TMT 3 7 . óvf. 1 9 9 0 . 1 0 . s z .
Tovább gyűrűzik a fizetett könyvtári szolgáltatásokkal kapcsolatos vita
A T M T 1 9 8 9 . é v i 9 . s z á m á b a n ( p . 3 9 9 - 4 0 0 . ) i s m e r t e l t ü k a z t a k o r á n t s e m i n d u l a t o k n é l k ü l i k e r e k a s z t a l - b e s z é l g e t é s t , a m e l y a f i z e t e t t k ö n y v t á r i s z o l g á l t a t á s o k c s e h s z l o v á k i a i h e l y z e t é v e l é s j ö v ő j é v e l f o g l a l k o z o t t . K é r d é s f e l v e t é s e i i n t e n z í v é r d e k l ő d é s t v á l t o t t a k k i a s z a k m a i k ö z v é l e m é n y b e n , s t ö b b e k é i k é s z t e l t e k r e f l e x i ó r a .
E z ú t t a l o l y a n r e f l e x i ó t m u t a t u n k b e , a m e l y t u l a j d o n k é p p e n a b e s z é l g e t é s közgazdasági megalapo
zatlanságára h í v j a f e l a f i g y e l m e t . ' T a l á n m é g s o h a s e m é r e z t ü k a n n y i r a , m i n t m o s t a z o l y a n k é p z e t t k ö n y v t á r ü g y i k ö z g a z d á s z o k h i á n y á t , a k i k a k ö n y v t á r a k é s az i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y e k f i n a n c i á l i s p r o b l é m á i t k e l l ő s z a k m a i é s e l m é l e t i s z í n v o n a l o n t u d n á k m e g o l d a n i ' - f o g a l m a z a z e g y i k c i k k s z e r z ő j e ,
V. Kalinová. M. K o f á ö . a m á s i k s z e r z ő p e d i g í g y :
• M i v e l a p r o b l e m a t i k á t g y a k r a n b i z o n y o s e g y o l d a l ú s á g g a l , n e v e z e t e s e n ú g y i n t e r p r e t á l j á k , h o g y a k ü l s ő k ö z g a z d a s á g i h a t á s o k a k ö n y v t á r a k a t v a l a m i o l y a s m i b e k é n y s z e r í t i k , a m i e t e r ü l e t s z á m á r a
i d e g e n , e l f o g a d h a t a t l a n é s n e m k í v á n a t o s , n é h á n y m e g j e g y z é s e r e j é i g b i z o n y o s k ö z g a z d a s á g i s z e m p o n - l o k k a l k í v á n o m a v i t á i k i b ő v í t e n i . "
A b b a n m i n d k é t s z e r z ő e g y e t é r t , h o g y a s z i t u á c i ó t a n y e r e s é g f o g a l m á n a k az a z é r t e l m e z é s e é l e z t e k i , a m e l y a v á l l a l a t o k k ö z g a z d a s á g i e r e d m é n y e s s é g é n e k m é r é s é r e u g y a n h e l y t á l l ó , á m - e g y e b e k m e l l e t t - a k ö n y v t á r i - i n f o r m á c i ó s t e v é k e n y s é g m é r é s é r e m á r n e m . A n y e r e s é g u i . s o k f é l e f o r m á b a n r e a l i z á l ó d h a t , p l . a z o k n a k a f i n a n c i á l i s e s z k ö z ö k n e k a m e g t é r ü l é s é ¬ b e n , a m e l y e k e t a t á r s a d a l o m a m ű v e l ő d é s r e f o r d í t . V.
Strumilin a k a d é m i k u s s z á m í t á s a i s z e r i n t a p a r a s z t s á g m ü v e l é s é r e - k é p z é s é r e s z á n t á l l a m i r á f o r d í t á s o k a h ú s z a s é v e k b e n k é t é v a l a t t 2 8 , 5 - s z e r e s m e g t é r ü l é s t e r e d m é n y e z t e k a s z o v j e t á l l a m s z á m á r a . M i é r t l e n n e e z n a p j a i n k b a n é s C s e h s z l o v á k i á b a n m á s k é n t , f ü g g e t l e n ü l a t t ó l , h o g y k é s z ü l t e k - e i l y e n s z á m i t á s o k v a g y s e m .
