusserunt. Inte- rea igitur cum Avaribus, quoad hi favente

5** usi

(35)

usi fuere fortuna, Siculi consangvinei ar- matam coluerunt societatem, vicinorum populorum, si quo antea premebantur, rnetu soluti.

1. Hi Avare9, quorum duces sive Hcges corn- inuni sat diu nomine Chagani adpellabantur, (quorumque praecipui, Kurj, Iringus, Jugur- ro, Theodo, sive Tudó (Tudunus , et alter

Tudunus, memorantur,) Slavici generis ho- minibus omnium numerosissime in Dacia et Pannoniis imperitasse convixisseque legun- tur. Horum cum posteris Hungaros quoque (§. VII) demum egisse perhumaniter, (verba sunt celeberri mi Severini) patet, cuni eos initio statim belii socios facerent, tum civitate impertirentur (Ănonym. Belae He- gis c. 33, 34.) Hinc proficiscitur, ut ad nostram memóriám Slavi, aucti tandem Sigis- mundo et Eiisabetha imperantibus, Bobe- morum Moravorumque accessione, borealem Hungáriáé partem, cHvis perpetuisque mon- tium jugis obnoxiam incolant. Sclavis hi.i ex prioré syllaba Gothi nomen Tot potius, quam ex Toutono, apud Hungaros adhae- si8»e existimamus, adsentiente Lud. Tubt- ro L. 1. §. 6.

2. Nec Avares, nee deinde Hungari advenientes , 6U08 hos fratres, Prosapiain nempe Si- culicam, quae ei6 et quieti hospitaliter, et auxilio viriliter fuit, vel oppresserunt , vel immunitatibu8 coarctarunt. De Siculis vero patrii referunt annales , quod dum illi Hungaros ad has oras e Seythia tendere nunciis accepissent, habito delectu , eis in Rntheniam, quae et Roxania fuit nominata,

pvilcro agmine obviam processerint.

(36)

PROGRESSV SICVLORVM. 31 5. VII.

Postquam demum tertia vice, (5. II.

not 3. c.) Hunnici similiter Gens sangvini- nis, Inclyta videlicet Hungarorum Naţio , ad capita 210000 circiter numerata, circa annum 862 in Daciam adpulit, hicque Bla- cos (quos jam Falachos vocamus) et ho- runi commilitones fregit; ac sub finem e- jusdem secuii, devicto Svatopluco Sclavo- rum Rege, Hnngariam quoque insedit; su- is et Hungaria seorsim, suis etiam Trans- silvania Ducibus paruere, usque ad sanc- tum Stephanum, primum Hungarorum Re- gem sub quo, anno 1002 tempore Gyulae

Ducis Transsilvaniae, avunculi sui, odio Religionis Christianae armis sibi repugnan- te , Transsilvania Coronae Hungaricae ad- nexa fuit. Sic adeoque Naţio etiam Sicu- lorum, Ducibus antea Transsilvaniae con- foederata , Regis Apostolici, et successo- rum se submisit imperio. A morte vero Joannis Zápolya, Transsilvanis ab Hunga- ria recedentibus, Siculi quoque eosdem habuerunt Comites, quos tota Transsilva- nia post fata Joannis Sigismundi Princi- pes venerata fuit.

1. Idem ergo S. Stephanus, dum Hungáriám ac Transsilvaniam in certos distribueret Co- mitatus, terram Siculorum universam, com- munem videlicet illam totius Nationis Se»

dcm

(37)

dom V . ) ; in Sedet minores jam antei ab ipsis certo dispertitam, pro uno Comi- tatu reliquit. Hinc e s t , quod Praefccti ,

qui nomine atque viee Regura , Supremum apud hane Gentem Magistratum gesserunt, Comitet Siculorum a d p e l l a r e n t u r .

