Epitome chronologica rerum Hungaricarum, a nativitate divi Stephani [...] jam prius ad annum M. D. LXXVI. typis edita, nunc denuo accurate revisa, in multis correcta, aucta, et usque ad annum M. DCC. XXXVI. producta. Per [...] Samuelem Timon

WM

•A'

«1

% , / • ^f)

<0 "

i

X L VI iB

TOME

CHRONOLOGICA

R E R U M

HUNG ARIC ARUM

N A T I V I T A T E

T> IV I

S T E P H A N I

P R I M I R E G I S A P O S T O L I C ! , Jam priüs ufque ad Annum M. D. L X X VI. typis edita,

nunc denuo accuraté

r e v i f a , i n

*rmltj

s c o r r e í O - a . n u £ t a ,

& ufque ad Annum M. D C C . X X X VI.

produdta.

P E R

REFERENDUM PATREM S A M U E L E M T I M Q N ,

e Soc. J E S U Saceraotem.

Bibl.COLL C o m t e s s - j . L

C A S S O V U •

Typis Acaiemicis Soc. JESU, per Joan. Henric. Frauenheim. Anno 1736. ^/

. • I

^{X r r v}

Í.

L

Ç ; '

^ . • u "

IttiiL jSJL.'I 1':

<

Vr-.f

4> -fr-fr <^^sfrfrfrfrfr-frfr-fr fr

.

APPROBATIO.

G o infrä icriptus per Provinclam Auftriae Socie- tatis JESU Praepofitus Provincialis, poteftate mihi fa£ta ab A. R. P. noftro FR A N C I S C O R E T Z , Praepofito Generali, facultatem concedo, ut EPITOME CHRONO LOGICA RERUM HUNGA- RICARUM 4 S A M U E L E T I M O N , ejufdemSocieta- tis Sacerdote concinnata, & á memoratas Societatis Re- yifbribus le£ta, & approbata, typis mandetur. Quem in finem, vigorem luum habeat jus Caefarei privilegii, quo Typographi omnes , & Bibliopola prohibentur, né ullos libros, á quopiam é Societate J E S U confcri- ptos imprimant, recudant, aut alibi impreílos vaenum exponant intra S. R. Imperii, Regnorumque, ac Domi- niorum Suae Caefareae Majeftatis Haereditariorum fines abfque Superiorum praedi&ae Societatis permiffione. In quorum fidem has literas manu mea fubfcriptas, & con- fveto Officii Sigilló munitas dedL Labaä 31. Martin

Ant3SM.DCC.KXXn

( L S . ) Frmcißus MoJinäes.

P R JE F A T I O.

Pl PNr^

¹

funt benevole LeBor, quamobrem hoc opus elucu- gfíj f^hratum fit; unum, quia in Chronicis Hungáriát, qua

ÉMiMM tegnante Mathia Corvino collegit, & emifit Joannes Türocius ,feries, [uccejjionésq; Regum, ut doBi animadverte-

runt, pluribusin locis digefta, expojitaq; funt\ alté-

quod multa egregia Ungarorum faBa eidem compofitori, Ö\Antonio Bonftmo explorata non fűire; tertium, gwirf alt- qua, qua extraneijcriptores, illiq; chronici dtfpersé obitérq\ li- teris commendarunt, inpaucorum manus venire poffiunt. Inchoa- turn eft opus de vulgatum anno M.DCC.XlV fequentibus dik- tátum. Fűit nomen ejus apud eruditos in gratia cut* propter

brevitatem, turn verb propter multitudinem rerum. Verum edi- tione prima , ut in extemporalibus fcriptionibus fere contmgit, omnibus, qua dixi, incommodis provi/um nonfuit. Majus itaq\

ftudium, & labor in res obfeuras atq\ difficiles illuftrandas con- fer endusfuit. Cognito auBoris propoftto quidam viri exitnii

antiquitatis inveftigatores vetuftiorum hiftoricorum aliquot locos üli fuppedittirunt, ipséq; Jubindeplura didicit, qua ad eli- mandam veritatem conduxerunt. His ergo fubjidiis paratior per tria prima Regni Ungaricifeculaprafertmnonnulla muta•

vit, &c orr exit, amplius interpolaturus, nifi properato opus fuiftet. Imbvero quondam altera hac editio inopinata Mi acd-

dit, & aliisfcriptionibus intento, neq; notas adnotabiles nar- rationes apponere, neq; opus ad fnem perducere potuit. Alter igituf, cufus multhm intererat, abRudolpho II. Cafare Regéq;

ungaria orfus, ufq; adprafenstempus cetetctper/cripfit. Et quia necis abmdavitocio (utfote traditione philofophia diften- tus) capita duntdkat rerum expofuit. Atq\ it a respondent ulti- ma primis, contraBa brevibus; qua finon plene legentis ani- mum fatiabunt ,fahemfaftidium non creahunt. Proderúntq;

lucubrationes imprimis Mis, qui a libris inftruBi non funt, aut brevitate deleBantur. Compofitor uterq; non tarn ftylo,quam veritati ftuduit. Vale LeBor, bontq; confide. Cafloviae An-

no M . D C C . X X X V . ni. Nonas Oftobris.

S A M U E L T I M O N .

S A N G T U S

STEPHANUS

PRIMUS REX HUNG ARLE

JVOSTOLICUS.

NNO D C C C C . L X I X . nafcitur Sanftus

Stephanus. Baronius, Spondanus, & Baibinus

natum volunt D C C C C . L X X X I X . Hcnfchen. D C C C C . L- X X X X I V . alii longé ante D C C C C . L X I X . Sacio fönte tin- gitur ä S. Adalberto, quidam maiunt á S. Piligrino: fed pro priore ftat perpetua Hungarorum traditio , & Belae IV.

iuffragium. Sufcipitur ex lavacro äThcodato Comité B o . h e m o , aut A p u l o ; quem Tatam, hoc eft, pat rem vocabat.

In cujus nominis memóriám Theodatus Tatam oppidum, & Abbatlam Benediöi- norum SS. Petri, & Pauli condidit. Idem vir Geyläe Duci, & Stephano in a vocan- dis á vanis avitis ritibus Hungaris plurimum operae contulit. D C C C C . L X X X V I . Imperantibus Baíiliő, & Conttantinő Majus Prior Jadrae, & Dalmatiarum Pro- confuí. D C C C C . L X X X X I . S. Piligrinus Laureacenfium Antilles, & Ungaro- rumApoftolus obit. D C C C C L X X x X I V . Dircislaus ab Imperatore Conftantino- politanoDalmatiaeRex dicitur. D C C C C . L X X X X V I I . Mors Geyfae Ducis patris S. Stephani. S.Adalbertus inPruflíamartyriócoronatur. D C C C C . L X X X X . V I I I . D . Stephanus cum Cupa Comité Simegieníi impérium ambiente bellum bienniő gerit. Du&ores copiarum P a z n a n u s , C i n c i u s , Orthius florent. Anaftaíius, feu Aftrícus Abbas monafterii Breunovienfis in Bohemia venit in Hungáriám, faftus primus Abbas Montis Pannoni®.

A

N n ő Chrifti Milleíimő, Deíignatis quibusdam Epifcopatibus, mitt'turá San&o Stephano Romám Aítricus pro iis confirmandis, & regio diade- mate impetrando. Obtinct legátus Coronam ( quam Úngari ob prodi- giumfacram, atque Angelicam d i c u n t ) Duci Apoftolici Regis titulum, jus prae- ferendae ei Crucis,,pluraque alia Apoftolicis Literis 27. Mártii á Sylveftro II. da- tis: tum S. Stephanus die Aflumptae in coelos DEIparae facro folemni ritu in Re- gen^UI*gitur. Addit Aventinus eum baltheő quoque ab Imperatore miftó prae- cinchim fuiífe. Coronam Hungaricam ob chara&eres G r s c o s , qui inea confpi- ciuntur; ob imaginem Conftantini Magni, Crucémque ejus infigne cslatam in illa, cam ipfam efle, quam Imperator Chriftianiífímus Sylveftro I. Pont. donaverat, aftruit pluribus Petrus de Reva. Centur. 7. S. Ifac monachus D . Adalberti in U n . garia laborum focius martyrium fubit. Decedit Dircislaus Rex Dalraatiae, fucce- dit Ceríimirus; fub quo Bani Svetoslaus, & Goislaus. M.I. Coenobium S. Mar- tini in Monte Pannoni« ápatre inchoatum S. Stephanus confununat, privilegiis

A mona*

x * x -dim-

monaftcrii Montis Cafiîni ornat, decimas copiofas attribuit ; ídque ex voto cùnt belli civilis, tum Germanici feliciter patrocinio D.Martini compoíiti. Non de- dit antera cœnobio ilJx decimas liberorum, id eft, puerorum. Nam antiqui tin- garse Reges per liberes intellexerunt fundos liberorum , live fervorum , qui ali- quant hbertatem coniccuti funt; lit apparet exLib. I. DecretorumS. LadislaiCap.

X X VII. lib i ftatuit : Abbatet de lib er it fuis dent deàmationem Epifcopit. M. II. Inter S.Scephanum, & Gyulam ejus avunculum inteftinum bellum exoritur. At vin- citurDuxTranfylvaniœ àChrifto, & fide regia deficiens, TraníylvaniáqueRegno Hungarian in perpetuum fubjicitur. Ex fpoliis eredam ferunt Balilicam Maria- nam Alba; Regalis. Conditur forlitan Epilcopatus Tranfylvanienfis. S. Seba- ftianus ex monacho cœnobii S. Martini poft Dominicum Archiepifcopus Stri- gonieníis. M. iV.Bulgari, aliive Sclavi in Tranfylvania ferociter gradantes cáe- lo Principe Keano funduntur. Moritur Aftricus Abbas Montis Pannoniae. Ln- cboffer ejus vitam ad annum M.C.XLVI. producit. An hie Aftricus, live Ana- ftaiius unquamfuerit Archiepifcopus Coloceniis diibium magnum emergit ex in- íigui privilegio cœnobio S. Martini annô M. I. à S. Rege annô Regni fecundó concedo, inter Prifcorum Hungarorum Regum Decreta HanoviaeM. DC. V. edito, -quod incipit : Credjmut & veré fiimut. In quo iinus Archiepifcopus exprimitur ;

Anaftaíius vero Abbas line ulla alia dignirate nominatur. Neque placet conje- tura P!Martini Szcntivani-i, quihunc ut Abbatem didum ait Aftncum, ut Ar- chicpifcopum Anaftafium. Ex eodem Decreto liquet Vefprimienfcm Epifcopa- tum, &templum Cathedrale S. Michaelis jam fuifte conditum, atque inter Opti- mates Ungarise fuiifequoldam Duces, Marchiones,& Comités. M.V. Proto-Rex

ducit Gifelam , five Gislam f u t habet Aventinus ) Henrici II. fororem: quidam M. IX. opinatur. M. VI. Gifela D. Georgio Velprimii facellum ftatuit.

