SAEC. XIV
35. MISSALE ROMANUM SAEC. XV
(Universitas Budapest, cod. lat. 89.)
Membranaceum — ff 97 — 29 X 18 cm. — saec. X V . — scriptura Gothica, una columna — compactum assibus corio fusco tectis, munitum lamellis angularibus umbilicisque aereis — litterae initiales rubrae, caeruleae, virides, 10 ornamentales depictae.
PROVENIENTIA: Codex nullum characterem nationalem ostendens ubique potuerat in usu esse. Spiritum antiliturgicum exeuntis medii aevi prodit absentia dominicarum et missarum ferialium.
BIBLIOGRAPHIA: Cat. I. p. 61. — Tímár Kálmán, Prémontréi kódexek, Kalocsa 1924, 22 s. -— Berkovits Ilona, A budapesti Egyetemi könyvtár festett kéz
iratainak egy csoportja, MKSz 1931, 7 s. •— RInd nr. 84.
f. 1— 54’ : „Dominica prima in aduentu domini.** Proprium de tempore usque festum Corporis Christi. Tantum dominicae habentur, excepto IV. Adventus, festa et feriis IV. et VI. quatuor temporum. Sabbata quatuor temporum iam . non leguntur; scriptor videtur brevitatis causa ea omisisse, sicut et loco passio
nis in Dominica Palmarum in missa adnotatur: „Ewangelium Cum appropin- quasset Require uertens in aduentu. ** Item desunt omnes dominicae post domini
cam in albis. Missae feriales solae: „ fferia Tercia post Judica" (f. 36’); feriae II.
et III. post Pascha, sed hae festa erant, „feria Sexta post spiritus domini** (f.
50’— 51’).
f. 55—60: Ordo missae. — f. 55— 56’ : Praefationes. — f. 57— 60: Canon.
f. 60’— 83: „In vigilia sancti andree.** Proprium sanctorum usque 25. Nov.
Tantum haec festa habentur: Andreas — f. 63: „de concepcione s. Marié** — f.
63’ : „ ffabiani et sebastiani** — f. 64: „In purificacione s. M arié.1* — f. 66: „In annunciacione s. Marié** — f. 66’ : „Tempore pascali. Tyburcij et valeriani.**
— f. 67’ : „ Georij mr.** — f. 68’: „D e inuencione s. crucis.** — f. 70: „Johannis waptiste.** — f. 71’ : „ Petri et Pauli.** — f. 73: „D e visitacione s. Marié.** —- f. 74’:
„Hermochore et F ortu (nati).** — f. 75’ : „D e s. Maria magdalena.** — f. 77: „D e assumptione Marié.** — f. 78’ : „In natiuitate s. Marié.** — Post f. 78: duo folia desunt. — f. 79: (Exaltatio s. crucis) — f. 79’ : „D e sancto Michaele.** — f. 81’ :
„In die omnium sanctorum.** — f. 82’ : „M artini epi** — Post. f. 82 iterum duo folia desunt. — f. 83: (Catherinae v.)
f. 83— 97: „Incipit commune sanatorum per ordinem primo de ewangelistis**
In communi de virginibus mancus desinit.
36. MISSALE CAPELLAE S. CATHERINAE ARCIS PFANN- BERG DIOEC. SALZBURGENSIS (SAEC. XV.).
( Bibl. O. S. B. centralis S. Montis Pannoniae.)
Membranaceum — ff 149 — 39x29 em. — saec. X V . — scriptura Gothica binis columnis —- compactum assibus corio fusco tectis, munitum lamellis angularibus umbilicoque aereis-—-litterae initiales simplices rubrae et caeruleae; 2ornamentales;
imago Canonis depicta.
POSSESSOR: f. 1: „ Illud missale testatum est a dno wolfgango Possl Felicis memorie olim Cappellanus ( ! ) in castro Phannberg. Ad capellam sancte Tcatherine vir
ginis et martiris unacum mayore calice cum suis attinentibus vt vnusquisque Cappellanus ibi existens ipsum prefatum wolfgangum suis oracionibus recommendatum habebit.™
PROVENIENTIA: Dioecesim Salzburgensem esse locum originarium ostenditur festis huius missalis 27. Mart. „Deposicio s. Rudberti. — 30. Jun. Erndrudis v. — 4. Sept. Translacio erndrudis. — 24. Translacio Ruthberti cf. Chunualdo et Gislario. — 25. Dedicacio Eccl. Salzburgensis. — 26. Translacio Virgilij epi. — 30. In oct. S. Rud- perti (fol. 117 cum sequentia propria.) — 27. Nov. Deposicio Virgilij. — 4. Dec. Oct.
