D I S S E R T A T I O N E S MEDICiE
I N
UNIVERSITATE VINDOBONENSI HABITJÉ A D
MORBÖS CHRONICOS
P E R T I N E N T E S E T E S
M A X, S T O L L î I
MEDIC, CLINIC, P. P. O. PR^LECTIONIBUS
P O T I S S I M U M C O N S C R I P T » ® ,
EDTDIT ET PRÄFATUS EST
F O S E P H U S E Y E R E L .
eataassemasmxa
VOLUMEN T E R T I U Mi
V 1 E N N I ,
TYPIS CHRISTIAN! FRIDERICI WAPLER MDCCLXXXX.
J A C O B I S C H M Ï D , P A S S A V I E N S I S ' I
D I S S E R T A T I O
B E
A N G I N A .
l
O
mnis caufa exifteus intra bifurcationem afper®arterke , ventriculum, & intra fupremas fau- ces , quse refpirationem vel deglutitionem diffici- ietn , aut dolorificam, aut etiam impoflibilem. red«
dit, anginain efficit.
A
s . I I .
Quum vero bsec caufa diverfa fit1, hinc di-
•verfas anginarum fpecies confiituit, diverfa pariter fanandas ratione.
§. III.
Omnium primo plerasque harum anginarum fpecies enarrabo, ut fie diftinétior evadat medendi methodus,
I V .
Hinc eft: I. Angina infiammatoria. I I . An- gina membranacea, III. Kvmy%vt. I V . irxpuvj-
V. cvizyXE' VI. Txpxcrvwyyy. VII.
Angina fuppuratoria vera. V I I I . Angina fuppu- ratoria fpuria. I X . Angina gangrsenofa. X . An- gina fcirrhofa. X I . Angina cancrofa. X I I . An- gina polypofa. X I I I . Angina catarrhalis. X I V . Angina œdematofa. X V . Angina biliofa. X V I . Angina putrida. X V I I , Angina miliaris. X V I I I . Angina petechialis. X I X . Angina maligna. X X . Angina peílilentialis. X X I . Angina icarlatinofa.
X X I I . Angina eryfipelatofa. X X I I I . Angina morbillofa, X X I V . Angina variolofa primi & fe- cundi Radii, X X V . Angina variolofa tertii Radii.
X X V I , Angina variolofa falivantium. X X V I I . Angina venerea condylomatofa. ' X X V I I I . Angi- na venerea uieerofa. X X I X . Angina venerea no- éturna. X X X . Angina mercurialis. X X X I . An- gina convulfiva. X X X I I . Angina paralytica.
X X X I I I . Angina aphthofa, X X X I V . Angina
3 phthificorum. X X X V . Angina febre acuta mo- rientium.
Diétás has anginas ordine refumam , fed ita refumam, ut fumma tantum capita attingam.
I. Angina Inflammatoria. I I . Angina Mem-
branacea, I I I . Kwxyx^• Ll:cyc>>.v>uyx'"<' V . V I . IIagxsrvmyx^'
§• V .
Si partes fupra bifurcationem afpene arterise
& fupra fiomachum litas tumor inflammatorius oc- cupât, quo degiutitio, aut refpiratio quacunque ratione keditur, audit angina inflammatoria.
§. V I .
• Hujus mali caufae funt: generates inflamma«
tionis caufas his partibus (V.) applicatae, aut quo- modocunque in has determinate , uti frequens, validumque harum partium exercitium , oratoria exercitatio, cantus, clamor, prseprimis in locis frigidis h ye m ali tempore , equitatio fortis adverfo ven to frigido , inilatus tubarum ; acrimoniœ varite ad fauces fubito delatse, uti acrimonia rheum afi- e a , arthriiiea, podagrica, hydrophobica, eryfi- pelatola, venerea a fubito retrocedente gonor- rhea &e.
A .5 f . VIL;
4
§. V I L
Ab his, íimilibusque caufis nata inflammatio varia producit fymptomata ex actionibus partiura laefis necefïario iequenda.
VIII.
Nam fi inflammatio prehendat membranam infimam afperse ártérire, fibras, fafciculosque Kiuf- culofos, fequitur vox acuta, clangofa, fibilofa;
infpiratio acute dolens; refpiratio parva, frequens, ereda , cum fummo molimine ; anxietas maxi- ma , cita mors» Atque lirec eft Angina membra- nacea,
§. IX.
Si hrec eadem inflammatio fupremam, inti- marnque afpevre ártérire partem, laryngem di&am, occupât, eadem fymptomata ( V I I I . ) magis ur- gent , dolor in elevatione laryngis ad deglutitio- nem ingens, acutus inter loquendum ; vox acu- tiffima , flridula ; citiflima cum fummis angufliis mors.
Horridum eft afpicere hos segros ("VIII.
X I . ) anhelos, lingua exfe'rta, facie inflata, Ii vi- da, oculis fanguine fuffufis & prominentibus inftar canum curfu agitatorum, aut laqueo ftrangulato- rum, Quare hanc anginam dixere Kvvsvyxw, qua- fi flrangulationem caninam, & fi levius malum fue- rif, ~::,;x:<v.uyY'i>:-
^ 4 iXaii»
g. X L
Alia denuo oriuntur fymptomata , fi pha- rynx in Ii am me tur, aut etiam œfophagus : deglu- titio fit dolens, impoffibilis ; boîus degiutienda per nares redit; aut in laryngem repulfa, tuffim vio- lentât» excitât. I-fec eft angina erwvyyn diéta, aut fi levior eft, Trapxcwayx^'
S- X I I .
Si vero partes faucium fuperiores afficiantur, tunc, prteter jam dida ( X L ) , refpiratio fit incom- moda, difficiles, per nares nulla, vel parva, pet- fauces angaria ; materies degiutienda ob anguftias
& magnós dolores per os redit; exereatio perpé- tua; pituitx .ad cava tonfillarum ilillicidium per- petuum , copiofum ; dolor acutus in au re interna
<& via eo tendente a faucibus ; crepitatio in anre.
dum deglutitio fit ; furditas fœpe perfeda.
XIII.
Si mufculi elevando ofii hyoidi & laryngi lervientes innammentur, deglutitio in prima adv>
pe fum exercifationis acutiffime dolet.
XIV.
Diagnofis habetur: L E x fignis inflammatlo- nis generalibus ; febre acuta continua ; pulfu pie n o , f o r d , duro, fibrante ; tu m ore, calore , ten- lione, dolore pangente, ardente in loco affedo.
I L E x didis ( V . usque hue). Nec inde difficul- tés: pcrfpicitur prognofis.
A 3 6. X V .
6 c(XXX>
s. X V .
Cura angin® inflammatori® eft antiphlogiífi, c a ; eaque non raro generofifiima requiritur. Hinc fi febris magna, pulfus fortis, plènus,- durus &c.
illico inftituatur venœ fedio, q u ® ii fymptomata urgeant, prreprimis in x.uwyX^ & erwxyX'^ o md bihorio, trihorio repetenda eft, tamdiu, quamdiu vires ®gri ferant, Si ven® fedionem vires ®gq lion amplius ferant, perieulum tarnen urgeat, fiant fcarificationes ad nucham ; enemata emollientia, nitrofa, omni bihorio, fi opus eft, funt injicienda;
gargarifma mere ejnolliens ore tenendum ; collum fovendurn fomentis , cataplafmatibvs tepidis, e- mollienribus ,* interne afiumenda funt medicamenta emollientia, nitrofa, & reliqua antiphlogiftica.
§. X V I .
Kuvxyx^ Pe r i'n a x ut hl s o r n' inbus rite adhibitis, tarnen nihilominus non emen»
denir, fed potius aegn flupidi v femiftrangulati ja- ceant; quare cucurbit® collo & circumiitis locis funt apponendse ; fi nullum levamen poll fex aut duodecim horas fequatur, veficantia toti collo funt applic.inda, epifpaftica quoque iuris & plantis pe»
dum cireumliganda ; Ii non cito lev2men fequaiur, inftituenda ßy.yxoTow. Melius eft extrema ad- hibere remedia , quam œgrum ce rte relinquere jnorti,
%. X V I I , I
H v j z y y y valida, diu perftans intercipit Ih quidorum fanguinem diîuentium defcenfiun in vem
tri-
7 triculuin; quare clyfmatibus, balneis diligenter eft luccucrenduni, donec dégluti re seger pofiit.
Dum febris valida adeft, dum pulfus mo- dum exeedit, dum nondum fufficientes vente lé- cliones facte funt, purgantia, epiipaitica, vefi- cantia nullatenus conveniunt; ut idea morbi iu- fiammatorii & idea virium horum medicamentorum nullatenus combinari poíTunt ; attainen pracmiffis verne feClionibus, mitigata febre, fi fymptomata tefarum fumftionum deglutitionis aut refpirationis perfiftant, femper funt adhibenda; docet multi- plex praélicorum obfervatio, praeprimis fi inflam- mationis caufa fuerit acrimonia (VI.)/ Nam tunc non adeo ages in inflammationem, utpote jam fra- Clam , quam in materiem morbificam in locum mi- nus periculofum derivandanfi
H i s , fimilibusque medicamentis adhibitis fe- pe feliciter refolvitur Inflam matio. Infelix tamen modus codlionis & exeretionis materia: morbific co- in angina membranacea file elt, dum lympha coa- gulabis fubito transfudat in cavum afperœ artéria:, quo teger jam convalefcens fepe de improvifo fuf- focatur.