2. Ele his P Joanncs Szegedi, in Tripartit o Ju- rii Ungariei Tyrocinio, P a r t . 3. T i t . 4. §• 3.

,.Quem, (terióit) Reges Ungariae Va'jvoiam

„Tranttilvaniae ţ eundem etiam semper crea- , , b a n t , Comitem SiculorumHane etiam habet Sententiam JSicolaut Olahut, eujus Attilae suaeCapite ultimo haee sunt verba : ,,Parent (Siculi) po9t Regem, nemini, quam Vajvodae Transsilvano ; quem Rex Comitem eorum, dum huie Vajvodatui confert, aut mutat praei'ecturam, semper ereaf* Sed hoc aliter se habet; fuerunt enim non pauei Vajvodarum , qui Comitum Supremorum Co- mitatus Szólnok Interioris munere functi s u n t : iisque temporibus Siculis Comites peculiares , diversos a Vajvodis praei'uisse , vel ex eorum catalogo probări potest. Nec minorem idem Doctissimus Szegedi com- .mittit errorem , quum , paucis interjectis,

a d s e r i t , Siculos tributum Turcit, inttar Tranttilvanorum (Hungarorum) et Saxonum, pendere coactot: uti infra §. XXXI. appare- bit. Sed neque singuli Siculorum bovet tin- gulot Regibus dare obligabantur , ut idem

Vir eruditissimus citati Titulo Şpho 2 putavit : verum bovem sextum , adeoque tan- t.o numero animalia ista non habentes, aTn- bo tresque unuin conf. §. XX.

Post ultimum Patrium Principem Michae- Jem Apafi, Aygust.i Successoree Austriaci

Corn.

(38)

PROGRESSV SICVLORVM. 33

Comitet Siculorum salutati dimidio Seeulo haud s u n t ; verum hic titulus sub Aug. Leo- poldo I. ad Regium Gubernatorem Trans- silvaniae, Comitem Georgium /fan^i'transie- r a t : sed postmodum Magna Princeps MA- RIA TIIERES1A clementer assumere digna- ta est in Ketolutionibut, Deputaiioni Trant- tilvanicae 20. Julii a. 1742 d a t i s , quarum Puneto 4to ratione Sirulorum cxarato, hacc ad verbum legimus. ,,Demissae Instantiae

„Nationis ejusdem (Siculicac) quatenus Ti- ,,tulum Siculorum Comitit, quo alii Trans- s i l v a n i a e Prineipes , ae etiam Rex Polo- ,,niae Stepbanus Bâthori , olim usi sunt, ,,inter reliquos Titulos nostros assumere ,,dignaremur; benigne annuimus , eundem-

„que Titulum in Transsilvanicis Expeditio- ,,nibus , in serie Titulorum nostrorum, 6uo ,,loco inserendum indulgcmus.

C A P V T II.

DE SICVLORVM DISTINCTIONE

I N

PRIMORES, PRIMIPILOS, PYXIDARIOS ete.

5. VIII.

q .

'ícuti nulla unquam fuit, nec alioquin

subsistere salutariter potuisset, Respubli-

ca, in qua Cives omnes aequali potestata

et auctoritate convixissent; sed et qui

praeessent, et qui subessent, corpus Rei-

(39)

publicae formare atque constituere debue- rint: ita Siculi etiam, omnes licet et sin- guli de plena Lege Nobiles (5. IV.,) ab an- tiquis temporibus, in Tres Ordine, sive Genera, videlicet Primores, Primipilos* et Pixidarios distincti, indeque Trium Gene- rum Siculi in publicis aeque Instrumentis, ac communi Nationis Sigillo antiquissimo scripti sunt.

1. Hujusmodi distinctionem Siculorum in tres Classes, esse. perantiquam, praeter usum nondum in ipsa Natione penitus obsoletum, publicaeque auctoritatis documenta, praesertim vero Legem Consvetudinariam Nationis a. 1555 in formam codicis redactam, (*) et De- creta Comitialia anni 1562 d. 20. Junii ; testantur solide Commitsarii Ferdinandi I.