M. VII. Nafcitur Sandus E M E R I C U S . PaterRomae, & Conftantmo- .poli templa ftruit, itémque Péchvaradienfe cœnobium Benedidinorü. M. VIII.

Sandus Bonifatius Abbas Montis Pannoniae martyrio defiingitur. M. IX. So- ror S. Stcphani nubit Ottoni Duci Venetiarum. De qua Dandulus : Erat inquit, quippe Dux annorum /,?. quo tempore Reft Hungarorum filiam, ¿Tfororem Stephani fuccefforit traduxit uxor em, mulierem utrqne generoßtate ferenam, facie facundam, &

honejiate prcedar am. Conditur Epifcopatus Quinque-Eccleiie.nfis ; fie didusnon à quinqué templis, fed quód quintó loco fit conftitutus , ut non null i eruditiores exiftimant. Si haec computado legitima eft, B. Maurus monachus S, Martini pri- mus Epilc, loci eile nonpotui t. N am hie jam Epifcopus vitamdefcribensS. Andre«

Zoërardi in veteri Breviario Strigonieniï, "ait Benedidum ejufdem focium ad- monafterium S. Martini fiepe venifte, fibique adhuc fcholaftico puero vitam illi- usenarràfle. f Per errorem in Imagine Antique Ungar i a nuper edita hic Andreas no- niinatuseft Benedidus.) Acjde, quod S. Emericùs jam grandior natu fuerit, cum ofcula figeret Montis Pannoniae Monachis, inter quos fuit Maurus. Boniportus igitur Sandi Regis Sacellanus in hac Sede primatum fuum obtinere videtur. S.

Andreas Zoërardus Polonus monachus Benedidinus monafterii S. Hypoliti in Monte Zoborienli ad Nitriam fito , & incola rupis Szkalcenfis fupra Trenchini- nm ad Vagum amnem obit M. X. S. Stephanus cœnobium, & templum aedificat -Jerofelymis, Agr iam «difitiis excolit. Sed annus hic anceps. M. XII. S. Bene- didus monachus Zoborienfis Zoërardi virtutum fedator in Szkalcenfi fpecu à ia- tronibus jugulatus in Vagum demergitur. M. XIII. Corpus ejus in ilumine ab aquila cuftoditüm reperitur, & Nitrise in Templo B.Emerami, five Emerammi juxta corpus S. Andreae reponitur.

M.XIV. H E N R I C U S I Ï . coronatur Romae Imperator cum lua virgine Cunegunde , & donata Ecclefiae confirmât. M. X V I. Sandus Stephanus condit fandiflimas leges i quae ferô nimis fcilicet M. X X X V . funt promulgate

" g a m - x 3 X "§3lfc§: - Strigonii, ut in Jure Ungarico. Eiuardi Regis Angliœ filii in Hungáriám transfe- runtur. M. XVII. Uladislaus R. Bulgáriáé poil patratas inftigante Baiiho Imper.

cacdes Radomiri Bulgáriáé Imper. & Uladomiri Regis Dyrrachium oppugnas di- vinitus perimitur. AuBor Presbyt. Diocletiater. M. XVlII.Cœnobium, & Templum à Sando Scephano Jerofolymis cond tum per Hequem Calypham evertitur.

Jadram pro Impp. GraecisgubeinatStephanus Banus, fed earn cum ceteris civita- tibus Dalmatiens vedigalem fecit Otto DPX Venetiarnm. Crefimirus Rex Croa- tia Jadrenfem agrum populatur; depellitur ab Ottone, á quo annuum etiam tn- butum civitatibus Dalmaticis impcnitur. M. XIX. Unus ex Imper. Orient, lub- igit Bulgáriám, Croatiam in fidennecipit dedendbusfeduobusfratribus Principe bus; detredat ejus impérium Sermo Sirmii Dominus, aut praefedus. Cedrenw.

M . X X . S.Emericus Vefprimii in iacello D. Georgii nodu pieces fundens, divun- tus admonitus votum perpetuae virginitatis nuncupat. Diogenes finitimae Pro- vinciáé Praefedus Sernionem Sirmii cuíiodem per dolum occidit, & Conftantino- politanis Sirmium lubj cit : eáq< e causa Dux Bulgáriáé ab Imper. Sirmii creatur.

Cedren. At Sirmium hoc v;x fuit Panonicum. Cave Wolífgangű Lazium Cornent.

Reip. Roman. Lib. 12. cap. 3. reílitutíonem Epifcopatûs Sirmieníis D.noftroPro- to-Regi adicnbentem. M. XXI. Traníylvani periculi imminentis à D. Stepha- no commoniti gladiis Beübrum ié fubtrahunt. Joann. de Pruris Vinitor Sza- kolczae Templum D. Michaelr coníiruit. M. XXIL S. Proto-Rex condit Praepo- fituram Veteris Budœ DD. Petro & Paulo Apoítolis; ibidem dum opus exurgeret habitans : at fupremam manum imp Tűit íabncae S. Ladislaus. Incendia in Hun- garia, & terrae motus. M. XXIII. S. Stepnanus, & Giiëla accipiuntofla Sandorum variorum àBenedido Pap. quae dividunt in Eaiilicas. M. XXIV. ObitS.Henricus Imperator fuccedit Conradus Salicus. M. X X V . Cunegundis Auguila in cœno- bio Confugienlî. M. XXVI. S. Emericus iponiam accipit, cum qua virginipatem colit. Sub haec tempóra inchoant diííidia inter Conradum Imp. & D. Stepha-

num, quöd hic Auftriae partem cum Vienna haereditariam voluerit elfe filii fui; ut refert Avtminm. M. X X I X . Abbatia Bakon-Beelenfis S. Mauritii à S. Rege ftrui- tur pro Eenedidinis. Jadiam Godemirus Banus nomine Imper. Orient, admini- ftrat ; cujus foror Elcniza donat quaedam monallerio S. Chryfogoni.

M . X X X . C O N R A D U S Imperator diu Regi Ungariae infenfus in- feftis fignis Hungáriám ingreditur , iniulam fluvii Arabonis s agrumque Jauri- nenfem populatur : fed difpergitur ejus exercitus à geniis è cœlo fubmis- fis, qui in forma nunciorum papiliones circumeuntés , nomine Caefaris omnes milites miífione eife donatos , vulgaverunt. Venit in Hungáriám S. Ge rar dus Ordinis S.Benedidi ex familia Sagreda Patritia ortus in Palaellinam profedurus : fed à Rege Apoftolico detentus feceditin ccenobium Beelenfe. M.XXXI. S. Dux virgo Eoiericus, feu Henricus obit. Inftau atur Templum Jerofolymis. Mor- tuo fucceflore , & haerede Rcgni Hungáriáé, Gifela laborat pro Petro Ducis Ve- netiarum filio : quare S. Stephani fuafu, & confiüo Andreas, Bela, & Leventha Ladislai Calvi S. Regis patrui filii abeunt in Bohemiam , tum in Poloniam. M.

XXXIII. Imperahte Romano Augufto Gregorius Jadrœ Proconful. Hôc œvô uf- quead Vitalem Phaletrum nullus Dux Venetiarum utitur titulô Ducis Dalmatiœ.

Hoc ferètempore opera trium fratrum exulum Ungar. Miecislaus Rex Poloniae'Po- meranos profligat : at virtus Belae prae aliis enituit : Nam nonnulli Pomerania;

Principem fingulari certamine ab eo vidum, & interfedum eife fcribunt. Itaque generum fibi eumRex filiœ matrimoniô adoptavit, Pomeraniámque in dotem de- dit. Aud. Cromer. M. XXXIV. Miecislaus Rex Poloniae extingvitiur. M'chaële Paphlagone Romano fuccedente, maléque initio Imperium adm niftrante Bul- gari, öc Servit rebellant. Siephanus, ieu Boislaus Servife Princeps fug t Con- itantinopoli, pulsóque Theophilô Eroticô Serviam récupérât. Cedren. Quatu-

A Ä o r«

- j a S f d - X 4 X - l a f f c g -

or e proceribus Ungar, ä Chriftianis facris alieni confpirant in S. Monarcham, veniam tamen fceleris irfipetrant. Aba Comes Palatii Regii. Aliqui perperam putaverunt hoc anno mortuum eiTe D. Stephanum; errarunt illi quoque , qui o- pinati funt eum decefliiTe An. M. X X X V I . quo evocatus efleferturexiua folitudi- nc S. Gerardus ad novam Cathedram Chanadienfem. M. X X X V I I . Tsanadus dux militaris v i t a D.Georgio Mart. Chanadini inripaMaruiiiTemplum ponit.

P E T R U S R E X .

A

Nnö M. XXXVIII. Obit S. STEPHANUS Rex, & Apoftolus Hungarian Pro- curante Gifelafufficitur Petrus. Hermanni Contradi verba funt: Pttrum fororir fucefilium de Venetia natum pro fe Regsm conßituif. M . X X X I X . G i - fela Regina migrat Paflavium in coenobium Virginum S. Cruris. Cafpar Bru- fchius mortuam eiTe fcribit M . X C V . NonisMaji.fepultam verö in facello S. Aga- thas. Ad ejus tumulum religionis causa itabant Ungari etiam astate Aventini fcribentis Annales Bojorum. Conradus Imper. moritur. Petrus Rex faeviente hyemc atrociter grafiatur in finibus Regni Henrici filii Conradi ulfcifcens injurias S.Stephano illatas. Häc occaiione fortaffe Petrus corpus S. Colomani Martyr, ex Auftria inllngariam detulerat: Fuitenimfangvine, vel affinitate jundusMar- tyri. M. XL. Obitus S. Cunegundis. Petrus Rex Bafilicam Quinque-Ecckiienfem jedificat. Idem faevit in fubditos, neque commonefadus, refipiicit.

A B A REX. EXTERIS O V O , O B O .

A

Nnö M. XLI. Petrus Regno privatur. A B A , Sarolam S.Stephani fororem in matrimonio habens, ex magiftratu Palatini fuccedit. Petrus fugä ela- bitur ad Marchionem Adalbertum fororis fuas maritumin Auftriam : hdc reconciliato Henricum Germaniae Regem fupplex accedit, veniamque commiiTo- rum orat, atque impetrat M. XLII. Aba ob fufceptum hofpitio Petrum pu- pnat in Henricum, irigrefsüsque Bavariam (hodie Auftriam) ab uträque Danu- bii parte earn populatur. Casditur una pars exercitüs ejus fere ad internecionem ab Alberto Marchione, & filio ejus Leopoldo. Ipfe Henricus in autumno in Hungariam delabitur, primoque impetu Hamburgum (^Hunnoburgum) & Pofo- nium diruit: mox ufque ad Granum flumen excurrens fui juris facit plagam cir- cumjacentem. Novum Regem Hungaris dat anonymum in Bohemia exulem.

