H U N G Á R I Á É H I S T O R I C A .
SCRIPTORES.
IX.
M A G Y A R
TÖRTENELMIEMLEKEK.
KIADJA
A MAGYAR TUDOMÁNYOS AKADÉMIA
T Ö R T É N E L M I BIZOTTMÁNYA.
MÁSODIK OSZTÁLY : ÍRÓK
KILENCZEDIK K Ö T E T .
P E S T , 1860.
EGGENBIíRGER F E R D I N Á N D AKADÉMIAI, ÚGY GEI BEL, HARTLEBEN , KILIÁN EGYETEMI, LAMPEL , L A U F F E R ÉS 8TOLP, OSTERLAMM, P F E I F F E R , RÁTH P E S T I ,
HAAS BÉCSI KÖNYVÁRUSOKNÁL.
M. KIR. HELYTARTÓ, ESZTERGOMI ÉRSEK
Ö S S Z E S M U N K Á L
KÖZLI
SZALAY LÁSZLÓ
M. AKAD. R. T.
P E S T , 1860.
EGGENBERGER FERDINÁND AKADÉMIAI, ÚGY GEIßEL, H A R T L E B E N , KILTÁN EGYETEMI, LAMPEL, LAUFFER ÉS 8TOLP, OSTERLAMM, P F E I F F E R , R Á T H P E S T I ,
HAAS BÉCSI KÖNYVÁRUSOKNÁL.
HATODIK KÖTET.
VEGYES LEVELEK.
1538-1549.
Yerancsics Antal összes munkáinak jelen hatodik kötete , a nagyjelességü tudós és ál- lamférfiú vegyes leveleinek első részét fog- lalja magában. Mint a testvéréhez, Mihály- h o z , intézett bevezető levélből láthatni, epis- toláit maga Yerancsics g y ű j t ö t t e kiadás vé- gett együvé, s én itt azon rendben teszem közzé, melyben általa Összeirattak. A chronologiai rend szerint első helytt a X X I I - d i k szám alattinak kellene állania,*) a XXI-diknek pedig a XXY1- dik után j u t n a hely ; de én annyival is inkább felbontatlanul hagytam a szerző által választott sorozatot, mivel a chronologiai rendtől való el- térés az említett számokra szorítkozván, szerző ez irányban is gondoskodott a történetvizs- gálók igényeinek teljesitéséről.
Yerancsics levélgyűjteményének négy kö- tete őriztetik a nemzeti muzeum kéziratai kö- zött 1681. fol. lat. j e g y alatt. Katona innen irta
*) Azon esetre pedig, ha a Joviushoz adott levélnél a kelet éve : ,MDXXXIII1< nem iráshiba, MDXXXVIIII. helyett, miként a szö- vegben — mit ide figyelmeztetésül jegyzek — ki is igazítottam : ak- kor a XVlI-dik szám alattit illetné az elsőség.
át História Criticájába Veranesies számos leve- leit, s jelen kötet valamennyi számai is innen vétettek, az LVIL, L X X X I Y . és L X X X V . ki- vételével; ezek közül az első szintén a n e m - zeti m u z e u m egyik kézirati codexéből, mely 425. íol. lat. j e g y e t visel, s melyből első ízben Kovachich a Seiiptores R e r u m Hnng. Minores, I. kötetében tette közzé, iktattatott ide; a má- sodik, Verancsiesnak mélt. Deáky Zsigmond p ü s p ö k és magyar akadémiai tiszt, tag által ve- lem közlött győri codexéből, a harmadik ismét a nemzeti muzeum kéziratgyűjteményéből (422.
foL lat.) van kiírva. H o n n a n vétettek legyen a toldalék okmányai, külön mindeniknél fel van jegyezve.
Az ívek átnézése alkalmával tetemesebb sajtóhibákat nem találtam; de figyelmeztetem az olvasót, h o g y néhány példányban az oldalt álló keletnap az I. számnál hibásan van : 1539.
febr. 18-án, e helyett : „1539. jan. 21."; a II.- nál : 1538. mart. 17-én, hibásan e helyett :
„1538, febr. 14-én." Pest, nov. 24-én 1860.
Sz. L,
MONUM. HUNG. HI8T. — SCRIPT. IX. 1
Mihály testvérének Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Michaeli Wrancio fratri S.
Diu est, fráter, quod *) epistolas, quasi accura itatione scribo, andasque et in librum . . . . ac luce, ut ais, dignas elucu . . . cu- rarem ; praesertim quod Iiis de rebus ac tumultibus Hungáriáé et Transsylvania e multa, donec tu in Italiani et in Grallias excurris, memoraverim. Obse- quor, vides, lionestissimo, et quidem pleno amoris desiderio tuo. Sed vereor, ne cum lmmiles, indiser- tae, inelegantes, parum latinae, nimis verbosae, rudes, inpolitae, informes, nec ea . . . . itate sint, ut saepe relegantur, et arroganter posteritat . . , ne- utiquam tanti . . . e judicer, et Iiis epistolis meis, . . . . . . . diem exaratis, ut ensibus olim, usque,
ive locus exista passim multa docti sertim nostro aevo et incudi . . . . que eadem ratione remoto pudori . . . . atque haberi cupimus.
Quo fit, ut leetores nostri, alii risum alii somnum saepe
A papiros az óság miatt rongyolva.
-153
vix continere possint. Verum quid, quaeso, juvat, to- tos dies ac noctes ea in re desudare, et omnem ope- rám in librimi contulisse, qui velut pictura aut imago quaedam semel aut bis visa intuenti satietatem offerat, nec . . . se reliqui fecerit, saepius homines ad vi- dendum in vitat ? Etenim ni si genium liber habuerit, fru- stra quis labores, vigilias ac foetus suos huic quasi diuturnitatis suae ac nominis custodi crediderit. At ne refragari tibi et ipse mecum dissimulare videar, quum id equidem non invitus facio, ad quod cogi lio- nestius omnino esset, annuo voluntati tuae vel eo solo argumento, et quidem vulgari ductus : nulluni librum adeo humilem, adeo trivialem esse, in quo, quod pla- ceat aut addiscas, non invenias, juxta Carmen Marti- alis: „Triginta toto mala sunt epigrammata libro, si totidem bona sunt, Lause, liber bonus est." Addo prae- terea lmmanae infirmitatis . . . . cuique sua piacere, omnino natura ipsa postentate, nec cujusquam genium comtcmn . . . . nisi quod delirai et a recto discedit.
