Beszámolók, szemlék, referátumok
A r é g e b b i t e r v e k v a l ó r a v á l t á s á n t ú l , t e r m é s z e t e s e n v a n n a k ú j e l k é p z e l é s e i n k is, és v á r j u k a t a g o k ötleteit, j a v a s l a t a i t i s . S z e r e t n é n k e g y r e t ö b b e t b e m u t a t n i a j ó l m ű k ö d ő s z á m i t ó g é p e s k ö n y v t á r i r e n d s z e r e k b ő l , k ö z h a s z n ú a d a t b á z i s o k b ó l .
S z e k c i ó n k t a g j a i n a k g y o r s i n f o r m á l ó d á s a é r d e k é b e n m e g i n d í t o t t u k a r e n d s z e r t e l e n r e n d s z e r e s s é g g e l m e g j e l e n ő Híradó c. t á j é k o z t a t ó " k i a d v á n y u n k a t " . Ezzel r e m é l j ü k , m e g o l d j u k l a g j a i n k régi s é r e l m é t , h o g y k é s ő n k a p t a k hírt a s z á m u k r a f o n t o s e s e m é n y e k r ő l . E g y s z o m o r ú a k t u a l i t á s is s z ü k s é g e s s é teszi a g y o r s i n f o r m á l ó d á s t - e g y r e t ö b b e n k é n y s z e r ü l n e k ú j m u n k a h e l y e t k e r e s n i . H í r a d ó n k b a n j e l e n t ő s teret s z e r e t n é n k b i z t o s í t a n i az á l l á s l e
h e t ő s é g e k m e g h i r d e t é s é r e . Ú g y g o n d o l j u k , e z is e g y i k m ó d j a a z é r d e k v é d e l e m n e k . K é t s é g t e l e n , h o g y e g y e s ü l e t ü n k e l s ő d l e g e s c é l j a s z a k m á n k é r d e k e i n e k v é d e l m e , d e n e m lehet h é t t é r b e s z o r í t a n i az e g y é n i é r d e k v é d e l m e t s e m , mert ez is b i z t o s í t é k a a n n a k , h o g y a s z e k c i ó t a g o k m a g u k é n a k é r e z z é k az e g y e s ü letet. A k ö n y v t á r o s o k b a n ó r i á s i s e g í t ő k é s z s é g v a n , a m i t a l á n h i v a t á s u k k a l is e g y ü t t j á r . E z t m i n d e n k é p p e n k i s z e r e t n é m a k n á z n i , é s a k ö n y v t á r o s o k h a s z n á ra l o r d í t a n i l M o s t a n á b a n s o k s z o r e m l e g e t i k a s z o l i d a r i t á s s z ü k s é g e s s é g é t . A m i s z a k m á n k b a n m i n d i g is j e l l e m z ő volt a k ö l c s ö n ö s segítés. (Hiszen k i m á s segített v o l n a r a j t u n k a k á r s z a k m a i , a k á r s z e m é l y e s g o n d j a i n k b a n ! ) L e g y e n hát a k ö l c s ö n ö s s e g í t é s e g y i k f ó r u m a az e g y e s ü l e t !
Sonnevend Péter, a társadalomtudományi szekció elnöke
Az ú j o n n a n v á l a s z t o t t v e z e t ő s é g n e v é b e n á l t a l á n o s s z á n d é k a i n k a t i g y e k s z e m r ö v i d e n ö s s z e f o g l a l n i .
G y o r s a n l é p j ü n k t ú l a z o k o n a f o r m á l i s , d e a m ű k ö d é s s z e m p o n t j á b ó l e l e n g e d h e t e t l e n ü l f o n t o s t e n n i v a l ó k o n , m i n t a jó s z e r v e z é s , m e g f e l e l ő n y i l v á n t a r t á s o k , e g y ü t t m ű k ö d é s a v e r t i k á l i s é s h o r i z o n t á l i s t e s t ü l e t e k k e l , s z e r v e z e t e k k e l . M i n d e z k é p e z h e t i azt az e d é n y t , a m e l y e t j ó f é l e t a r t a l o m m a l kell m e g t ö l t e n i .