X V I I I .
§. X X .
Alii exitus angince inflammatorix lunt, uti alterius infiammationis fcilicet in fuppurationem.
• A 4 * gam
8 É O ° C O O
gangrœnam, fcirrhum. D e quibus jam eft agen- dum.
VIL Angina fuppuratoria vera.
X X L
Inflammatio negleâa, graVior, diutius ex«
eurrens, horripilationibus vagis accedentibus abit in fuppurationem ; quae erit angina fuppurato- ria.
X X I I .
In hoc rerum ftatu, fufficientibus venae fe-
«ftionibus adhibitis, ultro, quam neceffitas poilu- lat seger debilitandus non eil, fed diseta vegetàbi- li, blanda, modiee nutriente vires aegri funt füllen«
tandse & fuppuràtio emollientibus, laxantibus, te- pidis , interne externeque adhibitis eft promo- venda,
§. X X I I I ;
Si figna doceant, abfceiTum effe fadtum, is illico eft aperiendus, fi fponte non rumpatur.
X X I V " .
Ulcus traélandum eft dçtergentibus, deinde adiedlis balfamicis ; & ft ulcus cito ferpat, fi pus fretidum , maie coloratum prodeat, antifeptica quoque erunt addenda.
vin
Fill Angina fuppuratoria fpuricL
% X X V .
Si infiammatio levior fit, confingit fcepe, ut intra urmm, alteram ve diem erifi bona folvatur, ícilicet fero phiogiftico transfudante in cavum f iu- cium. Hoc contingit prmpiimis, fi toníillx fue- rint inflammatœ.
§. X X V I .
Quoniam h?ec membrar.a a fero phlogiftico fransfudante fa da incautis pro fuppuratione vera imponere pofiit, dicitur angina fuppuratoria fpu-
rá.
I X X V I I .
. Cura hujus angin« requirit folum ablationem hujus memhranse ope digiti,-vel infirumenfi, veS etiam gargarifmatis detergentis.
/X Angina gangrmiofa.
. X X V I I Ï .
Infiammatio faucium validifiima, continüo jncrefcens, difparentibus fubito peífimis fympto- matibus fine bonis fignis abit in gangraenam ; quse erit angina gangraenosa.
A s %. X X I X .
ÏO o C = 0 ° C 3 o X X I X ,
Plures quidem gangnsnœ caufse funt, quam inílammafio, íed qute facile ex foro pathologico hue revocari poffunt. Qüare medicus ad alias quoque caufas in curanda angina gangrsenofa atten- dere debet, quam ad folam inflammationem, ut medendi methodum juxta caufas inventas dirigat, Ceterum h«c folent interne adhiberi remédiât cor- tex peruvianus, cortex falicis- albœ, radix arnica', 'camphora, ruta, ícordium. &c. Similia
quoque
forma gargarifmatis adhiberi debent, uti etiam f p i - ritus 'terebinthinse ; fpiritus vini camphoratus , fpi- ritus maftichinus, fpiritus vitrioli., fpiritus falis,
&c.
X, Angina fcirrhofa.
X X X .
Angina fcirrhofa adeffe dicitur, dum tumor durus, indolens, glandulofus impedimentum de- glutiendi, aut etiam refpirandi ponit,
X X X I ,
Cujus caufe funt; inflammatio validior, ne- gîeéta , diutius excurrens, non benigne refolven- da, nec tamen abiens in fuppurationem , aut gan- graenam ; cacochymia atrabilaria, maxime ceffante confueto menftruo, vel hsemorrhoidali fluxu; alise confuetse excretiones luppreffae ad fauces determi- nate: ; materies craffa, tenax ex vidu dure, in-
far-
farciens glandular. , potus fpirituum fermentáló- rum, virus venereum, labes hereditaria &c.
§, X X X I I .
Ab his cauiis
( X X X I . )
natus tumor fcirrho- fus diverfa parit fymptomata pro ratione partium fupra bronchia & fíomachum fitarum. Nam fi oc- cupât glandular, afperœ arterías, refpirátionem la- boriofam efficit, vocem acutam ,,fibilofam produ- cit; fi œfophagum, ejusve glandulas, aut partes œfophago adjacentes, œfophagum tamen compri- mantes , inducit primo difficultatem deglutiendi fo- îida, pofi: menfes, pofi annos eandern au get, tan- dem liquidorum quoque in ventriculum defcenfum intercipit, cibi in œfophagum intrufi cum muco copiofo rejiciuntur , fequitur lentus marafmus ex defeétu nutrimenti, & tandem mors,f. X X X I I I .
E x his ( X X X . X X X I . X X X Î I . ) non difii- eulter eruitur djagnofis, quin & pxognofis facile in- telligitur.
X X X I V .
Cura valde difficilis eft ; etenim raro curatur .verus fcirrhofus, nifi forte ejus caufa cognita, ut
fi caufa effet miafma venereum. Ceterum confifiit ïn folventibus, refolventibus, uti funt: taraxacum, cichoreum, cicuta, gummiferulacea, fapones, fa- lia medica &c. His nil proficientibus fola fup ereil exftirpatio, Si hœc fieri non poffit, cauftica ope penicillj per.,, canulam cavam immiffi applicanda
o(X)o(X)o
funt toties, donec totus tumor fit confumptus. Si nihil horum cum fuccefíu tentari poffit, cura fuper.
eft folum palliativa aliunde in ícirrho cognita.
X X X V ,
Eft & alia fpecies fcirrhi a muco pituitofo, ínfarciente glandulas orto, quam ego ad anginára œdematofam refero.
X X X V I .
Etiam non omnis tumor remanens poft in>
flammationem pro fcirrho haberi debet; etenim hoc fsepius contingit, ut pars inflammata diftraha- tur, diftrada etiam, ac tumidula maneat inflam- matione dudum fublata; Huic tumori nec incref- centi, nec de tempore in tempus düriori reddito non fades medicinám, nifi forte vefolventem, fi<
mulque roborantem.
XI- Angina cancrofa,
X X X V I I .
E x angina fcirrhofa fit cancrofa, dum fcir*
ïhus malignitatem induit, dum inftammari, rube- r e , doíere, caíere &c. incipit.
§. X X X V I I I .
Caufe cancri funt eaedem, ac fcirrhi, fed diútius durantes, variis rationibus exacerbai» ma«
hg-
ügnitatem inducunt, & fymptomata eadem qui- dem , fed longe pejora, quam fcirrhi, excitant.
X X X I X .
Diagnosis & prognofis ex didlis ( X X X V I I . X X X V J i í . ) fari s intelligitur. Nolo enim diutius Initorise cancri immorari, & hoc loco fufficiat, mentionem fe rifle, cancrum quoque inter caufas anginarum effe referendum.
X L .
Cancer faucium irifanabilis eft a). Hinc eun- dem medicamentis caufsg cognitse adverfis, vege- tabilibus blandis, involventibus, diluentibus, ape- rientibus, antifepticis, anodynis, quin & narcoti- cis inhibere ac palliare oportet, uti funt: hordeum, oryza, lac, bavdana, fcorzonera, Íaflkparilla, ci- cuta, daucus, fpiritus falis, opium fee.
XII. Angina Bolypofa.
§. X L T .
Polypus eft excrefcentia mollis, fungofa, pluribus quafi radicibus donata, facillime in molli membrana Schneideriana narium nafcicur, incref-
cit, a) Herrn. Bœrhaave Aphór. de cogn, & curand. morb,
§»505- 1
I
14 V, J R"'., ) "J
cit, in fauces defcendit, & anginam eflicit. Qua- lia exempta plura iiabentur a) b).
X L Î Ï .
Cura exigit ejus evulfionern, quœ fit, dum polypus prope velum pendulum palatinum promu nulus forcipe prehenditur ac extrahitur ; dein aqua aluminofa reliquiae ficcantur , ne denuo recief- cant.
XIII. Angina Catarrhal is.
§. X L I I I .
Angina catarrhalis illa eil, qux oritur â fu- bita defluxione materix pituitofx ad fauces.
1 X L I V .
Caufx funt : tempefias frigida, humida
tetn-
pefiatem calidain excipieiis, maxime vere & au- tumno ; calenti corpori fubito admiilum frigus &c, Prxprimis accidit infantibus, mucofis, laxis, aquo- fis, frigidis, Senibus, in quibus eadem materies perfpirabilis, qux alias ad membranam Schneide- rianam narium recurrens coryzam, aut ad pulmo- nem delata peripneumoniam notbam efficit, nunc
fau- d) Tulpiiis obfervat. Medic. Lib, I. cap. 30, p. go, b) Schenkius p. 223»
oCXPCXP
fauces petens inducit tumorem & dolorem colli, toniiliarum, & glandularum falivalium; raucedi- ncfli, tuffim.
