Beszámolók, s z e m l é k , r e f e r á t u m o k
v a l ó f e l s z e r e l t s é g t o v á b b r a Is e l é g t e l e n é s k e v é s s é c é l i r á n y o s ; fejletlen a t á v k ö z l ő h á l ó z a t ; Itt-ott mind
m á i g e l l e n é r z é s s e l f o g a d j á k az I n f o r m a t l z á l á s t . Ennek k ö v e t k e z t é b e n a f e j l ő d é s f é l o l d a l a s , a t é n y leges e r e d m é n y e k h a s z n o s í t á s a k o r l á t o z o t t . K ü l ö n ö s a k a d á l y o z ó t é n y e z ő , hogy a szervezeti é s i r á n y í t ó s t r u k t ú r á k é r i n t e t l e n e k maradtak, é s nem igazodtak az i n f o r m a t i z á l á s m e g k í v á n t a i r á n y o k b a .
A fentieket a szakirodalmi i n f o r m á c i ó s rendszer
ben m é g s a j á t o s p r o b l é m á k is k i e g é s z í t i k . Ilyenek: az i n f o r m á c i ó f e l d o l g o z á s i n k o m p a t i b i l i t á s a , ami a hardver- é s s z o f t v e r e s z k ö z ö k i n k o m p a t i b i l i t á s á b ó l a d ó d i k : az a d a t á t v i t e l l e h e t ő s é g e i n e k k o r l á t o z o t t volta, ami a f e l h a s z n á l ó k k ö r é t s z ű k í t i le.
Egy i n f o r m a t i z á l t n é p g a z d a s á g b a n a szakirodalmi i n f o r m á c i ó s rendszernek a k ö v e t k e z ő feladatokat kell e l l á t n i a :
• az á l l a m i v á l l a l a t o k m e g f e l e l ő m ű k ö d é s e , k ü l ö n ö s e n az i n n o v á c i ó é s a v á l l a l k o z ó i szellem gyorsabb t e r j e d é s e é r d e k é b e n a rendszernek biz
t o s í t a n i a kell az a l a p v e t ő t u d o m á n y o s - m ű s z a k i é s g a z d a s á g i i n f o r m á c i ó k a t :
• h o z z á kell j á r u l n i a a t u d o m á n y o s - m ű s z a k i fejlesz
t é s i n f o r m á c i ó e l l á t á s á n a k m i n ő s é g i b b é t é t e l é h e z , m é g p e d i g az új m ű s z a k i i r á n y z a t o k r a , az ú j g é p g e n e r á c i ó k r a é s t e c h n o l ó g i a i rendszerekre v a l ó in
t e n z í v e b b o r i e n t á l á s s a l ;
• m i n ő s é g i i n f o r m á c i ó k a t é s e l e m z ő t a n u l m á n y o k a t kell s z o l g á l t a t n i a a m ű s z a k i f e j l e s z t é s i s t r a t é g i á k k i m u n k á l á s á h o z , az e g y s é g e s t u d o m á n y - é s m ű s z a k i f e j l e s z t é s i politika l é t r e j ö t t é h e z .
A felsorolt feladatok e l l á t á s a f e l t é t e l e z i a szakiro
dalmi i n f o r m á c i ó s rendszer " t r a n s z f o r m á l ó "
k é p e s s é g é n e k j e l e n t ő s f e j l e s z t é s é t . Nevezetesen azt kell e l é r n i , hogy a rendszer a v é g f e l h a s z n á l ó s z á m á r a - legyenek azok k u t a t ó k , f e j l e s z t ő k , v á l l a l a t i é s k ö z ponti i r á n y í t ó k - m i n é l t ö b b s z ü k s é g l e t e k szerint c s o p o r t o s í t o t t é s feldolgozott k ü l f ö l d i i n f o r m á c i ó t k ö z v e t í t s e n .
Azt is figyelembe kell venni, hogy nemcsak k ü l f ö l d i i n f o r m á c i ó "az i n f o r m á c i ó " . E b b ő l k ö v e t k e z i k , hogy a szakirodalmi i n f o r m á c i ó s rendszert a n é p g a z d a s á g t ö b b i - statisztikai, v á l l a l a t i , t e r m é k - , s z o c i á l i s stb. - i n f o r m á c i ó s r e n d s z e r é v e l k o m p a t í b i l i s á n kell i n f o r m a t i z á l n í .