Pár szót a t á r s a d a l o m nagy r e n d s z e r é r ő l , m e l y n e k h a t á s a i t m a g u n k o n f o g j u k é r e z n i . K e m é n y , p r ó b á r a tévő é v e k e l é b e n é z ü n k ( m u n k a n é l k ü l i s é g , Infláció, i r á n y í t á s i z a v a r o k ) , m i k ö z b e n a k u l t ú r a v a l ó s f o n t o s s á g a b i z o n y á r a n ő , á m é r z é k e l h e t ő m e g b e c s ü l é s e
m é g - félő - t o v á b b c s ö k k e n h e t . De n e h é z i d ő b e n i s m e r s z i k m e g , k i m i r e k é p e s é s h a j l a n d ó . A b b a n bízom, h o g y k o l l é g á i n k , t a g s á g u n k j e l e n l é t e , szava é r z é k e l h e t ő lesz, i n t é z m é n y i f a l a i n k o n t o v á b b h a t ó . Ha m i j ó l é r z é k e l j ü k , s v i l á g o s a n f o g l a l j u k s z a v a k b a fő t e n n i v a l ó i n k a t é s p r o b l é m á i n k a t , a k k o r a t á r s a d a l o m i r á n y í t á s s z i n t j é r ő l n a g y o b b e s é l l y e l v á r h a t u n k t á m o g a t á s t . F o g l a l k o z n u n k kell s z a k m á n k a l a p v e t ő k é r d é seivel. P o l i t i k u s i e l t ö k é l t s é g g e l , a k ö z j a v á b a n g o n d o l k o d v a . E l é g s é g e s - e a. d o k u m e n t u m b á z i s , h o g y a n l e h e t n e a k ü l f ö l d i d o k u m e n t u m o k b e s z e r z é s é t e r ő s í t e n i ( k ö n y v k e r e s k e d e l e m , c s e r e , a l a p í t v á n y o k ) , n e m t ú l s z é t a p r ó z o t t - e a k ö n y v t é r h á l ó z a t , m á s f e l ő l e l é g s é g e s - e a z e g y ü t t m ű k ö d é s j e l e n s z í n v o n a l a ? M ű k ö d i k - e , s k ö z m e g e l é g e d é s r e m ű k ö d i k - e a k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s , a m á s o l a t s z o l g á l t a t á s ? M i k é n t t e s s z ü k " f o g y a s z t h a t ó v á " a d o k u m e n t u m - v a g y o n t , k o r s z e r ü e k - e s z o l g á l t a t á s a i n k , n e m c s a k k o r á b b i r u t i n t f o l y t a t u n k - e ? M i v a n az ú j m é d i u m o k k a l , b e l e é r t v e a C D - R O M - o t I s ? V a n - e e l é g g é p l a s z t i k u s k é p ü n k o l v a s ó i n k r ó l , f e l h a s z n á l ó i n k r ó l ; ú g y v é g e z z ü k - e k é p z é s ü k e t , mint i l l e n e ? S e l é g k é p z e t t e k - e a k ö n y v t á r o s o k , m i m a g u n k : s z a k m a i l a g , n y e l v i l e g ?
A l a p v e t ő e n j ö v ő b e n s z e r e t n é n k g o n d o l k o d n i t e v é k e n y s é g ü n k g y a k o r l a t i t e r v e z é s e k o r , n e m f e l e d k e z v e el a m á i g h a t ó , a m á n a k s z ó l ó m ú l t r ó l . A k ö n y v - és k ö n y v t á r t ö r t é n e t i b i z o t t s á g h o z z á n k k a p c s o l ó d á s a ezt a s z e m l é l e t e t g a r a n t á l t a n e l e v e n e n fogja t a r t a n i .
J ö v ő é s m ú l t m e t s z é s p o n t j á b a n , a m i n d i g v á l t o z ó j e l e n b e n k é t s z i n t e n s z e r e t n é n k s ú l l y a l r e n d e l k e z n i . Ott l e n n i és b e l e s z ó l n i , m i k o r a k ö n y v t á r i t ö r v é n y e l k e z d a l a k o t ö l t e n i . M á s o d s z o r m i n t s z e r v e z e t v a l ó s a n o t t l e n n i a k ö n y v t á r o s o k m i n d e n n a p j a i b a n . Sok a g o n d : a v e z e t é s n e m m i n d i g c é l - é s e m b e r o r i entált. A z u t ó b b i f á j h a t a s z e n v e d ő n e k . S z e r e t n é n k k e z d e m é n y e z n i a z e g y e s ü l e t b e n e g y f a j t a etikai k ó d e x k i d o l g o z á s á t , e g y f a j t a etikai b i z o t t s á g f e l á l lítását. S a r k í t o t t a n : l e h e s s e n " h a r m a d r k - r i c h á r k o d n i " , d e l e h e s s e n e z t n y i l v á n o s a n m e g is b é l y e g e z n i . Ú g y l e g y e n s z a k m a i n y i l v á n o s s á g - a s a j t ó t is i d e é r t v e - , h o g y e m b e r t f o r m á l j o n , n e b ó l o g a t ó J á n o s o k a t .