M. XLIII. Hunc fiigat Aba. Proceres feu novo Principi, feu Henrico adhasren- tes Chanadini interimit; reliqui ad Henricum confugiunt. Michael Stephani Serviae Principis filius cum Conftantino Monomacho foedus i n i t , Protofpatarii- que decoratus honore in Album fociorum,& amicorum Imper. Oriental, aafcribi- tur. Cedren;

P E T R U S RESTITUTUS.

A

N n ö M. XLIV. HENRICUS III. immanitatem A B i E ulturas penetrat in Ungariam, trajedöque Aralbone ultra Jaurinum ejus copias profligat 5. , , Julii. P E T R U M in regnum reponit, & lege Bavarica Ungaros donate Aba ex fuga retradus, feu a Pctro , feu ä fuis militibus in villa Chaba necatur.

M . X L V . Petrus Rex accepti beneficii memor folemnibus Pentecoftes Henricum Imperat. omciose invitatum fplendido apparatu fufcipit, & ampliffimis donariis remuneratur. Exiftimant multi, quod ne noftri quidem fcriptores occultant, Regnum Hungari® ftipendiarium fuiffe fadum Henrico; quod ipfum segerrimd tulerunt optimates Ungari. Mors S. Guntheri Eremit, cognati S. Stephani in Bohemia. M. X L V I . In autumno Ungari evocant Andream, & Leventnam exu-

les in

: -jofgcg» X y 3 C - 8 3 M e t "

lesin Ruflia. Petrus cum conjuge in Auftriam feftinat, redudus exc®catur, &

Albam Regal, cuftodiendus mittitur. Pleraque Petri, Ab®, & Andre® ada excer- ptafunt exTomoI. LeBionis Antiqua, Audore Contrado, & aliis. Turoc. in Chron.

cap. 4 4 . habet: Poji mortem itaque S. R. Stephani transaBi funt anni undecim, menfes quatuor ufque ad annum primum imperii Andrea Regis, R e d e auten fubjungit: In- terea verb Petrus Teutonicus, vel veriits Venetus primb^y&Jecundd regnavit annisquin- que cum dimidio. Aba verb regnavit annis tribus, Q u o n i a m S. Gerardus agonem liium 24. Sept. confummavit, videntur prima fequentis anni ad hunc annum fpedare.

A N D R E A S PRIMUS REX.

A

Nno M. XLVII. Andreas cum fratre in Hangariam venit. Bacchantur Chri- fto perfidi duce Vatha confceleratiifimo, Martyrio coronatur S. G tar- dus cum duobus fociis Antiftitibus* Indalget inlamentibus Andreas.

Idem a tribus Epifcopis , qui fupererant, Rex coronatur. Idem interimit quos- dam reos criminis in Petrum admiifi* Henricus III. RcinTae Superiore anno Imp.

coronatus ad reftituendum Petrum in Ungariam expedirionem meditatur ; £*d a Legatis Ungarorum Q promiifo etiam annuo cenfu J aliquantilm delinitur ea po- tiffimum ratione, quod Andreas Regnum invitus adierit* Interea Imp. exerci- tum duxit in Godetridum Ducem , & Balduinum Flandrum. Petrus Rex obit.

M. XLVIIL Profcrip to a Rege profano cultu Deoruni monachi ad iua domici- lia redeunt. M. X.LIX. Eberhardus Ratisbonenfis EpiiCopUs, Conradus Dux Ba- vari® , & Adalbertus Marchio reparant Hamburgum in finibus Auftr®. Hun- gari reparationem impedire conantes fugantur. Mox Henricus ipfe pr®das agit in Ungaria, eoque revertente in Germanium, Ungari in Auftria. Hoc tempore Hamburgum acceflit Auftri®. Jadrenfes deficiunt dd Petrum Croati® Regem, fed rurfus fubigimtur a Veneris* Dandulus autem in fuis Annal bus memori®

prodidit: Andreas Hangar ia Rex Datmatinos qontinuo inquietans aliquos tandem ad deditionem coegit. Quod cadit in annum feptimum Contareni Ducis Venet. ac reipfa in hunc. At vix credibile eft. Qui enim turbaflet Dalmatian! nondu'm fubada Croatia? be!16 infuper Germanicp intentus ? nifi forfitan Petrum Creii- mirum juviifet. M. L. Jadrenfes adh®rent Creiimiro, qui jam in Dalmatia re- gnare inceperat.

M. LI. HENRICUS Imp. nihii precibus Roman! Potltificis, nihil Andre®

promiflis motus Ungariam cum duobus validis exercitibus aggreditur. Alteri pr®fecit Eberhardum Ratisboiienf. Epifc. quendam Welff, & Brezislaum ( V a- tislaum) Ducem, partesque feptentrionales Danubii vaftare juflit: alterum ipfe terreftri itinere per Styriam duxit, & ultra Jaurinum penetrans omnia obvia op- pida, & vicos in folitudihem vertit* Zotmundus naves C®fareas annonarias ad Pofonium terebrat, quseContinuo aqiiis funthauft®* Itaque Imper. undique ab Ungaris cindus , deieduque annon® coadus Andre® ultro pacem oifert. At Hermannus Contadus narrat t C®fateanos tariietfi fdmelicos Viam per medios Ungatos iibi parade in Auftriam; turn cum Adalberto Marchione pacem fadam alius refert. M.LII. Leo Papa venit in Getnianiam ad Coiiciliandos animos Henrici & Andre®. Vix igitur pax confeda fuit arino fuperiore in Ungaria.

Sophia Henrici Imperat. filia delponfatur Saloiiioni Andre® Reg. filio. M. LIII.

Salomon quinquennis Rex coronatur. Hoc, & prius fadum quidam inconveni- enterad annum M.LIX. transfert. SeCutus fuit lcilicet Turocium pr®pofter£ re- ferentem; Andream anno fui imperii duodecimo filium Salomonem quinquennem coronafle Regem : alioquin pace fada cum Imperatore petividet illi lponfam tiondum nato.

B M.LIV,

• i ó i f X 6 x • f S H e *

M. LIV. BELA fráter Andres Reg. quod in coronationem Salomonis invi- tus confeníííTec, res novas moliturus abit in Poloniam. Andreas Silomonem ad Csfarem mittit. S. Eduardus Angliáé Régis filius, S. EduardiReg. & Mart. nepos

<ex Ungaria vocatar adRegnum patrium. M. LV. Andreas Rex voti reus fundat Abbatiam Tihanienfem ( Tychonienfem ) D. Aniani Ordinis Benedidinorum.

M.LVI. Obitus Henrici Imperat. Adalberti Marchionis, & Judiths Bohems PetriReg.uxoris. Vrätislaus Bohém.Princ.ducitAdelhaidam Andres Reg. fíliam, quidam opinatur fororem. P. Martinus Szentiváni Differt. Paralip. Catal 7?. n.

aj. ait ; Andreám Reg. in monumentum vindicats relig'ionis Ordinem quendam cqueftrem Cruciferorum , in quem nonniíi prims nobilitatis adlegebantur, ap-

probante Viftore ILPap.reftitaiire. Quis divinet, an nonfuerit Ordo equcítt is Do- n n a s noiirs de Stella à Roberto Rege M. XXII. inftitutus ? M. LVII. Rada Pa- latínus Abbatiam S. Demetrii ad Savum Benedidins Familis excitât. Eduardus appellit in Angliám. Moritur Agatha ejus conjux , quam in Ungaria aeeepe- rat. M . L l X . Boleslaus Rex Polonis Bels exulis, & uxoris ejus amits f u s fa- tigatus bellô adoritur Andreám Regem. Hic Henricum adhuc puerum Romano- rumRegem cum matre Agnete regnantem, & Vratislaum Bohemis Ducem in ar- morum ibeietatem evocat. Committitur ad Tibifcum acre prslium. Capiuntur Duces Germanorum , & Vratislaus Bohemus. Andreas fugiens comprehenfus in fylva Bakonienii miferè extingvitur. Hsc fuperiore anno ada eíTe contendit Petrus de Reva Centur. I. Cretimirus Rex Dalmatis, & Croatis, filius Stephani cœnobio S. Andres Belgradi privilégia cónfert. Confentiente eo Dalmatis ci.

vhates maritims Conftantino Ducsfe fubmittunt, &Grscis contra Normannos auxilia prsltant.

B E L A PRIMUS REX,

E

Odem , vel M. LX. BELA Rex coronatur conditor Abbatis Sexardienfis.

Plebem veteres ceremonias, & facra impia efflagitantem apud Albam Re- nalem interimit. M. LXII. Adelhaida Salomonis Regis Soror moritur.

Dalmatis pro Grscis prsfedus Petrus. M. LXIIL Obit Bela in oppido De- mefienfi, feu prolapfus è folio, feu ruinâ Domûs oppreífus, cum jura populo diceret. Reliquit filios Geyfam , Ladislaum, & Lampertum.

S A L O M O N R E X .

E

Odem anno Henricus IV. SALOMONEM reducit in Hungáriám. Filii Be- l s fe ad agnatos conferunt in Poloniam. Salomon fecundô in Regem un-

1 gitur. M. LXIV- Erumpunt ex Polonia cum exercitu Bels filii ; Deiî- derii tarnen Epifcopi induftriâ bellum fopitum elt. Partiuntur inter fe Principes Regnum: Salomonduaspartes; tertiam, fivè Ducatum paternu Duces accipiunt.

In Bafilica Quinqueecclefienn D. Pétri Geyfa Dux Salomonem facrâ coronâ ter- tio redimit, Regémque eíTe jubet. Balilica fequente node malo omine confla- grat. Acha Cornes Palatínus Abbatiam S. Jacobi de Sililîo fundat Ordini Bene- didino. M. L X V . Creiimirus Rex adversùs Carinthos auxilia à Principibus

Ungaris pofeit. Meminit petitionis, & expeditionis Turocius, fed Zolome- rum malè dicit Regem. Neque evocatos eíTe in Dalmatiam, fed fortafle in Croa- tiam arguit Joannes Lucius. Reduces ab expeditione Principes ad vifenjam fa- bricam monafterii Silifienfis Acha Palatínus invitât ; quod fané tempori confti- tuti cœnobii congruit. M. L X VI. Creiimirus Dalmatis, & Croatis Rex Jadreníi monafterio Monialium S. Maris, quod foror ejus Cicha extruxit, immunitatem Regiam diplomate tribuit, Stephanus Dux fuit ejus filius. M. LXVII. Obit S. Eduardus RexAnglis. S.Margarita venit m Scotiam cum Bartholomso, vel

potiùs y r

x 7 X - f f e t » _ potiús Bertholdo Leslaeo illuítris familia patre Ungaro. Pellitur á Principibus

Ungarin Vratislaus Princeps Comitatum Trenchinienfem populans, neminéque refútente Moravia diripitur. M. L X X . Caeduntur Cumaui ufque ad oppiduni Biharienfe raptum excurrentes. Creíimiro regnante hoc annó fait Zuonimi. us Banus, quem noftri Zolomerum vocant. Pugna cruenta Auftriacorum, & Bo- hemorum. M. L X X I . Crefimirus Rex Arbenfi Ecclefiae parochias iubjicit.