$. XLV.
Ex his confiât , caufam materialem hujus morbi effe pituitam, quse ob fubitam ad fauces de- lationem , atque vim vafis illatam levem excitât infiammationem ; adeoque duplicem effe indicatio- nern, quarum prima inflammationi, altera pituitœ medetur.
X L V I .
Prim® indicationi fatisfaciunt v e n ® fedio, qu;e pro temperamento segri, pro anni conftitutio- ' ne, pro intenlitate pulfus, febris, pro fymptoma- tum urgentium neceffitate aut omitti, aut infiitui,, aut etiam repeti debet ; dein conveniunt emolîien- tia & reliqua antiphlogiiiica.
$. X L V I I .
Alteri vero indicationi ea dicantur, q u ® pi- tuitam atténuant, folvunt, mobilem reddunt; de- in ea, quae dérivant, átque de corpore éliminant per alvum, per urinam, per iudorem , per os &c„
Qualia funt : mel, oxymel fimplex, oxymel fquii- liticum , manna fambuci praeparata, framen, ta- raxacum , cichoreum , falia media &c. atque fi rheuma fixius adiit, fi graviora urgeant fymptoma- ta, veficanda.
f . X L V H L
\
o O O ° C X >
§. X L V Ï I L
E x his & fimilibus fiant infufa diaphoretics, fi malum levius fit, fi primo ortum, ut adhuc per diaphorefin diíüati pofiit ; fed fi jam diutius dura- vit, Ii mareries jam mucofior, atque tenacior fit, non poteft amplius per infenfibilem perfpirationem abigi, debet ergo ad alia loca muco excipiendo magis opportuns derivari nempe ad alvum per va- ria decoáa eccoprotica, vel potus purgantes om- ni tertio, quarto ve die repetendos ; ad urinam quo- que per medicaments incidentia, diuretica; nec ultimum locum teneur gargariímata, quibus mu- cus ex ipfo ore prolieitur; etenirn per garganíma- í a , prxfertim incidentia ex nitro, oxymelfe fun- plici, & multo magis, fi opus eft, oxymelle fquil- iitico & fale ammoniaco, gargamando partes iau- cium muco turgid® concutiuntur, & ingentem mu- ci copiant dimktunt. Hoc quoque mult© magis pnvitant iniedtiones ope fyring® ad ipfas partes piiuita plenas.
i f . X L Ï X ,
Sub decurfu hujus morbi fiepe adeo acris fit hœc pituitofa materies, ut tuffim validam ex titil- latione & ard'ore fauciurn pneprimis capitis afpe- r.e arterire oriundam moveat; hoc in cafu opus eft mucilaginolis gangarifmatibus , aut ladle tepi- do ; etiam iiudlus indieantur confedli ex oleo a- mygdalarum recent!, vicello ovonun, & fyrupo diacodii; ii noctes inquietue funt, opiata quoque conveniunt, aut ejus prœparata, uti eft mafia pi-
Marum de ftyrace catarrhalium,
XIK
XIV. Angina Oedematofa.
L .
Angina oedematofa fit a tumoré molli, al- bo, frigido, vix dolente, aquofo, vel pituitofo.
%
LI»Caufa eft, quidquid facit, ut lympha in par- tibus deglutitioni vel refpirationi fervientibus vel vi- eillis ftagnet: uti compreffio venarum; obftruétio folliculorum glanduloforum, vel duduuin exereto- riorum a calculis, aut aliis corpufculis ibidem ena- tis ; laxitas & débilitas major harum partium &c„
§. L1L
Differentiam inter hanc anginam & caíarrha- lem eft, quod in catarrhali adfit faltem aliqualis in- ílammatio.
LIIL,
Cura repofeit, ut primo tollatur caufa, fi ínveniatur , uti v. g. fi eltet calculus in duétibus glandularum, is primo tolli deberet ; dein confide- randum, an lympha lit tenuis, fluida ; vel jam fpiffa ; yquod ultimum cognofcitur, fi tumor ex- trorfum promineat ex fovea a digito imprefio re- M a ; ii extrorfum non promineat, faltéin ex uni- verfa corporis conftitutione.
B § . L I V ,
ï8 o(X)o('XP.
L I V .
Si peccat lentor hurnorum, oportet acihibe.
re medicamenta attenuantia, uti fumariam, fquil- l a m , antifcorbutica omnia, fales medios, gummi- ferulacea &c. Dein pro re nata derivantia, eva- cuantia per os, per alvum, per urinam &c. con- ducunt. Ultimo cura abfolvenda eft ftimulantibus, roborantibus, martialibus ; topice quoque per gar- garifmata adhibitis, uti funt; folia myrti, auran- tiorum, fal amoniacus & fie plurima ex materia medica depromenda,
XV* Angina Biliofa.
%•
L V .Angina biliofa ilia eft, quae oritur a faburra biliofa ex primis viis in fanguinem reiorpta & ad fauces depofita.
%.
L V I .Caul® funt eaedem ac febris biliof® : ®ftas p r ® greffa fer vida; bilis corrupta; corporis exerci- tia fub radiis folaribus diebus canieularibus &c.
| V L V I I .
Diagnofis habetur I. ex caufis pr®greffis ( L V I . ) II. ex fignis febris biliofe, III. ex epide- mia graffante,
& LVIIÍ.
o(X>o(X>° 29
L V I I L
Cura requirit, ut praemiífo remedio fol vente primte vix repurgentur per emefim aut emeto-ca- tharfim ; vel fi levior morbus eft, per décoda ec- coprotica, acefcentia ; repurgatis primis viis ma- teriam morbofam faucibus fixius inhzerentem avoca- bit velicans.
§, L I X .
Accidit non raro, ut angina catarrhalis pri- mis autumni temporibus affocietur anginge biliofte ; hoc in cafu, fv infiammatio catarrhalis alicujus mo- ment! fit, vel fi adfit plethora a bile fervente ex- ci tara , prxmittenda venae fedio eft, dein exhi- beiidurn erneticum, quod ex ventriculo faburrain éjidet, ex faucibus vero pituitain amarefcentem emulgebit.
XVL Angina Putrida.
L X .
Saburra biliofa vel pituitofa acriorî exiftente, aut diutius relida in primis viis, -magis dégénéran- te , traduda in univerfam fanguinis maflam, & ad fauces determinata non jam anginam biliofam fed putridam efficiet, biliofo vel pituitofo-putridam,
t L X I .
Cura confiftit in e o , ut mobilis reddatur fa- burra per remedia folventia, faponacea, & dein
B s ex
20 0 ( X ) ° ( X ) û ex corpore exturbetur. Hac faburra in primis viis refléta, angina abibit in totam faucium putredinem, exquifitiffimis etiam antifepticis, vix cohibendam 9 camphora, cortice peruviano, contrajerva, fer- pentaria virginiaira3 ruta, fcordio, radice angelî- crn, valerian« filveltris, arnicœ, fpiritu vitrioli &c»
ceterum cura hujus anginse eil, ut ipiius febris bù liofo vel pituitofo — putrid«.
X VIL Angina Miliaris.
XVIII. Petechialis.
§. L X I L ,
H « angin« nullám prsecipuam curam requî- rüüt, quam eandem ipfam, quam febris miliaris, vel petechialis requirit, quum angina folum fymp- toma fit harum febrium, quas pertra&are nimis Ion- gum foret. Plerumque ad putridas referenda funt;
interdum tamen etiam ad biliolas, pituitofas, &in- tlaminatoMs.
f XIX, Angina Maligna,
• • §. LXIII,
Angina putrida tam deleteria febre ßipata, ut illico vires vitee dejiciat absque rnanifeßa caufa, id eft, absque evacuationihus validis prœgreffis, aut latente quadam inflammatione topica, audit jam angina maligna, Cura ell, ut ipfius febris ma-
iig-
lîgnce.
bent.
° 0 0
0( X ) ° ®
ETopica tarnen remedia negligi non de-
XX. Angina Peflilentialis.
§. L X I V .
Angina maligna dicitur peftilentialis, fi plu- rimos invadat, eosque, quos invadit, cito enecet, fi infuper petechias, vibices, carbunculos jundos habeat. Curam eandem expofcit, ac ipfa febris peftilentialis.
XXL Angina Scarlatinofa.
X X I / . Angina Eryfpelatofa.
§. L X V .
Angin® h ® quandoque funt leves & benign®, quandoque veto p e f f i m ® , & merito ad malignas referend®, tunc potiífimur*, dum fab úrra in initio morbi in primis viis negligatur.
r '
XXIII. Angina Morbillofa.
%. L X V I .