Hungáriáé Regis, qui a. 1552 investigan- dis Proventibus Regiis in Transsilvaniam missi, pervestigatis etiam rebus Siculorum, sequentem de iis perscribunt Relationem : Siculi in commune omnes sunt Nobiles, et ab omnibus c o n t r i b u t i o n i b u s exemptiţ sed di- stributi tamen in tres O r d i n e s , (fuorum qui praecipui sunt, rocantur N o b i l e s , qui quasi

Baronum Patriciorum loco habentur , a Iii vo- cantur lingva eorum Lófő Székelyek, ipsi la- tinae Primipilos vocant, qui quasi Equestris sunt Ordinis ; reliqui sunt ceu P l e b e i , omnes tamen, ut dictum Nobiles.

2. Quamvis vero primis fundatae in T r a n s s i l -

vania Reipublicae Siculicae temporibus, tri- faria haec distinctio vix audita Icgatur;

quum

*) Seq. in Aditamentis Nro, I.

(40)

IN PRIMŐR. PRIMIPIL. PYXIDAR. etc. 35

quum Lóhfő sive Lófö, Giahrlag seu Gyalog, id e s t , Equestris ac Pedestris tantum Gene- ris memoria in vetustissimis omnium monumentis supersit: si non tankén nomine tc- nus , re ipsa profecto tres viguisse Ordines, elicere ex eo facile e s t , quod qui duabus istis Classibus praefuerunt regendis rebus- que gravioribus gerendis, ac judiciis incu- buerunt, illi saltem officio et auctoritate distincti , tcrtium constituere Ordinem, qui subsequutis temporibus Primorum ad- pellationem induerunt.

§ IX. .

1. P r i m o r e s , qui nonnunquam Po- tiores etiam, hungarice vero Fö Népek, et Elsők, ac ab anno 1571, haud rar o Fo- Nemesek, id est, Primarii Nofokr, item Nie- messi Rend,, nominantur, ceteris fuerunt haereditatibus et opibus valentiores , eo- rumque de numero ad Olîiicia Militaria Generales, Capitanei, Ductores, et Fexilli- feri, ac ad Provincialia Judices Regii, Ju- dices Sedis, et aliquot Adsessorzs seu Ju- raţi Sedium deligebantur.

1. Vernaculo nomine vocabantur olim Judi- ces Regii Király Birák, Judiccs Sedis SzS/t- Birák, Adsessores Székülök. Hodierno sti- l o , per Judices Regios, citra omnem dubitationem , Supremi Judices Regii, per Sedis Judices autem Vice Judices Regii (quorum nomen a. 1594 2. Febr. in Gomitiis Alben- sibus natum videtur) intelliguntur.

2. Ae-

(41)

2. Aevo nostro in classe Primorum censentur , Nationis hujus Magnates, hoc est Corni•

tet ac Baronet. 2. Nobiles Immunét t r i b u - torum , qui recentiore loquendi modo Kobi- let Equettrit Ordinit nuncupari amant. Hot inter et Primipilos medii quasi censentur Nobiles Armalistae, qui videlicet per Lite- ras (ita dictas) Armalet Nobilitatem prae- rogativae adepţi quidem sunt, et Nobilibut Uniut Sessionis Hungarorum Transsilvano- rum aequiparantur; ab anno tamen 1711 (vid. infra §. XXXI. not. 5.) tributo obno- xii sunt, mulţi eorum.

5. X.

2. P r i m i p i l i , romano quidem vo- cabulo, sed significatione a Romanorum sensu multum diversa, sic dicti, vernacu- lo autem sermone Lófök sive Lóflik, (in singulari Lófó seu Ló fu) et Lovasok, id est Equites nominati, secundi Ordinis Si- culi , Equestri Militiae adscripti fuere: et horum Classis, seminarium quasi erat Vi- rorum bellicosissimorum, incunabulaque Primorum, e qua insuper ad Provincialia quoque Officia, qualia sunt Sedis, (ut 0.

