(13a=Ciij) In regno Ungarise cuiusdam militaris pr®divitis uni-genitus nomine Procopius in anno ffitatis su® vicesimo secundo factus est valens artium magister in universitate Pragensi et legum doctor, ubi duodecim annis stetit, speciosus forma, procerus statura ac sa-piens industria, consilio sanns et sollers, honoratus necnon omnibus gratus. Quapropter castellanus quidam rebus locuples et amicis co-piosus, pater filiarum duarum nubilium et formosarum, inclinatus ad Procopium, laqueos eidem blanditiis tetendit, et ut gener sibi fiat,
*) poterit
**) devulgauit
A K A D . K R T . A NYELV- KB S Z K P T U D . H O R K B Ő L . X V I I I . K Ö T . 1 0 . 8 2 .
5 0 KATONA T.A.TOS.
íisiiliatur conviviis. Quumque t e m p o r i s congruentiam p á t e r c e r n e r e t filiarum, proponit, ut sibi, quam velit, e duabus eligat in eoniugem, adiiciens,1) repulsam pati non debere. Qui mox carnalium more iu-venum, filo2) eaptus, u n a m pr®elegit in amieam et f u t u r a m s p o n s a m . Sed deo volonte incommodis intervenientibus non paucis, sponsalia c o n t r a h u n t u r , nuptias tarnen ad a n n u m differuntur. His autem cogni-tis parentes oft'ensi et consanguinei, constudentes socii ac doctores nuptiis contrarium insultare n o n desinunt, eo quod igeniosissimus et tarn doctus carnali allectus a m o r e studium deserendo saecularis ignominiose fieret. Ipse vero puell® specie deceptus diem statu ere:1) conatus est nuptiarum. Sed deus, qui super omnes est ac o m n i u m consilia, proposition hoc dissipavit et sponsam e medio tulit fere mense uno ante tempos conveniendi priestitutum. Quare Procopius contristatus est nimis ac prae a m o r i s et doloris magnitudine languere ccepit, eo (piod quam adamaverat sponsam pulchram. nobilem ac locupletem, cerneret sic morte pr®ventam. Cui castellanus ])ater de-f u n c t ® : 0 de-fili 1'rocopi, resume vires, pusillanimitatem abiice ; o m n e s mortales sumus. Si sororem spons® tu® cupias, protinus impetrabis.
Qui spiritu resumpto, dum consensus a r r a m daret, deo / r e r m i t t e n t e4) divinitus incurabili morbo percussus est, ita quod pater persuasis medicis disceret pienam esse culp®, nec morbum eius curari posse ulla medicina, et hoc quia scholas i n a n i t e r desereret, et deo neglecto>
parentibus contemptis fieri vellet ssBcularis, quam ob causam n u n -quam fortunatus foret. Quapropter filiam suam retraxit castellanus et Procopio nullatenus scandall occasio coram deo esse voluit. P r o -copius autem se contemptum esse cernens ah omnibus ac f o r t u n a m sibi inimicam, (13b) cordis dolore tractus, intrinsecus mortis saluti-que sui menior, de necessitate faciens virtutem, proposuit sponte ac libera mente egestatem ferre ac in poenitentin perfecta deinceps al-tissimo militare, dicens i n t r a semetipsum : Felix necessitas, quae cogit in melius. Est virtus facere gratis facienda necesse/') Et nemine sci-ente profectus est ad deserti latibula, ibique reperiens quoddam re-clusorium, in eo septem annis cunctis hominibus incognitus latuit ac deo fideliter deservivit. Quadam autem nocte, dum in s t r a m c n t i s (piieti deditus iaceret, vidit s o m n i u m de arbore quadam, qu® ipsum
*) adiciens
i) philo
:l) stature (kézzel jav.)
4) promittente
5) Vorsek.