K a l i n o v á s z e r i n t " n e m s z a b a d v e r é b r e á g y ú v a l l ő n i " , a z a z n a g y o b b n a k , s ú l y o s a b b n a k t e k i n t e n i a p r o b l é m á t , m i n t a m i l y e n a z v a l ó j á b a n . I g a z , j e l e n t ő s s u m m á n a k l á t s z i k , a m i t p l . S z l o v á k i á b a n 1 9 8 8 - b a n a k ö n y v t á r a k r a k ö l t ö t t e k . Á m h a e z t a m a j d n e m 3 6 5 m i l l i ó C S K - t " b e l e k e r ü l é s i á t l a g o k r a " b o n t j u k l e , m i n d j á r t k i t e t s z i k , a k ö n y v i á r a k k o r á n t s e m o l y a n d r á g a i n t é z m é n y e k . K o n k r é t a n : e g y - e g y k ö z m ű
v e l ő d é s i k ö n y v t á r f e n n t a r l á s a á t l a g o s a n 4 5 7 1 , e g y - e g y á l l a m i t u d o m á n y o s k ö n y v t á r é a l i g t ö b b . m i n t e g y m i l l i ó , e g y - e g y e g y é b k ö n y v t á r é p e d i g 1 8 5 6 C S K - b a k e r ü l t . E h h e z m é g h o z z á k e l l t e n n i , h o g y a k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v t á r a k a r á j u k f o r d í t o t t k i a d á s 3 , 7 , a z á l l a m i t u d o m á n y o s k ö n y v t á r a k p e d i g 4 . 3 6 % - á t k e r e s t é k m e g f i z e t e t t s z o l g á l t a t á s a i k k a l .
E z é r t - ö s s z e g e z K a l i n o v á - m i n d e n k é p p e n t ú l s á g o s a n h a n g o s a f i z e t e t t k ö n y v t á r i s z o l g á l t a t á s o k ü g y é b e n k e l t e t i z e n e b o n a . É s k ü l ö n b e n i s : m i é r t k e l l e n e a b b a n k ö v e t n i a f e j l e t t e b b n y u g a t i o r s z á g o k a t , a m i o t t i s p r o b l e m a t i k u s n a k b i z o n y u l t é s n e g a t í v k ö v e t k e z m é n y e k k e l j á r t . I n k á b b D á n i a l e g y e n a p é l d a . Itt u i . a k ö n y v t á r i - m i n t k ö z s z o l g á l t a t á s i - d i j a k d o l g á b a n e g y e d ü l a k i r á l y d ö n t h e t .
A k ö z ö s k i i n d u l ó p o n t r ó l M . K o t á b m á s m e g g o n d o l á s o k f e l é i r á n y í t j a a z é r d e k l ő d ő t . M i k ö z b e n ú g y v é l i , h o g y a z i n f o r m á c i ó á r u j e l l e g é n m á r n i n c s m i t v i t a t k o z n i , e l é g h a t á r o z o t t a n v e t i f e l a k ö n y v t á r a k é s m á s k ö l t s é g v e t é s i i n t é z m é n y e k é r z é k - é s é r d e k t e l e n s é g é t a p é n z ü g y i k e r e t e k k e l v a l ó é s s z e r ű g a z d á l k o d á s i r á n t .
