SAEC. XIV
23. MISSALE ECCLESIAE SOPRONIENSIS EX ANNO 1363
(M us. Nationale c. I. m. ae. 91.)
Membranaceum —- ff 176 — 32.3 X 23.1 cm. — a. D. 1363 (f. 174’) — scriptura Gothica, binis columnis — f. 1— 24’ : prima manus; f. 25—-174’: secunda manus; f.
175— 1765: variae manus — compactum charta grossa (s. X V I I I .) — litterae initiales rubrae; imago Canonis calamo delineata; locus initialium pluries vacuus remansit.
POSSESSOR: f. 2: conspicitur sigillum ecclesiae confessionis Evangelicae Sop- roniensis (s. X V III.): „E(cclesiae) A(ugustanae) B/ibliotheca) “ , quod in multis libris.nunc in Lycaeo Evangelico Soproniensi asservatis videri potest. Saeculo elapso Musaeum Xationale acquisivit codicem.
SCRIPTOR: Hoc Colophonium adiecit f. 174’ : „Explicit liber domni stepphani dicti Golsonis de suppronio Anno Domini M-o C-o C-o C-o LX-o III-o. Finitus est iste liber feria sexta post festum Margarete virginisP Titulus „ domnus“ certo ostendit, agi de sacerdote; non clare liquet, num scriptor, vel codicis ordinator fuerit Stephanus Golso.
PROVENIENTIA: Factum possessionis per ecclesiam Evangelicam Sopronién- sem, confirmatum per Colophonium codicis, demonstrat Missale hoc pro ecclesia Soproniensi concinnatum esse. Lutherani Sopronienses codicem cum multis aliis libris medii aevi ex écclesia S. Michaelis, vel S. Georgii, vel alia ecclesia possederunt, nam has ecclesias saeculis X V I— X V II. ad tempus usurpabant. Ecclesiam Hungari- eam revera ostendunt festa: 24. Feb. Gerhardi mr. — 20. Aug. Stephani regis — 2. Sept. et 5. Nov. s. Emerici ducis.
BIBLIOGRAPHIA: Knauz MSion 1868, 805. nr. 4. — Dankó, Új MSion 1871' 89. 177; 1872, 88. 94. 167. — VH 97— 98. nr. 28. — Hoffmann 83. — Házi Jenő, Sopron középkori egyháztörténete (Győregyházmegye múltjából IV, 1), Sopron 1939, 328—-333. — Radó Polikárp, Sopron város kéziratos misekönyve: a Golso- kódex, MKSz 1940, 226— 235. — BCat 83— 84. — RInd nr. 22,
f . 1— 1 ’ : Ordo ad faciendam aquam benedictam. —- Orationes (manu cursiva).
f. 2—7’ : Kalendárium.
Jan. (2) Oct. S. Stephani prothomartiris. — (3) Oct. S. Johannis. — (4) Oct. S. Innoceiitum. — (7) Valentini epi. — (8) Erhardi mr. — (9) Juliani mr.
— (10) Pauli primi heremite. — (11) Felicis et Feliciani mr. — (12) Johannis pp. — (15) Mauri abb. — (17) Antonii mon. -— (24) Thymothei apii. — (26) Policarpi mr. —- (27) Johannis Crisostomi. — (29) Valerii epi. — (30) Aldegundis v. — (31) Saturnini mr.
Febr. (3) Blasii epi. — (4) Eulalie v. — (6) Dorothee v. — (7) Auguli epi.
— (8) Dyonisii et Emiliani. — (9) Lamberti epi. — Apollonie v. et mr. — (10) Scolastice v. — (11) Simplicii epi. — (13) Stephani epi. — (15) Faustini et Jovite mr. — (17) Polochromi epi. — (18) Simonis epi. — (19) Gabini prsb. — (21) Hilarii epi. — (23) Vigilia. — (24) Mathie apii. — Gerhardi epi. et mr. — (25) Victoris mr. — (26) Nestoris epi. — (27) Alexandri. — Felicis cum sociis suis.
— (28) Romani abb.