Caeterum phrasim ac stylum omnium scriptorum di- versum multum habere, et scientiam artemque ex in- stitutione liominibus accedere, modum dicendi unicui- que suum ac proprium cum natura insitum et ingeni- tum esse, nemo it inficias. Nani si infinitorum autho- rum scripta percurras, judicio doctorum alii erunt breves, obscuri, insuaves, sine sententiis, nullo lepore, antiquarii, scabri, diíFiciles, exoleti et Delii, ut ajunt, natatori» indigi. Alii prolixi, disjuncti, difflui, vani, aifectati, nec tarnen cum mille calamistris satis culti.
Quidam vero pressi, maturi, politi, ornati, urbani, dul- ces, et in omni ferme parte elaborati ac luculenti.
Multi inflati, tumidi, enerves, elumbes, pieni impetu, fastu, ostentatione. Demumliic jejunus et liumilis,ille
altus et copiosus, nec duos a tot saeculis reperies, quibus simili oratione ac stylo favit Minerva. Imita- ticele autem Ciceronem, Sallustium, Caesarem, Livium accedere multis dátum, assequi et evadere adirne ne- mini. Porro sic liae nostrae quoque epistolae si suis iiaevis laboraverint, nec Ciceronianam aut Plinianam redolebunt fragrantiam, varietati ingeniorum ascribas, velhn, et eas alioqui pro genii sui conditione voluisse saltelli latine loqui, si nequiverint, existimato. Quic- quid igitur, frater, id est, quod me subire cogis, do fraterno amori tuo, do humano utriusque nostrum stu- dio, et epistolas meas licet sine nitore, sine sale, ne- que Mentorea aut Pliidiaca manu expolitas collegi tamen et in ordinem congessi. Eas doctis legendás non obtrudo ; eruditiores, cultioresque eruditi, et quae, ut dicitur, quadrigis veliantur, invenient. Meae suis terminis et sua pellicula contentae sunt, eruntque testimonio saltem, otio nos ac desidia aetatem 11011 egisse, si nullo numero, nullo loco censebuntur.
Vale. Budae. XII. kal. Februarii MDXXXVIIII.
II.
Brodarics István váczi püspöknek Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Stepliano Broderico Vaciensi episcopo S.
Tametsi deberem crebriores ad te dare litteras, praesul optime et de me saepe benemerite, quem fi- liali ac vigilantissima observantia prosequor et colo, ut ex me quoque nonniliil eorum intelligere posses, qua e nunc in aulam quaeque dies aíferat ; tarnen quum ego nonnisi vulgaria, et quae in triviis circumferun- tur, id temporis liabeam, quibns certe indignum esset aures tuas offendi, per me potissimum : minus multa ac non ita saepe scribo, quum alio qui te tum regiis, tum multorum aliorum litteris, ad quos res alicujus ponderis perveniant, quotidie certiorem fieri non du- bitem. More itaque solito salutem tibi a Deo Optimo Maximo et omnem optatum statum cum felicitate,annos- que quam longissimos, verum quoad taedium non af- ferant, precabor. Meam deinde operam, Studium ac ser- vitutem propensissimo animo, dudum alioqui tibi ad- dictam offero et commendo, quae quidem in bac parte omni libertate mihi cliarior est, quum illa uteris. Ea ut saepe uti non dedigneris, oro, obsecroque plus quam vehementer. Yale. Segesvarii XVI. kai. Martii MDXXXYIII.
1638.'febi 14.
XXIII.
Bogaucius Miklós dumiiiai püspöknek Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Nicolao Bogaucio episcopo Dumnensi S,
Credo te non ignorare, antistes venerande, quod verae amicitiae, nisi novis ac ferme quotidiani» offi- ciis, beneficiisque interdnm foveantur, ita ut ineremen- tum sumant identidem, facile dissölvuntur. Id etsi nondum nostrani attigerit morbi, quam sempiternam esse percupio : tarnen nescio quo paeto brevissimum ad extinguendam occupasti compendium, dum deside- rii ac petitionis meae assiduae saepe oblivisceris.
quae quidem vix decem numorum aureorum utri- que nostrum negotium facesseret. Est enim officium, quod poposci, non beneficium. Verum si illád praesti- tisses, beneficium mihi et quidem tanto május, cuniu- latiusque exstitisset, quanto celerius a mora absolvis- ses, nec tot a me querimonias factas aure surda ex- spectasses. Utcunque tamen voluisti, fiat, Deinceps ego te non urgebo ; forsan gratior ero, si minus utar opera tua. Atqui vereor, ne in rubiginem necessitudo nostra impingat, posteaquam illám exercere desieri- mus. Satis itaque nunc de Iiis, de quibus nec in po- sterum quoque verbum faciam. Nihilominus colam te^
et omni observantia habebo, ornare certe, ut solebam, nequaqiiam potero, ubi abs te negligi videor. Yale. Se- gesvarii pridie non. Mártii MDXXXVIIL
L153S. mart.; 6.
XXIII.
Tarlowski Szaniszló premisli püspöknek Verancsics Antal.
Antonius Wrancitts Stanislao Tarloni episcopo Praemisliensi S.