Az i n f o r m a t i z á l á s egyik, egyre l é n y e g e s e b b n e k t ű n ő k é r d é s e : "Ki állja e k o r á n t s e m o l c s ó f e j l e s z t é s k ö l t s é g e i t ? " N y i l v á n v a l ó , hogy a v á l l a l a t i ö n á l l ó s á g
m e g v a l ó s u l á s a k ö v e t k e z t é b e n a v á l l a l a t i komplex in
f o r m á c i ó s b á z i s o k m e g t e r e m t é s e v á l l a l a t i f e l a d a t k ö r lesz. Á m ezek az i n f o r m á c i ó s b á z i s o k csak akkor lehetnek majd i g a z á n m ű k ö d ő k é p e s e k , ha az i n f o r m á c i ó k egy m e g h a t á r o z ó r é s z é t , k ö z t ü k a szakirodalmi i n f o r m á c i ó k a t lesz honnan "lehívniuk". Noha ezek a
" l e h í v á s o k " lehetnek p é n z e s s z o l g á l t a t á s o k , m é g i s : k ö z p o n t i d o t á c i ó kell a k ö z p o n t i a d a t b á z i s o k megte
r e m t é s é h e z é s n a p r a k é s z e n t a r t á s á h o z . K o n k r é t a n n é h á n y o r s z á g o s c é l a d a t b á z i s , k ö z p o n t i n y i l v á n t a r t á s (anyag-, k u t a t á s i j e l e n t é s - n y i l v á n t a r t á s stb.) kifej
l e s z t é s é r e é s m e g b í z h a t ó a n m ű k ö d ő t á v k ö z l ő h á l ó z a t t e l e p í t é s é r e volna s z ü k s é g (ebbe e z e r - e z e r ö t s z á z c s e h s z l o v á k t e l e p ü l é s t kellene bekapcsolni). A k ü l f ö l d i szakirodalom b e s z e r z é s é b e n k í v á n a t o s a nagyobb k o n c e n t r á c i ó k i a l a k í t á s a , nevezetesen azzal a t é n n y e l h a r m o n i z á l v a , hogy a k ü l f ö l d i a d a t b á z i s o k hoz v a l ó k i l é p é s Is c e n t r a l i z á l t .
Az I n f o r m a t i z á l á s sikere n a g y m é r t é k b e n f ü g g a d e v i z á l i s e s z k ö z ö k t ő l . A v á l l a l a t i s z f é r á b a n - leg
a l á b b i s e g y e l ő r e - k e v é s a deviza. Hogy a k ö l t s é g v e t é s e tekintetben ne legyen " s z ű k m a r k ú " , esetleg ü z l e t e t lehetne k ö t n i a k ü l f ö l d i a d a t b á z i s - s z o l g á l t a t ó k ö z p o n t o k k a l (a c s e h s z l o v á k Inputok s z o l g á l t a t á s á é r t b i z t o s í t s a n a k k e d v e z m é n y e s vagy ingyenes h o z z á f é r é s t az o r s z á g s z á m á r a az a d a t b á z i s o k h o z ) , eselleg m e g k í s é r e l n i angol n y e l v ű K G S T - a d a t b á z I s o k mint cserealapok l é t e s í t é s é t (pl. a VINITI-vel e g y ü t t ) .
Az i n f o r m a t i z á l á s sikere attól Is f ü g g , hogy a szab
v á n y o s í t á s é s az á r k é p z ő t e v é k e n y s é g ki tudja-e majd e l é g í t e n i a n ö v e k v ő s z ü k s é g l e t e k e t . Ez k ö z p o n t i f e l k é s z ü l é s t i g é n y e l .
V é g ü l : az i n f o r m a t i z á l á s m e g k í v á n j a a szakirodalmi i n f o r m á c i ó s rendszer s t r u k t u r á l i s r e f o r m j á t is. Az eddigi v á l l a l a t i i n f o r m á c i ó s h e l y e k r ő l v a l ó gondos
k o d á s m i n d i n k á b b v á l l a l a t i h a t á s k ö r b e megy át. Az o r s z á g o s szervek i n f o r m á c i ó e l l á t á s á t n y i l v á n v a l ó a n s z a k o s í t o t t é s á g a z a t i i n f o r m á c i ó s k ö z p o n t o k n a k kell b i z t o s í t a n i u k , t o v á b b á — mint m á r volt r ó l a s z ó - ezeknek kell a v á l l a l a t i komplex i n f o r m á c i ó s rendsze
reket is m e g h a t á r o z o t t s z o l g á l t a t á s o k k a l "feltölte
niük". Az á l l a m i i n f o r m á c i ó p o l i t i k á n a k is ezekkel az i n t é z m é n y e k k e l kell e l s ő s o r b a n s z á m o l n i a .