M. LXXIII. Idem moritur. Potirur Regno Slavizo, qui Zuonimirum fucceifo- rem deftinat. BiíTeni f Rafcii) Graecis mifti trajedö Savö, ac Dravö in Ungaria crudeles graífantur, Principes Ungariae eos praedá onuftos infeqvuntur. Et quoniam Belgradenfis civitas Serviorum Hungaris foedere junda, eis favere vifa eft; hanc acriter diúque oppugnatam demum capiiTnt. Ex urbe expugnara mul- ta ípolia reportara diíiidium pariunt inter Regem, & Duces. Dandulus alia nar- rar: Hoc, inquit, tempore Salomon Rex Tingaría terrejlpa loca Dalmatia inquietan?, Jadratinos, qui promiffam Due? Q Véneto fidelitatem hucusque firvaverant, adrebel- lionem induxit. Pofiea itaque ortd difeordia inter Salomonem Regem , & Zeycbam, &

Ladislaum maximis Regnum conquaffatur anoullii?. Michael Ducas Imperator Ori- entis bellum gerit cumMichaele Serviae Principe. Potu t gitur Imper. oratores flit eft in Chronico) ad Geyfam & Ladislaü mittere negledo Salomone: unde major diflidiorum fomes. Induci« Principum ad feitum D. Georgii. M. L X X I V . Bel- lum pertinax eotundem : primum Rex vincit, deinde Duces, audi, & firmati Bohemorum viribus. Salomon fe reeipit Moifoniutn, magis crediderim Ovari- num. Servorum gem, quos etiam Corvatas vocant, exiit Bulgariam in ßrvitutem re- daBura, inquit Curopalates Indid. Ii. Sed infitar fides repulfa ejl. Zonaras.

G E Y S A PRIMUS REX.

Odem anno GeyfaRegni gubernium, & coronam fufeipit. Capiti ejus ab I Angelo diadema impoíitum antea viderat Ladislaus. Annus primus im-

<4 perii ejus , quia valde ambiguus , ä pluribus fcriptoribus omiifus eft.

M. L X X V . Vernö jejunió pugna , & fuga Biiicnorum bellantium pro Due bus cum Salomonis, & auxiliaribus Germanorum copiis. HenricusIV Salomonem in regnum reponere armis volens re infeda difcedit. Haec hoc annó ada eife de- buerunt : nam fequente Henricus iniurrexit in Pontificem. Ob delufum bond dolo Caefarem Geyia Magnus appellatus eft. Idem condit Abbatiam S. Benedi- d i ad Granum. Comes Palatinus ejufdem Jula, audore Cafpare Jongelino Hi- ftor. Caefar. ex Uteris monafterii S ldieniis. Salomon Polonium fe recipit; ubi á Ladislao oppugnatur. Ramerius Abbas Montis Pannon. S. Gerardi foci is, Belae, Salomoni, Geyfas, Ladislao in paucis charus moritur. Gr&ci Italia puUI Adriaticum deferunt. Normanni Ínfulas Dalmaticas vexant; proteguntur ä \yl- vio Duce Venet. Capitur ab Amico quodam Comité SlavizoRex Dalmatian, &

Croatia; fuccedit Ztioidmirus cum titulo Regis Slavorum. M. L X X V L Deme- trius Zuonimirus á Gregorio Papa per Grebizonem Sedis Apoftolicae Legat. Re- gni Dalmatian, & Croatia infignia accipit. Baron. Geyfa amplificar Vacium cum BafilicaD.Petri. Item B. V.M. templüVeterisBudae ex voto ponit. M . L X X V I I . Obiit; cum regnálfet annis tribus. De imperio ejus trium annorum convenir in- ter fcriptores.

S. L A D I S L A U S R E X .

M

Agnum difcrimen, ac diifidium eft inter hiftoricos de anno primo Regni Sand. LADISLAI. Alii enim volunt coronam eum fumpíiífe M . L X X V I .

alii M. LXXVIII. Bonfinius autem, & Turocius annum omninö p ®te- reunt. Ego, licet aliquamdiu reludantem ( ob Salomonem adhuc agium Pofo-

B 2 nienfem

x 8 X " j a i j c f "

il ,i 1 _ 11,

nienfem poííidentem, & legitime undum Regem 3 hoc annô tamen probabiliter coronatum judico. Rationes infrà producani. S. Rex cœnobium de Szent-Szeg ad c id turn B.Reg. Stephani ftatuit pro Benedid. M. LXXVIII. Idem Abbatt Mercurio ad radices Montis Carpati monafterium inftaurat, ob dextram S. Ste- phani aifervatam ; quam divinitus à juvene candida vefte amido panno involu- tam acceperat. Bonfinim. Gregorius Pap. Michaëlem Serviœ Principem ab Im- perio Orí entail avulfum Regis titulo décorât. Suinimirus Q lie didus à Pontífice 3 Rex Dalmatiœ immunitatem monafterio Monialium Jadrenfium à Crefimiro con- ceilam diplomate roborat prœfente conjuge fuá Helena Regina, Gregorio Croa- tia: .Epifcopô, Ante hunc Croatia Epifcopus fuit Rainerius régnante Crefimiro.

M. LXXÎX. Turbatur in regno Zuoiiimirusà Vucelino. S. Stanislaus Epifcopus Cracovienfis martyr àBoleslao RegePolon. necatut

M. L X X X . Chriftina S.Eduardi Régis Angl. filia moritur. Boleslaus poft annum patratae cadis fugit cum filio Mescone in Ungariam , à D. Ladislao humané acceptus. Pax inter Salomonem & S. Ladislaum. M. LXXXT. Boles- laus in Ungaria amentia correptus interit. Succedit illi Vladislaus folô titulo Principis Polonia^ Hie ducit Juditham Vratislai Bohem. Princ. filiam ex Adelhaida Andrea Regis filia fulceptam. Idem revoCat Mesconem in Poloniam.

Robertus Guiscardus Dux Dyrrachii filiam fuam Jaquintam dat in matrimonium Bodino MichaëlisSlavorum,Serviorum, & Bulgaria Regis filio. Gregorius VIL quibusdam VI. Vratislao Bohemoruin Principi petenti, ut lingvâ Slavonicâ ex indulgencia perantiqua SeJis Apoítolicae populis fuis divinum Officium celebrari poífit, negat. Extat epiftola Pontificis apud Lucium. Quatuor poft annis Vra- tislaus audoritate Imperatoris àTrevirenii PragaRex coronatur. M. LXXXIII.

In Dalmatia floret Radovanus filius Zuonimiri. Sub hœc témpora Salomon S.

Ladislao infidians captivus Viífegrádi attinetur. Cum vero reliquias SS. Ste- phani, & Emerici S. Rex é tumulo eximere, & decefttiùs condere vellet, reftitit lapis fepulchralis. Ceífit autem nuilô negotiô poftquam divinitus fuit monitus Princeps religiofíílimus, ut in libertatem aíferat Salomonem. Id vero accsdit an- nô M . L X X X I V . nam, ut feribit BertoldusConftantienfis,Salomon eô annô vin- culis folutus Ratisbonam ad uxorem conceífit, à qua receptus non eft. Quare eodem año apotbeojir SS.Stephani Regis,& Emerici Ducis perada eft. M. L X X X V . Obit Juditha Vladislai Ducis Polonia conjux.

Annô VÍ. L X X X V I . Salomon fubfidiis Cunoruni adhuc belli aleam fruftra tentât ; dein res humanas faftidiens , feu in cœnobium, feu in folitudi- nemfylvarum fe abdit. M. LXXXVIII. Zuonimirus Demetrius Rex Dalmatian

& Croatia obit. Poft hunc reperitur in veteribus inftrumentis Stephanus Rex Dalmatian, fed vel immaturô fatôereptus* vel pro legitimo non hab itus. Sub hac témpora Marianus Rex fandüariüm templi D. Martini Pofonii excitât. Idem five à forore fuá Zuonimiri conjuge, jure hereditario accipit, five per defedum omnis ftirpis Regiaè virilis juftè armis invadit Croatiâm; de Dalmatia grande du- bium eft. Noftri feriptores finë teftirtlonio veterum ajunt concordes, utrumquc Regnum jure hœréditatis à fando Rëge acceptum : idem, fentit Longinus Polo- nus. At Thomas ArchidiàCônus Spalatenfis in Hiftoria Salonitanorum Pontifi- cum Cap. 17. jure belli acquifitam à S. Ladislao Croatiam feribit his verbis : Eo namque tempore Rex Suinimirus mortis debitum folvit, nullúmque fita pofteritatis ha- redem reliquit verum his temporibus extitit quidam ex Magnatibus Sclavonia , qui cum it fuis contribulïbus multis lacejfituf injuriis, multisque damnis attritus , nonfierans aliter fe poffe refifiere tantis malis in Hungariam profettus eft. Tunc ad Regem Via- dislaum ingreffus, eum alloqui cœpit, perfvadensei, ut ad capiendum Cbroatia Regnum>

<br fuo Dominio fubjugandum exiret, dans ei plenam ftiuciam, id facilè pofie complere : cum Regnum iltud vacuum, &fine tutela regalis providentia rematyifiet. His ergo Vla-

dislaus

•Wfcfr X 9 X-WW-

dislaus Rex induBus conftliis absque mora coadunato exercitu copiofi venit, fr occupa- vit terram h Dravo flumine usque ad Alpes , qua dicuntur ferrea nutlo obice reft-- fiente. Pofl bac tranßvit Alpes , fr" cœpit impugnare munitioner , fr caßra multáque

pralia committere cum gentibus Chroatia ; fed ckm alter alteri non ferret auxilium, efséntque divijî ab invicem facilem viBoriam Rex potuit obtinere. Mec tarnen usque ad marítimas regiones pervenit ; fed audi ens, quàd quadam gens fui Regni fines intrave- rat, in Hungariam repedavit. Fuit autem Rex ipfi non folum armis ftremms, fed re- ligione, fr fanBitate injîgnis. Huic narrationi Hdem conciliât antiqvum inftru- mentum monafterii Jadreniîs S. Mari®, cujus initium iftud eft : Anno Incarnatio- ns J E SU Cbrißi D. M. M.XCL Kyri Alexio Confantinopoleos Imperante', tempore, quo Viadislaus Pannoniorum Rex , Croatia invadens Regnum Domnum Almum fuum nepotem in iUoßatuit Regem, Jadrenß verb Cathedra DomnS Andrea venerabiliter pra- fulante, meque Drago Domini Praflantii Epifcopi nepote jam tertib priorante. Hinc

conficit Joan. Lucius D. Ladislaum Croatiam armis íubegiíle , non autem Dalma- tian! ; quam paucis admodum urbibus , nimirum Jadrà , Spalatô, Tragur ô , Tininiô , & iniulis nonnullis circumfcribit. Eelgvadum vero quanquam vici- num his , atque maritimum, ad Croatiam cum Nona fpe&are contendít. Rat- kayus neicio unde protraxerit Croaticam Lepam S. Ladislai ibrorem , quam ait feptimô fui gubernii annô fato conccdentem , fratri reliquifle Dalmatian! , &

Croatiam. Multo verius eft Zuonimirum filiam fuam clauiam Winiche, de no- bili genere Lapzanorum in uxorem tradidiife , fimúlque terram Karini donâae, ejúfque pofteritatem Karinum poifedifle ; quod ex privilegio Lu lovici Reg. Hung.