7 1 4
A TELEK I-CODEX LEGENDÁI. 4!)
defensura esset a pluvia, vento et caumate, atipie famelicum cibatura fnictu suo gratissimo. Quae quidem arbor, ut sequitur, Annnm figu-rabat beatissimam. Ipso vero (cuius dicta nonnunquam in universi-tatis disputatione pro rato habebantur et authentica) somnium non reiicions velut deliramentum, exsultans aiebat intra se: Nedum lau-dandus est fructus sen rami, sed etiam illi inelinandum est arbori, sub cuius ramis protegimur a pluviis et ®stu, cuiusque fructu dul-cissimo sites famesque pelluntur in aevum. Qua quidem parabola pro-bavit beat-am Annum pr®cipuo cultu dignissimam, atque pr®coniis laudisonis efferendam. Ex i]>sa namque filia in lucem prodiit mundi, in qua dei tilius pro nostra salute incarnatus fuit. Sic quidquid, in-quit, est causa caus®, etiam profecto est causa causati. Propter banc Procopii sententiam in temporis successu maior populi ad Annam succrevit devotio, et festum tant® matron® honoratius observatur.
1'rocopius autem persuasus ab alio quodam eremita, quatenus sanct®
Ann® patrocinium supplex imploraret, illamque digna veneratione coleret, qu® arbor esset illa, qu® ipsum defendere posset et cibare, nec dubium, quin etiam ab ®gritudine curaret, si honorem eins pro posse ampliaret. Qui protinus sanus a languore cunctis adventantibus pradicavit de sanct® matron® cultu et honore. Docuit insu per et clericum suum. ut se daret ad sanct® Ann® servitium, legeretque hunc versiculum : 0 Maria, mater dei, mox tu succurras ei, qui tuam feli-cem Annam colit genitrifeli-cem. Proeopius autcm, cum sibi in eremo aqua deesset, et cum discipulo in fodiendo puteo laboraret, reperit in terris paganum humatum, torquem auream circa Collum haben-tern. Quod (14a) dum ad regfm terr® ferret, a i t : Nunc parvum est, quod exigo. Volo, inquit, ut torquem accipias et de ea monetam facias, in cuius una parte regni arma depingantur, et in alia imago beat®
Ann® cum filia virgine et eins divina prole sculpt® appareant; qua-tenus sic ipsa, qu® mihi succurrit in periculis, nota fiat et patron a cunctis gentibus. Cui rex a i t : E r i t quod optas et insuper primum monet® denariuin amore sanctae*) Ann® regin® tradam mo® con-thorali circa Collum dependendum, ut saltern eius intuitu specie possit libera fieri ab omni partus anxietate. Post hoc contigit reginam im-pra'gnata-m recreationis causa cum sua comitiva circa nemus equitare ; et dum sua traheret quemque voluptas, et alter ah altero sequestrn-tus solivagus incederet, contigit reginam in quodam loco solam in-advertenter esse dimissam, cui inopinus labor partus advonit. Qua-dum se solam cernerot ac mulierum solatiosa prresentia defraudatam,