S m é g e g y , a m i t s z e m é l y s z e r i n t igen e l ő r e s o r o l o k . A z e l n y ü v ő h a j s z o l t s á g , a d r á g u l ó k ö z l e k e d é s n e tépje el ( m é g v e h e m e n s e b b e n ) a v i d é k i é s f ő v á r o s i k o l l é g á k k a p c s o l ó d ó szálait, n e z á r k ó z z u n k b e m a g u n k b a , t e l e p ü l é s ü n k b e .
Tudományos ülés Haraszthy Gyula emlékére
A k ö n y v t á r o s t á r s a d a l o m n a k i s m é t n a g y e g y é n i s é g e t á v o z o t t az é l ő k s o r á b ó l . Haraszthy Gyula ( 1 9 1 0 - 1 9 9 0 ) , a S z é c h é n y i K ö n y v t á r n y . f ő o s z t á l y v e zetője 1 9 9 0 . f e b r u á r 6 - á n , négy n a p p a l 8 0 . s z ü l e t é s n a p j a e l ő t t h u n y t e l . P á l y á j a n a g y í v b e n f o g t a á t a h a z a i k ö n y v t á r ü g y e g y e g é s z k o r s z a k á t : 1935-tŐI
1 9 7 3 - i g aktív m u n k á s a , a n e g y v e n e s é v e k v é g é t ő l e g y i k i r á n y í t ó j a é s t a n í t ó m e s t e r e volt s z a k m á n k n a k .
A b u d a p e s t i e g y e t e m e n m a g y a r - n é m e t - e s z t é t i k a s z a k o n v é g z e t t f i a t a l e m b e r n é h á n y é v i e g y e t e m i t a n á r s e g é d i m ű k ö d é s e u t á n az E g y e t e m i K ö n y v t é r m u n k a t á r s a lett, s ez d ö n t ő e n b e f o l y á s o l t a t o v á b b i
1 2 4
TMT 38. évf. 1 9 9 1 . 3. sz.
é l e t ú t j á t . H a m a r o s a n ö a s z a k m a e g y i k e l m é l e t i l e g l e g j o b b a n ( e l k é s z ü l t k é p v i s e l ő j e , s t u d á s a s z e r e n c s é s e n p á r o s u l e r ő s g y a k o r l a t i é r z é k k e l , k i v á l ó s z e r v e z ő k é s z s é g g e l . 1 9 4 9 - t ő l mint a b u d a p e s t i K ö z g a z d a s á g t u d o m á n y i E g y e t e m k ö n y v t á r á n a k i g a z g a t ó j a indítja b e a m o d e r n h á l ó z a t i elv a l a p j á n m ű k ö d ő k ö z p o n t i k ö n y v t á r a t . Az e l s ő k k ö z ö t t k a p c s o l ó d i k b e a f e l s ő t o k ú k ö n y v t á r o s k é p z é s b e , é s 1 9 5 1 - 1 9 5 4 között ő s z e r v e z i m e g a b u d a p e s t i e g y e t e m e n a k ö n y v t á r t u d o m á n y i t a n s z é k e t , a m e l y n e k f é l á l l á s b a n első t a n s z é k v e z e t ő j e lesz E l s ő s o r b a n o s z t á l y o z á s e l m é l e t t e l és az E g y e t e m e s T i z e d e s O s z t á l y o z á s g y a k o r l a t i p r o b l é m á i v a l f o g l a l k o z i k . N a g y é r d e m e van az E T O hazai e l t e r j e s z t é s é b e n , ö írta az e l s ő m a g y a r n y e l v ű s z a k o z á s i t a n k ö n y v e t . 1 9 5 3 ő s z é t ő l k i n e v e z i k az A k a d é m i a i K ö n y v t á r i g a z g a t ó j á v á , a h o l az e l a v u l t s z a k m a i s z í n v o n a l o n m ű k ö d ő i n t é z m é n y t ú j j á s z e r vezi, s m e g i n d í t j a a k ö n y v t á r o n b e l ü l folyó t u d o m á n y o s m u n k á t és p u b l i k á c i ó s t e v é k e n y s é g e t . K ö z b e n aktív i r á n y í t ó j a a k ö n y v t á r p o l i t i k á n a k : 1 9 5 3 - t ó l tagja. 1 9 5 6 . o k t ó b e r 1 8 - t ó l a l e l n ö k e az O r s z á g o s K ö n y v t á r ü g y i T a n á c s n a k . 