M. CCC. LX. Die28.Novembr. dato apparet. Quoniam in Croatia diutulè ver- fati fumus , liceat paucis attingere gloriofam opinionem pr®cipuè Croatarum de Checho, Lecho, & Ruífo ; quod nempe hi Salaminis Regis Dalmati® filii ex Croa- tia colonias duxerint in Bohemiam, Poloniam, Ruíliam. Sed hujus rei apu .1 ve- teres nulla memoria extat. Contrarium potiùs eveniife legitur apud Porpiiroge- nitu cap. 30. Abares, ait, itaque pAcherrimameffe banc terram, id ef Dalmatiam, vi- dente.r, fedes illic pojuerunt. Chrobata verb tunc habitabant ultra , ubi nunc junt Belocbrobati ; una verb generatio , nempe quinqué fratr es Clue as , Lobelus , Lo~

fintees: Mueblo, Cbrobatus,. duaque for or es Tuga, fr Buga un% cum fuis defienden- tibusab ipfs in Dalmatiam veniunt, ubi Abares incolas invenerunt, belldque per aliquot annos inter fi gefto vicerunt Chrobati, Abarámque partem occiderunt, cateros parerefbi coegerunt, atque ex illo tempore pofftffa bac regio fuit à Cbrobatis. Poft pauca deferi- bit fitum Croatia & Dalmati®. Bagibarias autem vocabulum Slavum eft Grace detortum, hoc eft, Babii montes (babiegore) quo nomine Carpatius mons Polo- niam ab Ungaria Arvenii difterminans vocatur. Sunt quoque ejus nominis mon- tes trans Savum in Croatia, quos Ptolomaus Bebios appellat. Ab his procederc potuit genus Croaticü in vicinam Dalmatiam, fi Arvenlis mons remotior videatur.

Demus vero , fuiífe quendam Dalmati® Regem Salaminem; nomen ipfum recla- mabit eum fuilfe Slavum , fed Gr®cum, aut certè Latinum. Quando trajecerint Danubiumprimùm in Dalmatia, deinde in Bulgaria fedes pofituri, invenies apud Baronium. Definant igitur Croat® trium Regnorum conditorum cunas in arce Iba quadam venerari, Sarmatas patres mos colant. H®c de rebus Croaticis, &

Daltnaticis M ü s eruditionis gratia : fed & in fequentibus de iisdem fermo fre- queíis e r i t - M LXXXVIII. S. Ladislaus conftituto Epifcopatu Zagrabienii con- leltim regreiTus in Ungariam Cumanos fpoliis onuftos profligat. De reditu S. Re- gis conientit Archidiácono Turocius in Chronico cap. 37. Rex autem, inquit, La- dislaus cum fnis ¡n Sclavonia fuer at. Cumque in reverfonefua hac omnia nuncidffent, citius quamfiverat rever fus e f, fr cum ßtis militihus celeriter poft eos equitavit; quos circa fluyhm Temes invenit. M. X C . Qu® de capta hâc ®tate Cracovia à noftris lcriptoribus memoria prodita funt, an fidem mereantur, ambigo. Cromerus qui- demtanquam à noftris narratarecjtat; vetuiliores autem Polonorum hiftorici nus-

ç quam

-mm-x^x^^

quam eorum meminerunt: quamvis pro fuá gloria prsreptam quoque fibi ab lin- earis coronam taceant. M. XCII. S. Ladislaus decreta fua laudatiffima in con- ventu Szabolcheníi promulgar. Idem poíléífiones facrorum Iocorum , & in pri- mis Epifcopatüs Ve'.primieníis redintegrat. Agrieníis verö fundos äuget. Almus cum titulo regio Croatisregnum adminiftrat. Varadinenfis Epifcopatüs ad state huicpropinquamreferendus eft ex multorum fententia; fed melius conftitutio ejus tribuitur D. Stephano. M. XCIII. S. Ladislaus oblatam Imperii coronam mo- defté recufat. M. XCV. Idem in expeditione pro Conrado Duce Bohemis fu- le :pti, atque in procindu expeditionis faers, cui praefuturus erat, in finibus Mo- ravis moritur. Itä feribunt plerique omnes hiftorici. Sed enim in Concilio Cla- romontano , quo J. congregatum liiit odavo die S. Martini, decreta eft expedido Jerolbl/mitana : Ladislaus autem obiit 4. Kai. Aug. quam ob caufam inriciatur Joann. Lucius eum eledum fuiife hujus expeditionis imperatorem. Verum Turo- cius non ä Concilio, fed ä Regibus Francis, & Anglis miifos fuiife oratores, qui eum ad imperium iftud capelfendum invitarent ; quod fane ante Concilium fieri potuit. Annalibus prsterea llngaricis non folúm á diebus, fed etiam ab annis graviter deerrantibus firma fides habenda non eft; quamvis mors S. Regis hoc an- no accidiífet. Mihi enim certius videtur, eum deceffiife anno fequente, quofci- licet adhuc Cancellarius ejus Giletus invenitur, ni me, féque fallit P. Mart. S&en- uvanius. Comprobat hoc ipfum Bonfinius , qui diferté ait; illi Pontificia audo- ritate , populíque Chriftiani juifu prsfeduram hanc delegatam procul dubio in Concilio. Cbronicon infuper dicit: eum obiifle anno Regni 19. quod deficeret ä vero. Intra quinqué demum meníium decurfum potuiífet Colomanus facilé ex Po- loma revocari, & Rex crear i. Imb Turocius ait eum ícítmanter ex Polonia redi- iií'e, & coronatum eífe. Sed hsc hadenus. S. Ladislaum Rofarium ex acinace pendens ferunt in prsliis geftáífe ; ego D. Dominico nihil demptum voló, S.La- dislaum Regem Marianum agnofeo, coloque. Controverfum quoque eft, an cs- lebs vixerit? Dalmatici ecpjidem, ac Veneti hiftorici Colomanum ejus filium com- muniter dicunt, opinionemque Bonfinii confirmant; fed res non claret. Reli- quias ejus, prster cranium, quod Jaurini aífervatur, qusre Varadini in propugna- culo ( Ar any as báflya ) aurato appellato. Conjedat Lucius interdum ítudens, ac patrocinans Venetis, Alexium Imperatorem Conftantinum fufpedam habentem potentiam Hungarorum hac state illis titulum Dalmatici Regni conceffiífe. Lib.

3. cap. 2.

C O L O M A N U S R E X U N G A R I N , C r o a t i a e , & D a l m a t i a n

A

Nnó M. XCVI. MortuoS.Ladislao C O L O M A N U S primus(ut ajunt) Epifcopus Varadienfis ejus ex fratre nepos, filius Geyfae Magni ex Polonia 1 evocatus Rex- creatur. Idem mittit exercitum ad exturbandum Petrum Ba- num regiam dignitatem ambientem, an in Dalmatiam, obfeurumeft. Dandulus enim in iuis Annalibus meminitexercitus ä Colomano in Dalmatiam miffi, & Pe- tri occiii. Archidiaconus autem nulla fada mentione Petri, dicit; Colomanum ipfum fubegiife Sclavoniamá Ladislao prstermilfam; quod vero propius eft. Pol- íunt opiniones conciban, fi Dandulus accepit Dalmatiam late fumptam, & Ar- chidiaconus fimiliter Sclavoniam ad oram Adriatici protenfam. Nullum tarnen eft dubium Colomanum fubjugare voluifle etiam reftridam Dalmatiam, fed firma- to hoc anno foedere cum Veneris contra Normanos ufque ad annum M. C. II.

conatu fuperfediife.

Hac tempeftate forfitan vifus eft Salomon jam religiofus, ac fandus in Illy- rico potiüs, quam in Hungaria. Verum de jure, quöHungari funt confecuti Dal- matiam, mihi adhuc tenebrae: Sola armorum vis profedo non fatisfacit, neque

lucem

lucem fuíficientem affundit. Jus hœrcditarium quoddam fuiíTe ex refponlo Vene- tis à Coiomano dato infrà conítabit, quod aliud elfe non potuit, quam affinita- tis. Aftinitas autem etil nulla interceííiífet cum Zuonimiro , înterceflît tarnen cum Grœcis veteribus Dalmatiœ Dominis. Atque mifsô etiam S. Lauislai filiae Pyrifcte cum Imperatore Oriental, connubio , certam Colomani alfinitatem cum Graséis Principibus Tom. I. Leèlionis Antiqua in pervetulto quodam fragmento hi- ftorico reperio; quod quoniam plura alia à noitris hiitoricis prœtermiua conqle- ditur, quamvis longior eile nollem, huic tarnen ßnopfi iníero iuis verbis ; qua;

ità eíFeruntur : Henri cus Dux Bavaria , de Saxonia accepit uxorem ßiam M ignonis Ducis Q Aventinus Magnum vocat^ & Sophia for oris- Regis Utigaria Colomani, IVd- fidem nomine. Erat tandem eadem Sophia cuidam de Carinthia copulata : ex qua genuit

Marchioncm Poponem, qui duas filias , unam marchioni de Bogen copulavit. Porrifi- ror bujus Sophia Re? i Gracorum nu pfi t. Aliam firorem ejus Berchtam, quidam Comes exe lau Jiro Sanïîimonialium ahjiraSam duxit, f ex ea Fridericum Ratisbonenfem A Ivo- catum genuit. Ip fa autem Sopbia ex Duce Magnone quatuor filias babuit, Wulfidem noflram , Abicugam matrem Adalberts Marchioni? de Saxonia, tertiam, quam duxit Dux Moravia, quartam, quam Egebardu? Cornes de Schinen, h quodam monajierio SanSimo- malium in Ratisbona abjiulit , ac jibi matrimonio cop-daunt, Ottonémque Palatinum ex ea progenuit. Henricusautem Dux f Bavariaej ex IVulfide tres fil?os babuit, Conraium, Henricum, Gwelfonem, f quatuor plias, Juduham, Sophiam, Matbildem , IVulfidem.