Mart. (1) Gutberti epi. — (2) Lucii epi. — (3) Chunegunde v. — (5) Adriani mr. — Foce mr. — (7) Cypriani epi. —* (8) Felicis cf. — (10) Gorgonii mr. — (12) Julii epi. — (13) Romé: L X V II mr. — (15) Longini mr. — (17) Gerdrudis v. —
(18) Alexandri epi. — (19) Theodori mr. — (21) Benedicti abb. — (22) Pauli epi. — (23) Felicis epi. — (27) Ruperti epi. — Resurreccio domini. — (28) Ale
xandri mr. — (29) Eustathii cum sociis suis. — (30) Eulalie v. ■— (31) Felicis mr.
Apr. (1) Quinciani mr. — (2) Quatuor coronatorum. — (4) Ambrosii epi.
— (7) Celestini pp. — (8) Perpetui epi. — (9) Marié egipciace. — (10) Apollonii mr.
— (12) Juliani epi. — (16) Calixti mr. — (17) Petri diaconi. — (18) Eleuterii epi.
— (19) Hermogenis mr. — (24!) Georgii mr. — (Adalberti collecta: f. 114.) —- (25) Marci ewg. — Letania mayor. — (26) Anacleti pp. — (27) Anastasii pp. — (30) Quintini epi.
Mai. (2) Symonis epi. — (4) Floriani mr. — (5) Gotthardi cf. — (7) Juvena
lis cf. — (8) Michaelis archangeli (f. 116: In invencioneS. M.). — (9) Gregorii epi.
— (11) Cyriaci epi. — (13) Seruacii epi. — (14) Bonifacii epi. — (15) Ysodori (!) mr. — (16) Peregrini epi. — (18) Marcii pp. — (19) Potenciane. — (20) Basilice (!) v. — (21) Helene regine. — (24) Vincencii et Donati mr. — (26) Bede presb. — Augustini epi. — (27) Germani epi. — (28) Johannis pp. —- (29) Maximini epi.
— (30) Canci, Canciani et Cancianille mr. — (31) Petronelle v.
Jun. (3) Erasmi epi. mr. — (4) Quirini epi. — (5) Bonifacii. — (6) Philippi dyaconi. — (7) Pauli epi. — (8) Medardi epi. — (11) Bamabe apii. — (13) Anthonii cf. — (14) Ruffini mr. — (15) Viti, Modesti. — (16) Aurei et Justine v. —- (20) Feliciani mr. — (21) Albani mr. — (22) Achacii cum sociis suis. — (25) Gallicani mr. — (27) (xALia manu cursiva) Ladizlai regis Ungarie in Zolnpruch.
Jul. (1) Oct. s. Johannis Bapt. — (3) Transi, s. Thome apii. — (4) Udalrici cf. — (6) Ruffine et Secunde v. (f. 123’) — (8) Kyliani et soc. eius. — (11) Transi.
Benedicti abbatis. — (12) Felicis mr. (f. 124: Naboris et Felicis.) — (13) Marga- rete v. — (15) Diuisio apiorum. — (16) Hylarini mr; — (17) Alexii cf. -— (18) Afnolfi cf. — (21) Praxedis v. — (22) Marié Magdalene. — (23) Apollinaris mr.
— (24) Cristine v. — Vigilia. (25) Cristofori mr. — (26) Anne matris Marié. — (27) Symeonis monachi. — Marthe (f. 126). — (28) Pantaleonis. — (31) Germani epi.
Aug. (3) Invenció s. Stephani. — (4) Justini epi. et mr. — (5) Dominici cf. -— Osvaldi regis (f. 127’) . — (7) Alia manu:) Affre. — (9) Romani mr. — (12) Clare v, — (16) Amolfi epi. — (20) Stephani regis Ungarie. — (25) Genesii epi.;
— (31) Paulini epi.
Sept. — (1) Egidii abb. — (2) Translacio s. Emeíiei ducis. — Duodecim fratrum (f. 132). — (3) Marcelli epi. et mr. — (4) Quintini mr. — (7) Regine v.
— (9) Chunegundis v. — (10) Hylarii epi. — (17) Lamberti epi. et mr. — (19) Januarii epi. — (22) Mauricii cum sociis suis. *— (23) Tecle v. — (24) Concepcio Johannis Bapt. — Transi. Ruperti. — (25) Firmini epi. et mr. — (28) Wencezlay ducis.