Angina morbillofa eft fymptoma femper pr®- i'ens plus, minusve in omnibus morbillis. N o n hic figna dicam, unde morbillofa angina defuml debeat, cum illa confient ex hiftoria morbillorum,
. B 3 id
53 0(X)0(X>
id folum dico, morbillofam anginam ftipavi fimul ferofo narium fluxu , coryzam nemulante , item ophthalmia ferofa.
f . j L X T O
Profunt ea omnia, quae contra, aut potius in morbillis laudantur, fed remedia fimul topica dabunt emollientia j malva, althaea,- verbafcum, lac etiam folum tepidum, & univerfim in omnibus his diverfiffimis angin® fpeciebus tota ferme ars,
& dexteritas in eo confiftit, ut quis fpeciem unam ab altera diftínguat, Etiam id hic obtinet, qui be- ne diftinguft, non folum bene docet, fed etiam apte curat.
XXIV. Angina Variolofa prirni & fecundi ftadii.
»
& L X Y T I Ï .
Angina, quae contingit in primo variolarum ftadio eft a variolarum prorumpentium conatu , adeoque a levi faucium inflammatione ; quae vero contingit in altera eft ab ipfis variolis adtu prode- untibus, aut jam progreffis.
$. L X I X .
Contingit quandoque, ut tumor a variolis prornpturis occupet caput afperse arteriae, rimam- que glotitis; hinc fequitur anguftatio rimas, & a variolis tandem fubito procedentibus claufura, fic
fit,
o ( X K X ) ©
fit, ut ccger derepente perest fufflamiuata penitus refpiratione, nifi forte ßpovxorow fuccurras.
$. L X X .
E x idea angin» variolof® primi & fecund!
íladii patet, curam debere effe leviter emollien- tem, ümulque leviter difcutientem ; hiuc gargarif- mata ex aqua vel infufo florum fambuci, l a d e , camphora, croco & fimilibus parentur, quibus fit, ut difeutiatur infiammatio, aut variol® jam ort«
rétrocédant, fibique locum tutiorem quserant.
XXV. Angina Variolofa ßadii teräi, ,. |
§. L X X I .
Alia variolantium angina in tertio fladio eft,
& fubiequentibus, ubi partes vari® faucium fue- rint ulcérât®, non fimpliciter infiammat®, non pu- ftulis tuinentibus obfefl®, fed erof®.
§. L X X Í L
Hoc in ilatu requiruntur imprimis ea, q u ® morbus ipfe princeps expofcit, fed & topica vul- neraria, topica antifeptica requiruntur, cum in lo- co ealido, humido, in partibus his ex fua natur- laxioribus cito & late putredo ferpat. Quare gara garilmata ex alumine, ex fucco fempervivi expref- f o , ex acido falis, ex fyrupo violarum, fyrupo mororum , aqua florum fambuci, & fimilibus pa- ran da funt.
XXVI
24
o(XPCX>
XXVI. Angina Variolofa falivantium.
L x x n i .
In variolantibus adhuc alia fepe fpecies an- gin® obfervatur, proveniens non ab inflammatione faucium, non a puftulis fauces oblidentibus, nec etiam ab ulceratione faucium, fed a tumoré par- ' tiurn glaodulofarum, glandularum pr®cipue falivá- lium. Id duplici ratione contingit; vei enim circa decimum, undecimum, düödecimum diem mate- ries falivalis craffior, tenaxeft, & difficillime ex- cernitur, tunc proderunt orta hac diffieili degluti- tione potus largi, & pr®terea gargarifmata irritan- tia adjeda fcilla, aliisque coindicatis,, ut faucibús irritatis materies falivalis proliciatur, & ab onere hoc mucofo partes liberentur.
§. L X X I V .
Altera ratio eft, qua angina falivantiurh ori- tur, non tam a materiei reflitantis lentore, quam ab ipfa copia etiam non lent® materi®. Nonnun- quam enim fubitiffime materies falivalis ad (feces ruit, & plus illuc ruit, quam poffit exdpi, quam poffit excerni 5 hinc periculofa mala , periculofa fuffocatio ; hinc encephali fœpe oppreffio & morbi oviundi alias a preíTo encephalo, morbi epileptici, convulfivi, apopledici; hinc fubitse f®pe mortes falivantium, etiam variolantium. Quodfi igitur non tam lentor, quam materiei copia & moles mu- ci ad partes fuperiores ruentis caufa fit horum ma- lovum, juvabit promptum purgans, juvabit fuaden- te Sydenhamo & expertiffimo Huxhamo emeto«
catharticuin.
xxvn.
oCf)0(X)0
XXVII. Angina venerea Condylomatofa.
Si condylomata fauces obfident, reddunt
deglutirionem difficilem ob ipfam molem, etfi do- lorem vix inférant.
Condylomata funt tubercula, feu excrefcen-
t i ® a miasmate venereo excitât®, v a r i ® duritiei, figur®, magnitudinis, plerumque tamen fabamje- ferentes, in faucibus fœpe minim® inilar feminis
milii confpiciuntur.
Cura expofeit medicamenta interna antify- philitica , cum condylomata faucium oriri non pof- iint, nifi virus venereum fit in fanguinis maffam translatum. His diutius adhibitis, fi lues nondum nimis altas in corpore radices eg#tit, condylomata feliciter evanefcunt ; at in lue nimis radicata, mul- tis jam palliantibus tentata, condylomata ipfa jam inveterata , medicamenta folum interne adhibita plerumque eludunt, externam quoque eorundem requirunt applicationem , quin etiam eorrofionem.
Inter corrodentia pr®ferri debent corrofiva mercu- rialia, _ prœprimis mercurius fublimatus corrofivus „ licet etiam multi alia cauftica adhibeant, vt folutio- nem metallorum, butyrum antimonii, lapidem in- fernalem,
%. L X X V I *
§. L X X V 1 I .
B 5 LXXVJII.
20 0 C XCÍ X >
S'. L X X V H L
Si condylomata inftar pyri pendeant, fi car- tilaginete lint duritiei, praeftat ea abfcindere, & ra- dicem fuperftitiem corrodere,
(? TL A A i A i V V T V
Hsec abfciffio in faucibus fieri v i x poteft, cum caufticis vero hic loci caute eft mercandum ; ope penicilli tamen cauftico folum humecfati, per canulam cava m introdudli tentari poteft corroiio.
L X X X .
Accidit quandoque, ut condylomata abfcif- l'a, corrofa repullulent denuo miafmate venereo licet jam deleto. H o c fieri folet a laxitate indu- cla, qu« requirit adftringentia, cohibentia, uti
funt aluminofa, faccharum iaturni &c.
XXFIILMngina venerea ulcer of a.
§, L X X X I .
Si ulcus a veneno fyphilitico in faucibus o riatur, erit angina venerea ulcerofa.
$. L X X X I L
Cancer venereus, feu ulcus venereum cito ferpit, lardaceum eft , pus fpiflum, flavefcens, vindefcens fundit, labia etiam gerit, uti alius can-
cer.
cer tumida, inflammata, retorrita, dolentifiima.
Si du bites, num cancer fit venereus, nec ne, in- fpergas aliquid mercurii dulcis ; fi eft veoereus, fe- quenti die ulcus depurabitur, minus dolebit; fi au- tem cancer eft verus, vel aliud ulcus impurum, omnia erunt pejora.
§. L X X X I I I .
In cancro faucium venereo id quoque no- tandum eft, quod faciiius aggrediatur partes muf- culofas, quam tonfillas, licet ne his parcat.
$. L X X X I V .
Cancer faucium venereus, uti condyloma- t a , to tarn mafTarn' fanguinis infeétam indicat; hinc cura antivenerea interna requiritur, cui tarnen to- pica mercurialium applicatio jungi debet, mercurii dulcis, mercurii prœcipitati albi, mercurii pr®ci- pitati rubri, & fi ulcera lardacea, rebellia, mer- curii fublimati corrofivi ; forma fomenti, gargaris- matis, linimenti.
XXIX. Angina noßlurna venerea.
,§. L X X X V .
Angina noéiurna venerea eft, qu® nec con- dylomatibus, nec ulceri venereo debetur, vefperi ingruit, deglutitio fit difficilis, dolorifica, aut eti- am impoffibilis, quandoque etiam refpiratio lœdi- tur, febricula venereorum vefperi pariter exacer- bata ftipatur ; fauces « infpeét® folummodo leviter
ru-
28 o(X)o(X)c mbent, aut brunei funt coloris, aut plane nihil, morbofi oüendunt ; verfus auroram fatifcit, aut multum mitigatur, de die etiam fere penitus filet;
cum aliis venereorum fymptomatibus alternat, uti cum rheumate, hemicranio venereo &c. fie artuum rbeumate aut hemicranio validius afficiente, angj.
na mitigatur; filente rheumate, aut hemicranio, angina redit. Differt h ® c angina a condylomata- fa & ulcerofa; quod folummodo nodu afficiat, condylomatofa & ulcerofa vero omni tempore per- liftant.