Quamquam nullum mihi argumentum scribendi occurrebat, quod aut tua aut mea interesset, recor- dari tamen illorum, quos dudum amando s , colendos, observandosque nobis proposuimus, non tani debiti nostri muneris esse censeo, quam suave jucundum- que futurum, si saepius id fecerimus. Quum enim su- periore abbine jam secundo anno essem Viennae Pan- noniae cum oratoribus nostris, qui de pace nostra Hungarica apud serenissimum E-omanorum regem age- bant, et te ibidem legatimi invisendi, cognoscendique gratia convenissem, quem de fama dudum, de facie nondum cognoveram, tanta me humanitate ae liilari- tate vultus, animoque lucidissimo, ut conjicere licuit, et excepisti et alloquutus es, ut vix notissimum et charissimum liominem majore potuisses, quod ego nullis antea nec officiis nec meritis apud te promeru- eram. Verum omni amore atque obsequio, si quod a me in tanti viri ac praesulis usum abire possit, sta- tui eundem sempiterne prosequi, et jussis ejus semper praesto esse, accedente huic scintillulae devotionis erga te meae ingenti igne laudum et magna vi prae- coniomm, quae de virtutibus tuis Erasmus Gierla- chouscby meus necessarius non raro, sed semper, nec apud me solum, sed apud omnes, quibuscum optimi
1 5 3 8 . m a r t . 3 1 .
quique nominali cupinnt, libens ac sechilo excitat et diligente! enumerai. Id itaque quicquid est, quod a me tuae amplitudini offertur ac dicatur, ex intimo cor- dis penetrali procedit, rogoque, accipe paterno animo, et me complecti ac in numerimi benevolorum tuorum velis assumere. Homines enim sumus, et sicut amare optimos jure quodam naturali inducimur, ita ab eis- dem amari vehementer eupimus. Yale. Albae Juliae Transsylvanae pridie kai. Április. M. D. XXXVIII.
V.
Majlád István erdélyi vajdának Veranesies Antal.
Antonius Wrancius Stephano Maylad vaivodae Transsyl- vano S.
In tanta rerum hujus regni trepidatione propter hostilem Turcarum adventum, equo uno non imbecilli, non exiguo, non deformi, sed forti, pulchro, justa ma- gnitudine, vegeto, et personae meae apto plurimum indigeo. Hanc abs te nec donari cupio, ne impuden- tiae perstringar, nec certo pretio deposco, ne tamquam cum mercatore videar agere, tuaeque dignitati per im- prudentiam derogem. Verum si uno ex equitio tuo electiore pro munificentia vaivodali me dignaveris, eumque nunc per hominem istum meum miseris, quic- quid oneris mihi imposueris, esto quod quinquaginta aurcis aestimetur, nullum equidem detrectabo. Si au- tem id mihi ob instantis temporis iniquiorem condi- tionem condonabis, ego nihilominus operam dabo, ut
*1538. apr. 13.
imposteriim per occasionerà tum honoris, tum officii mei recorder, et liberalitatem, gratiam, benevolentiam- que tuam angusto ac dubio tempore in me collocatam, memoria non praeteream. Oro itaque, velis talem mit- tere, cui vitam meam credere secure possim in peri- culo ; quemque mihi caeteri omnes amici mei perne- garunt, tu, quem domini loco habeo, dare non recu- ses, praesertim cum petita recusare magnis viris in- decens ac liumile esse perhibetur, eoque magis si ni- hil citra honestatem petatur. Sed ne effrons esse et jam extorquere videar velie, quod facilius quidemda-
bitur, quam ut pluribus verbis petendum putem, hoc unum addam, me cum fiducia petere, ex eo, quod in- ter caeteros regni liujus proceres, ad quem in remea, eaque sane summe necessaria ac difficili certiore spe accurram, praeter te liabeo neminem. Ne igitur ego fallar, tuque ut magnitudini tuae ista munificentia cumulum et gradum adjungas, meque deditiorem tibi eíficias, quem posco, mitte jani cornipedem, et recte valeas. Albae Juliae Transsylvanae idibus Április MDXXXVni.
XXIII.
Mindszenti Tamásnak Verancsics Antal.
Antonius Veráncius Thomae Myndzentino S.
Odiosiores, ut ais, colloquutiones, quae inter me et Franciscum Baccium proximecontigerunt, exequi- sonum nostrorum temulentia scito provenisse, nec ar- bitror eorum rixas ac jurgia tanti debuisse fieri, ut nostra» succendissent, et amicitiam, quae mihi secum intercedit, aut violassent aut exstinxissent. Quando qui- dem illum ego Semper per Deum sincere amavi ac magni feci, et si vel timor vel adulatio non est su- specta, etiam colui. Quod ut confirmem, et integrita- tem meam, qua in amicos esse solco, defendam, nunc etiam inter rixas eum observo, propter ejus non me- diocrem eruditionem, mequc idipsum facturum, mea constantia ductum, postliac quoque pollior, nisi me per calumniam ab se repulerit. Semper enim turpe duxi et illiberale, cito aut exili aut vili de causa ab amicitia discedere, quamquam et ipse praeceps in iram est, et ego in amicis ferendis pertinax, quamdiu non contemnar. Sed haec forsan dies et amici lenient, quae natura corruptior exacerbavit. Caeterum tantum abest, ut in bis turbis nomen tuum miscuerimus, ut ne in meiitem quidem nobis tunc veneris, quem sciebamus cum archiepiscopo Collocensi duduni in Hispanias profectum. Igitur ne expostules, nec injuriarum nos insimules, velim, mi Thoma, quia nec tu causam nobis
1538. máj. 4 .
controversiarum praebuisti, nec nos quaepiam tunc carpsimus sine causa, praeter quam nos ipsos. Tili vero amice, ut par est, et menimi interdum, et quoad vixero, absentis volo meminisse, praesentem vero ex animo diligere, quod versa vice abs te quoque non diffidenter spero. Àt Iiis omissis , quae nunquam fue- runt, ni malevoli auribus tuis illa instillavissent, rogo interponas te, 11011 enim pudet me amissum amicum recuperare, et 110s utrique nostrum restituas. Si qui- dem pulcherrimum et cliristianum est, homines inju- riarum oblivisci, errata corrigere, et dissidentia in unitatem revocare. De reditu tuo incolumi, quod pri- mum debebat esse, gratulor, et felicitatem tibi precor, ac ex animo operammeam commendo. Yale. Thordae IUI. non. Maji MDXXXVIII.