Juditha nupfit Friderico Svevorum Duci, qua Fridericum Imperatorem noflrum, <b" uxo- rem Matt bai Ducis Lotbaringia progenuit. Sophiam Bertboldus Dux de Haringen , f ed mortnd Leopoldus Marcbio de bu pria in uxorem accepit ; ex qua Odocarum primum Marchionem genuit. M achiláis prim) Theapoldo filio Tbeapoldi Marchioni? Cambien- fis de Vobeburck, poßsa ed mortu'o Gebebardo de Suhùhach ejl copulata. IVulfidem Ru-

dolpbus Bregantinus Cornes duxit. Conradus i» Clericum ¡Je. Videntur hàec ic.ipta eiTc temporibus Friierici I. /Cnobarbi didi è Svevorum Ducibus. Plura vide a- pud Aventin. Annalium Bojor. L. f>. Opinorfororem illam Colomani Grasco Régi nuptam fuiiië Pyrifcam, quam ali-pui pucaverunt S. Ladislai filiam, uti Colo.aa- numejufdem fi hum.

Eodem anno proficifcuntur in terram fandam Cruce fígnati; quo-um gii- bernium offertur Colomano ; at vile de credit, quin arcet pr mùm peregrinos à

Regni aditu , deinde tarnen mitiga us mmmeatu îubvenic , & in orientem tran- quille ire finit. In hune ferè modum n o l t n . Rainerms autem de Agiles ait; alii per Sclavoniam, alii per Ungariam, alii per Lougobardiam, alii per mare venerum. Q u o - niam vero tanta multitudo nulla ordine procedens, íncolas locorum, per quae iter faciebat, ob annonae necefïitatem, & licentiammilitarem, rapinis i; f: itabat, apud Ungat'os, & S Bavos mdeitias fibiconlcivit. At qui Godefrido Duce (qui poitea fuit primus RexHieiuíalem) à Colomano iter per Ungariam impetrâ unt, ddciplina mditari procedentes, pacificam viam, & commeatum promptem à Re- ge (ipfos ob prioruminíultus ) ufi.pie ad fines Regni cum exercitu comitante ob- tinuerunt, anveíq; inde Hungaris, tx Regi dií'ceíferunt, ut illorum temporum feri- ptores teftantur. An primùm polt abitum horum expedido fada fit in Illyricum, nil habeo pro comperto.

M. XC.VII. Colomanus Rex dueit filiam Rogerii Comitis Sicilia; Almo Duce fpondente pro eo. Feliciter appellit fponfa Belgradum, live Dalmaticum, live Croaticum vocetur. Qua de re Gaufridus Monachus S. Benedtdi didus Ma- l a t e n a : Alamanus (Colomanus) autem Rex Ungarorum audiens famam Skulorum glorioji Lomitis- Rogerii, legatos dirigeas filiam fuam in matrimonium concedí expofiulat

c* anbeh** exequi, Arduinum Jovienfem (Jaurinenfem) Epifcopum, ¡J Tbo- mam Comitem idem expofiulatum mittit f e . Quod Rex libenter annuens perfuum Du- cem nomine Alivum ( A l m ü m ) f reliquos non minoris dignitatis viras, omnia qua mandave- rat y exequenda juramentó firmavit f e . Anno itaque "íncamationis M. XC HIE appa-

C 2

•goSgcfr X H X ^ C ! "

|_ i _u_J L U I , , . — — r - • •- • ••— — • 1 — — > • — i ——immmmrnt

Veneris Dalmatia etiam maritima. Almus Dux religionis causá Jerofolymam proficifcitiir 3 at íí fuipicari conceditur, reapíé forlitan, ut de Colomano apud Graecum Impcrat. queratur. Poftea redux benigne habitus á Rege. M. C. XI.

Colomanns totius Dalmatia poíléílbr in Illyricum tertiö venit. S. Donatus po- tius, quám Nicolaus, ut cenfet Lucius , incendium inítabilis Jadrse mcditantem Regem caftigac, nitidis quiefcenti plagis. Rex Clero J}almatia eadem privile- gia indulget, q tubus Ungaria CIcrus gaudet, Diplomate dato Eccleíia Arbeníi.

Laurentius Srrigo'iTcnus Archjepiícop. Cancellarius, Marcellus Vacien. Simon Quinqueeccl-nen. Matthaus Veiprimieníis, Georgius Georienfis. (Jaurineníis.) Sixtus V.nadinenfis, Tuibertus CollocenüsEpifcopi, Joannes Palatínus, feptém- que Comites praientes erant, 8t coníenferunt. Archiepiícop. Baachienlis aberat.

Videtur conventum quoque Colomanus egitfe in Dalmatia. Nam in eodem di- plomate Petrus Abfaremis Epifcop. Generalis Domini Regis Curia ponitur, to- tiús^ue Dalmatia .Epifcopi prater Noneniem nominantur. Colomanum Jadra hoc anno legnäife planum fit infuper ex Infcriptione fubjeda :

Laude nit ens multa , jacet hie Vehenegafipulta.

Qua fabricam turris , Jimul & Capitolia firuxit.

Hcvc obit undeno , centum pojl mille fiib avo.

Quo vernem Chrißus carnis geßavit amiBus, Kos habet ejl annus , quintus quo Rex Colomanus Praßd, fcr eß Decimus, quo G.fuit annus.

Hác fere ggtate Almus Dux Prapofituram Demefienfem conftruit. Invitat Re- gem adconfecrationem loci. Rex mittit iibi familiares, & nimium fidos; coram his ills incautus facit iufpicionem concupiti Rcgni. M. C. XII. Colomani fe- cund« nuptias cum Ru ia ; qua cum infamia peperit Rorichum. Ordelaphus Dux Venet. folicitat auxilia Alexii Conitant. Imper. adversus Ungaros , prate- xins violatum quo idam foedus ä Colomano. Danául in Annal. Lucius pucat ex Dalmatici cituli continuatione fimultatem ortam. At lis fuerit non de nomine, fed de re. M. C XIII. Exiitimo Stephanum íllium Colomani in Regem Lin- dum , ut colligo ex Decretis Prifcorum Regum Hungáriáé: verum vivente adhuc pane: Almum autem cum filio Bela excacatum, atque in monafterium, hoc eit, in collegium Canonicorum Demeiienfe intrufum , öt omni lpe potiunit Rcgni cxutumedc. HinciliafcriptorisAdmontcnlisverba: M.C.XIlf. Colomanns Unga- rice Rex fratremßtum Almum nomine perfequitur. Laurentius Strigon. Archieptic.

fertur Stephanum corona pracinxilfe. Nondum tarnen privilégium inungendi Reges proprium fuit tili Metropolirano. Laurentius quocunque demum anno cum fuis d cem fuífraganeis celebravit fynodum ; cujus ada extant inter Decre- ta Regum Hanov;se imprclfa. M. C. XIV. Ordelaphus expeditionem quidem in Dalmatiam parat, fed vivente Colomano earn aggredi veretur. M . C . X V . Moritur Colomanus. Regnavitannos undeviginti. Turocius, & Bonfinius turpi- ter offendunc, qui impérium ejus ad annum quintum, & vicefimum producunt.

Fuit vir ferocis animi, vix tarnen tarn monftrofus corpore, atque amino, quam depingatur. Felix autem, & vidoriofus.

S T E P H A N U S SECUKDUS REX.

E

Odem anno fuccedit in regno Alius ejus Stcphanus. Videanum M.C.XXIV.

Hungáriám , donee adolelcat Pinceps gubernant Antiftites, & Proceres.

Ordelaphus menfe Augufto Dalmatiam aggreditur; Dandulus. Capit ci- vitatcm Jadrenfem. Spalatenfes cives ptaefidiarios Ungaros interficiunt. Ma- nages Ungarns pofi: Crefcentium Archiepifcopum Sp dateniis ex ftrage elabitur nun^uam rediturus. Dux Venetus quasdam civitates muris exuit, quasdam de-

ditio-

•§3ff€§« X 15 X * * » •

ditione capit: tum ultra montes progieftus ovans revertitur , titulümque Croa- tia Ducis fumit. M. C. XVI. Henrichs V. advenit Venetias Menfe Marrio, at- que ob impenfos fibi ä Duce honores contra Ungaros Dalmatiam recipientes fubfidia promittit. Ordelaphus Dux S. Joann. monafterii Belgradi, quod de- ftruxerat, privilegia roborat. Idem Henrici Occidentis, & Alexii Orientis Impp.

auxiliaribus copjis adjutus Banum , atque Ungaros, multis nobilibus captis,in iugam compellit. Sibenicum diruit , Spalatö, & Traguriö per deditionem rur- fum potitur. Inde ad Jadreníis arcis obiidionem regreditur. Hungari ftationem deferunt, cives cum Veneris pacifcuntur. Pleraque ex Danduli Annalibus.

M.C.XVII. Occiditur ab Ungaris Ordelaphus Dux Vcnetiarum in propugnatio- ne Jadrae, quae tarnen non recipitur. Aliqui in campeftri preelio occifum fcri- bunt. Hie annus Ordelaphi necis ab omnibus hiftoricis Veneris notatur; fed invenitur adhuc libertas ab eo collata Arbenlibus M.C. XVIII. cum proficiice- retur Jadram cum cxercitu. Verum teftimonium libertatis hoc anno primum_?

confici potuit. Hungarorum incuriio in Poloniam propterea, quod Polcni in- jurii fuerint Colomano , & fines Ungariae latrociniis atque incendiis violar Int.

M.C.XVIII. & feqq. continuant bella in Dalmatia , in Bohemia fortaíTe incipi- unt. Templariorü Ordinis origo. M. C. XXIII. Hungari recuperant Dalma- tiam totam praeter Jadram. Navali tarnen praelio vincuntur. JoannisUrofii Pa- latini praelium cum Bohemis, & pax apud Petrum de Reva. M. C. XXIV. Ste- phanus Rex in Dalmatiam proficifcitur. Belgradi muros inftaurat, & probabi- liter exemplö patris diadema fumit. Idem Spalatinis , & Traguiinis privilegia äpajtre conceffa magis roborat, anno Regni fui nonó, Menfe Julio, fublcr ben- tibus Marceliö Strigonienf, Gregorio BaachenfiArchiepifcop. Simone Quin^ue- ecclefienfi, feptémque Comitibus; quos Regni fui Principes appellat. Ex his narratio Turocii fit certior. Mortem tarnen Colomani anticipavit, quemadmo- dum & fucceflionem Stephani.

