Institutionum medicinae practicae

(g V A S

A V D I T O R I B V S S V I S P R A E ' L E Ö E B A T f O . B A P T . B V R S E R I V S

D E IC A N I L F E L D ,

V 0 L V M E N TE R T I V M-

D E P R A E C I P V I S S Ï N G V L A R V M C O R P O R I S P A R T I V M M O R B IS

A C P R I M V M D E Í ! S,

Q V A E A D C A P V T P E R T I N E N T .

E D I T I 0 NOVA.

i l S i Ïl ^

S V M T I B V S C A S P A R I F R I T S C H , M D Ç C t X X X V I î.

I

LECTORI BENEVOLO!

uperioribus libris et omne febrium genus, et morbos exanthematicos febriles com- plexi fumus. Nunc morbos. fingularum cor- poris partium, in primis iiiteriorum, explican- dos aggredimur,

ab iis, qui ad caput pertinent, facientes. Grdinem de induftria, quem natura prope ipfa, quem fedes, quem fun-

«ftionum laefio, quem partium, et locorum

connexio, quem fimpiex, et primus adipe et us

commonftrant, cuicunque alii, etfi ad fpeciem

eximio, et acute exeogitato, multas ob cauifas

praetulimus ; nihil veriti cenforiam virgulam, aut

eorum obiurgationes, qui id aegre admodum

ferent, imo nobis etiam fubirafeeritur, quod in

tanta methodorum, quas Nofologi noftri tem-

poris in fcholas inuexerunt, commcndatione,

et celebritate vulgarem, antiquamque rationem

fequamur. Verum, ii quid in hoc culpae ex-

i v

fiflit, facile nobis condonatum iri fpernmtis, íi- mul ac • nouerint (vti vitro fatemur), nos na- tura fie confikatos, ac fadlos effe, vt diiiicilli- me fola rerum nouitate moucanuir. Non enim quid noiuun, vt vulgo fit, fed, quid verum, quid redum, quid vtile, commodiimque fit, quaerimus, et fedamur. Nofologorum labo- res, et curas, quibus morbo s in clafies, ordt- nes, genera, et ipccies Botanicorum exeurplo redigere aniiiü funt, non modo admiramur, fed etiam fua laude, c x , e o quod memoriae cum ad eos nominandos, tum ad diílinguendós ma- gno funt adiumento, fraudari nolumus, nec patimur. A t (quid diilimulem?) eorum

inata omnia hadenus cognita, quantumuis cla- boratiffima, eifdem propemodum vitiis, ac dif- ficultatibtis laborant, eiiclemque icopu!is,et iyr- tibus obiiciunt'ur, in quae impegerunt illa Bo- tanicorum. Atque, vt nouorum uominum, quibus abutuntur, barbariem, ürbitrariamque veterum, viiique reeeptorum mutationem prae- termittam, quanta (dii boni!) rerum coníiiíio, quantus a reeeptis dodrinis diieeffus, quantae demum, ct quot tenebrae, obicuriiatefque iü- periiint! Illud maxime, ac iàepiiïime vili venit, vt morbi fummopere diierepantes, genereque

cliuerf

V

diuerfiin vus, eademque claíTe. contra naturae inftitutum comprehend!, coaceruari, et vi qua- dam compelli ccmantur ; dum alii, natura, afi- fines, propinqui, et veluti. çolligati., íyfiemati?

eaufla, 3,0 neceffitate. pene diuelluntur, ficpa- rantur, atque meptiffime difponuntur. Exem- plis quibufdam res illu.flranda eft, vt magis da- ra, ac. peripicua fiat.

in altera, et nuperrima fui

editione cîajfem. XIII. confieit ex inorbis, quos, s A V V A GE si V m ùjnqunm dncem íecutus, voest vefanias, ïnhuius claíTls aráim L collocat hal kcmatiqms, noiuml, inauditunique denonyina.- tionis genus, A d has vero varia morborum genera, v.srtiginem nempe, fufufionem, fiue cata

raff am, diplopia™, fiue duplicata m obiectoruiqi vifioiicm, fyrignmm, fiue aurium tinnitum, pocliondriaßfi fi.uc pafilonem. hypochondriacal!!,

et fomnambutifmum refer unt. Quis 11011 videat illiço maxkrium intervallum, quod intercil ver- tiginem int.çr, et cataracram, inter aurium tin- nitum., et duplication viiionem > inter h.ypo- chondriafin, et Í o m 11 am b ul i ím u 111 ? Tironcs ipfi vellcuifiime morborum içientia imbuti iu- dicium de hifce ferant. In ordinc II, eiufdem claffis ponit moroßüies, pouuin id pariter, qt

3 penitus

«vî

penitus antehac mcdicis ignotum m orb or um homen. Morofifatjbus adnumerat picam, bull miam, potydipjiam, antipathiam, fiue aueriàtio- nem, nofialgiam, fiue patriae dcfïderium, pana, 'phobiam, iiue pauorem in fomno, Jatyriafm, fiue penis tentigínem cum effreni veneris cupiditate, nymphomemiam, fiue furorem vterinum, tarantl ftnum, hydrophobiam, et rabkm. En pauorem in

ibmno confufum cum iàtyriafi, noflalgiam cum furore vterino, tarantiímum cum hydrophobia, cum fiti, cum appetitus audi vitiis, cum rabie;

morbis, ni fallor, toto coelo diftantibus. En monilra, en prófedo veíanias, hallucinationef- que noui iyílematis ! Quemadmodum vero di- veribs, aliertofque morbos vna coniungi iyfte- rnatis ratione demonftrauimus ; lie eorum, qui licet a dines, et proximi, tamen fyftematis eius*

dem culpa disiunguntur, exemplum ex codent audore depromere non erit alienum. In or- ' dine I. daß'. XI., ill qua hrflammatioms, iiue phle-

gmafias congefíit, recenfentur phlegmafiae mufcu- îojae, riempe pblegmone, fiue tumor infiamma*

torius, cynanche, nnjofoth, carditis. In or dine II, phkgmafias mmibranciccas, nempe phrenithi, dia- plmgmatin, plmritidem, gafiritidan, enteritidem, <pi- pbiiidem, cyßitidm etc. ' In his duobus ardinilm

cynau-

v i i

cynanche, fiue angina, et pleuritis tantummo- do verae, et legitimae, id eil phlegmonodes, locum obtinent. Hinc anginarum, et pleuri- tidiun reliqua genera , fiue ipecies, vti angina ipuria, catarrhalis, vlcerofà, gangraenofa, con- vuliiua, paralytica, aliaeque ; itemque pleuri- tis rheumatica, putrida, bilioih, verminofa etc., licet ratione fedis, et fymptomatum íimilitudine morbi prope connexi, fyftematis vi, ac violen- tia fegregantur, et plerique ad alias claffes reii- ciuntur. Recte id fieri, et tironibus inilituen- dis vtile effe, aut clinicis ipfis çommodum quis dixerit? Nimius effem, fi eiufmodi fyflematum nofologicorum vitia vellem percurrere. Satis erit exemplum aliquod adhuc ipecieruni pene innumerabilium adducere, quae a quibufdani ponuntur, et, fere dixerim, temere multipli- cantur. In primis iliac fuperuacuae videntur, quae a leui aliquo adiuncio íymptomate deiii- muntur. Errare etiam non leuiter ii videntur, qui quodlibet fymptoma pro morbq accipiunt.

Ofcitatio, pandiculatio, horror febrilis iis pro tot morbis funt. Quae res fine morborum non modo genera, verum etiam fpecies fine vllo emolumento adauget in infinitum. Qua- propter non nofirum, fed Cl.

iudi-

* 4 d u m

y h i

cium velim audiatur. Is enim pofi reccníio- nem íyílematis noíölogici a

editi, fi

•vem, inquit, nobis ticeab dicere, quid nos fentiamis

•de hoc libella, ac de CL

omnibitfqiw. aliis eiufmodi libellés hac mçthodo confcrrptis, hitelliginiüs quidem infigneni lutins rci àijfa'Jlateni, ßtmmämqui' irç ea fiudü aßjuitatem, pptijfnnmn hi B.

jSfofologut imthodiea ; tainfíi nonpoffumiis non fatert, fçis iiimias fymptomaíum diffiones plus confandere,

quam erudire, atque vero âhdfionïs fundamente tiilia fyfiemata deftituta, nobis vùkri a). Ad

iententiam propemodum accçdit

.-THAUR, eos affirmons, qui diuifîoncs morbcV rum a iymptomatibus coníiciunt, vtplurimuni deuios, traníueríüíque agi ; quia idem morbus,

eademque ex caufla ortys pro. aegrotantis, con?