VII.
Jakobinus Jeremiásnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Hieremiae Jacobino S.
Adagium est, multas amicitias silentium dirimere, quod etsi penitus necessitudini no strae non contigit, nonniliil tarnen ob diuturnam absentiam nostram mu- tuam, quiim usu et consuetudine sua caruerit, obli- vione j am labi ac cessare videbatur, nisi opportune nuper hie Segesvarii convenissemus, et velut a longo quodam postliminio, non dicam amicitiam, quae alio- qui animo meo, arbitror, ncque tuo unquam exciderit, sed amicitiam liane sane nostram jueundissimam, du-
1538 máj. 8.
dum Brassoviae plurium dierum spatio initam et con- stitutam, convictu atque colloquiis suavissimis in pri- stiuum statimi reduxissemus. Quid tum temporis vi- cissim alter alteri reeeperimus, existimo te non fuge- re. Illud tarnen oninino praeteriit, quod Stephano Ma- tychnay secretano regio, oratori ex Transalpinis in aulam redeunti, litteras ad me dederis nullás. Porro, si te tam cito aut immemorem mei effectum esse, prae- sertim recens inter nos revocata memoria, aut ad me scribere, hominem non solimi amicum verum et fra- treni pene tuum gravari putarem, equidem stentoreo clamore querer et ad Jovem conciliatorem provocarem, teque tam diu fraternis stimulis lacesserem, donec istud ipsum silentium tuum necessitudinis nostrae crassatorem dirimerem, et vocalem redderem. Nam quod ad me attinet, quamquam facilius invitatus re- spondeo, quam invitem, invito tamen, doque operam, ut te vel ex hoc a me sincere amari intelligas, meque obnixe contendere, ne ipse quoque, animo tuo effluam, quum tu in meo totus sis. Sed haec expostulatio ne sit tccum mea, an potius litterarum tuarum efflagita- tio, tute judices, et pro amicitia nostra expendas. Cae- terum si litteras tuas interdum legero, leges crebro et tu meas, ac aeque copiosas et plenas amoris, ut fue- rint tuae, idque, ut ingenue de me polliceri non dubi- tem, ita de te sperare facile inducor. Yenio ad Joan- nem Hontherum virum doctum et clarissimum, de quo nuper plura coram, ac de eo quid scribam ? Mihi certe si vel de ipsa fama charissinius est et optatis- simus, Deus bone, quantus meae erga eum dilectioni cumulus accederet, si de facie cognoscerem? Dici profecto vix potest, quam valde amicum me, familia- remque esse cupiam. Sed tu illi meo nomine salutem
dices, maximeque efficies, ut me quam maxime diligat, etiam atque etiam rogo ; fraternam etiam operam ac Studium meum, illaque omnia officia, quibus conjun- ctissimorum hominum amicitiae solent inviolabiliter, sempiterneque conservari, pollicearis ci, velim. Ad te autem, quemadmonum optaveras, mitto de cervo regis mei versiculos, quorum nuper hic apud me meminera- mus ; si placebunt, amoris atque liumanitatis erit tuae,
sin minus, nihil mirabor, nam et ipse dignos esse, qui in spongiam incumbant, dudum novi. Saltelli itaque vel semel perlegito, et Vulcano dein tradas. Te ut ipsum me amo et diligo. Vale. Segesvarii V i l i . id.
Maji MDXXXVIII.
VIII.
Porembius Péternek Verancsics Antal.
Antonius Wrancms Petro Porembio. S.
Accepi litteras tuas per Erasmum Gyerlachouzcliy regis mei secretarium datas, quae mihi eo quidem ju- cundiores exstiterunt, quo diutius fuerunt exspectatae.
Visus sum hoc tempore, quo non mediocriter varia hu- jus regni fortuna affligimur, maximo gaudio affici, in- telligens, te et vivere, et bene valere, esseque optimo loco, et auctum beneficiis ac dignitate conspicua atque insigni. Ilio enim triduo, quo Cracoviae persistens nu- per in amicitiam tecum concessi, tam fortiter animo meo inhaesisti, ut etiam memóriám tui con stantissi- me , licet me Ister licet te Nilus habeat, vel si quid
153S. máj. 8.
distantius dici possit, quoad supererò, rctinere decre- verim. Quod si te dubitare crederem, pluribus argu- mentis declararem, sed ea nihil aliud essent quam verborum multiplicatio. Àt demus hoc locorum inter- vallis, quibus sejungimur, demus necessitudiui nostrae, quae in otio, si vera est, esse non debet, et postquam praesente consuetudine fruì nequimus, nihil super- fluum, ncque ab amicitia nostra alienum faciemus, si majore blandientium verborum copia voluntates no- stras confirmabimus. Hoc tu certe proximis litteris tuis, tum amoris tum fidei erga me tuae plenis, egre- gie praestitisti, hoc ipse quoque nunc hismeis exhibeo, reddoque benevolentiae erga te meae, perpetuo dura- turae fìrmissimum pignus, et clarissimum testimonium.