1 9 5 6 - o s t e v é k e n y s é g e m i a t t félreállítják, m a j d 1 9 6 0 - t ó l m i n t az O r s z á g o s S z é c h é n y i K ö n y v t á r o s z t á l y - , k é s ő b b f ő o s z t á l y v e z e t ő j e újra e l f o g l a l j a h e l y é t a m a g y a r k ö n y v t á r i é l e t b e n . A S z é c h é n y i K ö n y v t á r b a n t ö b b e k k ö z ö t t n e v é h e z f ű z ő d i k az O r s z á g o s G y a r a p o d á s i J e g y z é k e k b e i n d í t á s a , az O S Z K k a t a l ó g u s r e n d s z e r é n e k r e f o r m ja, a n e m z e t i b i b l i o g r á f i a i m u n k á k k e r e t é b e n a h u n - g a r i k a i r o d a l o m b i b l i o g r a f i z á l á s á n a k m e g s z e r v e z é s e . Az e l s ő k k ö z ö t t állt ki azért az e l v é r i , h o g y a h a t á r o k o n túl m a g y a r n y e l v e n m e g j e l e n t i r o d a l m i t e r m é s a m a g y a r s z e l l e m i é l e t n e k is része, ezért b i b l i o g r á f i a i s z á m b a v é t e l e n e m z e t i k ö t e l e s s é g .
Ez u t ó b b i g o n d o l a t k ö r b e n f o g a n t az a t u d o m á n y o s ü l é s , a m e l y e t H a r a s z t h y G y u l a előtt t i s z t e l e g v e A külföldi tiungarikumok számbavételének kérdései c í m m e l r e n d e z e t t 1 9 9 0 . n o v e m b e r 2 2 - é n az O r s z á g o s S z é c h é n y i K ö n y v t á r , a M a g y a r K ö n y v t á r o s o k E g y e s ü lete T á r s a d a l o m t u d o m á n y i S z e k c i ó j a , v a l a m i n t K ö n y v - é s K ö n y v t á r t ö r t é n e t i B i z o t t s á g a . B e v e z e t ő e l ő a d á s á b a n Somkuli Gabriella, az O S Z K n y . o s z t á l y v e z e t ő j e e m l é k e z e t t H a r a s z t h y G y u l á r a , f e l i d é z v e az e l h u n y t é l e t ú t j á t és s o k i r á n y ú t e v é k e n y s é g é t .
" H a r a s z t h y G y u l a m i n d e n ü t t ott volt - m o n d o t t a
Az M T A K ö n y v t á r á n a k f o l y ó i r a t a , a Kutalás-Fej- lesztés ( T u d o m á n y s z e r v e z é s i T á j é k o z t a t ó ) 3 0 . s z ü l e t é s n a p j á t ü n n e p l i , azaz - a h o g y a n m o n d a n i
f u t á s á v a l é r d e m e s m e g i s m e r k e d n ü n k . És - p e r s z e - j ö v ő j é v e l is...
1 9 6 0 - b a n vált a M a g y a r T u d o m á n y o s A k a d é m i a f e l a d a t á v á az e l m é l e t i ós k í s é r l e t i a l a p k u t a t á s o k , v a l a m i n ! az a l k a l m a z o t t t u d o m á n y o k k ö r é b e n f o l y t a
t ö b b e k k ö z ö t t - a k ö n y v t á r s z e r v e z é s t ő l a k ö n y v t á r o s k é p z é s i g , a k a t a l o g i z á l ó - s z a k o z ó - b i b l i o g r a f z á l ó m u n k a m e g ú j í t á s á t ó l a k ö n y v t á r a k t u d o m á n y o s m ű h e l l y é v á l á s á i g . És m i n d e n ü t t az első v o n a l b a n , s z e r v e z v e é s tanítva szóval é s tollal, a m a g a s s z í n v o n a l ú e l m é l e t e t m i n d i g a g y a k o r l a t i c s e l e k v é s s e l p á r o s í t v a . " Szólt H a r a s z t h y G y u l á r ó l , a m i n d e n k i n segíteni k é s z , m e l e g s z í v ű e m b e r r ő l , aki n e h é z i d ő k b e n is b á t r a n kiállt ü l d ö z ö t t m u n k a t á r s a i mellett.