ilitutionis, aetatis, vitae generis, et curationis diuerfitate plurimum varietatis habet, et diuerfà itidem fymptomata fufeipit : et contra morbos plane dîu.erfos in muftis fiepe iymptomatibus conuenire ; atque idcirco, fi ob fola m fyruptcv matum conuenientiam fub çadem fpecie, et

ponyne comprehendíintur, çonfyndi morbos omnino

A Coymcjw. <îe vel). in med, ft foar;, »st. gefi. Pof.

xriij.p. 3 M 5 Î . , 1

IX

J

pmnino diuerfos neceffe effe b). Quas ob cauf- jas jfàtius vifum eft, morbos fingularum corpo-

ris partium digercre eo prorfus ordine, quen?

loca ipfa praebent Quilibet enim earum mor- bus non modo negris, verum etiam medicis fe oftenok Umiiinuta,aut deprauata, aut deficient^

actione, çt ftmdione alicuius partis. Si finguli morbi, in quibus adio, et fundio ilia laeditu^

vaus, pod alium explicehtur, figtiaq.uc tradan- .tur, quibus diuerfii laefipnum genera patefcun© :

pique haec omnia mçdçntis memoria teneantur,,

:

citius, p.romtius, faciliufque, me quidem iu- dice, is. poterit coniicere, quo morbi generp quis. laborét ; quam » fi. fiparfim, çt pafíim nior- . borúm ípecies, et differentiae expoíitae fint, Va-

tfiíque, et diffitis, ex locis., fiue clnífibus con- quiri debeant, Piacúit etiam morbos ppíius deícriberc, quam definirç, quod eorum cauf- íiie proximae plerumque ignorantyr ? atque idco redius ex phaenomenis, quam ab ebenda, vt ZIMMERMANNIVSö), LOCKIVS «*),et

fi)

lucUcant,'deducLiníur. Species et differentias

© 5 pérpau-

b) JDe actijíi-c Jyficim nensof. 'mfdyib. fe i. p. 5. ii.q.

tt 11. b.

' d) 2 ÍM M ER M. De Icxpcïicnc. T. 1, p. 296,

«*) De Intell: human, b) Pas ho login etc.

perpaucas admifimus, ne in idem vitium, quod in aliis damnauimus, incideremus; et vt pluri- mum eas a cauiïls euidcntibus dcfumiimus, 'quod etiam ab aliis magnae aucloritatis viris

probari c) videmus. Quanquam verő parcif- iïmi fuerimus in con f Iií ue ndis generibus, fpecie- bus, et differentiis, inaudio tamen effe non ïiullos male feriatos, laborifque impatientes, qui al ta voce, ffuentibuique buccis exclamant, artem noffram breuiorem, facilioremque rçd- dendam effe, nec talem effici tot diuilionibus, differentiis, praeceptis, cautionibufquc, quibus hae noftrae Inftitutiones iis abundare vidcntur;

into difcipulos copia, et difficultate rerum a 'Medicináé ftudiis deterreri, et prope ad dcipe-

randum adduci, vix iorç vnquam, vt ad eius acquifitionem perueniant; praeter,ea, cuucla Kaec fuperuacua, et fere inutilia effe, cum fine bis complûtes Medici et honores, et opes, et Ho- minis celebritatçm fibi compararint. Sed qui ita obftrepunt, nae faciunt, vtnimis intelligendo nihil intelligant, Diuifiones vtique, et diffe-

"rentias au t nimias, aut mente ffibtilius confi-

<ftas, naturifque morborum haud reipondentes, nos ipfi reiecimus; idque adeo verum eft, vt, fi

confe-

C) Z J M M 1 Î R M . I. C. p. 3 0 3 .

conferahtur cum iis, quas Nofologt quidam, ha»

bent, facile caîiininia appareat Paucas vero, et necefïarias, quales ad cîariorem remm inteh ligentiam nos non modo pofuimus, verum et- iam in ipiis aegris demonftrare Tironibus nun.«

quam defiitimus. quamdiu in Nofocomio Tf- cinenfi eos ad clinicen inftituere nobis incubuit, quis reprobet, quis mifias faciat, cum fine his nulla ars, nulla difciplina exfifiere, ac doceri vnquam pofiit? Vitro quidem fatemur, hifce, multifque aliis de cauffis medicinám et longam efie, et perdifficilem. Atqui fietne facilior, et breuior omiflis iis, quae cum eadem conferta, eifere connata videntur? Nonne potius man«

ca, mutila, imperfecta, atque inanis? Nemo vnus in reliquis artibus neceifarias notiones, di- vifiones, fubdiuifiones, diíferentiafque e rerum ipfarum finu petitas aut praeteriit, aut praeter- eundas vnquam duxit. Licet his vti oratorb bus, etphyfiqis; licet botanicis; liee't ch.em.iae inagifiris: foline mcdicinae non liceat? Quid,

•fi non ifiarum, rerum negle&u, non in praece- ptorum inopia, et iciuna, quafi dixerim, deli- batione confiíht Medicinám faciliorçmreddendi ratio? Velint, nolint lepidi ifti criminatores, nulla alia ratione ex longa breuior, ex difikili

facilior,

/ X I I

facilior, çx obícura pknior, cxpeditiorquc me.

öendi fcientia euafiura eil, quam Ix npto, con,, cinno, perípicuo, commodoque ordinc. vni- vería exponatur ; fi de, fingulis çlarae, diftinciae, et5 quod aiunt, adaequatnq notioncs praeffi- tuanturj fi morborum Iii florin quam fieri pot- eft abfolutiíTime tradatur; fi,hypothecs, com- mentitiaeque opinion.es deuitentur ; il dubia, inçerta, et çontroueria, nifi di.lucidari quçant,

exulare iubeantur, aut a veijs, certis, demon- ftratiiqu.e fçparenfcur ; • fi. iacia, çt obfejruata orn-

ais aeui memorentur; morbi a morbis difii n- guantur, 'eoru-mque fpecies, çt differentiae, ya- ïiique gradus. notentu.r j ligna, quibus praefen- tia cogn.oici, fut ura prapdici poiïmt, ncc. gene- ral ia tantuna, fed, pccuîiaria, et propria çuiuique acgrotationis proferantur-j çt dçm.um curatio pro. difterentiarum, cauíTaryim, tcmporum, gra-, duuiu, locoruirt, aetatum., ' ièxuum, tempera- .mcniorumque ratione acconnuodatifluna om- nium perlai bat,ur:, quod fine praeceptis, fine exceptionibus, cauteîiique multis fieri, prcffeiílo nequ.it Sic difficultat.es, fie impedimenta, qui- t u s ars iniplicatur, diffic.iliiq.ue, et longa, red-

ditur, vtique cxpediimtur, et propcniodum euanefeunt. E qui de m haec omnia praeffare

pro

xïix

pro viribus i'tudiu. Num ícopum aítigerim, meurn non eft iudicare: iudicent vero velim.

qui aut longa annorum ferie multis aegris me- dicinám fecerint, aut contra ii, qui e fcholis egreffi primum clinicae m-onum admouent. illi facile agnoícent, án na fura m vbiq'ue fecutus fim, et ad lydiuni experientiac lapidem omnia temperauerim ; hi vero pcrfpicieng vtrirrn quae

a nobis propofita, et fcripta funt cUm iis, quae in aegrotaniibus obferuant, ac deprehendung Omnino cönfionent, dubliíque in rebus, atque öbfcuris aliquid lücis tibi inde affulgeat. Vtro- rumqne igitur iftorum fiare malo, quam alio- rum iudieio. Reliqui lucubrationes noftraS déprimant, abiiciant, arceantque fi fe, per me licet. Quaeritent, vt folent, Compendia, En«

chiridia, Spicilegia, in quibus et fumma mor- borum genera brcuibüs, contractifque clefcri- ptionibus adtimbrata, et gencrales quafdam mt»

, dendi rationes, perfäepe empiricas inueniantj quae legi facile, et addifèi vel ab iis poffint, qui ad medicinám nequaquam rite ipiatuti funt, neque ei nomen dedcre. Se hiríc in medicos leui negotio, et fine multo laboré, ac fíudib erigant ; morbos ad pauca capita redaflos e prima facie fine haefitatxone, et audaíter défi-

niant;

TXV-»

niant; de multiplici "cauffarum varietate nec multum laborent, nec diligenti indagatione açfe hibita operam perdant; vnam quamcunque, quae primum fe fe offert, arripiant; hanc mor- dicus, quam femel fiatuerint, fuflineant; falu- tern omnibus circulatorum non diffimiles pro- mittant, fuis arcanis, et antidotis confiii; vcrbo experimenta per mortes faciant. Quod fi hac facili, et plana artis breuitate fiat, vt in cogno- fcendis, declarandifque morbis turpitcr crraue*

rint, cadauerum fedione eorum errores detc- gente, aut in vita, et morte praeiàgicnda terne- re fe gefferint, exitu rem non comprobantc (quod faepe iis accidere nouimus); animum tamen nequaquam defppndeant, pergantque fine verecundia gloriari, iè breuiorem, facilio- remque medendi difeiplinam facere. Nos con- tend erimus paucis, folertibus, veri, redique iludiofis ledoribus; quibus fcilicet perfuafum efi, non fine affiduo, et pene improbo laboré medicinae ícientiam acquiri poffe; nec vllibi eam elfe, nifi vbi magna animi contentione, fummaque induftria apud aegros exercetur, et

colitur.