/KUBlK, J.: Program informál izace a soustava VTEI. - C e s k o s l o v e n s k á informatika, 30. köt. 11. sz. 1989. p.
321 - 324./
(Futala Tibor)
A MISON-adatbázisok hasznosítása Bulgáriában é s Csehszlovákiában
A Nemzetközi Társadalomtudományi Információs Rendszer ( M e z d u n a r o d n a á Sistema po Obscest-
vennym Naukam = MISON) 1976-ban jött l é t r e , s a benne r é s z t v e v ő t u d o m á n y o s a k a d é m i a i k ö n y v t á r a k
é s i n f o r m á c i ó s k ö z p o n t o k a k t i v i t á s á n a k k ö s z ö n h e t ő e n , viszonylag r ö v i d i d ő e l t e l t é v e l é r t el r e á l i s e r e d m é n y e k e t .
160
TMT 36. évf. 1999.4. sz.
K ö z ü l ü k is kiemelkedik a MISON a u t o m a t i z á l t i n f o r m á c i ó s r e n d s z e r é n e k k i f e j l e s z t é s e , illetve azoknak az a d a t b á z i s o k n a k a l e i h a l m o z á s a , amelyek napjaink
ban m á r online m ó d o n f é r h e t ö k h o z z á . Ez a rendszer k o n k r é t a n a k ö v e t k e z ő s z o l g á l t a t á s o k k a l á l l a h a s z n á lók r e n d e l k e z é s é r e :
• i n t e r a k t í v h o z z á f é r é s t b i z t o s í t a MISON automa
t i z á l t i n f o r m á c i ó s r e n d s z e r é n e k k ö z p o n t i a d a t b á z i saihoz;
• l e h e t ő v é teszi a d e c e n t r a l i z á l t a n e l ő k é s z í t e t t adatok á t v i t e l é t az a d a t b á z i s o k b a ;
• elektronikus p o s t á t m ű k ö d t e t a t a g o r s z á g o k k ö z pontjai é s a moszkvai v e z e t ő k ö z p o n t k ö z ö t t ;
• nagy a d a t e g y ü t t e s e k á t v i t e l é r e k é p e s , ami k i k ü s z ö b ö l i a m á g n e s s z a l a g o s a d a t c s e r é t ;
• e l ő s e g í t i a k i a d v á n y c s e r é t , az á l l o m á n y é p í t é s k o o r d i n á l á s á t ;
• a u t o m a t i z á l t a a primer dokumentumok mikrofilm- lapos m á s o l a t á n a k m e g r e n d e l é s é t .
Mindehhez egy sor m ó d s z e r t a n i , t e c h n o l ó g i a i é s szervezeti feladatot Is meg kellett oldani, s ki kellett m u n k á l n i a m e g f e l e l ő k e r e s ő n y e l v e k e t (ezeknek most k é s z ü l n e k t ö b b n y e l v ű v e r z i ó i k ) .
Nem é r d e k t e l e n azt sem m e g e m l í t e n i , hogy a MISON - a helsinki z á r ó d o k u m e n t u m s z e l l e m é b e n - i d ő k ö z b e n a k t í v a n b e k a p c s o l ó d o t t a t á r s a d a l o m t u d o m á n y i t á j é k o z t a t á s e u r ó p a i v é r k e r i n g é s é b e is.
B u l g á r i a é s C s e h s z l o v á k i a k ü l ö n ö s e n é l é n k é r d e k l ő d ó s t t a n ú s í t a MISON a d a t b á z i s a i iránt, ami r é s z i n t az a d a t b á z i s o k t o v á b b i t ö k é l e t e s í t é s e é r d e k é ben v á l l a l t feladataikban n y i l v á n u l meg, r é s z i n t pedig abban, hogy a k é t o r s z á g b a n m e g l e h e t ő s e n i n t e n z í v a s z ó b a n f o r g ó a d a t b á z i s o k h a s z n á l a t a .
Bulgáriában 1980 é s 1982 k ö z ö t t k í s é r l e t i kap
c s o l á s o k a t l é t e s í t e t t e k az a d a t b á z i s o k h o z , mintegy k i p r ó b á l a n d ó ü z e m e l é s r e v a l ó a l k a l m a s s á g u k a t é s t á j é k o z t a t á s i ó r d e m l e g e s s é g ü k e t . 1 9 8 3 - t ó l van ü z e m s z e r ű h a s z n á l a t . A B o l g á r T u d o m á n y o s A k a d é m i á n a k s i k e r ü l t á l l a n d ó , ö n á l l ó vonalat szereznie a MISON a d a t b á z i s a i h o z . Ez hatalmas e l ő n y , hiszen e z á l t a l a k á r napi 12 ó r á n á t adott a h o z z á f é r é s . A s z ó b a n f o r g ó vonal - multiplex m ó d o n - n é g y aszinkron c s a t o r n á r a van osztva: k ö z ü l ü k h á r o m 3 0 0 bit, egy pedig 1 2 0 0 bit k a p a c i t á s ú .