Oct. — (1) Remigii. — (2) Leodegarii. — (4) Francisci cf. — (9) Dyonisi, Rustici et Eleutherii mr. — (10) Gereonis cum sociis suis. — (12) Cypriani et Felicis mr. — (13) Columbani (!) mr. — (16) Galli abbatis. — (19) Ianuarii.cum sociis suis. — (20) Quintini mr. — (21) X I. milium virg. — (22) Seueri epi. — (23) Seuerini epi. — (25) Crispiniet Crispiniani — (26) Demetrii mr. — (31) Vigilia.
Nov. (1) Festum omnium sanctorum. — (2) Eustachii cum sociis. — (3) Pirminii epi. — (4) Amancii e p i . — (5) Henrici epi. (!) — (7) Felicis mr. — Leon- harde (!) — (13) Briccijj epi. — (14) Clementini mr. — (16) Othmari abb. — (17) Thecle v. — (18) Oct. s. Martini. — (19) Elizabeth vidue. — (21) Columbani abb. — (25) Katherina v. nobilis.
Dee. (1) Candide v. -— (3) Lucii cf. — (4) Barbare v. et mr. (f. 107 alia manu).
— (6) Nicolay epi. — (8) Conceptio s. Marié v. — (10) Pauli epi. — (12) Hermoge
nis mr. — (14) Drusi.— (15) Valeriani epi. — (16) Maximiani epi. — (20) Vigilia.
— (22) Gregorii epi. — Sanctorum X X X martirum. — (24) Vigilia vigilie. — (29) Thome mr. et archiepisc. Canturiensis. — (29) Dávid regis.
f. 7’: „Tempore p a s c h a tis 'versus alleluiaticus.
f. 8: Ordo ad faciendum aquam benedictam, f. 8’ : vacat,
f. 9— 12’ : Ordo missae.
f. 9— 10: Praefationes. — f. 10’ : Imago calamo delineata crucifixionis. — Oratio ad SS. Trinitatem. — f. 11— 12’ : Canon. — f. 125: orationes duae ad com
munionem, sicut in codice Posoniensi „ A “ , p. 84. — Ibidem inter orationes purificationis: „Quod ore sumpsimus. . . remedium sempiternum. Lutum fecit dominum ex sputo et linivit oculos meos et abii et laui et uidi et credidi domino. Jam corpus eius corpori meo sociatum est et sanguis eius ornauit genas meas et uerbum caro factum est et habitabit ( ! ) in nobis et uidimus gloriam eius, gloriam quasi
unigeniti a patre, plenum gracia et ueritate.“
f. 13—101’: Proprium de tempore. — Post f. 24 lacuna: desunt ff antiquae numerationis X III—X L IV (epiphania usque fer. III. post Dóm. IV. Quadr.).
— Post f. 33 lacuna: desunt ff ant. numerat. LV—LX .; f. 34: passio Palmarum.
— f. 45— 45’: Caena domini, cum rubrica: „Sanctus et agnus dei canitur sine osculo pacis propter detestabilem salutationem'‘, ut patet, Judae Ischariotis. —
Posjb missam: „E t sacerdos compleat missam cum benedicamus domino. Et postmo- dum hostias consecratas et calicem preparátum cum vino et aqua sicut decet et una hostia consecrata super patenam posita et cooperta sacerdos cum lucentibus cereis reponat ad locum munitum usque ad parasceven. Et statim debent exspoliari altaria.