IX. not

t

1. dictum) Adsessoratus, reliqua una cum Primoribus, bene meriţi adsume-

bantur.

X. L«f& dictus ex equum , et fO 3ive fii caput, vernaculo idiomate eignifieantibus ; quod unusquisque Primipilorum capitatim , hoc est , viritim , equo uno instructus, ca-

stra

(42)

IN PRIMŐR. PRIMIPIL. PYXIDAR. etc. 37

stra adire obligaretur. Hi in plurali seri- buntur passim etiam LófOek et L6fejek\

quasi stricte diceres Equorum capita.

1. Certe Adsessorej sire cansarum Judices , majore numero e Primipilis , quam Primo- ribus, deligebantur; uti concludere tuto possumus exemplo Primariae Sedis Siculo- rum Udvarhelyensis , cujus et universae Nationis Conventu , in Oppido Székely Ud- varhely die 23. Novembris anni 1S05 habi- to . quum e Primoribus 4. tantum, e Pri- mipilis 13. Adse89ores pro eadem Sede et Filiali Keresztúr , lecti perhibentur sequenti e latino (quod nusquam hodie reperi- t u r ) in hungaricum translato, decreto : El-végeztük és rendeltük : Hogy az Udvarhely és Keresztúr Székén lakó Székely Atyánkfiai- nak , az Elsők közzül négy embereket, és u- gy tn azon Széken lakó Lófejek közzül tizen- hármat , a1 mi Székely Országunknak régi bé- vett au'horitássából, és hatalmából Bíráknak, és az Igaszág kiszolgáltatásának véghez vite- lére rendeltünk, kik egy summában lésznek tizen heten, a' kik mindenik Székben ez Or- szágban akármi Renden lévO Személyeknek személyeket és képeket viselyék.

j. XI.

P y x i d a r i i sive P l e b e j i in Litte- ris Principum saepius Pedites Pyxidarii no- minati gentili adpellatione Község sive Kos- ség item Köz-népek (quasi dicas vulgares populos) et Köz-rendek, nec non Gyalogok ac Darabontok, (hoc est, Pedites,) ob ve-

4 stes

(43)

Stes uniformes , seculis saltem proximis, in Rubros atque Firides, (i. e. Veres et Zöld) distincti, tertium, prioribusque (5.

IX. X.) multo numerosiorem, omni aevo efficiebant Militiae Siculicae Ordinem, e- limque Pedestrem; et simul, nihil hoc prae- rogativae eorum nobilitari praejudicante, plebeja etiam in Populo Siculico munia obibant. Horum insuper plurimi, quia ob seditionem et ad Hungáriáé Regem Ferdi- nandum, posteaque Maximilianum adhae- lionem, suffragiis Comitiorum Schaesbur- gensium, a. 1562, libertate Siculica exci- derant, Principisque, et ejus donatione Optimatum domínium, servili cum condi- tione subierant, Parasztok, hoc est, igno- biles sive rustici, passim in actis publicis;

deinde verb postquam a. 1599 m. Nov. in Comitiis Albensibus libertatem recuperas- sent, Libertini (Szabadosok) etiain frequen- tissime nominabantur.

1. Hujus Classis homo vocatur hungariee Da rabunt ex germanico Trabant, latine vero Pi- xidarius, hoc e s t , Sclopetarius , e Bilchte itidem Teutonum, quibus sclopctum , quali Peditcs noştri utebantur, hoc nomine no- tatur.

2. Communiter, atque publicÍ8 etiam in lit- teri9 scribitur per 1, non Y, Pixidariut et abjeeto j , Plabcus.

J. III.

(44)

IN PRIMŐR. PRIMIPIL. PYXIDAR. etc. 39 5. XII.

Stantibus firmo pede tribus his Sicu- lorum clas'sibus, an inferioris Ordinis viris ad superiores, Plebejis videlicet ad Primi- pilos, et his ad Primores, ascendendi gra- dus dari potuit? Omnino ; et quidem tam pacis, quam et cum maxime belii tempore.