s. V i r g i l i j — Missale non solum legatum est Capellae Pfannbergensi S. Catherinae, sed etiam scriptum; quod demonstratur duabus sequentiis pro festo S. Catherinae (f. 125— 125’ „A u e persignis m artir. . .“ et „ Sanctissime virginis votiva festa . . . “ ) quod secus nunquam occurrit. Etiam simplicitas ritus hoc commendat: celebrans
„presbiter™, nunquam „pontifex™ ve 1 „praelatus™ vocatur. Arx Pfannberg in dioecesi Salzburgensi sita erat.
BIBLIOGRAPHIA: Mihályi Ernő, Pannonhalma, in Magyar Művészet 1928, 37 (tantum imago Canonis) — Rlnd nr. 122.
f. 1: (alia manu) „ Collectá de scto Joseph sponsus ( ! ) marié virginis™ —
„ Pro proficiscentibus ad partes longinquas.™ (De tribus magis.)
f. 1— V: (alia manu) „Benediccio auri thuris et mire in die Epyfanie™.
f. 2— 4’ : Kalendárium.
Jan. (2) Oct. s. Stephani. — (3) Oct. s. Johannis. — (4) Oct. Scor. Innocen- tum. —- (7) Ualentini mr. — (8) Erhardi epi. — (9) Juliani mr. — (10) Pauli primi heremite. — (13) Hilarij epi. — (15) Mauri et macharij. — (17) Antonij.
— (24) Thimothei apii. — (26) Poliearpi. — (27) Johannis crisost. — (29) Valerij epi. — (31) Virgilij epi. et soc. eius.
Febr. (1) Brigidé v. — (3) Blasij epi. et mr. — (6) Dorothee v. et mr. — (9) Apollonie v. Altonis cf. — (10) Scholastice v. — (23) Vigilia. — (24) Mathie apii.
— (25) Walpurge v. —- (28) Romani abb.
Mart. (1) Leonis pp. Donati mr. — (3) Deposicio Kunigundis v. — (4) Adriani mr. Lucij pp. et mr. — (8) Quadraginta militum. — (10) Marine v. — (14) Leonis pp. — (15) Longini mr. — (16) Ciriaci et soc. — (17) Gerdrudis v. et Patrici epi. — (21) S. Benedicti. — (24) Quirini mr. — (26) Castuli mr. — (27) Deposicio s. Rudperti. — (28) Rogati mr. — (31) Sabine v.
Apr. (1) Conuersio marié magdalene. — (4) Ambrosij epi. — (7) Celestini pp. — (9) Marié egipciace. — (12) Zenonis epi. — (15) Helene regine. — (17) Petri diaconi. — (18) Eleuterij mr. — (20) Victoris epi. et mr. — (21) Sotheri pp. — (22) Gaij pp. — (24) Georgij mr. — (25) Marci ev. Letania romana. — (26) Trudberti, Analecti (!), Marcelli. — (27) Anastasij pp. — (29) Cleti pp. — (30) Quintini epi.
Mai. (1) Walpurge v. — (2) Sigismundi regis et mr. — Anastasij (!). — (4) Floriani et soc. eius mr. —- (5) Gotthardi epi. — (8) Victoris mr. — (13) Gangulfi mr. — Seruacij. — (14) Victoris et Corona. — (15) Sophie v ..— (16) Eufemie v.
— (19) Potenciane v . — (23) Desiderij epi. — (26) Ecelitherij mr. (!) — (28) Johannis pp. et mr. — Wilhelmi. — (29) Maximini epi. — (30) Felicis pp. et mr.
— (31) Petronille.
Jun. (3) Erasmi mr. et epi. — (5) Bonifacij et soc. eius. — (11) Bamabe apli. — (13) Antoni monachi. — (15) Viti Modesti et Crescencie. — (20) Paulini (!) epi. — (21) Albani mr. — (22) Achacij et soc. eius. — (25) Eligij epi. -—* (27) Septem dormiencium. — (30) Emdrudis v.