Ubi auteni mones, ne de observantia in me tua in du- bium veniam, facis tu quidem amice et ex humanitate, facileque abs te quanti fio, et quam vehementer me amas, perspicio, verum scito, nunquam meumeorejus- modi ambiguitate fluctuasse, quamquam existimavi te Cracovia excessisse aut vita decessisse, quod nemo unquam ab eo tempore, quo ab invicem discessimus, ubi locorum ageres,nuncium mihi afferre potuerit; quum nullus istinc orator, aut quivis privatus civis ad nos venit, quem de te 11011 quaesierim, litteras vero quot ad te dederim, ipse Erasmus testis sit. Sed nunc tu recte, mi Petre, et dignum amicitia nostra fecisti, quod usuram tanti, tamque diu muti inter nos temporis epi- stola tua redemisti, quodque ubi esses, et quod mei memóriám retineres, demonstrasti. Si itaque jam alter alteri a mutua qua dam oblivione restituti suinus, post- quam et ego te canonicum Cracoviensem esse sciam, et tu me Budenseni ac Transsylvanum praepositum non ignores, rogo, velis me interdirai saltelli litteris
tuis invisere, quod ipse quoque vieissim me faeturum tibi polliceor. Nec quisquam amicitiam nostram inva- lidaci putet, utpote quae parvis initiis orta, et nullis adhuc officiis beneficiisque, ultro citroque tum datis tum acceptis, aucta et communita fuerit, quandoqui-
dem tanta me bum an itat e, tanta animi Maritate ac rei tuae domesticae largitate superioribus annis ex Italia redeuntem excepisti, atque in contubernio tuo honori- fice pro voto et conditione mea liabuisti, ut te non so- lum prae caeteris amicis unum potissimum, veruni etiam non secus, ac meipsum ameni. Par pari itaque referas, et amantem redama, teque a me maximi fieri credas, velim. Yale. Segesvarii. V i l i . id. Maji MDXXXVIII.
IX.
Andronicus Tranquillusnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Francisco Andronico Tranquillo S.
Veteri necessitudine nostra, quam tum patria tum diuturna et fraterna olim inter nos consuetudo conciliavit, plurimum vero moribus tuis candidissimis, ac eruditione et comitate singulari, multaque huma- nitate, dudum, mi Tranquille, adliortabar, ut ad te litteras darem. Verum, si credis, scito me nunquam intellexisse, quisnam te locus in orbe terrarum liabe- ret, posteaquam Gritteam cladem evaseras, et quam saepissime de vita etiam tua ob varios casus, quibus te actum ferebatur, dubitasse : quando quidem diu te
1538. máj. 26.
nobis et fidiculis Austriaca factio Viennae Pannoniae torserat et carceribus exstinxerat. Quoties ego tunc vicem tuam indolui, quoties tui sum misertus, et ma- ledictis fortnnam istam tuam incesserim, quae nullibi adhuc tibi certam sedem constituere voluerii et »ur- gentem te semper nequitià sua, virtuti quippe tnae non tibi inimica quasi manu colliserit : equidem con- fido, te, cui animus meus apertus est, vel me tacente perspecturum facile, idque sine dubio crediturum; quum te sincero corde semper amaverim, meque abs te amari non vulgaribus argumentis cognoverim. Nunc vero accepto certo nuncio, te esse in oppido Kesmark, ve- hementer ipsi mihi et gavisus et gratulatila sum, quod superesses et certe valeres, utererisque tanti viri con- tubernio ac patrocinio, statimque pro mea in te bene- volentia scribendum mihi ad te esse duxi, ut saltelli mutuis litteris colloqueremur et una essemus. Habes jam animum erga te meuni, habes et voluntatem. Re-
stai, ut te soler, si solandus es, quum et homo sis et Immani a te nihil alienum putem. Casus itaque tuos, Tranquille charissime, fer, ut soles, forti animo, vir- tute tua te sustentes, nec fortunae succunibas, quae natura ipsa debilibus, et iis, quibus infra nihil est, fa- cile parcit, et in suis caudicibus liaerere permittit ; ma- gna vero ac fortissima quaeque ad oppugnali dum sibi deligit, nimirum ut tandem vieta a virtute, in summo victorem collocet, quod tibi procul dubio futurum fata tua pollicentur, quae te tarn diu in afflictionibus ser- varunt, si modo infractus perstiteris. Etenim pugnan- dum tibi adhuc est, ut jam diu pugnas, et vincen- dum parandumque virtute, quod per fortunam auferri nequit, sciens, haud quaquam tuum esse, quod ipsa tuum fecerit. Sed ne infìrmus, fortissimum et pruden-
MONUM. HUNG. HIST. - SCRIPT. IX. 2
tissimum moneam, sic habeto : me quicquid id est, ex amore facere, quo te proseqnor, omnesque ho- norum utilitatumque accessiones tibi optare, quas quemque sibi ipsi ab immortali Deo optare decet.
Reliquum est: Hieronymo Lasky, oro, commendes me et ita in gratiam ejus restituas, ut quicquid a maligno vei potius mendaci quodam tornine ex Fran-
cia mali animi in me contraxerat, totum in bonum convertat, efficeque, ut me diligat, quemadmodum, si potest fieri, charissimos soleat ; scis me eo etiam tempore ipsum semper coluisse et magnifecisse, quo illi cum avunculo meo non conveniebat, idque memor certe sapientis illius sententiae : ita amicis, inimicisque utendum esse, ut ex inimicis amicos, ex amicis inimi- cos sciremus nos ali quando habituros; quod nunc vi- dere est inter hunc ipsum Lasky et avunculum menni.
Quare si liane amice amico operam praestiteris, rem mihi oppido gratissimam facies, quia viri ejus inge- nium, tam in re litteraria quam in bellica excultissi- mum, in omnibus negotiis consilium celeritatemque
-
maturrimam, ubi usuvenerit, pro mediocritate mea soleo commendare, si paulo constantior et minus prae- ceps esset, studeretque parsimoniae, neque ex novis rebus, quas Aloisius Gritti moliebatur in Hungaria, spes suas dum festinat assequi, ingratitudine sese erga Joannem regem infecisset. Nova nulla scribo, quum ipse melius scias, si quae sunt. Sunt autem veteres ignes et incendia, novi vero luctus et angustiae ac mala universa, quae jam inde a clade Mohachiense nobis minitantur, utinam non opprimant. Yale. Tlior- dae VII. kai. Junii MDXXXVIII.
X.
Kalmáncsehi Mártonnak Veranesies Antal.
Antonius Wrancius Martino a Kalmancheh S.
Persuasimi tibi esse non dubito, magnas me et' impensas facere et plurimum egere pecunia, idque propter praesentes tumultus bellicos, quibus tum equi plures tum majus famulitium est mihi alendum, nec mihi ipse deesse possum aut debeo, nec secus facere licet, nisi ex aula secessero, quod quidem nec per prin- eipem mihi, nec per avunculum meum, communem prae- sulem datur. Quare si ullo alio tempore quampiam rem gratam in me contulisti, liane profecto longe gra- tissimam conferes, si aurum, ut dicunt, urburarum mearum ad festum divi Michaelis per te accipiam.