INDEX

I N D E X C A P I T V M .

P A R S P R I M A .

De dolore capitis. pag. t CAP. IT.

De Hydrocepkalo et fpina bifida, fiue aqueo fpinae Tumore. 35 CAP, ,111.

De Agrypnia fiue Peruigilio. 51 CAP. IV.

De Apoplexia. ' 56 CAP.. V.

De Catalepfi, Ecflafi et Somnambulifmo. 124 CAP. VI.

De Sphacelifmo cerebri HIPI'OCRATIS fiue fephalit ide. 1 4 3

CAP. VII.

De Delirio variisque eius gêneribus. 154

P A R S A L T E R A .

De nentorwn dijlentione et rigore. 20 £ CAP. IX.

De Vertigine. e 263

. CAP. X.

De Ophthalmia aliisque oeulorum vitiis. 271 CAP. XI.

De Grnuedine, Coryza, et Phhgmatorrhagia. 306 CAP, XII.

De narium Haemonhagia. g 10 CAP,

I N D E X C A P I T Y M .

CAP. x n t

JJe Dolore mirium et quibus dam nuditus vitiis. Pflg<3IJ CAP. X I V .

De Odontalgia, 325 CAP. XV.

De Tumore glandularum parotiium, ct maxilhriiim. 325 CAP. XVI.

D: GloJJitc fiue linguae infiammaiíoiie. 342

• CAP. XVII.

De Anginà. 343

PARS

C A P V T L

D E D O L O R E C A P I T I S .

§• I-

e tnorbis, qui certes, efc potifftmüm interiores jedes habent, aûurus, vt ordiné quodam per- traflentur, initium faciam a capite, fublimi, ac no*

bili illa veluti arce, qua mens, eiufque facilitates re- condi videntur. Et protinus inter vitia, quibus;il- lud obnoxium eft, primum fe fi fiit dolor, ad feti-

tiendi facultatem proprie fpe&ans. Is generatim Definition non vna ab omnibus ratione definitur ; quamquam

'

S""

relie, vt ego arbitror, ii fentire videantur, qui eum"'"'

turam infertur a). Speciatim ergo qui ad caput Définît k e-

attinet, definiri poterit molefia, atque infolita quae-'A/"'

dam grauitatis punflionis, diftentionis, comprefiîo- nis, pulfationis, vel fimilis abus ingratae fenfationis totum caput, aut eins partem.afficientis perceptio.

Haec autem refpondet peculiari cuidam ignotae, et fenfibus imperuiae mutation) quam Jenforio com-

atque inhaerent) et fixae, vt poft etiam cefîantem, aut amotam cauffam, doloris, quamcunque ipfe te- nuerit partem, idea, fiue imago fupereffe, atque ani*

rno obuerfari queat, quod in primis mutilati aliquo mernbro h) e.vperiuntur,

a) CALDAN. Inflitnt. Pathohg.Cap. XXI. §. 304. b) Id.

ibid. § . 3 0 6 - p. 2 3 2 . et VAN SWLETEN in Apkor. BOER- SÏAAV. de cogti. et curand. morb. §. 220.

fe II.

Hinc pro ratione iftiulinodi fienfatiömS (fe I. )Different]»

dolor capitis vel obtufus, et grauistoft, vel lancinons f*

Voll IL PA, A et

a

et pungent, vel diflr aliens, vel premens, veXpulfans, vel filacer ans, et fic porro. Praeterea fi dolor reçens

fit, aut a caufîïs.euidentibus, non tamen nimis vio-

Hemkra- ' taxât capitis latus affligat, rigr/guyta ] demum con- nia. tinuus, vel periodicus, pi out continen'ter diferuciat,

Ikrhd'icus

' quibufdam horis, aut temporibus accedit,

' aut recrudefcit/ et paribus interuallis définit* autfe fe remittit. Ell: quoque qui peculiavem locum tor- que® fpatioque exiguo, quod out fere magnitudi-

bile doloris genus eft, et multo minus fpatium oc- cupât, acuti veluti ciaui alte defixi ipeciem referens.

Ac quoniam hie pofterior foeminas frequenter hy-

tlerkus. ... ^{1 M} °

J c i t a t u r . • •••

§ HI. ;

Dolor inter- , At m o d o i n t e r f e r e s , m o d o e x t e r i o r e s c a p i t i s

„us,terims. X, W partes dolor afficit; hinc aptiifime diuiditur in in- J l _ ternum, ^{a u t} externum; q u o d p l u r i m u m i n t e r e l t r e t t e d i g n o f c e r e . O b f e r u a t i o a u t e m e d o c u i t , n o n f e m - p e r e i u s c a u f f a m c a p i t i i n f i d e r e , f e d q u a n d o q u e aliis . diifitis p a r t i b u s , e x q u a r u r n c o n f e n f i o n e c a p u t l a b o - , ' r a t . Q ü a r e , p r o u t v n a , a u t a l t e r a r a t i o n e d o l o r fit,

UiopatM- . ^{ai ja} h i n c o r i t u r e i u s d i u i f i o , v i d e l i c e t i n idiopathl- pJtbia/s. '-cum, aut fympathicum. N e c d e f u n t qui, p r a e t e r h u - i u f m o d i d i f f é r e r ) t i a s , a l i a s a t q u e a l i a s e x c o g i t a r u n f c Aline diffe- p r o originis, cauiTarumque varietate.' Hinc> non in*

retinae. ^{0p te} d i f t i n g u i f o l e t i n protopathicum, fiue p r i m a -

' "-ifem, deutpfapflthimm, fiùefoéuttteiunvin fympiö-'.

tnctticum,febrilem, inflàmmàt or km, fanguineiim, hilio>

fum, -pituitoßtm, rheuimiicawfcatarrhatem,. arthfiti- cum, fcorbuticum, venereum, hypocliondriacwn, hifte*

ricutn, conuulfiuum, et demum íyrTMvrr Eiio duce in

d e d o l o r e c a p i t i s . 3 In cntichini, et frigiditm, quamquam plures ex his ad

priores ilias re'ferri quodammodo poffint.

§. IV. .

A<f c a u f l k s , q u a e p r o x i m e d o l o r e m , c a p i t i s e f f i - ü ßt £ m T c i u n t , r e d i g i t u r q u i d q u i d p a r t e s fiue i n t e r f e r e s , filie

, e x t e r i o r e s , f e n t i e n d i f a c i l i t a t e p r a c d i t a s v r g e t , d i f l r a - h i t , d i u e l l i t , c o m p r i m i t , e r o dit; a u t q u o c u m q u e a l i o m o d o i r r i t â t , ' a c l a e d i t .J Q u o f p e G a n t v e h e m e n t i q r

" f a n g u i n i s featus, a u t n i m i a c o p i a , á n t c o n g e í t i o , e x - t e r í o r u i n p a r t i u m , c o m m u n i u m v e l a m e n t o r u m , m u -

• f c u l o r u m , a p o n e u r o f i i i m , p e r i c r a n i i , a u t i n t e r i o r u m , feieningum'videlicet,, e t c e r e b r i v a f a , e t c e l l u h l r î a

q u a n d o q u e f p a t i o l a , a t q u e alia r e c e p t a c u l a d i f t è n - d e n s ; f e r u m a c c u m u l a t e m , p r a e i ë r t i m a c r e , a u t c o n - f e r t i m , e t r e p e n t e . e f f u f u m , j n p r i n i i s i n t r a m e m b r a - nas,. e t v e n t r i c u t o s ; i n f l a m m a t i o ; e r y f i p e l a s ; c a - ç o e h y m i a f c o r b u t ' i c a , v e n e r e a , p i t u i t o f a , a r t h r i t i c » , r h e u m a t i c a ; a c r i t a t e s . h e r p e t i c a e , f c a b i o i a e , v à r i r i f e ' f a e , e t alius' g e n ê r i s ; v i r u s p l i c a e p o l o n i c a e , ' p r a e - f e r t i m r e p u l f u m , a u t r e t e n t u m * ) ; m e t a f i a f e s v a - r i a e ; t n m o r e s ; a b f c e f l u s ; e x o ( l o f e s ; t o p h i ; c a - r i e s ; m a l a era nii i p f i u s c o i i f o n i ' i a t i o ; d u r a ' î é a t e r i n d u r a t a , a u t ofl'ea f a G a ; e i u f d e m p r o c e í T i b u s i n n a - t a ë o f f e a é f q n a m a e , a u t V e r r u c a e d u r a e , hcutae, p$&

j g e n t e s ; l a p i l l i a l i c u b i c o n c r e ' t i ; f u t u r a r i i m d ë f e - Û u s ; f p a f m i q u i c i i n q i i e l i b e r u m h u m o r ú m c i r c u i - t i i m i m p e d i e n t e s . ; a t q u e alia h u i u f m o d i , q u a e a i m p r o x i m e , t u m r e m o t e c o m p r i n i e n d o e a s p a r t e s ,

q u a e n e r u i s , a t q u e a d e o f e n f t i p o l l e n t , a u t i r r i í f t n - d o ,

et c o n u e l l e n d o d o l o r e m e x c i t a r e m u l t i m t í d í s p o f f u n t * * ) •

