ETT-C A P . VII. .
» a) E T T M V L L . oper. T. 2. p. 565. P. S A L I V S de affeft partie, cap. 8- CARRER, oper. chat. fitt. 2. chap. 6. / 4 9 2 ,
h) WILLI s De -Anim. Brut. part. 2. cap. 10. MORGAGN,
epifi. amt. med. VIL n. 14. CARRER, l. c. ÏMICHELE SAB.
CONI Iftor. ragionat. de' mali etc. P. 1. p. 209. , D i a-g 11 0 fi s.
§. CCXV.
Signa. Paraphrenias primo loco ( CCXII. ) expofita, quoniam fymptoma aliorum morborum fere eil, ex liorum praefentia, et comitatudignofci debet. Quae vero diaphragmatis inflammätionem fubfequitur (J, CCXIII.), ea in primis ex refpirationis laefione, et loci dolore *) innotefeit, difiin gui tur que a phrenf tide. Namque in phrenitide dolor pulfans ca-put afficit, in paraphrenitide diaphragmatica do-lor acutus praecordia torquet, et collas fpurias k>
ter, et imas doriî vertebras concluditur. In îlla refpiratio magna eil, et rara, praefertim inter initia;
in hac celeris, parua, inaequalis, dolorem adaugens.
Praeterea dolent hypochondria, tenduntur furfum veluti rétracta, abdomen infpiratione vix quidquam mouetur, adeö eiiim eam dolor cohibet; faepe an*
xietas, tuflîs ficca, fingultus, atque aliayquae pieu1
ritici patiuntur, hic quoque fuper adduntür.
. *) Sed melius hoc innotefeet, vt arbitrer, in capite de Pulmonum inflammationibus, morbifque affinibus,
Prognofis et' Çuraiio.
§. CC XVI.
Quocunque modo paraphrenitidis vox accipia-tur, femper morbi grauitatem, et periculum aliquod portendit. Sed omnium diriifima, et maxime me-tuenda eft, quamfepti tranfuerfi inflammatio efix-çife; Haèc vti a.eauflîs, quae .pleuritidem mouent,
cieri
D E .D E L I R 1 0 .
çieri folet, eumdemque fere exitum habet, ac fae-vifîîma pleuritis; fic quoque curationem eam dem exigit quae pleuritidi, ceterifque inflammationibus gdhiberi confueuit.
M A N I A E T M E L A N C H O L I A .
§. CCXVII.
. Hacteuus de deliriis, quae febris com ita tur. Re-liât modo, vt ea, quae fine febre fiunt, breuiflîme
explicentur. Primum venit Mafia *), quae com-* Mania.
muni omnium fententia definitur delirium fine fe-bre, fed furiofum, et audax.- Febris igitur defe-flu n vera phrenitide diferiminatur. Attamen non infrequens eft, maniae praefertim adultae, et con-frmatae febrim tamquam epigenomenon fuperue-jurç. In hac autem infaniá plures fimul.idéae, et cogitationes perturbateur, et mentem exagitant cum auÛo virium robore, audacia, furère : quo fit,
vt longe differ ens videat'ur aMeKdy%ceX(a *),:inqua*. Melanebo.
uni, aut alteri ideae, aut obieGo tant um mens perti-
1"
1' naciter adhaerens hallucinatur aberratque cum mein, et trißitia ; in retiquïs ve'ro praeclare fana, et rationis optime compos.
-CCXVIII.
• Ad melancholiam, tamquam ad genus, 'fpeGate * Lycmi-in quibus m « ® ^ lancholici fe lupos, aut canes putant, horumque throp}a, animalium mores, viuendique ratiönemftudiofiífime
imitari conantur. . Neque hinc feiungenda eft Ho * Noßa/gia.
ç-itAylct *), fiue ingens moeror, et dolor, quo quis conficitur, dum a patria inuitus abeffe cogitur, fum-moque defiderio ad fuos redeundi vnice tenetur, et angitur. în hanc anitni aegrftudinem omnium proniflîmi funt Heluetii *), German® et qtticun-que editioribus in locis degere foliti fe in aliénas,
M i l l p. r, M
huiiti-C A P . VII. .
» a) E T T M V L L . oper. T. 2. p. 565. P. S A L I V S de affeft partie, cap. 8- CARRER, oper. chat. fitt. 2. chap. 6. / 4 9 2 ,
h) WILLI s De -Anim. Brut. part. 2. cap. 10. MORGAGN,
epifi. amt. med. VIL n. 14. CARRER, l. c. ÏMICHELE SAB.
CONI Iftor. ragionat. de' mali etc. P. 1. p. 209. , D i a-g 11 0 fi s.