Pace nempe, si Plebejo vel Primipilo uti- lia Principi servitia navasse contigerit, pro- na ad promotionem via erat, testibus Pri- mipilaribus passiin et Armalibus Literis.

Si quis porro Primipilorum opulentiorum tres vel plures Primipilatus , (Lofóség,) hoc est Primipilorum sine liberorum sola- tio vita functorum, vel etiam aliorum, ob pauperiem, aut aliam aliquam rationem Primipilatui renunciantium, praerogativam Primipilarem, simul cum terreno sive hae- redio, comparaverit; tali modo is gradum ad obtinendos Primorum honores fecit.

Bello vero saepissimo, non solum Primi- pilis, sed et Pixidariis (his pacis tempore rarius,) praecipua virtutum militarium lau- de conspicuis, in catalogum Primorum re- ferri contigit feliciter.

1. De Primipilatibus coemi solitis , doeemur tam aliis monumentis , omni exceptione majoribus , quam erudito Opusculo manuscrip- t o , testimoniis fulto, Nobilis quondaro Jo- annes Siménfalvi , Caussarum advocaţi con-

4* sul-

(45)

s u l t i s s i m i ; quod sequeoti sub E p i g r a p h e innotuit : REFLEXIONES, de genuina ac Legali JSobUitate Naţiunii Siculicae ex Legi- bus fundament alibus, Actis item Publicis et Judicialibus deductae. Vid. B e n& ö Milkovia, T o m . I. p. 61. «eqq.

2. Quod uno passu honore8 Primipilares tran sili re , ac in numerum Primorum Plebejus 6ire Iiibertinus aliquis pervenire p o t u e r i t ,

« p l u r i b u s doeumento sint Literae Armales Demetrii I/tei de Wargyas, ibidem apud Pamiliam a d s e r v a t a e , c u j u s verba huc faci- entia s u n t : Dimetrium llkti ac per eum ftlios ttiam jam natos, e stătu et cvnditione Pe di*

tatus et Libertinali — - — elementer exi- jnendos, in coetum et numerum vervrum et

indubitatorum — —- — Nobilium annurneran- dos — — — duximus — 18« Pebr. 165!..

Georgius Rakocii.

5. XIII.

Promotiones autem ex Ordine det&- riore ad superiores, de bona olim consve- tudine fiebant per Comites Siculorum, qui saepius Wajvodae simul Transsilvaniae e- rant. Hi nullás quidem super inde Literas Privilegiales impertiebantur; sed auctori- tate sibi a Regibus Hungáriáé, speciatim Matliia Corvino, concessa , personas opti- me meritas in Tabulam Lustrationis, sive Regestrum Armilustrii, hujus vel illius Or- dinis, publica in congressione referebant.

JVec ante disiunctionem Transsilvaniae ab

Hun-

(46)

IN PRIMŐR. PRIMIPIL. P Y X I D A R . 41 Hungaria Arm ales, vel Primipilares (quorum vel nomen erat inauditum) Literae cuiquam concedebantur: nec ulla necessitas Siculos ad eas efflagitandas ac amplectendas impu- lit unquam. His utinam caruissent origi- narii et perpetui Nobiles, quos revera non Reges, non Principes poterant reddere no- biliores. Patrii nihilominus Principes, quos praesertim alternandis fortunae casus ter- ritabant, eo immodicae sane liberalitatis processerunt; ut ejusmodi Literas distri- buerent prodigaliter.