• : *) Quamquam capilli in Plica polonica maxime vitieri- tur, et in caudas hprribiíes conferniminentur, non tanicii huic morbo inter "nioi'bos capitis locus a nobis clatur, quia ad movbos totius eçrporis, et ad peculiare cacjiexíae ge-

' A z nus

a

et pungent, vel diflr aliens, vel premens, veXpulfans, vel filacer ans, et fic porro. Praeterea fi dolor reçens

fit, aut a caufîïs.euidentibus, non tamen nimis vio-

Hemkra- ' taxât capitis latus affligat, rigr/guyta ] demum con- nia. tinuus, vel periodicus, pi out continen'ter diferuciat,

Ikrhd'icus

' quibufdam horis, aut temporibus accedit,

' aut recrudefcit/ et paribus interuallis définit* autfe fe remittit. Ell: quoque qui peculiavem locum tor- que® fpatioque exiguo, quod out fere magnitudi-

bile doloris genus eft, et multo minus fpatium oc- cupât, acuti veluti ciaui alte defixi ipeciem referens.

Ac quoniam hie pofterior foeminas frequenter hy-

tlerkus. ... ^{1 M} °

J c i t a t u r . • •••

§ HI. ;

Dolor inter- , At m o d o i n t e r f e r e s , m o d o e x t e r i o r e s c a p i t i s

„us,terims. X, W partes dolor afficit; hinc aptiifime diuiditur in in- J l _ ternum, ^{a u t} externum; q u o d p l u r i m u m i n t e r e l t r e t t e d i g n o f c e r e . O b f e r u a t i o a u t e m e d o c u i t , n o n f e m - p e r e i u s c a u f f a m c a p i t i i n f i d e r e , f e d q u a n d o q u e aliis . diifitis p a r t i b u s , e x q u a r u r n c o n f e n f i o n e c a p u t l a b o - , ' r a t . Q ü a r e , p r o u t v n a , a u t a l t e r a r a t i o n e d o l o r fit,

UiopatM- . ^{ai ja} h i n c o r i t u r e i u s d i u i f i o , v i d e l i c e t i n idiopathl- pJtbia/s. '-cum, aut fympathicum. N e c d e f u n t qui, p r a e t e r h u - i u f m o d i d i f f é r e r ) t i a s , a l i a s a t q u e a l i a s e x c o g i t a r u n f c Aline diffe- p r o originis, cauiTarumque varietate.' Hinc> non in*

retinae. ^{0p te} d i f t i n g u i f o l e t i n protopathicum, fiue p r i m a -

' "-ifem, deutpfapflthimm, fiùefoéuttteiunvin fympiö-'.

tnctticum,febrilem, inflàmmàt or km, fanguineiim, hilio>

fum, -pituitoßtm, rheuimiicawfcatarrhatem,. arthfiti- cum, fcorbuticum, venereum, hypocliondriacwn, hifte*

ricutn, conuulfiuum, et demum íyrTMvrr Eiio duce in

d e d o l o r e c a p i t i s . 3 In cntichini, et frigiditm, quamquam plures ex his ad

priores ilias re'ferri quodammodo poffint.

§. IV. .

A<f c a u f l k s , q u a e p r o x i m e d o l o r e m , c a p i t i s e f f i - ü ßt £ m T c i u n t , r e d i g i t u r q u i d q u i d p a r t e s fiue i n t e r f e r e s , filie

, e x t e r i o r e s , f e n t i e n d i f a c i l i t a t e p r a c d i t a s v r g e t , d i f l r a - h i t , d i u e l l i t , c o m p r i m i t , e r o dit; a u t q u o c u m q u e a l i o m o d o i r r i t â t , ' a c l a e d i t .J Q u o f p e G a n t v e h e m e n t i q r

" f a n g u i n i s featus, a u t n i m i a c o p i a , á n t c o n g e í t i o , e x - t e r í o r u i n p a r t i u m , c o m m u n i u m v e l a m e n t o r u m , m u -

• f c u l o r u m , a p o n e u r o f i i i m , p e r i c r a n i i , a u t i n t e r i o r u m , feieningum'videlicet,, e t c e r e b r i v a f a , e t c e l l u h l r î a

q u a n d o q u e f p a t i o l a , a t q u e alia r e c e p t a c u l a d i f t è n - d e n s ; f e r u m a c c u m u l a t e m , p r a e i ë r t i m a c r e , a u t c o n - f e r t i m , e t r e p e n t e . e f f u f u m , j n p r i n i i s i n t r a m e m b r a - nas,. e t v e n t r i c u t o s ; i n f l a m m a t i o ; e r y f i p e l a s ; c a - ç o e h y m i a f c o r b u t ' i c a , v e n e r e a , p i t u i t o f a , a r t h r i t i c » , r h e u m a t i c a ; a c r i t a t e s . h e r p e t i c a e , f c a b i o i a e , v à r i r i f e ' f a e , e t alius' g e n ê r i s ; v i r u s p l i c a e p o l o n i c a e , ' p r a e - f e r t i m r e p u l f u m , a u t r e t e n t u m * ) ; m e t a f i a f e s v a - r i a e ; t n m o r e s ; a b f c e f l u s ; e x o ( l o f e s ; t o p h i ; c a - r i e s ; m a l a era nii i p f i u s c o i i f o n i ' i a t i o ; d u r a ' î é a t e r i n d u r a t a , a u t ofl'ea f a G a ; e i u f d e m p r o c e í T i b u s i n n a - t a ë o f f e a é f q n a m a e , a u t V e r r u c a e d u r a e , hcutae, p$&

j g e n t e s ; l a p i l l i a l i c u b i c o n c r e ' t i ; f u t u r a r i i m d ë f e - Û u s ; f p a f m i q u i c i i n q i i e l i b e r u m h u m o r ú m c i r c u i - t i i m i m p e d i e n t e s . ; a t q u e alia h u i u f m o d i , q u a e a i m p r o x i m e , t u m r e m o t e c o m p r i n i e n d o e a s p a r t e s ,

q u a e n e r u i s , a t q u e a d e o f e n f t i p o l l e n t , a u t i r r i í f t n - d o ,

et c o n u e l l e n d o d o l o r e m e x c i t a r e m u l t i m t í d í s p o f f u n t * * ) •

• : *) Quamquam capilli in Plica polonica maxime vitieri- tur, et in caudas hprribiíes conferniminentur, non tanicii huic morbo inter "nioi'bos capitis locus a nobis clatur, quia ad movbos totius eçrporis, et ad peculiare cacjiexíae ge-

' A z nus

; à ' ( C A P' I.

ftfus, fy'eS'are nobis videtur. De plica veto •polcinka egïfr , " gie fcripfeninr raiilti, fed prae ceteris HER CVI.ES SAX O-

UJA, Traft, dè Plie:', DANÍEL SENN'ERÏVS, oper. T.'JJ/JFC 849. .EPHEIVIERID. N. C.Dec.j;~an. 6. p. 190. SAILLANT mim. hifioriq. fur la maladie finguliere de la Veuve Melinlä

„.',. à* l<i faculté íie Midi de Paris au ^tprima meiijis^r de. Février v I776- Sed in primis eminet Cl. VICAT, fcripror recentiffi.

mus, cuius iibellus de là Flique'Polémique, Laufann'ae editiîs

• -ann. i f i ff. apud Franc.. Graffet, letel vidatuv digniffimns.