Deinde lauentur cum vino et aqua mixta vino et cantatur psalmus Dominus Deus meus. Et sic nudati permaneant usque ad diem sabbati.“
f. 49: A d o r a t o c r u c i s in parasceve, sicut in Tab. X X IX , I, excepto;
„Duo presbiteri crucem a sinistro altaris nudis pedibus exportent cantando: Popule meus . . . Et duo pueri respondeant: Ayos . . .“ — Post missam siccam legitur brevis l o c a t i o s e p u l c h r i f. 50: „Deinde expulso populo, crux ponitur ad sepulchrum. Et si placet, cum sacramento bene signato et cantentur responsoria:
Recessit pastor. Jerusalem luge. Plange quasi virgo, et psalmus Memento>, Deinde
flexis genibus adorent, dicentes pater noster et credo. Et orationem dicat presbiter:
Respice domine, quibus finitis recedant cantantes: Sepulto domino.“
f. 50—54’ : „ Ordo in sabbato sancto pasce. Secus ignem veniant sacerdotes, ubi ignis facta est et legantur V II psalmi sine gloria patri. Finitis psallmis sequitur benediccio super ignem.“ (1.) „Veniat qu. o. D. super hunc incensum . . . maiestatis assistat. “ — (2.) „Deus mundiconditor, auctor lucis sy derűm fabricator . . .peccato
rum sarcine diluuntur.“ — (3.) „Finita benediccione aspergatur ignis et thurifice
tur. Et duo pueri incipiant: Inuentor rutili . . .“ (4.) „Tunc accedat dyaconus ad altare consecrando cereum et incipiat cantando: Exultent ( ! ) . . (5.) „Quo finito senior sacerdos incipit sine tytulo . . .“ Prophetiae 4: In principio. .Factum est in vigilia. Scripsit moyses. Apprehendent. — f. 53— 53’ : „Perlectis leccionibus preparent se cum processione et f exiliis ad consecrandum baptizmum. Et duo pueri cantant: Rex sanctorum angelorum . * .“ , dein benedictio fontis. — f. 55: „P ax domini non dicitur, neque agnus dei cantatur, aut communio, neque pacis osculum accipiant. Communicant autem omnes. “
f. 55: „A d processionem in die sancto usque ad ascensionem domini anti- phona: Vidi aquam alleluia. Ant. Cum rex glorie . . . Ympnus. Salue festa dies . . .
Ad introitum ecclesie: Sedit angelus ad sepulchrum . . .“
f. 101’— 102: „In dedicacione ecclesie.“ — „In dedicacione altaris.“
f. 102’— 105’ : „D e corpore Christi. — de S. trinitate, — desancta cruce. — De sancta Maria. — pro peccatis. — propria sacerdotum. — de X X IIIIo r senioribus.^
f. 106— 140: „Incipit de sanctis. In vigilia sancti Andree apostoli. “ — f.
110: Purificatio B. M. V. sine benedictione candelarum. ■— f. 120’: alia manu in margine: „de sancto ladizlaoP S. Rex etiam in Kalendario defuit; manus folii 120’ inseruit festum eius etiam in Kalendario: „Ladislai regis Vngarie in zoln- pruchl\ Bartoniek legit quidem (BCat p. 83) „zolupnich“ , sed ego putarem tex
tum „zolnpruchli legi debere (Schollenbruch, forsan noviter exstirpata terra, ubi capella S. Ladislai aedificabatur?) — f. 130’: „Stephani regis et confessoris.“ — S. Emericus hic deest, sed in Kalendario legitur, cum fatali errore quidem: f. 7.
(5. Nov.): „H enrid e p i s c o p i sed f. 6. (2. Sept.) recte: „Translacio sancti emerici ducis.(i — f . 138’ : „D e sancta Elizabeth.il
f. 140’— 150’ : „ Commune“ sanctorum.
f. 150’— 161’ : Missae votivae. — „Pro congregacione. — Pro pace. —- Pro tribulacione. — Pro familia. —- Pro amico. -— Pro pluvia. — Pro serenitate. — Missa generalis. — Item alia generalis. — Pro gradu ecclesie. — Pro rege. — Pro iter agentibus. — Pro amicis. — Pro amico. — Pro amicis ( ! ) — Pro temptacione.
— Contra temptacionem. — Generalis. — Generalis (a cunctis.). — Generalis. — Missa ad repellandas malas cogitaciones. — Pro peticione lacrimarum. — Contra paganos. —- Pro confessis. — Contra persecutores et male agentes. — Missa p ro seipso sacerdote. — Pro in mortalitate hominum. — In agendis mortuorum. — Missa in die III-o — V II-o — tricesimo. — Missa in die I-o. III-o . V Ih o. tricesimo.
— Pro defunctis. — Pro defunctis episcopis et sacerdotibus. — Missa pro defunctis- sacerdotibus. — Missa pro uno defuncto. — Missa pro defuncta femina. — Missa pro patre et matre. —- Missa pro defunctis fratribus. — Pro his qui in cimiterio requiescunt. — In anniuersario. — Pro recommendatis. — Generalis“ (bis.).
f. 161’— 162’: versus alleluiatici ad Commune Sanctorum.
f. 162— 174’ : Sequentiae.
f. 174’ : Colophonium. Sequentia, manu alia.
f. 175— 176: Supplementa variarum manuum. — f. 175— 175’ : Legenda, S. Alexii. — f. 175’: Benedictio vini S. Joannis. — f. 176’: Missae (s. XV.).