A k ö n y v t á r a k t ö b b s é g e m ű k ö d é s é n e k e r e d m é n y e i t c s a k n a t u r á l i s m u t a t ó k ( p l . k ö l c s ö n z ő k s z á m a , k ö l c s ö n z é s e k s z á m a , i r o d a l o m k u t a t á s o k s z á m a s t b . ) k ö z l é s é v e l m u t a t j a k i , s e s z é b e s e m j u t , h o g y e l e m e z z e e z e k b e l e k e r ü l é s i k ö l t s é g e i t . P e d i g e g y i l y e n f é l e t e v é k e n y s é g k o r á n t s e m l e n n e k ö n y v t á r i d e g e n v a g y k u l t ú r a e l l e n e s .
M. K o t á b s z e r i n t e z é r t m i n d e n e k e l ő t t k ö l t s é g v e t é s - t e r v e z é s i r e f o r m r a l e n n e s z ü k s é g . H a e z m e g t ö r t é n i k , c s a k a k k o r é r d e m e s é s k e l l a z o n v i t a t k o z n i , m i l e g y e n , e g y á l t a l á n m i l e h e l a f i z e t e t t s z o l g á l t a t á s . E z z e l p á r h u z a m o s a n l e s z ö g e z i , h o g y " a f i z e t e t t k ö n y v t á r i s z o l g á l t a t á s o k b e v e z e t é s e e g y f e l ő l s o h a s e m l e h e t a k ö n y v t á r i n y e r e s é g m a x i m á l i s s á t é t e l é v e l k a p c s o l a t o s e l v é r v é n y e s í t é s e , m á s f e l ő l p e d i g a k ö n y v t á r i s z o l g á l t a t á s o k i n g y e n e s s é g e s e m l e h e t s z i n o n i m á j a a m ű v e l ő d é s h e z , a k u l t ú r á h o z é s a z i n f o r m á c i ó k h o z v a l ó h o z z á f é r é s d e m o k r a t i z m u s á n a k é s s z a b a d s á g á n a k " .
/ K A L I N O V Á , V.: Sú poplatky meradlom z l s k u k n l l n i e ? - Technlcká knihovna, 3 3 . köt. 7. s z . 1 9 8 9 . p. 1 9 3 - 1 9 6 . K O T Á B , M.: Nekolik poznámek k probléma tice zavádeni poplatku v knlhovnách. = Technická knihovna, 3 3 . köt.
8. s z . 1 9 B 9 . p. 2 2 5 - 2 2 9 . /
A térítéses információszolgáltatások helyzete és ára Csehszlovákiában
A T u d o m á n y o s - M ü s z a k i - G a z d a s á g i I n f o r m á c i ó s K ö z p o n t ( Ú V T E I ) 1 9 8 9 f e b r u á r j á b a n 4 1 0 i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y n e k k ü l d ö t t o l y a n l e v e l e t , a m e l y b e n t é r í t é s e s s z o l g á l t a t á s a i k é s á r u k f e l ö l é r d e k l ő d ö t t .
í r á s b a n , t e l e f o n o n é s s z e m é l y e s e n a c í m z e t t e k a l i g e g y n e g y e d e v á l a s z o l t . A v á l a s z o l ó k e g y ö t ö d é n e k v a n n a k m i n d ö s s z e t é r í t é s e s s z o l g á l t a t á s a i . A t é r í t é s e s s z o l g á l t a t á s o k a t e g y e l ő r e n e m n y ú j t ó v á l a -
4 3 1
Beszámolók, szemlék, referátumok
s z ó l ó k l ö b b mint 5 0 % - a m é r l e g e l i a t é r í t é s e s s z o l g á l t a t á s o k b e v e z e t é s é t .