» » d*') Maximé dolores capitis viß fitMe?inqnit illuűris HAlí-

•LERvs ea üde, atque"obfeniariönibus'complurimii tned©

eorum rindubtae atiflqvitatis, nafei a cortice. cerebri hifim».

mató a fanguine in cerebro effufog afiingófa caru'ncula fid

"craniir? a gfumo fanguinis corpus flriatutii, et corpus calk, rfimt cmhprvmente ; a glandula fcirrkofii. ad procejfum falé. ; for litem ; a Jimguine iu• ventriculum anteriorem. congefio ; . * jCqlctdo.pinealis glandulpe ; a fcirrho cerebdli ; a furo corpo-

re, quod callofo carport iujidebat ; a ^cerebri lube putride, s ' àuttehorofa, aut abfeejfu ; a fero in ventricults ftagnante, et ;

"mm corrttpto cerebro; aut cum tumofe fcirrkojb coniunfto) ; ttßilo'in cerebro latente; a verme in cerebello ahfeondito; » qerebelli abfceffn;- a. carotidibus offei's,. et caktilq/is; a fan, ; suiw demum vnice, per frigidum balneum in caput compulfi • etckElement. Pbyliolog. T. IV. lib. X. fete VlL §. XX. ' jj

" . ^ f • 1 - ;

Polypi fi- jpraecipuae hap funt..cauffae ( §. IV.), quas ca- J///'l'f"ff©áauei'um cUlig'entior anatome pluries inuenit, et hi*

jf.oriae medicae confignauit. Non pauci tamen ex .Medicis, qui fama doftrinae inelaruerun© non dub!

tau©.quin fanguis. in. finibus quoque.durae rqeningis in .polypös interdum concrefcat, circuitui humo-

rum obicem pona© per venas reditum. retarde© et .cauffam doloris praebeat. Quod .fane non valde

a. vero abeffe videtur, in iis praefertim, in quibus vitiata finuum ftru&ura, et iaxata praeter uaturam ( compages fic fanguinis motum lentefcere fini© vt fibrofa pars, atque ad conqrqícéndüm procliuior

©reliquis fecedat,paullatimque,,vti eius naturá fer©

Cqmpingatyr. Atracertum admodum. putsiuerim.

B f D O L O R S C A P I T I S . 5

vbi eiufmodi polypi in eadaueribús inuoniuntur, an ante mortem in ipfis exftiterint, num veto a morte folum .concreuerinfc. Vbi ante mortem reapfe,

dinem,'et dire&ionem pronendi coritenduu© A vi-Ccfimlact

rae matris, eiufque appendieum offea duritie deri hemicrama vandas non raro contumacilïïmas quafdam repha- ^Jfehaácr?

laeàs, afcqùe hemictraíiias periodicas, quae nullisre-+

mediis aufcuitant, fufpicatur aequiffimus hanun re-,

rum iudex

a). . . , • ; '

. §' VI. • • " .

Inter caüffas doloris' capitis vermes etiam in An vermes cerebro nidukntes recenferi folent.

At h u i q f m o ö t ^ ' ^ ^ opinio, vt falfa, reiicitur a Cl-

bus, aliifqùe vileeribus detexerunt, prudent! homi-

nis erit hac fup er re omne indicium colfibere, da- nec dies certiorápr'otulerit.

a) L. c. 7/. g.

. " . fe V I ©

Id vmim non inficiamur, faepe «ariura, ffonta- Verme,- hp liumque finuum caua, aliaque loca Tub cute ppíita '"T"''

obfideri, incolique a vermibus aut ilhic c k n c u l u w S f

£ i illaplis, aut ex ouis ibi depofitis demuui'natis,

rodeudo atrqçiffimpnvquandoqué 'dpJlqreip parffin©

' A 3 quam-

; à ' ( C A P' I.

ftfus, fy'eS'are nobis videtur. De plica veto •polcinka egïfr , " gie fcripfeninr raiilti, fed prae ceteris HER CVI.ES SAX O-

UJA, Traft, dè Plie:', DANÍEL SENN'ERÏVS, oper. T.'JJ/JFC 849. .EPHEIVIERID. N. C.Dec.j;~an. 6. p. 190. SAILLANT mim. hifioriq. fur la maladie finguliere de la Veuve Melinlä

„.',. à* l<i faculté íie Midi de Paris au ^tprima meiijis^r de. Février v I776- Sed in primis eminet Cl. VICAT, fcripror recentiffi.

mus, cuius iibellus de là Flique'Polémique, Laufann'ae editiîs

• -ann. i f i ff. apud Franc.. Graffet, letel vidatuv digniffimns.

» » d*') Maximé dolores capitis viß fitMe?inqnit illuűris HAlí-

•LERvs ea üde, atque"obfeniariönibus'complurimii tned©

eorum rindubtae atiflqvitatis, nafei a cortice. cerebri hifim».

mató a fanguine in cerebro effufog afiingófa caru'ncula fid

"craniir? a gfumo fanguinis corpus flriatutii, et corpus calk, rfimt cmhprvmente ; a glandula fcirrkofii. ad procejfum falé. ; for litem ; a Jimguine iu• ventriculum anteriorem. congefio ; . * jCqlctdo.pinealis glandulpe ; a fcirrho cerebdli ; a furo corpo-

re, quod callofo carport iujidebat ; a ^cerebri lube putride, s ' àuttehorofa, aut abfeejfu ; a fero in ventricults ftagnante, et ;

"mm corrttpto cerebro; aut cum tumofe fcirrkojb coniunfto) ; ttßilo'in cerebro latente; a verme in cerebello ahfeondito; » qerebelli abfceffn;- a. carotidibus offei's,. et caktilq/is; a fan, ; suiw demum vnice, per frigidum balneum in caput compulfi • etckElement. Pbyliolog. T. IV. lib. X. fete VlL §. XX. ' jj

" . ^ f • 1 - ;

Polypi fi- jpraecipuae hap funt..cauffae ( §. IV.), quas ca- J///'l'f"ff©áauei'um cUlig'entior anatome pluries inuenit, et hi*

jf.oriae medicae confignauit. Non pauci tamen ex .Medicis, qui fama doftrinae inelaruerun© non dub!

tau©.quin fanguis. in. finibus quoque.durae rqeningis in .polypös interdum concrefcat, circuitui humo-

rum obicem pona© per venas reditum. retarde© et .cauffam doloris praebeat. Quod .fane non valde

a. vero abeffe videtur, in iis praefertim, in quibus vitiata finuum ftru&ura, et iaxata praeter uaturam ( compages fic fanguinis motum lentefcere fini© vt fibrofa pars, atque ad conqrqícéndüm procliuior

©reliquis fecedat,paullatimque,,vti eius naturá fer©

Cqmpingatyr. Atracertum admodum. putsiuerim.

B f D O L O R S C A P I T I S . 5

vbi eiufmodi polypi in eadaueribús inuoniuntur, an ante mortem in ipfis exftiterint, num veto a morte folum .concreuerinfc. Vbi ante mortem reapfe,

dinem,'et dire&ionem pronendi coritenduu© A vi-Ccfimlact

rae matris, eiufque appendieum offea duritie deri hemicrama vandas non raro contumacilïïmas quafdam repha- ^Jfehaácr?

laeàs, afcqùe hemictraíiias periodicas, quae nullisre-+

mediis aufcuitant, fufpicatur aequiffimus hanun re-,

rum iudex

a). . . , • ; '

. §' VI. • • " .

Inter caüffas doloris' capitis vermes etiam in An vermes cerebro nidukntes recenferi folent.

At h u i q f m o ö t ^ ' ^ ^ opinio, vt falfa, reiicitur a Cl-

bus, aliifqùe vileeribus detexerunt, prudent! homi-

nis erit hac fup er re omne indicium colfibere, da- nec dies certiorápr'otulerit.

a) L. c. 7/. g.

. " . fe V I ©

Id vmim non inficiamur, faepe «ariura, ffonta- Verme,- hp liumque finuum caua, aliaque loca Tub cute ppíita '"T"''

obfideri, incolique a vermibus aut ilhic c k n c u l u w S f

£ i illaplis, aut ex ouis ibi depofitis demuui'natis,

rodeudo atrqçiffimpnvquandoqué 'dpJlqreip parffin©

' A 3 quam-

6 feAp; I.

, quämcunque medelam fpernenteni, nec priùs deft- turum plerumque, quam foras prodierint. In id prae Ceteris incidunt mali genus, qui variis mufca- rum, praecipue tabanorum, atque afilorum, et for- taffe etiam papilionum fpeciebus obiiciuntur, nec f e m p e r fibi cauere ab eiufmodi hoftibns polTunt, dum; fub dio in campis, aut pratis humi proftrati,.