Jul. (1) Oct. S. Johann. Bapt. — Theobaldi. — (2) Visitacio Marié. — (4) Udalrici epi. —- Translacio s. Martini epi. — (7) Willibaldi cf. — (8) Kyliani et soc. eius. — (9) Translacio s. Nycolai. — (11) Translacio s. Benedicti. — (12) Margarethe v. et mr. — Ermachore. — (13) Henrid regis, — (15) Diuisio apio
rum. — (17) Alexij cf. — (18) Am olfi epi. — (21) Praxedis v. — (22) Marié magda- lene. — (23) Apollinaris epi. et mr. — (24) Cristine v. — Vig. — (25) Christofori mr. — (26) Anne matris marié. — (27) Marthe v. hospite Christi. — (28) Panta- leonis. — (31) Tertullini epi.
Aug. (3) Inuencio s. Stephani prothomr. — (4) Justini presb. — (5) Oswaldi r. et mr. — Dominici cf. — (6) Transfiguracio domini. — (7) Afre v. — (9) Romani mr. — (11) Radegunde v. — (12) Clare v. — (20) Bemhardi cf. abb. — (22) Oct.
s. Marié. — (23) Vigilia. — (31) Paulini epi. et cf.
Sept. (1) Egidij abb. — Verene v. — (4) Oct. s. Augustini. — Translacio emdrudis. — (6) Magni cf. — (7) Regine v. —- (9) Chunigunde v. — (15) Oct. s.
Marié. — (17) Lamberti epi. et mr. — (19) Januarij et soc. eius. — (22) Mauricij cf. — Emmerami epi. et mr. — (23) Tecle v. — (24) Translacio Ruthperti cf. — Chunualdo et Gislario. — (25) Dedicacio Eccl. Salzburgensis. — (26) Translacio Virgilij epi. — (28) Wenceslai mr. — Thimeonis epi. et mr. — (30) In oct. s. Rud- perti (f. 117).
Oct. (1) Germani, Remigij, Vedasti ep. — (2) Leodegarij epi. et mr. — (4) Francisci cf. — (9) Dionisi et soc. — (10) Gereonis cum socijs. — Victoris et soc.
eius. -— (11) Translacio s. Augustini. — (12) Maximiliani epi. — (13) Colomanni mr. — (16) Galli cf. — (17) ^Translacio s. Marthe hospite. — (19) Januarij et soc. eius. — (21) X I mil. virg. — (22) Seueri epi. et cf. — (23) Seuerini epi. — (24) Columbani cf. — (25) Crispini et Crispiniani mr. — (26) Amandi epi, — (29) Narcissi epi. et mr. — (31) Q.uintini mr. — Wolfkangi epi. — Vig.
Nov. — (1) Omnium sanctorum. — (2) Eustaehij. — Commemoracio ani
m arum .— (3) Pirminij abb. — (5) Felicis presb. — (6) Leonardi cf. — Wune- baldi epi. — (7) Willibrordi epi. — Oct. S. Wolfgangi. — (8) Oct. omnium sancto
rum. — (10) Martini pp. — (13) Bricij epi. et cf. — (15) Marini cf. — (16) Oth- ma-ri abb. — (17) Florini cf. — (18) Oct. S. Martini epi. — (19) Elisabet vidue.
— Gelasij pp. — (20) Potenciám pp. — (21) Mauri mr. —- Ruffi mr. — (23) Colum
bani. — (25) Katherine v. et mr. — (26) Lini pp. — (27) Deposicio Virgilij epi.
Dec. (1) Candidi epi. (!) — Crisanti, Mauri et Darie. -— Longini. — (4) Bar
bare v. — Oct. S. Virgilij. — (6) Nicolai epi. — (8) Concepcio s. Marié v. — Zeno
nis cf. — (13) Otilie v. — Judoci cf. — (14) Nichasi cf. — (17) Ignacij. — (18) Valentini et Agricole. — (20) Vigilia. — (22) Scorum X X X mr. — (29) Thome epi. et mr. — (30) Dávid regis et prophete. —
f. 5— 91: Proprium de tempore a Dóm. I. Adventus usque Corpus Christi.