A f ő v á r o s é s a v i d é k i n f o r m á c i ó s k ö z p o n t j a i b a n é s nagy k ö n y v t á r a i b a n m ű k ö d ő t e r m i n á l o k r é v é n nem
csak a B o l g á r T u d o m á n y o s A k a d é m i a k ö z p o n t j á b ó l lehet az a d a t b á z i s o k a t e l é r n i .
1987-ben B u l g á r i á b ó l 8 6 1 ó r a i d ő t a r t a m b a n ö s s z e s e n 5 0 8 kapcsolatot l é t e s í t e t t e k az a d a t b á z i sokhoz, ami 8 5 0 f e l h a s z n á l ó t é s 7 2 i n t é z m é n y t jelent. A r e t r o s p e k t í v k e r e s é s e k s z á m a 6 8 1 volt, a kurrens k e r e s é s e k k e r e t é b e n 5 0 9 profilt figyeltek. A r e l e v á n s v á l a s z o k a r á n y a e l é r t e a 8 5 - 8 6 % - o t , ami a r r ó l t a n ú s k o d i k , hogy a b o l g á r f e l h a s z n á l ó k s z á m á r a a d e k v á t az a d a t b á z i s o k tartalma. A l e g i n k á b b " k é r d e zett" t e r ü l e t a k ö z g a z d a s á g t a n volt.
Csehszlovákiában az a d a t b á z i s o k h o z v a l ó h o z z á f é r é s nem olyan k e d v e z ő , mint B u l g á r i á b a n , mivel a p r á g a i t u d o m á n y o s a k a d é m i a i k ö z p o n t n a k - e g y e l ő r e l e g a l á b b i s - nincs k ö z v e t l e n vonala a moszkvai k ö z p o n t h o z , hanem a T u d o m á n y o s , M ű s z a k i é s G a z d a s á g i I n f o r m á c i ó s K ö z p o n t K ö z p o n t i M ű s z a k i A d a t b á z i s á n a k ( Ú s t r e d i v é d e c k y c h , tech- n i c k í c h a ekonomlckych i n f o r m a c í , Ú s t r e d n í tech- n í c k á z á k l a d n a = Ú V T E I - Ú T Z ) e s z k ö z r e n d s z e r é r e van utalva, e z é r t l é n y e g e s e n r ö v i d e b b h o z z á f é r é s i i d ő v e l k é n y t e l e n m e g e l é g e d n i .
Az 1 9 8 0 é s 1982 k ö z ö t t folyt e l ő k é s z ü l e t e k u t á n 1983-ban indult meg a k í s é r l e t i online k e r e s é s , amely 1984 e l e j é n v á l t ü z e m s z e r ű v é . 1983 é s 1987 k ö z ö t t az a d a t b á z i s o k b a n mintegy 2 5 0 0 alkalommal v é g e z t e k k e r e s é s t , s a rendszer kb. 55 ezer l e í r á s t p r o d u k á l t a c s e h s z l o v á k i a i h a s z n á l ó k n a k .
Az 1987. é v i e r e d m é n y e k : 8 5 6 r e t r o s p e k t í v k e r e s é s , 136 profil f i g y e l é s e . Ez az e l ő z ő é v h e z k é p e s t 1 5 1 , Illetve 223%-os n ö v e k e d é s . A k e r e s é s e k e r e d m é n y e k é n t 4 7 szervezet ö s s z e s e n 17 4 3 6 rekord b i r t o k á b a jutott. Az á t l a g o s relevancia: 86,4%.
A tematikai m e g o s z l á s : 3 5 , 6 % k ö z g a z d a s á g t a n , 13,6% f i l o z ó f i a , 9,8% marxizmus-leninizmus, 5,6%
komplex t á r s a d a l o m t u d o m á n y i p r o b l é m á k , 4,8% szo
c i o l ó g i a .
, GABROVSKA. S.— ZAHRADIL. J.: V y u l í v é n i bázi dal
M I S O N v BLR a C S S R. = C e s k o s l o v e n s k á informatika,
30. köt. 9. sz. 1988. p. 2 5 9 - 261.1
(Futala Tibor)