'et laboré f e í f i f o m n o occiipantur. N a m tunc in

" eorum naribus, aut circa proximas partes ab his ani- malculis o u a , vnde vermiculi deinde excluduntup, aut''vermes ipfi, nam quaedarri. viuipara vere funtp deponuntur ; aut infpiratioue intra adducuntur, ibi- que locata, atque alta adolefcunt. Oua etiam infe- Gorum, quae in floribus depofita fuerunt, flores in- caute olfaciendo in nares attrahi poffunt, iBique ex-

• cludi. Huiufmodi exempla exiftunt apud f e r n e- . r m r a), t r i n c a v e l l i v m b), r o l f j n c k i v m c), aliofque>admirabilium obferuationum colle&ores ft).

I m o quandoque euenit, vt lumbrici ipfi furfum re- pentes , in caua narium perueniant, ibique confi- nant *), doloremque capitis procreent.

* a) PathoTog. I. V: eap.j. b) 1.9. cap. IV. c) De dolore- capit: d) •Videatur in primis: iohanv a v g v s t . wohc,- FiARTi Obferuatia-de vermibus per naves excretis, Hal.Mag-, deb. édita #11/1.176$., in qua non folum vermes ab eo vili, fed' ab aliis etiam notatireferuntur. Ipfe enim vermes ex ftmftra caneci narium finis feptem et fexaginta annorum. per.

: ottiduumpertinaci ceplíalaéa, et dexteri capitis lateris tumo*.

re: excruciatii praegrejfa narium per triduum continuante haemorrhagia, cxcretos narr at. Pt'odierunrvero cum lew*, mine aigri vermes huiufmodi ad duodtuiginti, albidi onines, qnivvafe vitreo teh-am continente inclufi, paucis diebus inter- iettis in erucas fubnigras, et duras, mut at i, intégra menfe ela- ' pfo, Jiwfcas dederunt. oculis jubrufis, antennis filiformibus.

formes corpus habebmit vndecies interfeäum,.in capite vncos binos, anguïiformes, nigros, duras, mobiles, quibus dum in- ter rependum poftèriorem corporis partem attrahere conten-

"diint, caput fermant, eofque alias ita retrahmt, vt plane la- teant. ' Vltintae interfettiotii deprejjioinerat cum duobits feig-

. . .. matibus,

t © e d o l o r e c a p i t i s . 7

Mm, totoque corpore.pilis nigris, brenibus,

Z T n A J ó i auiem in fene hoc genitos efle ex.íhni«, Sri muco de nafo dormientis forte profonde,m tmpofnem

•L ouula mufia quaedam, quae vim cum muco mrattfl, mW Mhs fromalibus fota .vermes exclufirint. Comment, de reb. in Ment. nat. et medic, geft. Vol. XVII. p. 159 et / i f l ' Non ablimilem obfei'uationem habet cel.: ra'/rou, quae le- gi poteft in eins Talmlis mfelogicis p. a6$. gsUica lnu{ua emifeatis. In comment ariis etiam medicis, et fkdojfíphKU fociewis mèdka'e Edimburgenfis T. 2. P. 3. f• 66- ed/t*

Venu: vènues feolbpendris fimiies; fefquipoUicem ' long»

e naribus exereti ex fide Cl. HILUÏ, et monroi referun- tur. Ante aliquot annos GELMBTTÏVS, Medicus Man tua- nus longe praeftantiftirnus, qui clinicen in nofocomio Ti- cinenfi me duce, dum ibi earn proßtebar, excoluerat, hi- ftoriam cephalalgias intolerabilis per très vermiculos cx- cretos tandem domitae mecnm comniunicanif. Hi aucetn vermiculi, nun e narium cauo ppdierunt, fed ex tubercu- le, quod ad apicem nafi paullatim extrorfutn ptwuperar, proqtein primum, dolör torferat,ideinde ad radicem najt défçèhdërat, atque1 tandem oborto ad apiçeni eius, vt dix!, tubercule, erümpentibufque verfniculls penitus euanuit.

Qtloscunriii vas vitreum demififfetj fernaffetquö dies ail-Ä qüos, vt metamorphüiin, vt putabat, fubirent, magno cum aninji obleclamento, vtpote hiftoriae naturalis ftudiolilli- mus, eos in mufcas quafdam nigras e maiorum genere,

quales equos infeftari folent, transformari vidit. ' ;

*) Exftat apud thomam uanriiolusivm epiftola r.

l a n g e l o t t I j m qua deferibitur fequens ob'feuiacio : Foe- ihina rufiiea cum per nmkw» iempus diros finfifebt capitis • dolores,, tandemque ii adeo increuijfei.it, vt i'uftar mán tacite hinc hide difeurrem, venit ad paftorem pogi NetAirc/ieit, fantofim tunc inter vuJHcos mediciimepraBüum, qui non it0

prídern e viuis exceßit, maguis chmoribus opem impkrMs.

It ffiatim» covjwtum Jibi.in cephalalgüs ptarmkmn mifiraihe 4kibuit, quo caput vehementer conenffum vna infaußum ho- fphem loco monk, eqns naribns exire cmpttlit; quo fntto

Timimis capitis dolor flatim conquiemh Hofpes autem iftc erat vermis Agái medii dongitudine, Epiß. medicinal, cent.

IL epift.LN.XlV.

De vehement! hemicrani'a fete per aniium continua cunt Jpalbca pajpebrae contraclione, a verme in. Ihm frontali hoipuante orta, quae illico1 poft cum egreiïum ceflauit,

«entionem iam saltzmannvs. De verm. e narib, exeuf.

A 4 ß

6 feAp; I.

, quämcunque medelam fpernenteni, nec priùs deft- turum plerumque, quam foras prodierint. In id prae Ceteris incidunt mali genus, qui variis mufca- rum, praecipue tabanorum, atque afilorum, et for- taffe etiam papilionum fpeciebus obiiciuntur, nec f e m p e r fibi cauere ab eiufmodi hoftibns polTunt, dum; fub dio in campis, aut pratis humi proftrati,.

'et laboré f e í f i f o m n o occiipantur. N a m tunc in

" eorum naribus, aut circa proximas partes ab his ani- malculis o u a , vnde vermiculi deinde excluduntup, aut''vermes ipfi, nam quaedarri. viuipara vere funtp deponuntur ; aut infpiratioue intra adducuntur, ibi- que locata, atque alta adolefcunt. Oua etiam infe- Gorum, quae in floribus depofita fuerunt, flores in- caute olfaciendo in nares attrahi poffunt, iBique ex-

• cludi. Huiufmodi exempla exiftunt apud f e r n e- . r m r a), t r i n c a v e l l i v m b), r o l f j n c k i v m c), aliofque>admirabilium obferuationum colle&ores ft).

I m o quandoque euenit, vt lumbrici ipfi furfum re- pentes , in caua narium perueniant, ibique confi- nant *), doloremque capitis procreent.

* a) PathoTog. I. V: eap.j. b) 1.9. cap. IV. c) De dolore- capit: d) •Videatur in primis: iohanv a v g v s t . wohc,- FiARTi Obferuatia-de vermibus per naves excretis, Hal.Mag-, deb. édita #11/1.176$., in qua non folum vermes ab eo vili, fed' ab aliis etiam notatireferuntur. Ipfe enim vermes ex ftmftra caneci narium finis feptem et fexaginta annorum. per.

: ottiduumpertinaci ceplíalaéa, et dexteri capitis lateris tumo*.

re: excruciatii praegrejfa narium per triduum continuante haemorrhagia, cxcretos narr at. Pt'odierunrvero cum lew*, mine aigri vermes huiufmodi ad duodtuiginti, albidi onines, qnivvafe vitreo teh-am continente inclufi, paucis diebus inter- iettis in erucas fubnigras, et duras, mut at i, intégra menfe ela- ' pfo, Jiwfcas dederunt. oculis jubrufis, antennis filiformibus.

formes corpus habebmit vndecies interfeäum,.in capite vncos binos, anguïiformes, nigros, duras, mobiles, quibus dum in- ter rependum poftèriorem corporis partem attrahere conten-

"diint, caput fermant, eofque alias ita retrahmt, vt plane la- teant. ' Vltintae interfettiotii deprejjioinerat cum duobits feig-

. . .. matibus,

t © e d o l o r e c a p i t i s . 7

Mm, totoque corpore.pilis nigris, brenibus,

Z T n A J ó i auiem in fene hoc genitos efle ex.íhni«, Sri muco de nafo dormientis forte profonde,m tmpofnem

•L ouula mufia quaedam, quae vim cum muco mrattfl, mW Mhs fromalibus fota .vermes exclufirint. Comment, de reb. in Ment. nat. et medic, geft. Vol. XVII. p. 159 et / i f l ' Non ablimilem obfei'uationem habet cel.: ra'/rou, quae le- gi poteft in eins Talmlis mfelogicis p. a6$. gsUica lnu{ua emifeatis. In comment ariis etiam medicis, et fkdojfíphKU fociewis mèdka'e Edimburgenfis T. 2. P. 3. f• 66- ed/t*

Venu: vènues feolbpendris fimiies; fefquipoUicem ' long»

e naribus exereti ex fide Cl. HILUÏ, et monroi referun- tur. Ante aliquot annos GELMBTTÏVS, Medicus Man tua- nus longe praeftantiftirnus, qui clinicen in nofocomio Ti- cinenfi me duce, dum ibi earn proßtebar, excoluerat, hi- ftoriam cephalalgias intolerabilis per très vermiculos cx- cretos tandem domitae mecnm comniunicanif. Hi aucetn vermiculi, nun e narium cauo ppdierunt, fed ex tubercu- le, quod ad apicem nafi paullatim extrorfutn ptwuperar, proqtein primum, dolör torferat,ideinde ad radicem najt défçèhdërat, atque1 tandem oborto ad apiçeni eius, vt dix!, tubercule, erümpentibufque verfniculls penitus euanuit.