Quod si praestiteris, omnes veri amoris erga me tui numeros explebis, et amicitiam nostrani mutuam im- mortalem facies, meque magis tuum reddes imposte- rum, quamsim meus. Yale. Albae Juliae Transsyl- vanae X. kai. Julii MDXXXYIII.
2*
i538.jűll. 22.
XI.
Venancsics Antalnak Andronicus Tranqnillus.
Franciscus Andronicus Tranqüillus Antonio Werancio S.
Scis meas necessitates, et tu jam in amplissima fortuna es: cuppas et alias res, quas Budae aceepisti, vel earum pretium mittas mihi. Quod quidem facies, si bonus vir es, ut hactenus fuisfi; et memineris varias vices esse fortunae. Me tibi commendo et omnia bona tibi opto. Yale. Kesmarkii V. id. Julii MDXXXVIII.
XII.
Andronicus Tranquillusnak Verancsics Antal.
Antonius Wraneius Francisco Andronico Tranquillo S.
Binas tuas accepi litteras, quas amore, officio, atque humanitate similes meis exspectabam , neque credebam, te magis ingeniosum in diluendis crimini- bus tuis esse velie, quam in recuperanda gratia prin- cipis, Statilii patrocinio, Wrancii vero amicitia con- firmanda cupidum declarare. A me enim in ipso prin- cipio, atque adeo in toto contextu litterarum tuarum cuppas intempestivius profecto, quam pro tot officiis meis et tua modestia, reposcis; Statilium fortunae tuae
1538. j ú l . i t .
1538. ang. 1
eversorem^ regem fortunarum direptorem appellas;
vindictas tuas in Deum, nunc demum Christiamis ef- fectus, rejieis; Grittumque, idolum illudtuum amplis- simum et spei tuae cornucopiam, indigne, quemadmo- dum habet epistola tua, peremptum obtrudis ac decla- mitas. Vide quam opportune, quam egregie pro reditu tuo in Hungáriám laboras ; quas principi pro gratia nuper per Hieronymum Lasky tibi impetrata gratias babeas ; quas Statilio referas, qui te quingentis duca- tis a captivitate, jam morti destinatum, et sub carni- fice supplicem, redemit. Ad me quod attinet, quam vellem aequius benevoleiitiam ac Studium meum et officia in te expendisses, quippe qui reculas tuas ex liospitio, quo utebaris, custodiae meae," ut jusseras, ad- missis tribus juratis civibus Budensibus, in domum avunculi mei transtuleram. Duas cuppas,unamsellam turcalem, tapetem unum, trium ulnarum longum, prae- terea nihil, proficiscens in Gallias orator, commonito prius eodem avunculo meo, et rogato ut tibi satisfa- ceret pretio, accepi. Reliquum quicquid fuit, Jacobus frater tuus tamquam ex igne, solius mei nomen prae- texendo, eripuit et divendidit, dum caetera omnia, quae apud alios reposita fuerant, utpote proscripti ho- minis diriperentur. Et quamquam ea, quae velut e nau- fragio correpta servaveram, tua Semper duxi, tibi ser- vavi : ab illa tarnen die, qua legi litteras tuas avaris- simas et beneficiorum immemorcs, aculeorum tuorum impatiens, omnia cum aliis in proscriptionem abire permisi, et ne hilum quidem, quod tuum posses dice- re, apud me reliquum feci. Tristissimus liaec ad te scripsi et invitus, lacessitus tarnen; verum quo animo tuas ad me dedisti litteras, eodem has meas accipe.
Etenim torserunt me tuae, torqueant et te meae, po-
steaquam non mei, qui te ut me alterum dilexi, sed cupparum, rei externae et periturae memóriám prae- eipue retinuisti. Yale. Colosvarii kalendis Augusti MDXXXVIII.
XIII.
Bogaucius Miklósnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Nicoiao Bogaucio episcopo Dumnensi S.
Quoniam soleo ad amicos meos diarissimo s eo lon- giores dare litteras, quo rariores, nostra hujus tem- poris nova largius perscripta aecipe, quae quidem non existimo nova esse, quum jam inde a conciliata Tur- cae amicitia semper nobis et timenda et exspectanda fu er e. Solimanum imperátor em Turcarum omnino irati animi erga nos esse, non dubiis argumentis percipi- mus, nec alia causa est, quamquod in mutuam concor- diam principum christianorum proxime factam, Joan- nem quoque regem nostrum ivisse, et sanctissimae eo- rum unitati nomen dedisse, cumque Romanorum rege Ferdinando pacem composuisse intelligat. Quare po- tiri hoc regno festinat, quo privati, Christiani debilio- res reddantur, ipse vero commodius arma ipsorum sustinere atque arcere possit, sciens Hungáriáé regnum semper christianae reipublicae fortissimum ac inde- fessum exstitisse propugnaculum. Yenire itaque ma- turai cum ingenti exercitu et bombardarumapparatu, nec tamen, ut ab exploratoribus affertur, habet ultra quam centum quinquaginta millia equitum, janizario- rum ad summum octo. Iter per Transalpinos instituit, Moldáviám prius subacturus, deinde in Transsylva- niam cogitat. Una omnium vox est, ibi personaliter
1338. aug.lO.
hiematurum, utinam non cum maximo nostro malo.