§. L X X X V L
internum tarnen heec angina diurna eft, ut folum
certodiei tempore afficiat, nodu vero pe- nitus fileat.
< Cura eft omni modo antivenerea. -
XXX. Angina Mercurialis.
%. L X X X V H .
Alia quoque Angin® fpecies in venereis ob- fervatur, q u ® non a miafmate venereo, fed a nier- curio interne aflumpto, aut externe applicato ori-
L X X X V Î I I .
§. L X X X V I Ü .
Nofcimus enim vim fpeciíicam mercurii, qua in glandulas falivales, intonfillas, in gingivas, in linguam, in fauces agit. „ Quare accidit aliquan-
„ do (ait Sauvages T o m . I. p. 493-) poß t e r"
„ tiam, quartamve inunétiouem, ut glandulae fa- ,, livales , maxillares , pa ro rites , tonfill® dere«
„ pente tumeant, caleant, doleant, lingua tu- inefiat, foras exeratur, facies, totumque caput
„ turgefcat, unde deglutitio & refpiratio difficiiis,
„ vox fupprelTa, vel incondita, & mugitui fjmi- ,, lis, iopor febris acutse, falivatio fcetida, copio-
„ f a , vifcida, ulcufcula in ore.infra linguam, a
„ lateribus ad genas, fenfatio quafi dentium ex tu s ,, protenforum, gingivarum tumor, rubor, den-
,, tium ipforum vacillatio, lapfus, inaxime il ope ,, tartaii connexi fuere; h ® c vel pluriina ex hi fee ,, mala a largiori, aut citra fufficientern balneo- ,, rum numerum, repetita & frequentiori hydrar- 5i gyrofi fuperveniunt. „
§. L X X X I X .
H ® c angina mercurialis vefperi multum ex«
acerbari folet ; hinc ca vendu m , ne confundatur.
cum angina noéturna venerea, q u ® ®gros vefperi inaxime afficit & mercurio curari debet, angina ve- ro a mercurio orta eodem peffime exacerbaretu»-.
%. L X X X X .
Si diéta fymptomata ( " L X X X V T I Ï . ) immi- iiere obfervamus, ftatim eft ceffaiuic.m ab ufu mer- curii , corpus balneandum fœpius , & mercurius
cor=
3° '
corpori inundus probe detergendus eft, ven® fe- ' dio inftituenda, fi febris magnitúdó id poftulat, dandum purgans antiplilogifticum, lac tepidum ore tenendum, potus copiofi, mucilaginoü bibendi funt,
& fi fuffocatio immineret, inftituenda foret ßg
0t-
yoTo/jh y,XXXI. Angina Convulsiva.
/
L X X X X I ,
Angina, q u ® contingit ob quandam faucium partem violenter & invite contradam nominatut convulsiva.
L X X X X I L
C a u f ® hujus funt vari® : faburra biliofa in primiis viis, vermes, vulnera, etiam jam confoli' data, l®fio tendinum, evacuationes nimi® pr®pri- mis nobiliffimorum humorum , uti feminis virilis
&c. f®piffime tamen hyfteric® femin®' & viri hy- pochondriac] huic morbo fubjacent, quibus família- re eft, ut in binis locis ftringatur pharynx, aër in- terceptus calore rarefiat, & tumorem in collo pro- ducat, quem globum hyftericum appellant.
L X X X X I I I .
Hic morbus comes eft pluvium morborum fpafticorum, epilepfne, tetani, opiftotoni, cata- lepfis &c. Sed five comes fit horum vel aliorum morborum, five proprium conftituat morbum, fem-
per
per oportet ínquirere in caufam, fine qua ísepénu- mero manca eil omnis curatio, ac inefficax.
L X X X X I V .
Si igitur caufa eft fola nimia irritabiiitas fy- ftematis nervofi, nulla alia caufa cognita, oportet adhihere ilia, quee paroxyfmum imminentem aver- tunt, aut praefentem toUunt, qualia funt faetida, adufta, empyreumatica, fpiritus cornu eervi, fpi- ritus falis ammoniaci, afa foetid a, caftoreum fee.
Paroxyfmo evanido diu infiftendum his, fimilibus- que medicamentis, ut intégra reftituatur fanitas.
Sic faepe facile tollitur hoc malum, fsepe vero non tollitur, fed pertinaciffime perfiftit, quin ab innocuis medicamentis exacerbatur. Quare fimpli- ciffima adhibenda fuadeo, totam antihyftericorum rernediorum Clafiem transeundo , quodlibet reme- diuin probe explorando , non ftatim rejiciundo, fic faepe facram anehoram invenimus, alias fine fpe fal uti s per oceanum evagaturi.
L X X X X V .
Si aliam in corpore caufam detegimus, a qua angina convulfiva fuam ducit originem, patet alioquin, noftros labores in ilia eradicanda verfari debere.
XXXIL
0 Í X M X ) °
XXXIL Angina Paralytica.
§. L X X X X V L
Angina quoque fieri pote ft a parai y fi unius vei plurium mufculorum deglutitioni pr®primis fer- vientium. yEgri diffieulrer deglutiunt, aut deglu.
tire non potentes, cibos potusque per os atque na- res reddui.t. Cura varia eft pro varietate cauf®, aut morbi prsefentis, cujus fymptoma eft, hemi- pledici, parapledici, apopledici.
L X X X X V T L
Non raro difficile eft diftinguere anginam pa- ralyticam ab angina fcirrhofa; tarnen caul® prse- greife paralyli, au<t fcirrho producendo propria huic negotio lucem affundunt; fcirrhus etiam non nifi tarde oritur, paralyfis vero f ® p e fubito in-
gruit.
L X X X X V I I L
Si penitus aboleatur deglutitio, per clyfma- ta eft fuccurrendum omni bihorio i-am medicamen- tofa, jam nutrientia; fed h ® c parva effe debent, nec excedere quinque vel fex uncias, ut retineri poffint.
L X X X X I X .
Si nulla paralyfis caufa deteg.atiir, tunc ilia funt adhibenda, q u ® alias in paralyfi laudantur, uti narvina, aromatica, etiam acriora, ftimulan- tiora, quin & veficantia collo funt applicanda.
. XXXIII.
o C O o C O o 33
XXXIII. Angina Aghthofa.
y C
Apluh® funt pufiul® p a r r ® inftar feminis smiii, fed brevi abeüntes in ulcuicula parva, uren- tia. Deprehenduntur frequentiflime in ore, in fau- cibus , ex quibus deglutitio fit dolorifica ; in ven- triculo, inteftinis, inpudendis utriusque iexus, cir- ca anum; ravius in œfophago, in afpera artéria;
rariffime, li certa fide in hepate, vefiea urinaria.
Stupe non adeo multum nocent , f ® p e malign®
funt, & non raro mortem inferunt, turn praeci- pue, fifebribus putridis, malignisque ftipentur.
I
C IOrigo aphtharuni plerumque debetur fabur- iS primarum viarum, qua negleda, aut perverfa medendi ratione auéta, malignitatem induunt,
f . C I L
Cura efi partim radicalis, partim palliative R.rdicalis conlifiit in ablatione cauf® , in evacua- tions faburr® acid®, cafeof® infantum, in cura»
done ipfius febris concomitantis biliof®, putrid®
&c. Palliativa vero petit topica emollientia, in- vifcantia, maxime dum eruftis deciduis dolor mag- nus adeft. Attamen emollientia fola non fufficiur.t, imo malum augevent potius, laxando nimis ulcuf- mila, debilitando ventriculum & inteftina; quare roborantia addenda funt ex alumine, ex décoda uorticis peruviani &c. Lautjant etiam décoda ra-
C pa-
34 - V - J o t a - J o ,„ / \i "w \
parum,
dauci,fpirieum falis, fuccum
fempervivi expreiíuaí.XXXIV. Angina Bhthificorum.
Solent anginam dividers in illám, qu« cum tumoré vifibili externo vei interno, radice linguse depreífa apparet ; <& in illám, qu« fine ullo tu- moré viiibili accidit, & hanc periculofifíimam di- aint. Meri to id quidem, fiquidem pauci ex tali angina emergunt.
N a m fi
in tali anginaadeft
tu- mur, tunc ell in partibus vifui lion expofitis, eft forte in interna Laryngis luperficie; quam periculo- ia vero talis angina fit, diäum eft ( V I I I . I X . X.X I X .
L X I X . L X X I V . ) .
In qua vero nullus omnino tumor adeft, fed potius faucium. extenua- tio, talein anginam pneprimis duplicem 'oblervo, unam in morbis chronicis a labe purulenta impri- mis orris; alteram in febribus acutiffimis in mortem tenders tibus.Angina, quse in
morbis
chronicis fine tumo- ré obfervatur, eft prmcipue angina phthificorum, qU« n o n quocunque phthifeos ftadio „ fed in ul- timo obfervatur cum reliquis mortis imminentis fig- nis. Solent medici quidam aphtha s accufave, fed certo rariffime aphthae adfunt, uti fediones eada- verum phthifi defunâorum docent. Si quid pro- fit i proderit forbiUatio frequens lactis tepidi vei fi-§. G U I .
milium.