§. CCXV.
Signa. Paraphrenias primo loco ( CCXII. ) expofita, quoniam fymptoma aliorum morborum fere eil, ex liorum praefentia, et comitatudignofci debet. Quae vero diaphragmatis inflammätionem fubfequitur (J, CCXIII.), ea in primis ex refpirationis laefione, et loci dolore *) innotefeit, difiin gui tur que a phrenf tide. Namque in phrenitide dolor pulfans ca-put afficit, in paraphrenitide diaphragmatica do-lor acutus praecordia torquet, et collas fpurias k>
ter, et imas doriî vertebras concluditur. In îlla refpiratio magna eil, et rara, praefertim inter initia;
in hac celeris, parua, inaequalis, dolorem adaugens.
Praeterea dolent hypochondria, tenduntur furfum veluti rétracta, abdomen infpiratione vix quidquam mouetur, adeö eiiim eam dolor cohibet; faepe an*
xietas, tuflîs ficca, fingultus, atque aliayquae pieu1
ritici patiuntur, hic quoque fuper adduntür.
. *) Sed melius hoc innotefeet, vt arbitrer, in capite de Pulmonum inflammationibus, morbifque affinibus,
Prognofis et' Çuraiio.
§. CC XVI.
Quocunque modo paraphrenitidis vox accipia-tur, femper morbi grauitatem, et periculum aliquod portendit. Sed omnium diriifima, et maxime me-tuenda eft, quamfepti tranfuerfi inflammatio efix-çife; Haèc vti a.eauflîs, quae .pleuritidem mouent,
cieri
D E .D E L I R 1 0 .
çieri folet, eumdemque fere exitum habet, ac fae-vifîîma pleuritis; fic quoque curationem eam dem exigit quae pleuritidi, ceterifque inflammationibus gdhiberi confueuit.
M A N I A E T M E L A N C H O L I A .
§. CCXVII.
. Hacteuus de deliriis, quae febris com ita tur. Re-liât modo, vt ea, quae fine febre fiunt, breuiflîme
explicentur. Primum venit Mafia *), quae com-* Mania.
muni omnium fententia definitur delirium fine fe-bre, fed furiofum, et audax.- Febris igitur defe-flu n vera phrenitide diferiminatur. Attamen non infrequens eft, maniae praefertim adultae, et con-frmatae febrim tamquam epigenomenon fuperue-jurç. In hac autem infaniá plures fimul.idéae, et cogitationes perturbateur, et mentem exagitant cum auÛo virium robore, audacia, furère : quo fit,
vt longe differ ens videat'ur aMeKdy%ceX(a *),:inqua*. Melanebo.
uni, aut alteri ideae, aut obieGo tant um mens perti-
1"
1' naciter adhaerens hallucinatur aberratque cum mein, et trißitia ; in retiquïs ve'ro praeclare fana, et rationis optime compos.
-CCXVIII.
• Ad melancholiam, tamquam ad genus, 'fpeGate * Lycmi-in quibus m « ® ^ lancholici fe lupos, aut canes putant, horumque throp}a, animalium mores, viuendique ratiönemftudiofiífime
imitari conantur. . Neque hinc feiungenda eft Ho * Noßa/gia.
ç-itAylct *), fiue ingens moeror, et dolor, quo quis conficitur, dum a patria inuitus abeffe cogitur, fum-moque defiderio ad fuos redeundi vnice tenetur, et angitur. în hanc anitni aegrftudinem omnium proniflîmi funt Heluetii *), German® et qtticun-que editioribus in locis degere foliti fe in aliénas,
M i l l p. r, M
huiiti-c a p . VIL
humiliorefque regiones vident translates, nouofque
mores, nouumque vitae, et viclus genus inire de-bent. Tánta eft eiufmodi melancholiae vis, vt p®
Jites, II quando ea corripiuntur; corripiuntur a®
tem faepîfiîme; nulLô difcrimine vitae, nulloque mortis, fuppliciiue timoré a defeftione, et fugade -ter-reantur, et mori malint, quam diutius patriisla-ribus earere. Quam ob rem, nifi compotes yoti fiant, agrypnia, moerore, apepfia, knguore, anxie-tate,,ftupore, cordis palpitatione, febre lenta, et macie confetti breuiffimo tempore e vita decedunt.
*) Noftalgia fortafie « vot/a, redeo, et aM/s() dolor.
Melius noflotnaniam vocauit H A R D E R V S , quail redeundi defiderium, fiue furorem. Aliis,. vt ZWJNGERO, piacait éam vocare pot'hopatridalgiam, a sro'So) defiderium, et *«.