Qtloscunriii vas vitreum demififfetj fernaffetquö dies ail-Ä qüos, vt metamorphüiin, vt putabat, fubirent, magno cum aninji obleclamento, vtpote hiftoriae naturalis ftudiolilli- mus, eos in mufcas quafdam nigras e maiorum genere,

quales equos infeftari folent, transformari vidit. ' ;

*) Exftat apud thomam uanriiolusivm epiftola r.

l a n g e l o t t I j m qua deferibitur fequens ob'feuiacio : Foe- ihina rufiiea cum per nmkw» iempus diros finfifebt capitis • dolores,, tandemque ii adeo increuijfei.it, vt i'uftar mán tacite hinc hide difeurrem, venit ad paftorem pogi NetAirc/ieit, fantofim tunc inter vuJHcos mediciimepraBüum, qui non it0

prídern e viuis exceßit, maguis chmoribus opem impkrMs.

It ffiatim» covjwtum Jibi.in cephalalgüs ptarmkmn mifiraihe 4kibuit, quo caput vehementer conenffum vna infaußum ho- fphem loco monk, eqns naribns exire cmpttlit; quo fntto

Timimis capitis dolor flatim conquiemh Hofpes autem iftc erat vermis Agái medii dongitudine, Epiß. medicinal, cent.

IL epift.LN.XlV.

De vehement! hemicrani'a fete per aniium continua cunt Jpalbca pajpebrae contraclione, a verme in. Ihm frontali hoipuante orta, quae illico1 poft cum egreiïum ceflauit,

«entionem iam saltzmannvs. De verm. e narib, exeuf.

A 4 ß

8

CAP- I.

' ß §• 5- Similem cafum auditor olim meus, mine clinicusin patria felicifiimus, DAVID u,uzzius ad me ""perfcripfit, Labovabat vehementiffima hemicrania milieus quidam, ^: cui, cum .-multa incaflum adbibuiŰer, cxcreto dermim lum,- bricp terete e naribus, mox rediit peifedta fanitas,

fe VIII.

t<iujp>e vt, Haflenus de his obfeurioribus canffis fatis. Re-

wtwes* . a , . ^ r . , . .

irat, vt eas, quae remotiores iunt, et magis apertae, , hreuiter enumeremus. Tales vniuerfim eenfentur fuppreifae fanguinis confuetae euacuationes ; inter- miffa venae feflio in iis, qui ei affueuerint vlcera.

incaute exiiccata ; grauiditas ; liquorum fermenta- \

• torum abufus; infolatio; calor; frigus; ventus;

auftrinae conftitutiones ; .repletio ; cruditates pri- nt arum viarum; lenta, et difficilis ciborum dige-.

ilio ; lumbrici, aliaeque vermium fpecies ventricu- ;

lum, aut inteftina obfidentes, hypochondriac», atque by ft erica affeftio ; odores acut!, et graues; nimia

! neruorum, vt vocant, feniibilitas ; veflio celeris per ftrata inaequalia viarum ; ictus ; oafus ; contű- fiones, et alia huiufmodi.

*) Haue cauffam iam cognouerat uaixonyvs. Nam.

in 2, epidetp. p, i62., vt babet b o n e t v s in fua epitome, capitis, inrjuit, dolores quidam omimtur ex acuitate fenfus,.

quemadmodum quidam facile fyneopifant, et refihiuntur ok- QWtiem finfiis, ' ' " :

J) i a g n 0 fi j, IX. ,

Slpia Mo- Externas affici partes cognofcirrras, fî capilli

r , í quafi ri gent, et dolor folo eorum attaflu, aut cutis .

compreffionc extrinfecus fafla intenditur; (i rubor, aut tumor aliquis oculis pateatffunctionibus interim later*}* cerebri nihil, aut parum omnino laefis. Gontra

eius fedem intra cahiariam effe indicant contraria©

notae: in primis tunc, cum dolore, mens ftupet, ocyh "

© e d o l o r e c a p i t i s .

9

Genii caligant,; aures tinmunt, aut grauias audiunt, aut flMpitam qpmqüe mofeftius feront i imo, ù o a l e n o creflimus, dolor ad oculorum vfque radi- ces porrigitur. Vox etiam fubinde fine vlla alia cauffa fubinde intercipitur ; daglutiendi facultas laborat; mnfculi ceruicis,et mandibulas adducentes confcrahuntur, et dolent; membra contremifcunt;

caput crebra vertigine tentatur, et, fi vehementiqr morbus eft, vomitus, autvomendi conatus, et deli- rium tandem accedunt. Interdum tauta eft inte- riorum partium noxa, vt ad retinám, et tunicam choroideam p r o p a g e t u r , o c u l i l u c i s i m p a t i e n t i í R m i

font, doieantque acriter, aut rubore fuffufi- tu- meant:;t), atque illacryment,

*) Interdum oçuli ita inflammantur, et túmént ex hae caníTa, vt oplithaîmiam, et quidem vti primariavn reprae- fentent, quod fequens hiftoria cotnp'rabnbit. Virgo anno- rum X X V , , quae, pvope Diui Francifci fannm babitabat Fauenriae, menfe Nouembri an. 1 7 5 2 . dolore acutiífimo tqtam íiniftram capitis partem affligent© correptnifuitfeo*

que quindecim ferme continuos dies vehementer inge- muit, quin medicam opem impiorarer. Tandem cum oph- thalmia ocuius ímifter rubere, et'tumere incepißet, nec 1 quiete, et patientia quidquam malum remitteret, imo in-

tra paucos dies ita increuiflet, vt vniuevfa exterior palpe- brarum, et vicinarum partium facies in ingentem tumoréin rubrum, et dolentem-attolleretur; auxilium tunc primum quaefitum eft. Gena praeterea .totaintumuerat, et rűbovd rofeo, qui digiris compteffus albicaret, vndique fullundeba- tuv. Phlegmoneneiyfipelatodem dixifies. Febris aderat

• valida admodum, ët fumma iaâatid, atque anxiecns. Pal- pebrae autem ob.tnmorem, iuflammationemque ita clau, fohantur, vt oculi bulbus nec detegfuecinlpici vllo, mod«

pofiét. Protinus ea curatio adhibita, quae magnis inflam- mationibus conuenit. 'extrinfecufque mitillimaemollientia impofita hint. Pqft aliquot tamen dies phlegmonen fup- puratiô excepit, et rupto fponte ad angulum oculi exter- num abfcefliimagua fcaturiit vis puris foerentiilimi, quod non modo ex cauo oibitae, et ex civeurapofitis oculo locis verum etiam ex potiore genae parte, quando comprime-*

ïçntu® Yoertnn sffődebatur. Hinc breui derumucnmt

A S palpe*

1 0 t a p.