Dicitur etiam jam et sanzachatus ex Iiis provinciis decrevisse, ac alteri duorum filiorum, quos secum in castris duxit, Transsylvaniam, Moldáviám alteri, alias demum aliis simili ratione praecipuis viris dudum
subscripsit. Rex noster, quisemper gessit christianum animimi, nunc profecto, nec enim ulterius arte liostis duci potest, re ipsa, Deo favente, deciarabit, quam male multi Christian! superioribus annis de se sen- serunt, eique falso conviciati sunt. Omnem ex Hun- garia militem, omnes proceres, omnem nobilitatem ad se accivit, rclictis Budae, aliisque in locis, exactiore cura conservandis, firmis atque opportunis praesidiis;
Transsylvanos ad unum in arma domibus evocavit, et in aciem unaiii cum eis concessit; Stephano Maylad et Emerico Balassa vaivodis Transsylvanis obstru- endi, impediendique materia semitas alpium provin- ciám injunxit; Brassoviam et Cibinium validas hujus regni civitates externis praesidiis communivit, diffisus Saxonibus ; senes, impuberes ac omnem reliquam ple- bem imbellem atque imbecillem intra urbium, fortali- tiorumque munitiones inclusit; fruges et quicquidcu- jusque generis annonae in campis colligendum re- reponendumque superfuerat, cujus hie praesens annus tantam copiam attulit, ut nulli pene admirationi locus sit, exuri jussit, et pabula corrumpere ; Moldavum et Transalpinum vajvodam per nuncios induxit,ut illi sese in Transsylvania cum totis copiis suis adjungerent, et ibi Turcam unanimes operirentur, quandoquidem ne- uter ipsorum per se sufficeret cum eo sine summo di- scrimine confligere, comprobans id consilii exeniplo de jaculorum fasciculo, quo Scylurum quendam virum Scytham ad octoginta liberos usum fuisse accepimus,
quippe quod j acuì a omnia uno conati! minime possent confringi, singillatim vero nihil facilina ; nimirum admonens, communibus viribus cum communi hoste tam potenti ac valido esse congrediendum. Neque dubito, eos conditiones adeo salubres accepturos.
Caeterum dicunt Moldavum jam in castris esse cum octoginta mìllibus liominum, Transalpinum cum toti- dem. Nos Hungari cum Transsylvanis, si modo Hi- spanus et Alemanus miles, promissus a Romanorum rege Ferdinando, veniet, cujus adventus jam in quo- tidiana est exspectatione, ad centum millia armatorum.
accedemus, quoniam nemo, qui gladium gestare va- leant, relictus est domi. In armis igitur omnes sumus, tamquam ultimam fortunam pro fide ac patria subi- turi. Deus autem, qui jam, ut speramus, Christianorum miserebitur, adjunget dexteram suam, et procul dubio cum Solimano pugnabimus. Istic, ut confidimus, in urbe Roma orabitur ab ecclesia pro . fratribus, red- detisque Hungaris saltem hoc genere officii vices gra- titudinis, qui a tot saeculis pro Christianitate bellige- rant et certe belligerabunt, ferroque infidelium, una cum Joanne rege suo maiunt interire, quam perpetuo servire tanto tyranno.
Habes publicarum rerum omnium faciem, in his nunc sumus ; quae succedent, Deus seit. Ennio Yeru- lano, cardinali, inquam, nostro dignissimo, cui tota no- stra familia aeternum inserviet, diligenter me commen- dare, eidemque quiequid Servitute mea praestare pos- sim, oro velis offerre. Eum ita videre desidero, ut ne- minem mortalium ejus ordinis et sacerdotii desidera- vi, tanta illius integritás, tantus recti amor et magni- tudo animi apud nos percrebuit. Yale. Thordae IIII.
id. Augusti MDXXXYIII.
XXIII.
Jakobinus Jeremiásnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Hieremiae Jacobino S.
Res liujus regni quo in statu sint, credo te intel-j ligere, quum late in luce versentur, neque jam tegi valent. Caeterum scito, HieronymumLasky ab Roma- norum rege Ferdinando principi nostro subsidia du- cere, et quidem non mediocria, lanzkinektorum, ut nunc dicimus, Septem millia, Hispanorum tria, equitum lmn'garicorum levis armaturae totidem ; accepereque integra stipendia sex mensium, et jam Budam Danu- bio venisse ereduntur. Si non fallemur numero , res nostra erit in vado, nec poterimus non amare, quos nuper adversarios habebamus. Ipse Lasky praevenit eos, compositurus cum rege quanam ratióne habebun- tur in regno, adhibiturusque certa pretia omnibus re- bus, quae tum ad hominum alimoniam, tum ad jumen- torum pabula attinebunt, ne quum aderunt, tumultus
aliquos licentia militari ex defectu necessariorum, ut externi, cieant cum nostratibus, quibus provisum vide- rint. Certe largius habitiusque tractari debebunt, si bonori ac famae, quae potissimam partem humanarum rerum obtinet, consulere volumus. Ipso rum adventus ad quantam quamque certam spem de Victoria animos nostros erexerit, tute reputa. Veteranos enim esse ajunt, et per quorum arma ac virtutem omnia illa praeclara, quae Carrolus ejus nominis quintus impera-
153^. aug.
tor in Italia gessit, adeptus est. Nos itaque adjuti hoc milite, tam rei bellicae perito, cur pavere non desine- remus ? vel potius animis nostris vigorem non adjice- remus, si nondum timuimus ? Et profecto nemo nostrum est, qui hoc tempore pro fide, pro patria, pro fortunis, pro pulchra libertate ac vita ipsa in certamen cum tanto tyranno descendere non solimi audeat, verum etiam oppido gestiat, cui servire ut damnosum, ita christiano homini turpissimum est. Duo tarnen sunt, quae me terrent. Inaequalitas nostra et justitiae fri- gida observatio, quibus duntaxat affligimur, depraeda- mur, propriis sedibus pellimur, et ut cum Propheta dicam, domi nostrae nostrani aquam nostra pecunia bibimus. Utinam jugum quoque non subeamus perpe- tuae servitutis, vindicat enim se Deus, Hieremia fra- ter, vindicat de inimicis suis cum inimicis suis, nec coeci, iram ejus in nos accensam animadvertimus.
At dices forsan : castigai filios ; respondeo : emende- mus nosmetipsos, ne puniat, et in gehennam abjiciat.