Tfîç, patria, quafi diceres moerorem, aut dolorem ex
de-•fiderio patriae, item philopatridomaniam, noßopatridal giam, noßopatridomaniam ; quorum cuique facilis etymo-logize io. iAcoBVS S CHE VZERVS, vt de fuis, ciuibus et-iam hoc nomine bene mereret, confcripfit difiertationem de noßalgia le£lu dignam, quae exfiat in T. i. pag. 307.
Comment. Acad. Inßit. Bononienfis. De eodem morbo ty-pis Bafileae prodiit quoque IACOBI HARDERT diflertatio abfolutiffima, quam confulere plurimutp refert. In Diario medico, quod Venetiis edebat PETHVS ORTESCHIVS, Medicus perdoftus, et amicus nofter Angularis, (T. 4, p.
372.) reperitur De Noßalgia breuis.traÛatio, quam Ci.
ÄELEEGRINIVS Venetus in Heluetiorum-vtilitatem, et commodum euulgauit ; dignaque eft, quae legator, quam-quam a. SCHEVZERI bpinionibus aliquántum difíentiat.
§. CCXIX.
Reliquae mekncholicorum varietates, quando fe aut reges, aut properes, aut praefules iaftant, aut mortuos fe, uut in vafa ficlilia, aut dolia cönuerfos credunt, aut aliquam partem fibi effe confingunt ex alia materia, quam ex oiïïbus, efc carnibus con-fiátam, aut cancros, ranas, ferpentes intus gerere queruntur, aut alio pertinaci, et fingulari mentis errore
D E D E L I R I O . I 7 9 errore infant?®©, non häbent pecu 1 tare, et difiin-ûum quoddain nomen, fed geriericum tantummo-do retinent melancholiae n). Verum prout ab h y*
pochondriornm vitio, aut ab vteri affeßibus origi-nel« traxerit melancholia, hypochondrinca, aut hnfle-ftcct nominatur. Quarum haec fi cum effreni con-cubitus cupiditate, et tentigine coniungitur ita, vt obuius quilque ad coëundumprouocetur,
Nym-phomania aut Metramania *), fiue furor vterinus dici
folet- Furori demum ex amore, qui a nymphoma-nia interdum omnino differ© et virorum magis pro-prius eft, quamquam foeminae ei obnoxiae etiam funt, Erotomania nomen eft **}. Melancholieis etiam affeßionibus adnumerant non nulli Tarantif
. mum, jfiue morbum faltatorium, quia qui eo
cor-ripiuntur, faltandi cupidine exärdent, atque aà fonum qüemdam , Apuliae, pop plis familia-rem, tarantellam dicunt, ad choreas incitant®.-, fal-tantque tamdiu, donec fudoribus profnfiffimis lan-gueant. Sic eos curari fama eft. A Tarantulae morfu morbum nafci, et nomen habere volunt cum
B A G L I V I O múlti. Alii cum S E R A O etiam fine eiuf-modi morfu morbum huncce in Apulia, aliifqùe regionibus calidioribus endemium obferuari, et me-lancholiae hyftericae, aut hypochondriacae fpeciem eile contendunt. At fi a venenata Tarantulae mor-fu vere induceretur, de eo agendum effet alibi, vbi
• de morbis a mqrfibus venenata genitis fermo habe-bitur. Quo etiam fpe&abit hydrophobia, fiue aquae horror, et metus, qui morfum animalium rabído-riim fubfequitur, quamquam ad deliria, atque hal-lucinationes a plerifque referri foleat b).
" d) Nofologi tamén hodierni fingulis hifce fpeeiebns no-flnina peculiaria tribuunt. Sic S A G A R I V S conficit
qninde-cira fpecies, nempe 1, inelancholiam vulgarem, 2. amato-riatn, 3. religiofam, 4. argantis, .5,- moriani; 6. attonitam, 7. .errabujridam, 8. faltantem, 9. liippanthropicatn, 10.
' ' . M g -
fcytha-C A P.
VIL
i> E V E I. LRI O.fcytharum, i i . aliglicam, Î2, beatificam, 13. toanthro.
picam, 14. enthufiafmum, 15. phrontís. Vid. explicatio.
nes apud Sagarium, Syftem. vtorb.fytnptomat. Gl. XIII onl III. Gen. XX. p:743.
*) Nymphomania deducitur a N«ft<J>#, fponfa, vel re&ius a NfH^öv, thalamus nuptialis, et fi«v/«, furor. Significatif) eft: furor fponiarum, line recens jiuptarum, vel defide-riurn rhalami, fiue viri furiofum. Sed fufius de ea, et oppominius, vbi de morbis mulierum. Metramarita yero a força, i 4 eft matrix, fiue vterus, et (tavin, furor ducitur.