I.

pilpebrae, et proximae partes, vt oculiis detcgi, atqtie in.

fpiri potuerit. îTiinc tota; adnata oculi membrana ruber, . rima, et tumidiiTima apparuit, vt Corneae planum, veluti in Cheniofi, fupfcraret. : Cornea nihilominus nitida, et pel- lticida yidebatuïv At pupilla iufto ampliol* erat, vt in my- . dviafi) et omnis videndi facultas in eo oculo perierat. Quar-

to a rupto abfceflu dieacceiïit vehemens, vniuerfalifque '. neruoram diftenrio, quae panllo poft in refolutionem dé-

bit, fine paralylin omnium nietnbrorum cum fenfuum o m n i u m abplitiöne, r e f p i r a t i o n e l a n g u i d ® i n a e q u a l ) e t ftejr»

torofa, pulfu exigu o, intermittente, ac déficiente, et fie in- tra breuiffunum tempus diein obiit extremum. Hora poft , mortem vigefima quatta capitiwnatome inita eft. ,Tqta

. àdipoiâj er cellularis-tela)quae fub çute ad palpébras, o®

bitâm, et genàm fpeclat, vfque ad. mandibulani inferiorem comipta, ac deftruCla erat, et eins loco fpatium, quod in- ter oculi bulbum, imifculofque eins, et orbitae lpjius fun- dum ijite'riacet, pure vero, et foeridiffimo plenum, Oculűs , folus iliaefusi videbatur, itemque contenu in eo humores,

Cornea yero lucida liit'orem, pelluciditatëmque non nihil amiferat. liefe el o cräni'o, lobtis anterior, et finifter cere- bri vfque ad vehtrictilntfi eiufdem lateris fuppuratione ma-' gnâm partem abfnmtus cernebatur, fluppuratiö' autem totum neruum opticum circumibat, quill tamen ipfe nec:

exÉritifecuSj.nec intrinfecus nianifefto labem oftenderetj communicabatque extrorfum cum orbitae cauo. Difíe&ió.' ni, vti morbo interfUerunt p e t h v s v a v l l v s o a l ear*

• Mivs, et l a v r e m t 1 v s beniîdictvs, qui tune clinices ty- Í roclnium1 obibant. - ?

. - X.

Quomodo N o n modo ad oculos, verum etiam ad alia exte- exte'-itae e- ..• , ,, , «

,tiam partes n o r a l o c a protenditur interdum dolor, quamquam confent'uuif. inferiores fed es teneat; eo quod dura merimx, quan- do ipfa potiiïimani doloris cauifam conti«et, etfi fenfu carere videatur, per pericranium, et vafa fan-

• . ,, . guifera cum extetioribus partibus connexi'onem ha-, bet, aut quod neruommadminiculo exteriores quo- r f Z Z t i w ^ i n confenfum trahuntur. Si profundior dolo-

" ^ll/y risnfenfus pcrcipitur, cerebrum, et in primis eius medullam altius affici, vexarique, plerumque figni-

ficat ;

d e d o l o r e c a p i t i s . i i

ficat; tteque abfurdum eft; tunc piám matrem, quae

laterales, et reliquos cerebri ventriculos, eiuique ba- ' fin fubtendit, maxime laborare o), dummodo dolo-

ris fedes non ipfa, Ted alba, et medullaris cerebri Sides nolo.

pars ab ilia prefia, diftraffta, aut aliter irritata intel-^r'/.. ^{m t}- f. ». 1 • • r . j duda cere- ligatur. Neque nine mirum erit, Ii tum ad verti- . cem quoque dolor excurra® quia cerebrum'quaqua-

verfum diftentum ad verticem adprimi etiai,n. poteft, aut pia mater, quae illuc protenditur, eo ícilicet lo- co fentientem cerebri medullam laedit, vt ibi quo-:

que non abfimilis moleftiae fenfus cieatur.

O) MOKGAGN. 1. C. Epift. 1. ». 7.

§. XI.

Sed fingulas etiam cauíTas, a qúibus dolor eft, Singular um internofeere oportet. Itaque figna cuiufque pro- fifjß'""¹'' • pria*- quoad fieri poteft,.; diligentiffime nunc tradam..

A c primum a fanguine fieri cephalalgiam oftendunt Sanguhtei • plethora; vènarum, arteriarunique tumor; pulfus ^ » t e ß- mag'nus; pl en us, vehemens, aut quandoque fupprefT""' fus; calor,'et feruor circa frontem; pulfatio tem- porum; aurium tinnitus; lucis auerfatio; faciei, aut oculorum rubor; temperamentum fangui-' neum ; aetas iuuenilis; haemorrhagiae «); et cauf- fae, quae fanguinis copiam auxerint, aut motum impetumque eius ad caput allexerint, et conci- tarint *). '; . • • . • ^: •.. ' ^:

«) VANDERMOND. Rccncil d' obfirvcitions ctc. T. G.

¥• -75- '• . 7 7 Í

*) Non hic de eo,dolore, qui inflammationis comes eft, verba facimus. Inflammatorii enim opportunins memi- nerimus, eiufque peculiaria ligna afferemus, vbi de ceplia- litide, et pbrenitide diilerend'um erit. *

' . $ • X I L . . : ' '

, Qui a ferofo humoré, aut a pituita proficifcitur Signa ferofi, dolor, plerumquein eos cadi®quhin temperam'ento 'Ftffihsfig.

' • phi eg-

1 2 CAP. I

phlegmatico, liabi tu corporis cache&ico, et d e c ® lore, aetate fenili, autpuerili donantur; cum vera anfceceflerunt cauflae, quae aquei, et pituitofi hu«

moris illuuiem inferunt. Fallet faciès, et tu met;

venae fubíidunt; membra flauefeun© et frigent,' abeft calor, et pulfatio ; aegri in lb m num prone®

dent, et iam antea torpore, vertiginc, hebetndino, ct fopore plerumque laborarunfc. Sed potillimum catarrhus, quo membrana pituitaria,aliaoque partes afficiuntur, ad effe confueuit.

fe. XIIÏ.

Dolorqiiait- D o t . A v v s cum buiufmodi dolore (§. XIX.) c o ® q l ^ J f e l l J u v g i docefc grauitatis, fiue ponder! fenfum, mentis tufas eßi fegnitiern, no ftuporem : contra, fi a biliofo humo- u r . ^{r e} gignatur, acutum valde eile, imo lancina» tern,'-

infigniqus calore.ftipafcum. Ad not. s i.vji quodam modo accedit CL Mo r g a g n iv s a), vbi doloris cum acuti, tum obtufi cauiTam inquirit. N a m etfi paullo âliter rem ipfe explieet, cum eo tamen cnniVmii©

dum puts© ii in latere, quod dolor occupât, vcn.tri*

cuius aqua put®, atque infipitln rcplentur, dolorem obtufiorem exiftere, licet plena fint omnia : fi vero impura, a cri, aut falfa turgeat, acutum. Plenitudo- quippe fola non videtur do&iifimo viro femper fuF- ftcere ad dolorem acutum excitnndum, nifi fimul plenitudini acritas liumoris adiungatur, aut plenitu- do ea fi© quae repente facia partes vehementer, et continuo diuella© dilaceretque. Quare vero faltem fimillimum mit, acutum, pungentemque dolorem, cuicunque parti infederi© fere ab aeri, mordacique humore; grauem vero, atque ohtufum ab aqueo quidem, aut vifeido, fed infipido procrcari,

ß ) L. c.

fe. XIV.

Signa Mo* Vermes, atque infeßa animalcula (fefe. Vf. VII.) fubcífe

d e d o l o r e c a p i t i s .

fubeffe fufpicabimur, fi dolor fixus, et peruicax, q u a ' / a vir*

radix nafi fronti adneßitur, aut qua alteruter finuum m b w s- frontalium fitus eil, manea© nullique remedio cé- dât: fi frequeiw fternutaínentum corripiat; fi na- res arefeant, aut alterutra tantum plivs luilo hume- ßetur ; fi pruriant ; fi foetidus inde, aut ex ore odor, exhalet, et vertigo fubinde n) recurrat. Signum vero magis proprium, et ferme peculiare doloris ab hac caufia illud faepe eil, quod cum rofionis, et be- fiiolae fe fe intus mouentis fenfu coniungi confueuit.

a) v o ß E L . Acad. Praeleä. de cogii. ei curand, morb.

§.420,

fy §. XV.

Sympatbicum capitis dolorem efficiUnt vitia Mo*

aliarum partium. Saepiffime is a ventriculo origi- '/tehy»'pa- nem duci© vel etiam ab vtero. Qui a ventriculo fi© • anteriorem capitis partem magis occupa© plerum- que a cruditatibus, aut a paftu, aut a crapula gggre- ditür, eumque naufea; oris amarities; vomitus materiae vifeidae, actis, acidaë, aut biliofae; dolores ventriculi,autintëftinorum; flatus; ru&us, aliaeque cacochyliae in primis v i ! exiflentis notae comitan- tur. Quibus caput ex huiufmodi caufia dolet, ii vomitii, quem dixi, aut alui fluxu leuari folent; id quod minime idiopathice laborantibus folatio eft, lei'unos vtphuimum aftligit; fed in his ab afiumto.

eibo fedatur, aut etiam ex toto euanefeit, ablata n ! mirum per ciburti ipaftica ventriculi afteßione, aut temperate aeri, irritantique eius fomite. Lumbri- Cos vero, aliaque vermium genera, a quibus dolor capitis fympathicus non raro profluit, in inteftinis lati tare intelliges ex eorunulem proprtis fignis, alibi a nobis*) recenfend!.

*) Vid. Volumen de morb. imi veneris cap, de vermibus,

V.. feXVl.