Similis angina ab aliis quoque vifeeribus
labe
purulenta corruptis occurrit, prsecipue hepa- tic Vid. Sauvages Tom, I. p, 492.
XXXV. Angina febre acuta monmtium.
Non mihi hoc loco fermo eil de anginis, q u ® in variis febribus acutis occurrunt, nam de his fu- perius quoedam attigi, fed de illa folum fpecie, q u ® ultimo febris acut® tempore accedit, qu®que fub morbi decurfu non adfuit ; ftipatur reliquis mortis imminentis fignis; degluckio iitjaborioliffima, cum.
Amuno moümine partium colli, facile vifibili, &
tarnen non
nifi paucam Jiquidi portionem adhuc per pharyngeal transprimere poifunt, cju® ulte- rius per œfophagum cum fonitu in ventriculum de«
iabitur. An unquam in tantilî® vit® fuperílitis fein*
tiila
quisquam eil fervatus ? V i x pu to, tamen nun*
quam oportet ®grum relinquere, donec vit® finem fteiat, qu® nos omnes exfpeclat, mors.
C
Só
I L
I G N A T U S P A L O r S K Y ,
M OR A V I - S T R A S N I Z E N S I S
D I S S E R T A T 1 0 D E
V 0 M I T U .
De Fomku.
'1T
V omitus défini cur eile violenta rejedio
contento-vunv e ventriculo per os.
Variam Au dores tenent hui us morbi divi- ftonem : fie a quibusdam in febrilem, non febrilem, , idiopathieum, fympathicum, criticum, fymptoma-
tieum, dividitur. Aliis e contra divifio a materia
te-
o C X K X N 37 rqeda petita prseplacet, ut ita alium dicant vomi-
tum biliofum, alium œruginofum, vitelhnum, ifa- todem, pituitofum cruentum &c. Facile vero um- cuique in promtu eft, hafce divifiones noil oinnino pleiiarie in fana niedicatione nos diriger© ; hinc- - aliam m agis pradicam fuppeditabo divifionem, a caufa nempe vomitutn producente petitam, Fre- quentiffmas igitur fpecies fequenti ordine enárra- bo, ut imo loco coráderetur vomitusfakirra- lis ; s do inßammatorius, zùojpafmodicus, 4to ab acribus' quibuscunqiie adfumtis, vd venenis;
5to a vitio organico; 6to hernioforum; ymo cal- cuioforum ; 8vo denique a vulneribus capitis. Ad qua« nunc prmeipuas fpecies plurimœ alice reduci poffunt. •T-I .
Vomitus Saburralis.
Ad iaburralem vomitum redueo tmo Vomir tum crudorum, illum nempe, qui ab ingluvie qua- cumque prsegreffa exoritur, a eibis nimiuin quan- tum diftendentibus ventriculum 5 fequitur exinde vomitus, & quidem omnium adfumtorum,• parum aut nihil immutatorum. — Nofcitur hoc malum facile; rudus enim rancidi, nidorofi prsegrefli,,tu- mor & inflatio ventriculi, anxia refpiratio, pran- dium lautum prsegreffum cum nunc confequente re- jaclione crudorum fufficientem hujas morbi prœ- bent diagnofim. Naturam hic follicite evacuantem.
adjuvare indicatio pofeit, -quare eodem fcopo co- piofi potus diluentes, atténuantes propinandi,,làr- ga copia jufeulorum exhibenda, ut his adfumtis materia peccans facilius evehatur. Quodfi tarnen vomitus ills fpontaneus inefficax effet'5 ad omnem
C 3 . - - ma-
38 o ( X ) o ( X ) o materkm e
ventriculo
ejieiendam , etiam ad ipfum artificial'-m vomitum foret accedendum.2do. Alius vomitus faburralis eft hiliojus a materia biliofa, vel hilifonni vencriculum inundan- te, & nunc excreta. Frequent iftima eft hisec fpg.
dec, & ut plurimum seftivo tempore ut fymptoma ft'fcrium biliolarum adparens ; etiamli quoque fine febre comité nonnunquamn.fe oftendat. Lingua tunc biliofa , fordida, fiavefcens ; fapor oris ama- rus, depravatus ; âppetitus penitus dejedus, k naui'ea; rudus rancidi, amari; cardialgia; anxie- tas priccordiorum, & jadafio magna ; pulfus ce- leres & imbecilles, accedente nunc rejedione pet os materia: bili o f ® hune vomitum ab alio probe di- ftinguunt. Obfervatio jam antiqua eft B a g l i v i i ,
eos, quibus biliofse fordes circa prsecordia colle- et® hserent, pulîus celeres, imbecilles habere, qute tunc ficikia débilitas tollitur, quoties materia fcsecCe gravans de corpore eliminatur. Vomitum fic enatunv por roedicamenta diluentia, folventia copiofe hauita acijuvamus. •& reliquiis poftmodum per falina eceoprotica ano reiedis curamus. Si vero vomitus ille ad omnem faburram acrem eli- minandam non fufficeret, ipfo quoque vomitu ar- tificial! reliquiae auferimus. Patet hinc, in hac fpecie canonem ilium Hippocraticum valere : vo>
mitum vomitu ejfe curandum,
sgio. Kefertur hue Vomitus pkukofus didus ô pituita prim arum viarum collecta, homines la- Kiores, debiliores, phlegmaticos, pingues, fenes pnccipue infeftans. -— Jngri hoc morbo adfedi de pondere ventriculi conqueruntur , nullo gaudent appetitu, à adfumto etiam cibo brevi pofi oppref*
fio-
c
o n p m& auxiam refpirationem
.expeikintlir ; ru-éi
u= babent fatuos ; linguam muco obduétam exhi- bent; urinam
crudamaut pallidam
minguntcum jnucofis nonnunquam filamentis innatantibus , aut
mucofo fediinento
ad fundum
fecedente ;leviores accsdunt vomituritiones, & materiam paucam du- ôilem , tenacem rejiciunt. — i E g n s talibus
corti-IIuo vomitus leviores patientibus, & tenacem pau- cam materiam evomentibus fub aétuali vomitu re- mediis falinis copiofis, mucum incîdentibus fuccur- vendum eft, & muco nunc incifo, vomitu eodem infufficiente, materia tenax, fed parciflima excre- ta , & fignis, repleti mucoque obduifti, ventriculi prcefentibus emeticum exhibendum, .& reliqua ma-
teria falinis datis per anum eliminanda eft. ,Àbla-
ta pituita pvhmrum v ia w m
genéfîs ejusdem futur®
eft prmcavenda ; hinc amaricantia", refolventia, îenitcrque roborantia exliibenda , motus corporis fimul, dire ta aroinatica,
iridiones injungendœfunt,
4(0. Non raro alia fpecies vomitus faburra- lis homines divexat, orti. nempe ab acido in pri- mis viis ftabulante, in infantibus perfeepe occur- rens, & non raro viros hypochondriacos, fcemi- nas byftericas, lëdentarios, litteratos excrucians.
— Débilitas corporis, univerfi antea cognita , pal-
lor faciei, cardialgia" fœpe jam antea obfervata,
nppetitus aliquando iummus , aliquando penitus
deje&us, pondus ventriculi, tormina, nunc acce-
deníibus ruâibus acidis, & rejection® materire aci-
.s:e aufter® declarant, hunc vomitum ab acido
pnmarum viarum nafci. — Salutem dant facili-
t y pnus vomituritione , exhibita omnis generis
í Corrcnoa, & acidum eliminantia;. hinc lapides
40 o ( X ) ° C X >
cancrorum, oflraeodermata, magneíia murire cum rheo aut myrobolanis coniunsfta maximam laudem jnerentur. Abforpto a Ute m & eliminato acido in.
dicatio eft, gene fim iuturi acidi praecavere'; ama.
ricantia quœvis roborantia huic lcopo apprime con.
veniunt. Nonnullo; acido laborantes mire juvat potas aqu« frigid«,
fomiius Infi animator ius,
Vomitus inflammatorius fub nomine gaßru ti dis notus fignis quibusdam chararierifticis ab a>
Iiis fcfe diftinguit, quod nempe cum continuo , fi-
x e , ardente, vehementer pungente, adtadtum
répudiante ventriculi dolore conjumftus fit, Aigri
in ftatu hoc mifernmo pofui cuncfta, qure adfu-
murit, intolerabjli cum dolore, & fingultu per vm
mitum rejiciunt; multum interim anguntur, vali-
diifimam experiuntur fitim , fe pulfum durum, ac-
celeratum, fsepe vero prorfus fupprefium & con-
traéhim exhibent. Dolor, quem dixi effe fixum
in regjone ventriculi, adtacUim repudiantem , non,
nunquam adeo increlcit, ut œgri fofi pallefcant,
corpore toto fudoribus madeant, extrema frigeant,
fe puifus m trementem porius, ac pulfantem mu-
te tur, — E x brevi hac defcriptione patet, mot-
bum hune fumme peviculofum maximam attention
a m fibi vmdicare, ne vomitu deceptus Medicüs
ad medicamënta accedat hic fumme noxia, & per-
niciofa. Hinc cura fumme anriphlogiftiea adhiben-
d a , Vewefe&jones largae, & ere pro neceftifate
renerirre inftituendae erunt, clvfmata emollientifln
ma injiciejida, fe fur,ilia cataplafmata parti adta
a ® admovenda, hœc catapíafmata nonnunquam
levilTima fint, oportet , cum regri ob nimium do- lorem graviora fsspe v j x ferant. Interne potus antiphlogiftici emollientes tepidi parca, fœpius au- tern repetita copia ingerendi, atque hac methodp non raro contingit, ut eegri ex orci faucibus eri- piantur.