' *'*) Erotomania eft ab îga;, et varia, videlicet infatiia ex amore. • ;
b) De Tarantifmp vid. TO, FRIN. C A R T H E V S E R V S (de morbis endemiis pag. 44.) apud quem cunfîa ad hunc mol-bum fpectantia üiueuies fummatim expofita. Hydropho-bia, fiue'pauor aquae non videtur mihi fpectare ad rio/J«.
•cinatianes. Eft enim oefophagi et ventriculi affeclio fpa.
finodica, qua a potu aucentur. Me que Temper cum ea
•delirium, et rabies coniungitur. Vidi hydropbobos vfque ad,extreme m mente confiantes. De ttiorfu canis rabidi confuli poflûnt ex nuperrimls fequentia: Benigni Can el-lne De Vigani Ripenfis Tyrolenfis differiatio de hydropho-bia. Oenipoiit. 1774. Obferuations f tir la nature, et fur k traitement de la rage etc. par M. P O R T A L Yverdott i779.
Compendia di noti&ie intereffanti circa il veleno de' 'rabbiofi animali di FEI.ICE A S T I M Mantova 1778. Quibus. addi poteft ornatiffimi Vit), nunc Protomedici Vrbinatis 10,
J3APT. F A L É T ! ! ! CpiftoU Ctd Cl. PAVLLV.M BAPTISTÁM BALBVM Bononknfem: Dcinmaniquadavipajfione-hyfte' rica, et oqhifuga; vbi non nulla quoque ad hydrophomm fpectantia dijputantur. Diar. Med, i>. ORTESCHI ann. 1766.
96.
§. CCXX. V Melancholia Etfi vero inelancholiain, et maîfiam, delirii
mo-et Mania do, mo-et g/radii differre inter fe (ff. CCXVXI.) non in-t T e i f o " ' ^ ^ ffripi'erim, haud in-tamen diffimulandiun éil afpimt. fines inter fe natura effe hofce affeGus, ' vt, v m -Lisxo, morgactNio a), aliifque adnotantibus,fae-pe vices commutent, atque alteruter i n aiterutmra tranfeat. Quae viciflîtudines in cauffa faepe iunt, Vt Medicus ob taciturnitatem, et metum, autlcff
• . . " . , • ' '
quaci-D E quaci-D E L r R I O.
quacitatero, et audaciam ia eodem aegro identidem alternantem, dubius, ancepfque hnereat, vtrum jnelancholicum, an mauiacum deolarare eum de-beat. Vtraque autem aegrotatio diuidifcur in pri-mariam, quae fcilicet fine vllo corporis morbo, fed cerebri tantum vítio fit, et in fecundaniam, quae a fanguinis totius deprauata diathefi, aut a vifcerum quorumdam laefa funclione proficifcitur.
a) Vid. Epifi. anatom. med. FIJI. ». f ,
• fe CCXXI.
Cauffae etiam vtrique malo fere communes eftÇauffae M*.
folent. Mania proxime oriri videtur ex ea cerebri Y f f f f j j j f f çonftitutionejin quatanta idearum perturbatio
con-tingifc, vt furor, et audacia, et vírium mufcularium augmentum eonfequatur. Melancholia vero ab eo cerebri fiatu, qui vnám, vel alteram ideani anime, pertinaciter exhibeat, qjjam remouere pro libito hau d liceat, quaeque iudicandi refte facultatem lae-dafe, imo meturo, moeroremque plerumque incu-tiat. Paullo remotius huiufmodi mentis perturba-, tioues efficiunt vel vitia folidis cerebri partibus in-nàta, aut adfita, vel toti corpori, et in primis vnt-verfäe humorura maffae inhaerentia, vel in aliqua, a' capite quamuis âiflito vifcere, aliaue féde locata..
Ad'priora, vt ex anatome maniaconun, aut tnelan-cholicorum didtcinras, pertinent corticalis, vel me»
duilaris cerebri fubflantiaeiîecitas, durifcies, vel contra laxitas, mollities, atque humiditas nimia'; , corporis callofi, vel medullae oblongatae, vel glan-dulae pinealis vifciata compages ; ventriculi aqua re*
pleti; vafa atro cruore turgida, et -diftcnta ; me»
ninges tenfae, aut laxae, aut corruptae, aut fero fanguineo fuffufae ; polypi in finibus dtirae matris, aut lapilli, aliaque laeiîonum genera; quamquam horum pleraque in aliis etiam capitis morbis faepe
M 3