H a r a s z t h y G y u l a n y u g a l o m b a v o n u l á s a után s e m p i h e n t : a S z é c h é n y i K ö n y v t á r 1 9 1 8 - 1 9 4 6 közötti t ö r t é n e t é n e k m e g í r á s á v a l f o g l a l k o z o t t , s a k o r s z a k t ö r t é n e t é r ő l s z á m o s r é s z t a n u l m á n y t is p u b l i k á l t . N e m rajta múlt, h o g y az ö s s z e g e z é s t már n e m t u d t a b e f e j e z n i : a S z é c h é n y i K ö n y v t á r u g y a n i s a n y a g i l a g nem t á m o g a t t a f o l y a m a t o s a n H a r a s z t h y G y u l a ez i r á n y ú t e v é k e n y s é g é t . M i n t i s m e r e t e s , n a g y k ö n y v t á r a i n k közül e g y e d ü l a n e m z e t i k ö n y v t á r n e m talált m é g e s z k ö z t é s m ó d o t arra, h o g y l a s s a n két é v s z á z a d o s t ö r t é n e t é t , a m e l y a m a g y a r m ű v e l ő d é s t ö r t é n e t e g y i k f o n t o s fejezete, v é g r e teljes e g é s z é b e n az é r d e k l ő d ö k elé tárja. (Az O S Z K t ö r t é n e t é n e k e d d i g c s a k az 1 8 0 2 - 1 8 6 7 közé e s ő k o r s z a k á r ó l k é s z ü l t m o n o g r á fia j e l e n t m e g k ö n y v a l a k b a n 19 8 1 - b e n Berlász Jenő tollából.)
A H a r a s z t h y G y u l a e m l é k é r e r e n d e z e t t t u d o m á n y o s ü l é s s z a k t o v á b b i e l ő a d á s a i s o r á b a n Ferenczy Endréné, az O S Z K g y ű j t e m é n y s z e r v e z é s i i g a z g a t ó j a A hungarika kutatás alakulása a nemzeti könyvtár tevékenységében c. é r t e k e z é s é b e n a k e z d e t e k t ő l n a p j a i n k i g m é r t e fel a k ö n y v t á r ez i r á n y ú m u n k á j á t . Berke Barnabásné,az O S Z K f ő o s z t á l y v e z e tője A patriotika irodalom a kurrens nemzeti bibliográ
fiai rendszerekben c í m m e l a z o k a t a k ü l ö n b ö z ő m e g o l d á s i m ó d o k a t v i z s g á l t a , a h o g y a n a k ü l ö n b ö z ő n e m z e t i b i b l i o g r á f i á k a h a z a i i r o d a l o m m a l n y e l v i v a g y t á r g y i v o n a t k o z á s b a n lévő a n y a g r e g i s z t r á l á s á t k e z e lik. Kovács Ilona, az O S Z K o s z t á l y v e z e t ő j e A hungari
ka bibliográfia jövője c í m m e l a h u n g a r i k a i r o d a l o m f e l t á r á s á n a k l e g ú j a b b , s z á m í t ó g é p e s f o r m á i t i s m e r tette.
A t u d o m á n y o s ü l é s t H a r a s z t h y G y u l a életútját é s az O S Z K h u n g a r i k a k i a d v á n y a i t b e m u t a t ó k i á l l í t á s e g é s z í t e t t e ki.
S G
tott elvi j e l l e g ű k u t a t á s o k m e n e t é n e k i r á n y í t á s a és ö s s z e h a n g o l á s a , s e n n e k f o l y o m á n y a k é n t tette az A k a d é m i a k ö n y v t á r a s p e c i á l i s g y ű j t é s i t e r ü l e t é v é a t u d o m á n y o s k u t a t á s t e r v e z é s é n e k , i g a z g a t á s á n a k é s s z e r v e z é s é n e k n e m z e t k ö z i i r o d a l m á t . Az A k a d é m i a a k k o r i f ő t i t k á r á n a k , Erdei Ferencnek a n e v é h e z f ű z ő d i k a n n a k f e l i s m e r é s e , hogy a m a g y a r o r s z á g i k u t a t á s i d ő k ö z b e n m i n d l é t s z á m b a n , m i n d s z e r v e z e t é b e n ipari m é r e t ű v é fejlődött, illetve hogy a k u t a t ó -
1 2 5