Ad vomi tu m inflammatorium refero pariter vomitum obfervatum ab inflamm atis aliis vifceribus abdominis quibuscumque. Cura talis vomitus fympathici ex notione inflammationis, & ftgnis in»
Hammati vifcefis tepetenda eft.
• Vomitus Spafmodicus.
Per vomitum fpafmodicum intelligo ilium, qui a fol a irritabilitate oritur. Przecedunt hunc ut plurimum fymptomata quaedam fingularia, q u ® non parum ad diagnofim
conferuntiËfenim ver- tigo , obfcuratio vifus, tremor artuum cum urina pallida copiofa cryftallina non raro prodromi funt bujus adfedionis ; paulo poll: fequitur vomitus, quem fymptomata antea ènarfata una cum animi paehematibus prœgreffis , & irritabilitate fubjedi nota, & abfentia fignorum in aliis fpeciebus occur- rentium fpafmodicum effe declarant.
Ad hunc refero vomitum in gravidis priinis mennbus obfervatum, vomitu'm navigantium, aut rheda vedorum, vomitum ab animi patbematib'us praegreflis, & tandem vomitum a vifu rerum in«
gratarum.
C 5 Ho«
I • "
Nota:n eft, primis graviditatis temporibus
mire
adfici iyftema nerveum in foeminis, vertigi- nem , cardialgiam , & praeter plurima alia mala etiam
vomitumproduct, qui plerumque non eom- pcfckur, nifi tempore; graviditate enim jam alte- rius
provedafponte ceitat; folaminis tamen ali- quid
adtl'itelitet® mutatio, fi omnes illi cibi re-
moveantur,
a quibus modo ineipiente graviditate
abhorrent
, fique medicamentis antifpaftieis utan.
tur; ut plurimum acida mineralia dulcificata, men- tha, chamomilla, afa fee tid a, feu ta ftomachica,
»odall antihyflerici laudari inerentur. Plus ce- terum ineommodi , quam perien Ii hic vomitus
haben
Vomitus n.wig,mtium, aut rheda wElonm
adverlb corpore tollitur aquis aromaticis cinnamo- mi, chamomill®, meiiff®, menthae ; quibusdam mire prodeft Coffee, aut vini generofioris parca copia. Ceterum tempore & confuetudine ut plu- rimum ceííat. Mire adfuefcunt ii, qui adverfo corpore curru vehuntur, fi fiepius modico tempo- re fub itinere ita federe cogantur, vel fi oculis claufis fedeant.
Vomitum ab animi pathematibus, uti a ter»
rore, ira, mœrore natu'm curamus antifpafficis, Notandum tamen eil, vomitum ab ira exortum majorem attentionem mereri, in ira enim non tan- tum nervi adficiuntur, verum etiam valide adfici- tur lyftema biliferum; bilis enim ejicitur copiofa ad primas vias, & fi nulla ejiciatur, i&erus oritur, Hœc eil ratio, cur profit in ira vomitus, & a mor- bo prreferventur ii, qui poft iram vomunt, aut in diari'hïeam incidunt. Hinc eft , quod cremor tar-
tan ,
>ari falia media . eccoprotica, acefceiitia jufeuía cam"'fucco citri, & diarrhea fpontanea poíl iram
adeo
profin t. — Mœrore confeâi poil paftum quoque vom unt ; mœror enim diuturnus débilitât aétionem ventriculi, eumdem languidiorèm reddit.
Hoc in cafu abflinendum ef't ab opiatis, qux ma- gis onmino aétionem fibrarum delent; iisdem ta- men, fi vomitus ille nimis diu protraheretur, &
periculum minitaretur , utendum erit. Cetevum vero Manda eccoprotica , quœ efFufam bilem &
cruda ingefta éliminant, exhibenda er une, & poil- rnodum blandis roborantibus aromaticis , icutis ftomacbicis ventriculi vigor reftaurandus eft. C u -
ra vero pkmaria ablata mœroris caufa dillracrione
varia
peragetur.
Vomitus a v'ifn renim ingratârum exortus
tollitur
oislivionc
, íublataimaginatione, & anti-
fpafticis, . :
Gravem -hie ultimo fuppeditabo regulám, iß omni vomitti fpafmodico dirigentem , ne fcilicet vomitum hunc cum biliofo faburvali quis confun- dat. Etenim non raro biliofa ejicitur, fe os ama- refcit; per omnem eniin vomitum fpaftieum diu- tius paulio perduvantem conculTo valide abdomine bilis copiofa effundifur, qu« effufa & rejetäa mi- nus cauto pro faburrali imponere poflet, ut medi- caments longe diverfa, morbum potius exafperan- tia exhibeat. Aft tempus anni biliofts adfeétioni- bus minus favens, irritabiles fubjeâi nota, fym«
Ptomata enarrata, & amarör .'oris* antea non prœ- fed primo poft vomitum biliofum exortus iiuiticienter ilium a faburrali difcernere facient»
Vowf
44 O i ^ X ^ J o Vomitus ab acribus adfumtis.
Vomitus
ille oritur a venenatis acribus ing®, fii?, a fungis venenatis, ab arfenico adfumto, ab emetico quocumque, a purgantibus acribus dralli- eis exhibits ni mis larga copia , aut fubjeclis irrita-
bilioribup.
Vomitus a fungis venenatis falutaris, cum eo ipfo faburra noxia excutiatur. Vomitus ab arfenico plerumque lethalis, nifi cito obvietur po tu largo lacteo, oleofo; etiamfi ferme arfeni- ca.fl vomitu ipfo excutiatur, vel adfumto largo po- tu enervetur, vomitus tarnen perdurabit a fola ven-
triculi
inflammatione per arfenicum induéta. — Vomitus ab emetico hic nollratn adtentionem non
merotur, nifi ipfa
emefis arte concitata validior fit, A ttanieat in hyperemefim, nec etiam vomitus ab adíunuo purgante, qui facile contingit in homini- bus irritabilioribus , & remedia multutn n aufean ti- bus. In hyperemeft omni plurimum prodeft bal- neum , aut cataplasma calidum ipirituofum ; ete- nim alia nervis difpofitis inducitur, cum cataplasma calidum , aut balneum calidum diaphorefîm mo- vent, eamque largam ; prodeil itidem enema, cum diaphoreii aut alio modo ceííet vomitus, prsecipue is, qui oritur a nimia irritatione ventriculi,
Vomitus a vitio organico.
Vitium organicum ventriculi varium depre- henditur, lrequentiffimum tamen, quod occurrit, feirrhus eft, fcirrhofa lata durities, quafi cartila- ginea ventriculi. Tali fcirrhofa femicartilaginea
durifie
pylorus nonnunquam ita anguflatus depre*
henditur,
ut tenuiflimum fpecillum vix poffit tram
oCZX» 45
Cgi Complures taies obfervationes feflionibus ca- daverum comprobatas hanc caufam vomitus fuifle teftahantur. Homines ejusinodi vomitu plerumque chronica laborant, is quocunque diei tempore nv vadit, maxime tarnen una alterave a pallu bora.
Non vero ab initio vomunt omnia ingeila, fed tan- turn folidiora, eaque fors paullo copiolius adfuni- ta ; in initio retinent parcius adfumta, nec Temper ab omni paftu redit vomitus, fed rarius, & fubinde folum, deinde vero de tempore in tempus frçquen- tius, & tandem quotidie vomunt. Praeter ingella ingentem pituitae duétilis fimul quantitatern egerunt.
Itrterea prout vomitus increfcit, crebriorque de die in diem évadit; fie ai vus magis inorofa redditur,
& demum perquam adftrida, tandemque nulla.