Etiam feriae IV. et VI. et feriae quadragesimae.
f. 31’— 32: „Feria, quarta in capite ieinuij.“ 1. „ Exaudi nos domine quoniam benigna e s t. . . — 2. Exaudi qu. d. populi gemitum supplicantis . . . — 3. Succurre qu. d. populo supplicanti . . . — 4. Exaudi qu. d. supplicum preces . . . ---- 5. D .
qui iuste irasceris . . .“ Ante missam rubrica haec: „In capite ieiunii incipiatur missa cum genuflexione et sic per totam XL-am. Exceptis diebus dominicis et fes- tiuis.6i
f. 66’— 70’: „Dominica p a lm a r u m Sine benedictione palmarum,
f. 76’—-80: „In cena domini. “ — „Gloria in excelsis non dicitur, nisi ubi erisma consecratur. “
f. 80— 84: „F eria V I; in parasceue sancto prespiter ( ! ) induit se umbrale ( ! ) , alba, stola et manipulum, et transit ad altare et quod altare sit coopertum cum panno altaris et ponentur due stole super altare et primo incipitur ( ! ) prespiter et legit lecciones sine tytulo.66 — f. 82’ : „Facta predicacione sacerdos legat oraciones sequen
tes66, i. e. orationes sollemnes. — f. 84: L o c a t i o s e p u l c h r i d o m i n i c i :
„H ys finitis et sepulchro preparato sacerdotes accipiant ymaginem crucifixi antece
dentibus luminibus et thuribulo versus sepulchrum lugubri voce cantantes: Sepulto domino. Et ponit quod caput sit longius ab altari, quam pedes, ita quod visus respi- dat ad altare et ponitur super crucifixum xpi pannus et lapis paruus et crustula uel panis et thurificatur et aspergitur et tunc clauditur. Et super pannum exterius cum quo cooperitur sepulchrum, ponuntur due stole, per modum crucis. B. Recessit pastor. V. Ante cuius, et ibi leguntur vespere sive psalmi . . . Et nota quando vis consecrare calicem primo infundendo vinum et aquam in calice, quod ibi sanctifica
tur per terciam partem magne hostie, que ibi inmittitur ad calicem et sic sumendo sanguinem
f. 84— 87’ : „In vigilia pasche primo excutitur ignis ex silice et incenditur ignis, et prespiter ( ! ) induit se alba et dicit V II psalmos penitenciales et collectas sicut habentur in benediccionali super ignem et tunc accenditur vna candela a pres- pitero et portatur in manu cum cantu: Inuentor rutili, et ponitur ad altare. Quo finito benedicat cereum cantando: Exultet iam angelica.“ — f. 84— 87’: Prophetiae sex: In principio. — Noe. — Temptauit deus abraham. — Factum est in uigilia.
— Hec est hereditas. — Audi israel. Deinde lacuna: exciderunt f. „L X X X IV — L X X X V IF4 antiquae numerationis.
f. 88— 90’: hebdomada paschatis cum sequentiis propriis.
Post £. 90: desunt f. „ L X X X X I — C X “ ant. numerationis,
f. 91— 99’ : Ordo missae. — f. 91— 91’ : O f f e r t o r i u m . „Sacerdos incli
nat se ante altare manibus simul compositis dicens: In spiritu . . Yerbatim idem ac in cod. lat. 2. Cathedr. Sabariensis f. 109— 109’, cf. supra p. 141. — f.
91’— 92: Gloria, Gloria B. M. V. — f. 92— 93: Praefationes. — f. 93’— 94: vacant.
—- f. 94’ : imago canonis. — f. 95— 99’: Canon. -— f. 98’: ad communionem sacer
dotis: „A u e in euum sacratissima caro in perpetuum michi suma dulcedo. Domine non sum dignus . . . Panem celestem. . . Corpus d. n. J. Ch. proficiat michi in vitam eternam. Aue in eternum celestis potus michi ante omnia et super omnia dulcis. Quid retribuam . . P
Post f. 99: desunt f. „C X IV — C L X X X “ ant. numerationis (omnes domini
cae post Pentecosten et Sanctorale a die 1. Jan.— 22. Jul.).
f. 100— 129: Proprium sanctorum, incipiens in epistola S. Mariae Magd.
usque 21. Dec.
f. 129— 146: ,.Incipit commune sanctorum et primo in uigilia unius apostolid f. 146— 149: „Incipiuntur misse priuatis diebus. Et primo dominicis diebus de sca trinitate.66 Missae \otivae: „F eria I I . de sapienda — feria I I I . de sco spi
ritu — feria I I I I . de angelis — feria V. de karitate — feria VI. de sca cruce — sabbato de b. virgine.66 In sequentia „Hodierne lux diei66 (B. M. V.) liber mancus desinit.
Radó: Libri liturgioi manu scripti Bibliothecarum Hungariae. 10