M. C . X X V . Tragurium áSaracenis everfum. Stephanus Rex putatur du- xiffe filiamRoberti Guiscardi, qui in Apulia, & Sicilia late dominabatur; quod commode fieri potuit recepta Dalmatiä. Ejusdem Stephani Reg. bellum Ruche- nicunn Almus Dux caecus fugit in Graeciam turbas fa&urus. Ibidem fugiendi, vivendique finem fecit. Bonfinius ait eum ä Stephano in Thraciam relegatum.

Veneti in Syria occupati. M . C . X X V I . & feqq. Stephanus Rex ope Cumano- rum cum affine fuo Calo Joanne, feu Comneno amico lado Veneris, bellum atr ox gerit. Servios quoque, feu Triballos impugnat Comnenus. Dominicus Micha- el Dux Veneriarum rediens ex oppugnatione Tyri pubis Ungaris, Spalatum, &

Tragurium occupat, Belgradum diruit, Jadrae inter íuos fpolia partitur. Haec eft Venetorum Scriptorum aifertio. Negat tarnen Bonfinius, Sabellicus in dubio po- nit. Nam Teftimonium Venetorum deftrui videtur Ducis iftius epitaphio ipíb;

nimirumhoc:

Terror Gracorum jacet hic, & laus Venetorum, Dominicus Michael, quem timet Hemanuel.

Iftius aña viri declarat captio Tyri, Interitus Syria, memor & Hungarite

Subjungit u rp)u c e m mortuum efte M. C. XXIX. Emanuelem autem imperare coe- S M - C XL I I . fecundum alios M. C. XLIII. qui anni inter fe valde diffi- dent, otdiftant. Ideo ex quo capta fuitá Colomano Dalmatia, dominum in ea

Ungaros continuáíTe cenfendum eft, demptá Jadra; quamvis & alia quaedam lo- ca Ordelaphus modico tempore poíTederit. Vide tarnen Lucium pag. 124. favcn- tem Veneris; quod fcilicet orae maritimae dominium reliquo Stephani II. tempore penes Venetos fuerit:

F

^LCUT & ßelae

C ÍECÍ

átate. At enim contradicere fibi vide- tur; liquidem poft plura addit BelamII. Spalatenae Eccleíiae privilegia quaedam

concef-

¿fsgfrs» X16 X "jagged

conceflifle. M. C. XXVII. Bela Almi Ducis primogénitas in quadam donatio- nc apud Lucium tituló Regis utitur, jam á Stephano fucceftbr defignatus; imó for- litan coronatus; íiquidem Stephanus Regno ie abdicáiie dicitur. S. Conradus E- pilcop. Portuen. S. R. E. Cardinal, ad Savum Apoftolus moritur. M. C. XXIX.

Feivebat belium Ungarorum cum Gr®cis; quod auélor chronici Admonteníis itá notavit: M.C.XX1X. Graci, fr Hungari di (bordantes apud fluvium Sovam cajlra po- jue-rnit. Bela duxit filiam Principis Macedonis; ex qua vívente adhuc Stephano fuftulit filium Geyfam. M. C. X X X I . Obit Stephanus Rex amicus Cumanorum.

Ante mortem cucullum induit in íignum poenitenti®, homo ( u t noftri referunt) mulierofus. Anni imperii ejus, ut vult chronicon, non pofíunt eífe duodevi- ginti , íi tempus fucceflionis fpe&etur.

B E L A S f C U N D U S C i E C U S RE X U N G A R .

& Ramas.

E

Odem anno BELA oculis orbatus filáis A l m i , nepos Geyf® fratris S. La- dislai, fceptró potitur. M. C. XXXII. Boleslaus Polonus in Ungariam expeditionem íúícipit, ad nepotes luos Stephani Regis filios exules cum matre reiucendos. Sed occurrit ei Marchio Auftri® in territorio Scepuíieníi, cui foror Bel® Regis nupta erat : adh®c Bohemi Sileíiam populantes Boleslaum regredi cogunt. Verba funt h®c , & errores Cromeri. Nullos enim Stephanus reliquit liberas. Noftri Annales hac in re fideliores , & integriores ajunt, pu- tatitium Colomani filium Borichum redu&um fuiíTe á Polonis, acRmhenis. Et horum quidem Principibus cognita rei veritate recedentibus, folius Borichi copias c®fas eííe die S. Mari® Magdalen® facro. In conventu Aradieníi fupplicium hor- rante Regina Helena fumptum de iis, qui olim caufa fuerunt dcformationis Bel®.

M. C. XXXIII. Rama Servi® pars accedit Cor on® Ungaric®; dotis nomi- ne, an jure armorum, non eft in confeífo. Si, armis adjefta eft, tunc id contige- rit, quando Stephanus cum Joanne Comneno decertabat. Diáa eft á Rama flu*

mine , quod in Naronem influit. Comple&itur occidentalem Serví® partem^.

Dilierminat autem illam á reliqua Servia fluvius Drinus in Scardo monte ortus,

& in Savum ilhbens , tefte Cinnamo, ubi ifta fcribit: Ad Savum cum venijfet ( fci- licet Emanuel Imperat.) ad illud inde fumen defeBit nomine Drunam , quod fuperio- re eloco ftiBis oíliis Bosnam a reliqua Servia dividís. Caterhm Boflhna non fubefl impe- rio Servia Archruuppano frc. Lib. 3. Ab antiquo tamen Bosna erat tantum ea re- gio mediterránea, per quam Bosna flumen labitmy & in Savum influit. De hac Conívantinus Porphirogenitus paucis: In agro verb Bofona , Casera fr Defnec. cap.

32. de Serblis. ExCatera hodiernum maritimum Catarum fuerit nominatum. Tu- rocius Bosnam ab Ungaris Ramam vocari fcribit, cap. 65. de geftis Sigismundi Regis. Non vacar hic confutare pium commentum Petri de Reva, qui Ramam in Palseftina qu®rit, & ex oriente titulum ejus cum Andra II. Rege Hungari® re- portat. Sequor in hóc annó Lucium potiíis, quam P. Szentivanium conjun&io-

\nem Bofn® cum Ungaria ad annum M. C.XXXVIII. proferentem. Prius enim poflidere earn debuit Rex, quam tituló uti. Boleslaus iterum irrumpit in Unga- riam ufqueVifíegradum, ubi Bela habitabat, revocatusáBohemis in Silefia graf- fantibus, inquit Cromerus. M.C. X X X I V . Dominicus Maurocenus Alius Petri Polani Ducis Venetorum fit Comes Jadr®. Quod Regnante adhuc Stephano II.

Comes Lampertus cum uxore fuá Sophia , forore D. Ladislai Regis, Feliciano Metropolita Strigonienfi conftituerat coenobium Bozokini fub Abbate Alexan- dra, ej'.ifde conftitutioné annó M . C . X X X V . Bela Rex Vaci® roboravit, eodem Fe- liciano Mctropolitá, Vacienfi Antiftite Marcellino, Ultraíilvanó Baranó, notarid Joanne filio Tybus. Hodic in poíTeífione loci, & fundorum funt Collegium Tyr-

navien-

, ^

navienfe S. J. & Seminarium Seleptichemanum, quod etiam Marianum audit.

Ordinis Ciftercien. quoq; primum coenobiumTopolceníeTnDioecefi Zagrabieníu M. C. X X X V I . Gaudius Spalateníis Clericus potens , & gratioius apud Belam Reg. ab Archiephcopo Strigonienfi conlecratus eft Archiepilc. Spalateníis ; quod molefté tulit Innocencias Pontif. nih.lominus frequenter exoratus a Rege, palli- um denique lili mifit per Ubaldinum Cardinal. quideinde íuitPontlíex Lucius III.

qua de re cxtat Bulla ínnocentii II. M. C. XXXVIII. In gratiam chart íibi Ar- chiepifcopi Eela Rex privilegiis ornat Ecclefiam Spalateníem ; & Praepoiituram Demefienfcm Almi fui patris opus perficit. M. C. XL. Obit Bela Rex ex hy- drope. Omnem tuliilet laudem, íi quemadmodum caecus, ita Vini abífnens fu- iífet. Reliquit filios Geyfam , Ladislaum , Stephanum, & Aimum. Non pof- fum cum antedidis conciliare ea, quae prodit Cafparus Jongelinus , FaufaU m- q u i t , Rez. Ung. Comes Palatii fub Rege Geyfa 11. floruit vixüque anno Domini M. U XXXVII. fcradhuc M. C.XLI. cum adhuc Bela vixerit M. C. XXXVII. nifi for- te Geyfa, v.vente eo, fuiffet diademate redimitus; quod perquam frequenter fa- dum fuiiíe infrá demonftrabitur.

G E Y S A SECUNDUS REX.

E

Odetn anno GEYSA Rex fuccedit. Borichus nothus pluribus annis quie- tus á Conrado III. & Henrico Duce opem implorat contra recens creatum Regem. M. C. XLII. Geyfa adolefcentulus Henricum Auftriae Ducem cum totius feré Germanise auxiliis Ungariam invadentem cruentó praelio fupe- rat; cúm antea Ratiboldus prsefedus arcium Auftriaca um Hungariae contermi- narum íimplici ingenio fretus Juliani Comitis Pofonienfis ex improvifo arceni ce- piíTet, & Civitatem. A'oentinns , qui Henricum dicit Regulum Bojoium, & Ra- tiboldum copiarum ejus ducem, bis ad fluvium Leutham confertum fuifle certa- men memorar; & iterum ad Fifcham amnem; ubi Bavarorum clades maxima á Bela avúnculo Regis. Oblato deinde aere receptüm Pofonium á prsefidiariis Ger- manis , qui ñeque Caefari, ñeque Henrico , fed foil Bcricbo fe militare ajebant.

Pertradat base Otto Trifíngenfis Pontifex in rebus anni M . C . X L V I . nam bellum in plures annos dudum fuerit. Eodem anno Geyfa Rex proximé accitis in Tran- filvaniam Saxonibus privilegia largitus eft. Sandus quoque StephanusRex mul- los Germanos accerfierat in Ungariam. Idem fecit Carolus VI. Auguftus ereptó Turcis Temefvaró, & parte Valachis. Monafteiii Cikadorieníis Ordinis Cifterc.

initium, aífumptis primis devotis ex coenobio Auftriaco S. Crucis. M. C. XLIII.

Geyfa Rex Spalatenli civitati concedit privilegium fimile Colomani. Sgeva fa- mes Ungariam conficit. M. C.XLIV. Lampridius Sedem fuam Jadertinam con- fenfu Papas facit Metropolitanam. M. C. XLV. Henricus Patriarcha Gradenfis

pro confirmatione fuse Sedis Patriarchicae etiam fupra Jadertinam Romam profi- cifcitur. M. C. XLVL Meggyefmum in Tranfylvania aedificatur. M. C. XLVII.