A f e n t i e k b ő l k é t d o l o g t ű n i k k i . Az e g y i k , h o g y a z i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y e k m e g h a t á r o z ó t ö b b s é g e c s u p á n f e n n t a r t ó i n t é z m é n y e k n e k s z o l g á l t a t . A 1. táblázat
Téritéses szolgáltatások A szolgáltatás megnevezése
Másolatkészítés
T a r t a l o m j e g y z é k - s z o l g á l t a t á s Eseti i r o d a l o m k u t a t á s
Értékelt i r o d a l o m k u t a t á s K u r r e n s i r o d a l o m k u t a t á s K u t a t á s i jelentések készítése Kész k u t a t á s i jelentések eladása Forditás
Fordításmásolat szolgáltatása
F a k t o g r a f i k u s információk szolgáltatása A d a t b á z i s - s z o l g á l t a t á s mágneslemezen
A z 1. táblázatból a z e g y e s t é r í t é s e s s z o l g á l t a t á s o k e l t e r j e d t s é g é n e k m é r t é k e , á r v e t é s i g y a k o r l a t a é s
" t ő i - i g " á r a d e r ü l k i .
A z e r e d e t i t á b l á z a t b a n m é g m á s t é r í t é s e s s z o l g á l t a t á s o k ( p l . k o n z u l t a t í v s z o l g á l t a t á s , f o l y ó i r a t - k ö r ö z é s , e s e t i b i b l i o g r á f i a , o k t a t á s , v á l l a l a t i k a t a l ó g u s o k s z o l g á l t a t á s a s t b . ) i s s z e r e p e l n e k , á m á r v e t é s i
Politikai eufória és szakmai szorongás a csehszlovák tájékoztatásügyben
H a z á n k b a n a r e n d s z e r v á l t á s v i s z o n y l a g l i b e r á l i s e l ő z m é n y e k u t á n é s s o k k i s e b b - n a g y o b b l é p c s ő f o k a b s z o l v á l á s á v a l k ö v e t k e z e t t b e . S z a k s a j t ó n k e z t a f o l y a m a t o t a " s u s z t e r m a r a d j o n a k a p t a f á n á l " m ó d o n , a z a z c s a k a k o r á b b i i r á n y í t á s i - s z e r v e z e t i s t r u k t ú r á k e r ó z i ó j á t r e g i s z t r á l v a , i l l e t v e a t e n n i v a l ó k a t h o l k o n z e r v a t í v , h o l i n n o v a t í v b e á l l í t o t t s á g g a l e l ő a d v a t ü k r ö z t e . M i n d e z m e g l e h e t ő s e n á l m a t a g o n , b á r m i f é l e p o l i t i k a i e u f ó r i a n é l k ü l z a j l o t t l e .
N e m í g y C s e h s z l o v á k i á b a n , a h o l a p a l a c k d u g ó j a é s p a l a c k b ó l a s z e l l e m n a g y h i r t e l e n j ö t t k i . Az e z t k ö v e t ő p o l i t i k a i e u f ó r i a - t a n ú s k o d i k r ó l a a Öeskos- lovenská informatika é s a Technická knihovna 1 9 9 0 . é v i e l s ő s z á m a - i g e n g y o r s a n á t v e t ü l t a s z a k s a j t ó h a s á b j a i r a i s . A z , h o g y " m i n d e n k i i s m é t f e l f e d e z t e m a g á b a n a h o s s z ú i d e i g m é l y e n s z e n d e r g ő á l l a m p o l g á r i é n j é t " , a s z a k m a i k e b l e k e t s e m k e r ü l i e l , é s s z e r k e s z t ő s é g i , i l l e t v e k e z d e m é n y e z ő k ö r i l e i h í v á s o k