Pall en t, emaciantur, oculos habent aliquando'fub- fiavefcentes, tandem enervantur, & tumentibus ut plurimurn cruribus circa malleoíos atrophici per- eunt. — Cura in talibus rariffima eil, <ä vix un- quam plenaria obtinetur, plerumque enim ea dun- ties ell, ut nulla amplius ratione folvi queat. Sol- ventia tarnen medicamenta jisdem propinantur, qute vero ne validiffima fiatim fint, cavendum eil, partim ne locum obilrudtum irritando inflamment,
& fcirrhofa durities in cancrum „convertatur ; par- tim ne nullo edito falutari effèclu reliquam fanita- tem peffumdent. Cura vero pallians confiilit in dfeta mere liquida, & fimul adrnodum nutriente, jufculis meris cremoribus, panatellis tenuibus par- ce, at frequentius ingeilis. Convenit porro alvum adeo hic adftriélam eaematibus follicitare, & non raro ipfis dysmatibus parvis mgrum nutrire ita ut bac "arte aegri vitam miferrimam diutius prqtra- bant. Scirrhofa hœc adfeétio ut plurimurn fubiec- ta potibus fpirituolis nimium quantum dadka in vá-
dit,
4b < X X ) ° C O û
dit, & non raro pediiTequa été poft febres intermit- tentes male curatas, cortice fuffocatas. — Vomi- tus hic nonnunquam confunditur cum alio vomitu
•etiam chronico, iœminas chloroticas, debiiiores fepe infeilante; dantur enim puell® chlorotic® ir- ritabiles, & ingella revomentes, & ipfa indicatif- lima remedia, fi paullo majori adfumantur quanti- tate. Curantur taies tenuifiima dfeta injundla, item remediis roborantibus, fed parciflîme <& paul- lo frequentius datis, remediis amaricantibus, fto- maehicis. Quod ii vomitus ejusmodi chronicus, nec ipfo opis liilendus Medico obcurrat, ejus eft ad id adtendere, vi nie fit, & robuit® alias, prse- cipue olim compagis, qui vomit, an vero fcemina debilis, laxa, inhabilis, & chlorotiea. Falfo in Viri robufti vomitu chronico fanitatem promittet, ficque fe ipfum, & segrutn ludet ; at vero plerum- que in fœminis fpem falutis faciet, ied in juniori- bus, ceteroquin boni corporis, fi figna irritabilité tis, aut chlorofeos ad fint, etil dicant, fe opiata &
llomachica revomuilTe; fauftam'nihilominus progno- fim faciet; is enim plerumque error committitur, ut amaricantia ipfa fuerint nimia quantitate ingella,
Vomitus hernioforum.
H e r n i ® , & ex quidem vari® in abdomine refidentes fepe vomitum excitant; fic e. g. hernia ventriculi, fi mufeuii abdominales nimium quantum fuerint relaxati, dehifcant, & veutriculum non co- hibeant, ita ut is, fi hoc modo dicere fas eil, berniam efficiat; herni® itidem inteftinorum in ipfo abdomine latentes parv® & incarcérât® , & non incarcérai® magn®, ubi multa intefiinorum moles
pro-
prolabier, & fie ventriculus hac ipfa mole ad vo- mitum íollicitatur. — Cura tali in cafu ipfi herni»
eft facienda; hinc fi incarcerata, & inflammata fue- rit, qu® fa'piifime vomitum talem producit, repo- neiida, inflammationi per antiphlogiftica & to pica
& interna erit profpiciendom ; patet hinc Vense fediones, easdemque repetitas, remedia antiphlo- giftica emollientia interna, clysmata talia conïinuo iîijicienda , & cataplasmata topice adplicanda, qui» & balnea, iëmieupia maximam tali in cafu laudern promereri.
Vomitus calculoforum.
Calculi tam per vias urinarias, quam per bi- ti feras moti. non tranare potentes, vomitum pa- TÎter excitare foîent. Nofcitur ex fymptomatibus
calculi
vel in viis urinariis, vel in biliferis prœfen- tis. — ludicationes hoc in cafu funt, calculo viam facilitare, id quod efficitur relaxando partes , quas
permeat,
ita ut facilius moveatur. Hinc mueila- ginofa copiolo orehaufta, ano injeéfa, fomenta, cataplafmata, balnea primarium tenent locum. V o -
mitus
hic fympathieus maie ilatim ab initio opiatis fiilitur, cum is conamen fit 11 a tur® falutare calcu- lum propel lentis. A t vero, fi nimium fit validus,
li jurto
diutius duret, fi nimis débilitée, fi fpafmi validiiiirni accedentes càlculo prodeunti remoram
ponant
viam intercludendo ; tune ad opiata cito confugiendum erit, ut vomitus fiftatur.
Vo>
48
Vomitus capite vidneratorum.
Mirus ventriculum inter & encephalon eft con- fenfus, mir um commercium ; vix aliquid anim®
adfeâiones adeo turbat, ac ventriculus gravât us;
fed etiam originarie adfe&um encephalon funélio- nes turbat ventriculi vice mutua. Vulnerato vali- de capite, concufTo cerebro, aut etiam non raro eodem inilammato oritur vomitus poraceus, «ru- ginoíus, viridis, quem, fi a tali caufa oriatur, mali ominis ut plurimum habemus. P e r fe patet, quantum interfit, ut vomitus hic fympathicus ab idiopathico bene dilcriminetur, ne negleéto ence- phalo medeamur ventriculo in perniciem cegti, Cunda tunc remédia vomitum llftentia effeelu ca- rent, nifi caufa in encephalo exiftens antea tolli poilit; hinc medela capiti varia pro varietate ta- lionis facienda eft.
COROLLARIA»
Coronidis loco régulas quasdam praéicas no- ta tu admodum dignas circa vomitum adíeram, quœ medicantem dirigant, ne in morbo adeo atro- ci perverfa medela adhibita noceat ; & quidem
_ I. In omni vomi ru fol licite inquirertda eft cau- fa ejusdem ; non fbtim empyricorum more de fi- ftendo vomiru cogitandum , non flatim ad opiata.
nareotica confugiendum.
I L
4 9 IL In omni vomitu, prsscipue
pertmacion
alvi obüruftione prsefente , indagandum eft 5 a»
Bonalicubi hernia latent, quod ex ipfo «egro ex- piicandum -eft j attamen & confeffiom. hujus non Temper fidendum, fœminis prsefertim bac in re -mi- nus credendum, quam viris, cum hernias ob in- tem peftivum pudorem occultent ; dein non raro hemioius tumor alicubi adeft
tota^
mali caufa ab xgro iguorata ; novimu.s enim, peftimas effe incar- ceratas' ilias * hernias, qu® exiguas funt; novimua teles exiguas hernias ab hominibus rudioribus, &rerum mcuriis occultari, aut penitus ignorari ; 110- vimus herniam talem poffe effe incarceratam, quin in loco iucarcerationis magnus adlit dolor ; h ® c doloris abfentia, incarcerata exigua, Tua mol« non facile fe prodens œgrum & Medicum non nunquatii dedpic; non enim infrequens eft videre, quod is hernia incarcerata vomitu jam praefeilte ftefcoreo dolor ad ventriculi regionem fit nullus, vix ullus per totum abdomen, nifi rudior in loco herniofo Sat contredatio.
HI. Atvus in omni vomitu libera eft fervarn.
da; infignite'r enim vomitus, alvo libera reddita„
mingatur, quin & non nunquam toilitur» , . IV. Non idem peticulum vomitus in omni wbjecto minatur. Qicenda hic .quaedam' funt ge- neral«, ut fciamus, ubi plus timere oporteat,
,J m j , 1 U s; f , c infantum minoris eft pie- tumque momenti,. ac virorum, minus metuendus eft vomitus puerorum 4 puellarum, vomitus fcemi-
»arun, letatis juvenilis, quam retails progreife.
v e r o m'3jorem acteiitionem meretur vomitus vi-
rorum í'tridorum, leniculorum, vomitus gravida- rum , luemoptoicorum, phthificorum.
V. E x didis igitur apparet, infantibus ac pueris faciiius & tutius em erica prrefcribi, etli ta- rnen rarius praefcribantur, forte ideo, fie tenella, adeo irritabilia infantum corpora nimis adficiantur, convellantur, etiamli hac setate fœpius, ac in aliis ob vitia diuetetica, & faburras colledas eme- tica indicarentur.
V I . Adultis robuftis, & feniculis pauilo cautius funt exhibenda emetica, & ad ea, ut plu-
rimum debent pnedifponi fanguine, fi quid pie- thorici ad (it, antea rietrado, quo demto materiara vomitu reddendam diluimus.
V I I . Ssepe, quin immo plerisque vomitu prvefente fpontaneo, aut artificial! indudo brevi poll: paregorica exhibentur. Verum tamen, eti- am fi aliquando cafus den tur, ubi vomitus nimium excedit, ubi irritabilitas fubjedi nimia eft, ubi ma- teries jam evacuata : tamen non raro peccatur a nonnullis, quod hyperemefi nondum,prœfente, ma- téria nondum evacuata paregorica exhibeant ; tum enim materia retenta in fecundas vias ahjegatur,
& febres gaftric® nonnunquam mali moris, putri- iké faburrales generantur. Patet hinc opiata, &
vomitum íifteiitia niaximam circumfpedionem mé- reti , ne iisdem intempeftive exhibitis mala multo nmjora inducantur.