*) sancti
715 4*
50 KATONA T.A.TOS.
in angustiis perieulisque constituta, deo volonte cogitare ccrpit de beat® Anna1 patrocinio, visoque n u m m o cum sanct® Ann® imagine, ait cum gemitu ac oseulo h u m i l i : 0 sancta mater Anna, nunc mihi succurre mettertia, quemadmodum, o pia matróna, d i d i c i ; adesto mi-sericorditer humili te in necessitate p r e c a n t i ; n u n c m i h i afflict®
digneris succurrere, tuum imploro subsidium, in tua pietate contisa Procopio docente, qiueso, m i h i peccatrici loco obstetricis assistentiam ne deneges, m e miseram in hac h o r a recollige, in hac mea necessi-tate liberationis gratiam m i h i in te confidenti digneris impartiri. E t ecce mox sine h u m a n o pr®sidio incolumis et gaudens peperit, suurn-que periculum imminens et beat® Ann® obsequiosum auxilium regi enarravit. Quibus auditis rex supra m o d u m exhilaratus heredemque contuitus et de tanto periculo reginain liberam contemplatus, deum et beatam A n n a m benedicens, ad e r e m u m eques festinat et Procopio factus est devotior, et affectione pr®cipua coniunctus, noscens eum virum divinis deditum, sanctum, doctum et expertum, idcirco illum, licet i n v i t u m * ) ac plurimum r e n i t e n t e m , ab inclusorio vast® solitu-dinis**) extraxit, (14b) et arehiepiscopum Pragensem pr®fecit. Cuius promotioni dum parentes et consanguinei, magistri constudentes ac doctores congratularentur et honores tant® dignitati dignos exhiben-tes, de offensis veniam peterent, r e s p o n d i t h u m i l i t e r : Nolite, qua-so, mihi peccatori, omni reverentia i n d i g n o honores impendere ac ve-niam ab i m m e r i t o nec offenso postulare, sed d o m i n u m deum cum Maria m a t r e et avia illius sanctissima Anna, directrice, protectrice ac promotrice mea venerari satagite. Sed ut peccata vestra vobis di-mittantur, A n n a m beatissimam i n s t a n t i u s flagitate. Ipsa quidem est, qu® sibi devotos protegit, adiuvat ac promovet ad statum bonum ; üli supplices sitis, illam venerari conemini, eius patrocinium precibus continuis studiose requirite. Qui g r a t i a s domino agentes et beat®
Ann® se c o m m e n d a n t e s ad propria reversi sunt, et deo ac avi® eins beat® Ann® devotius servierunt. Procopius autem iam pr®sul effectus, nec ab lmmilitate solita et religione per sublimitatem pr®sulatus et apicem dignitatis immutatus, longe lateque tum sermone, tum scripto necnon oratione gratus, Ann® beatissim® jiatron® su® cultum am-pliare studuit. I n s u p e r ecclesias, capellas ac monasteria in eius ho-norem magnifice fundavit, bospitalia, altaria atque simüia instituit, dotari fecit et consecravit; ac i n n o m i n e Ann® sanct® vestes, cibos et alia q u a que necessaria pauperibus libentissime erogavit. Pr®terea
*) initum (kézzel jav.)
**) sollicitudinis (jav.)
7 1 6
A TELEK I-CODEX LEGENDÁI. 55
diem natalis eius in crastino saucti Jacobi Maioris nepotis sui cele-brem iudixit et profestum merito i e i u n a n d u m prredicavit, ipsamque esse omni veneratione dignissimam. Oravit earn instantius ac sine cessatione, quatenus patrocinio suo ovibus su® cur® commissis nec-non sibi devotis secundum fidem suam providere dignaretur salubri-ter. Sicque Procopius de virtute proficiens in virtutem, antistes im-piger ac sollicitus super gregem sibi commissum vigiliarum excubias observavit, quatenus ipsum Christo lucriticaret, et semet pro ovibus hostiam viventem ac deo placentem verbo, exemplo et poenitentia victimabat. Defunctus autem in domino, coruscavit miraculis, et cum Anna gloriosus lastatur in Cffllis. Quod autem plus colitur Annae matris (15a) festum, quam Joachim patris Maria.' virginis, po-test elici ex gratiarum r e d u n d a n t i a virginis Mari®. Magis enim et citius sanctificata fuit Elisabeth, ut prophetaret exsultante J o h a n n e in utero eius, quam Zacharias pater, qui mutus permansit, donee infans nasceretur. Magis quippe redolet de n a t u r a contenti conservans quam iufundens, magis pr®terea m a n e t odor fragranti® in manu florem tenentis quam alteri dantis seu vellicantis. Sic ergo copiosior gratia redundavit ex Maria ab omni originali peccato prreservata et copiosa gratia in utero materno sanctificata in A n n a m matrem, quam i n J o a c h i m patrem. Tarnen qui pr®ceptum dedit de honore p a r e n t u m , gaudet et gloriatur de honoratioiie parentum suorum, qui est benedi-ctus in sfficula deus, Amen.
C A P I T U L U M D E C I M U M .