1. Quo olim modo promotiones ad perdietot Ordines ficbant; quibusque immunitatibus

•eri Siculi gaudebant, non obscure docet Mandatum Mathiae I. Regis quod , ut in.

ferius dicendis quoque lumen insigne spár- gát subnectere piacet. En illud cum ortho- graphia, (quam reţinere consultuin duci- mus) autograpbi:

„Commissio pp. Dni, (propria Domini) Regit ,, os Matbías Dei gracía Rex Ilungaríae, Bo-

,,hemiae, etc. Fideli nostro Mfico (Magni- ,ifico) Blasio Magiar de Mera, Vajvode no- ,,stro Tranno ( Transsilvano) et Commiti Si- c u l o r u m , ejusque vices gerentibus , Salu-

„tem et Gráciám. Querulose nobis expo-

„nitur a parte Fidcliuin nororum (nostrorum) ..Siculo rum Equitum atque Peditum de Se- ' dibus W udarheli et Maros , in castris no- ,„stri> praesentium, quomodo ipsos noanulli

(47)

„ e Primoribus suae Nationîs , exactionibus

„pecuniariis gravare tentassent, et quo n o - ,.do preterea ordo eorum trium Generum ,,labefactaretur. Cum igitur praecipua con-

„ditio regalis nostre cure s i t , ut omnes

„et singuli Fidcles , statum nrum (nostrurn)

„regium promoventes, premii condigni vi- ccem accipiaotţ Idco consideratis summa ,,fide, et strenuo semper belligerandi stu- , dio dictorum iidelium nostrorum unîver-

f,sorumque Siculorum, Fidelitatibus vestris ,,harum serie mandamus lirmis9Íme , ut vi-

,,sis presentibus, sine cessatione medelam

„adhibeati8 , et quidem ; Quo ad primum ,

„si quidem Fideles noştri Sicnli, nullis ,,prorsus pecuniariis exactationibus , sive ,,nobis, sive Hominibus nostris obstricti a ,,perpetuis temporibus dignoscantur, nisi

„spontaneis et proniptis oblationibus ad no- ,,stri et aliorum Sereniss. Hegum Hunga-

„riae Conjugiorum et Natorum hilaria, nec

„non juxta redituum suorum equitatem ad

„Legationes ab illis et ad illos , uti illud ,,ex aiiis Literis nris (nottris) ipsis in for- ,,mam Privilegii redactis , uberius intelli- ,,gere poteritis : quam ob rem omnes exa ,,ctiones, per publicam vocem, sub gravis- ,,sima pena interdicatis, ita ut si nihilo-

„minus forent aliquo tpre (tempore) reper-

„ t i tales , qui contrarium facerent, illi eo ,,facto , juxta consvetudinem ipsorum , om-

„nibus bonÍ8 cvertentur; Quoad alterum ,,vero, facta per Vos sine mora generali

„collustratione Fidelium nostrorum Siculo- , , r u m £ q u i t e s in «uo stătu a majoribus pro- j.generatos in seorsivas tabulas referatis, ,,qui propter permansuram distinctionem ,}Primipili vocabuntur, Pedites rursus in

aii-

(48)

IN PRIMŐR. PRIMIPIL. PYXIDAR. etc. 43

,,alias tabulas quas nemo Primorum suo

„arbitrio alterabit, perpetuam alioquin in- ,,1'amiam incursurus ; nec ex his vero , nisi ,,Vajvodarum nostrorum Transsilvanorum et

„Comitum Siculorum pro tempore consti-

„tutorum , ac in futurum constituendorum, ,,nec ex illis , nisi tres terre sortes et fa.

„cultates habere dignoscantur, dictorum

„itidem Vajvodarum nostrorum scitu , ad ,,9uperiorcm gradum ascendere valebunt.

„ I n his secus nullo modo facturi, et tabu- , las, quas confeceritis, ad nos etiam trans- ,,tnissuri. Presentibus perlectis, exhiben-

„tibus restitutis. Datum in Castris nostris ,,ad obsidionem forţaiitii Modra metatie , ,,feria quinta proxima post Festum conce-

„ptionis Beate Mărie Virginis, Anno Do-

„mini Millesimo Quadringesimo Septuage-

„simoTertio, Hegnorum vero nror, (nostro•

„rum) Anno Ilungarie Sexto Decimo, Bo-

„hemiae Quinto."

Mathias m. p. (L. S.)