m á s i k , h o g y a k i f e l é i s s z o l g á l t a t ó ( á l t a l á b a n a r e n d s z e r h i e r a r c h i á j á b a n m a g a s a b b a n á l l ó i i n t é z m é n y e k t ú l n y o m ó r é s z e s e m h e l y e z k e d e t t e d d i g a z " i n f o r m á c i ó = á r u " á l l á s p o n t j á r a . (Ez a l ó l e g y e t l e n k i v é t e l a m á s o l a t s z o l g á l t a t á s , m i n t h o g y e n n e k á r a o r s z á g o s a n m e g v a n h a t á r o z v a . )
e l v é s á r m e g a d á s n é l k ü l . M i n d e n e s e t r e é r d e m e s - a z é p p e n é r v é n y e s á r f o l y a m a l a p j á n - a m e g a d o t t s z o l g á l t a t á s o k á r á t f o r i n t r a i s á t s z á m o l n i ,
/ M A T O U S O V Á , M.: ÚCtováni intormaCnich s l u i e b . = Ó e s - koslovenská informatika, 3 2 . köt. 1. s z . 19 9 0 . p. 5 - 8 . /
ra k é s z t e t . E k ö r t a g j a i ú g y látják, hogy "a t u d o m á n y o s - m ű s z a k i f o r r a d a l o m jelenlegi c s e h s z l o v á k b á z i s a a m e g v á l t o z o t t k ö r ü l m é n y e k r e nem k é s z ü l t f e l e l é g g é . E z é r t e l e n g e d h e t e t l e n n e k tartják, h o g y a z e n n e k r é s z é t k é p e z ő i n f o r m á c i ó s szolgáltatá
s o k a t g y o r s í t o t t m e n e t b e n i g a z í t s á k hozzá a k ö r ü l m é n y e k h e z , m i k ö z b e n n e m s z a b a d megengedni, h o g y e s z o l g á l t a t á s o k k i legyenek téve a különféle s z i n t e k r ö v i d l á t ó d ö n t é s e i k é n y é n e k - k e d v é n e k " .
A z iménti f e l h í v á s v é g é n , igaz elszánássá álcázva, m á r m e g j e l e n i k a s z o r o n g á s . M á s u t t ez valóságosab
b a n m a n i f e s z t á l ó d i k : "Ne á l t a s s u k magunkat, az i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y e k és kollégáink közeli jövője n e m f e l t é t l e n ü l l e s z r ó z s á s . U i . megtörténhet, sőt ez n a g y o n v a l ó s z í n ű , h o g y a r é g i n é p g a z d a s á g i s t r u k t ú r á k l e r o m b o l á s a é s a z ú j a k létrejötte maga után vonja a t u d o m á n y o s - m ű s z a k i - g a z d a s á g i tájékoztatás j e l e n l e g i s t r u k t ú r á j á n a k m e g s z ű n é s é t is, a z é t a s t r u k - Hány helyen Árvetési el
honos?
" T ó l - i g " ár csehszlovák k o r o n á b a n
26 Országos ár 4 Spontán ár
12 Ráfordítási idővel számolva Megállapodás esetén Felvételekben számolva 2 Ráfordítási idő
6 Egyedileg megállapított éves ár 5 Eseti megállapodáson alapuló ár 2 Megállapodáson alapuló ár 7 Órabér alapján, ó r á n k é n ! 1.5 olda
fordítását teltételezve
2 Kezelési költség + másolási dij 2 Órabér alapján
3 Megállapodásos ár
1 , 5 0 - 2 . 0 5 / o l d a l a n k é n t 1 , 0 0 - 3 . 0 0 / o l d a l a n k é n t 3 0 , 0 0 - 8 3 , 5 2 / ó r á n k é n t 4 - 15 e z e r / k u t a t á s o n k é n t 4 , 0 0 - 8 , 0 0 / f e l v é t e l e n k é n t 4 5 . 4 5 / ó r á n k é n t
7 2 0 - 8 e z e r / f ö p r o l i l r a 3 0 0 - 1 2 0 0 / m e l l é k p r o f i l r a 15 e z e r - 3 0 e z e r / j e l e n t é s e n k é n t 9 0 0 - 1 8 0 0 / a l a p p é l d á n y 1 0 0 - 4 0 0 / t ö b b l e t p é l d á n y o k é r t '• 2 0 / o l d a l a n k é n t idegen nyelvről
3 0 / o l d a l a n k é n t idegen nyelvre 49%-a a fordítási díjtételnek 1 0 6 -
6 5 5 5 / é v e s előfizetés
4 3 2