Per Ungariam expeditio non profpera in Syriam Conradi Imperat. & Ludovici Reg. Galliae. In hujus exercitu noftri fcriptores perhibent Borichum delituiífe, fu-

gatúmque. M. C. XLIX. Henricus, feu Miecislaus Dux Poloniae ducit Gertru- dem Geyfae Reg. fororem ; cum qua & vitam caelibem. M. C. L. Geyfa Minos- laum Ruílise Principem, cujus filiam in matrimonio habebat, armis juvat contra Lodomerium aemulum. Expeditioni prasfecerat fratres fuos Ladislaum, & Ste- phanum. M. C. LI. Innovat privilegia Tragurienfium, Templum B. V. Buclse Ve- tens conftruit. M. C. LII. Abbatia; Cifterc. Bel® Fontis or go. M.C.LIV- Saxones in Tranfylvania iterum immunitate donantur. Tyrnavia muró c.ngi- TUR- M. C. LVL Henricus tradito Ducatu Bavariae Henrico Leoíii, dicitur Dux

AUFTN®.

Belus ex Baño Com. Palatinus Hung, floret. M. C. L VIL Eela Rex Ni- tria; veterem dignitatem Epifcopalem reftituit, & poífeílionibus cumulat, dele-

4 o M » X ' 8 X » M »

d ô primó Epiicopô Eduardo, ut referí P. Szentivanius. M. C. LVIII. Stephanus minor Alius Belae Reg. ut audor eft Radevicus Ç in gefiis Friderici Imperat. ) queftus eft apud Fridericum Cœfaremde malevolentia Geyfae (hiftoricus Gayfam vocat ) fratris regnantis. Contra hie miifis muneribus, & legatis, Gervaiio Epifcopo Ca- ftri Ferrei, & Heidenrico Comité declaravit, Stephanum inquietó , & in novas res ávido ingenió elfe ; jure proinde in exilium pulfum. Quare Imperator re in praefens diffimulata, ilium rogantem Venetiis transmiiit Byzantium. Hinc bella Grascorum cum Hungaris. Gervafius Praspoiitus Caftri Ferrei, aut Praeful Jau- rinenfis fuit. M. C. L X; Cibinium in Tranfylvania aedificatur. Roborat liber- tates Spalatenfium Geyfa, & obit. Reliquit filios Stephanum, & Belam; Bonfi- nius additAlmum mature ereptum ; Jus Patrium Arpadum, de quo nihil ufpiam.

Multoties bella cum Emanuele Imperat. Graec. geflit ; quorum filius ex aíTe fa- dus eft haetes.

S T E P H A N U S TERTIUS REX.

Q

Uamvis audor chronicorum Admontenfium fcripferit , Geyfam, quem Gouthonem vocat , anno M. C. LXII. vita conceiliffe , & Laaisla-

^ u m fratrem ejus regni potitum efte, annóque fequenti defundam;

tritâ tamen via progrediendum eft. Maneat ergo Stephanum majorem Geyfae filium Principatum obtinuiffe, regnóq; in triennium immunitatem à tri- butis induliifle. M. C. LXII. Manuel Oriental. Imp. homo callidus pecunia Me- diolani à Friderico everíi reftaurationem promover ; Hungariae inhiat. linde Cinnamus : Hunniam ut in poteftate haberet, contendebat, in medio Occidentalium po- pulorum Jitam. Lib. 4. Qua de caufa contra Geyfam fratres fovit, & cùm parum vife proficereanimadverteret, mafculâ prole carens, Ungariam, Croatiam, & Dal- matian! affinitatis jure Imperio âdipifci conatus eft * quemadmodum idem audor hac oratione teftificatur : Itaqùe de Bela, qui pofl Stephanum Jat%afiliur erat, adfu- mendo in matrimoniumfilia Jua Maria cogitat. Hunñi Belam tradiderunt, fcr agrum, quem fuperjles adhuc pater illi dederat, forte faBa libenter affignarunt. Ipfe puer, mutato nomine i Alexius vocabatur, & appellabatur De frota. Ñeque tamen ob id in- ter Graecos, & Húngaros quietas res fuere, fed bellum faspius renovatum idem audor cum Niceta refert. Noftri hiftorici venditant Stephanum Regem Vene- torum progreílibus invidentem Emanuelem ultro pecuniis accendifle. Et pugna- bat quidem Emanuel cum Veneris , fed an à Stephano largitionibus corruptus, incertum eft. M. C. LXIII. Et fequente Stephanus Rex maritimis Croatie ci- vitatibus privilegia conferí , finésque Venetorum àdverfo marte populatur_>.

M. C. LXVI. Belgradenfes, & Arbenfes fubiguntur à Vitale Michaële Duce Vé- neto : quibus hic facit poteftatem Comités eligendi. Appoiitè hôc locó, & an- n o Bonfinius.

M.C.LXVII. Stephanus Rex rebus fuis profpedurus venit in Illyrïcum.

Idem Tragurienfi, Spalatenfi, & recens conditae Sibenicenfi privilegia ampia in- cafíum largitur. Idem amicitiam captans Venetorum, Leonardo filio Vitalis Mi- chaëlisDucis Venet. Comiti Aufarenfi conjugém dat filiam Ducis Delias (Geyfas }

& Nicolao ejufdem filio Comiti Arbenfí Mariam filiam Ladislai Ducis. Svavis Manuel in Ungaros arma cudit. Idem petit ab Alexandro Pap. Occidentis Im- perium, aut de eo pacifcitur oblata pecuniâ, ut alii volunt, qui hoc fadum an- ticipant. Antequam bellum Ungaris inferret, è duabus ftatuis, quas in foro Con- ftantino, cum nominibus Hungariftas, & Romanae ftatutas olim erant, cùm fia- re HungariíTam, Iabafcere Romanam comperiífet, hanc reftitui, dejici illam im- peravit ; ad illarum feilicet poíitum fatum difponens gentis utriuíque. M. C.

LXVIII. Si non prascedente, fines Servias praetergreífus fubigit totam ferè Croa- tian* , partémque Dalmatias. Joannes Dux tradit occupatam Dalmatiam Nice- phoro

«^m- x

19 x

phoro Caluph®. Partim in Croatia, partim in Dalmatia uno quail impetu Hun- garis 57. urbes erept® funt; quarum nonnullas Cimamm nominat. Non p-o- batur mihi igitur cujufdam aifertio , nimirum Stephanum III. cum Emanuele multabella felici eventu geffiffe. Perfcribit deinde Gnnamus alterum Bellum Emanuelis, Hungarorum exercitum ducente Dionyfio; quo fervente Leo Batat- zes Dux Manuelis £entem Valachorum ex locis Ponto Euxino vicinis irrumpere in Hungariam juflit. De Bofn® pr®ferio f®viente procella hujus belli Gr®ci,

idem icriptor ait: His cognitis rebus , fmulque intelleBo Borit&en Bofna regionis Dal- matia exarcbum ; qui focius in hello fuerat Peonarcba in fuam redigere ditionem Impe- rator fortißhnos militum dele&os ad conferendas cum Borit&e manus dimittit. Peonar-

cha hoc loco dicitur Rex Ungari®. Boritze an Borichus tandem in gratiam re- ceptus ; Banüfque Bofneniis farius ? M. C. LXIX. circiter, Hungarorum legati apud Emanuelem pro Dalmatia reftituenda teftificante iterum Cinnamo his ver-

bis : Hunnis quaf cum ratione , fr banc fcilicet provinciam (_ Dalmatian!) ad hare- ditatem Bela ajjignantibus. Et paulo fupra: IUi verb Q Hunnorum Legati) omnia ju- rejurando obßringentes , in de adjuos , fr Princeps Byzantium digreditur. Pax itaque

aliqua faria eft. Quamvis aiitem certi harum rerum anni cognofi non poflint, tamen antequam hoc anno cum Rege Pal®ftin® in vEgypto expeditionem habu- iffet Emanuel, arias effe llatuendum eft ; quam quidem expeditionem Wiliel- mus Tyrenis Archiepilc. M. C.LXIX. fecutam tradit. Lib. 20. cap. 15.

M. C.LXXI. Spalatum Manuel cum tota Croatia poffidet. Liquet ex fcripto Monialium S. Benedirii Spalatinarum, cujus initium hoc eft: M.C LXXl.

Indie. 3. fub tempore Magnifici Imperatoris noftri Manubelis, in civitate nojlra Spala- tina, & in toto Regno Dalmatia, fr Croatia Imperante Confantino Sebafo. In Sede quo que B. Domnii refdente Gerardo Venerabili Arcbiepifcopo &c. Hoc Jcriptum ut pa/le-

ris ad memoriam faret. Sebaftus avunculus Manuelis,Nicephoro Caluph® quo- cunque demum anno poll occupatum Spalatum ab Ungaris capto, fufferius eft Dalmati® Gubernator , jufsüsque ab Imperatore reparare Siimium , & Belgia- dum. Sirmium hoc non fuit urbs Pannoni® , fed quodpiam oppidum mariti- mum. Eodem anno Stephanus Rex Spalatum, Tragurium, Sibenicum, & alia qu®dam loca recepit. Vide quanti fecerint maritimam Dalmati® oram Hunga- ri® Reges. Noverunt nempe ex tot portubus uberrime augeri aerarium. Jader- tini quoque favere incipiunt Stephano Regi indigne ferentes, fuum Archiepifco- pum fubjerium effe Patriarch® Gradenfi. Sed hac de re magna eft lis inter au- riores. Gloria collidit Principes Ungari®.

L A D I S L A U S

^SE C U N D U S RE X ,

A

Bfente Stephano , & amifia recuperante, Ladislaus patruus ejus Coro»

nam ufurpat. M. C. LXXII. Calendis Febr. excedit e vivis. Curialis , Comes ejus eodem anno reperitur Laurentius , quod feriem rerum valde illuftrat. Scriptor quidam Canonicus Frifingenfis in Continuatioiie Ottonis Fii*

Engenfisin rebus anni M.C.LXIV- prodit, in difcrodia Principum Hungari® ob dominatum, Imperatorem Fridericum quinque millibus marcarum vel condurium, vel attrarium eife ad partes Stephani filii Geyf® tuendas ; Henricum verb Au- ftri® Ducerti auxilio ei fuilfe contra Gr®corum Imperatorem, quia fiatrem ejus foyiflet, & conjugio fili® fibi devinxiffet. Et iftud quidem congruit cum nar*

rationibus Cinnami. Sed diflidium Principum in ultimos Stephani IIL annos re*

jiciendum effe cenfeo , auamvis etiam Aventinus, ex iisdem fontibus doriue, fuf*

fragetur fcriptori illi, dum tradit, circa pr®dirium annum F r i d e r i c u m C®farent veniffe in Auffriam opitulatum Stephano Regi adversüs Ladislaum patruum;

fiquidemStephanusRexper patruos quietus fuilfe videtur ad annum M. C.LXXI.

D z QüP^d