Haec ad te latius, ne putes me tili oblitum. Honthero denuo me commendes velini, quum primam commen- dationem homini puto non inliaesisse aut fortasse ni- mis est codus sui, quum me promum videt, vel tua culpa intercessit. Si tamen ad me litteras, quas sum- me cupio, dare voluerit, sciat se eas ad amicum da- turum, quem liactenus nulla amicorum cepit satietas.
Vale. Thordae XII. kai. Septembris MDXXXVIII.
*) Kimaradt a tagadó szó.
XXIII.
Statilius János erdélyi püspöknek Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Joanni Statilio, episcopo Transsylvano, avunculo suo S.
Mox heri a prandio equità turus rex, et jam alli- gati s calcaribus, venit Petrus Pythar cum Valaccbo legato a Transalpinorum vaivoda, qui subito auditus, pro re certissima affirmavit, caesarem Turcarum X.
kai. Octobris*) cum toto exercitu Danubium trajecisse ad oppidum Obluciza, et pontem, ne cuipiam aut se- qui aut abscedere fas sit, dissolvisse, jamque eum in Moldavia esse, et Petrum vaivodam passim omnia, qua transitum caesar est habiturus, inundio confla- grare incepisse. Haec ab ipso regeaccepi. Reliqua, si quae sunt graviora, intra consilium supprimuntur.
Petrus ipse Pythar ea ipsa bora, qua est auditus, ab- solutus est et dimissus una cum oratore. DePetroau- tem Perenny, quae ut vulgaria, nudius tertius scripse- ram, liodie certo nuncio fuere continuata. Porro baec fato quodam aut regni hujus, aut regis Joannis fiunt, ut nunquam, praesertim vero tunc, quum externa bella patiatur, internis turbis careat Hungaria. Nos, ut ve- tus mos est nationis hujus adversus praepotentes et subitos hostes, jam veru sanguineo passim circum- lato, viritim ad insurgendum excitamur, et ad decre- timi loeum armati evocamur, quo Solymano numero- siores et validiore manu, utpote pro salute communi
*) Tollhiba „septembris" helyett.
1538. ang. 2C
pugnatori, occurramus. Vale. Thordae XXVI. die Augusti MDXXXVIII.
XVI.
Statilius Jánosnak Verancsics Alitai.
Antonius Wrancius Joanni Statilio avunculo suo S.
Hodìe Hieronymus Lasky sub ipso prandio, in- pransus tarnen discessit, adeo properabat. Adjunxitilli regia majestas,.ad mille boves, hesterna die datos, alios mille, et cum redierit cum gentibus, daturum se incuìi- ctanter recepit tria millia numeratae pecuniae, idque ra- tione antiqui cujusdam debiti.Nunc discedenti dedit tre- centos,ut semper,quando in aulam suam veniat,corradet aliquid,quodperseverantibnset veteranis, summa fide cognitis et constantia, quam multis negatur. Jussus est cum milite hoc, quem ducit a rege Romanorum, ad XVII. diem in Transsylvania constitui. Accurate ro- gatimi volili, ut litterarum tuarum diligentem curam velit gerere, nec longa in mora apud se detinere.
Omnia summa, quae in gratiam tuam seiet efficere, promisit se facturum. Rex autem proximo die lunae Colosvarium proficiscitur, ubi ad festa natalis Domini commorabitur. Ego licet aegre, sequar tamen, quum non meo, sed ejus et tuo arbitrio ducar. Laborabo totis viribus, ut bine qua citius fieri possit, absolvar, nec dubito voti mei compotem evasurum. Vale. Thor-
dae XXVIII. Augusti. MDXXXVIII.
1538 aug. 28.
XVII. 1
Jovius Pál rateerai püspöknek Verancsics Antal
Antonius Wraneius Paulo Jovio episcopo Nuceriae viro docto S.
Commentariinji tuum de rebus Türparum , tusco idiomate exaratum, nuper per arnicos tuos ex Urbe ad regem meuni fűit allatnm, elegáns sane et ea brevi- tate, qua est, non jejunUm, sed satis copiosum et ju- cundum lectori. Quod quum hic inter Hungaros peni- tus mutum et incognitum versabatur, tantummodo apud nos, qui tili numeramur, vocale esset, rex ipse qui viros doctos et eruditos, tum opibus fovet, tum gratia et favore, genuino quo dam instinoti!, semper ornat atque complectitur, et ipsorum monimenta in- termori non sustinet, indignimi duxit, si Jovius in ejus regno existens diutius taceret ac lateret non in- tellectus, ncque illius lectione uteretur Hungaria. Milli itaque transferendum dedit, ea ratione potissimum, quod ex officina tanti viri atque antistitis prodierit.
Ego illud pro ingeniolo meo latinum feci et legen- dum Hungaris exposui, tametsi quid legendum dixi?
cum ea, quae in eo scribis, ita scimus et quotidie ex- perimur, ut nulla lioc tempore inter Cliristianos natio, sed magno cum nostro malo et discrimine ! Id a me iniquo animo cur acciperes, 11011 est, neque tamen debe- bis, quando quidem 11011 ignorem, dementiam esse ex lu- cerna, cui 11011 advigilaveris, gloriam petere, immo et
1539. jan. 20.
parum laudabile esse ac nimis injurium, ex alieno fun- do fructus decerpere pro tuis. Igitur et laborem hunc meum boni consules velini, et affectum erga te singu- larem agnoscas, quem equidem quumamem et colam, tum observo et summa veneratione prosequor. Unde, et id ipsum quod facio, non ingratam rem tibi me praestaturum arbitror, alioqui et regi meo debui ob- temperasse, et unicuique externum quemvis autborem licet vel in aliam vel in suam linguam impune trans- vertere. Quod si forsan istliaec traductio non ubique tliuscae eloquutioni, animoque tuo responderit, Dal- matam, non Italum traduxisse scito. Yale, ac Wran- cium tui amantissimum aeque redama. Budae XIII.
kal. Februarii. MDXXXVIIII.*)
XVIII.
Andronicus Tranquillusnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Francisco Andronico Tranquillo S.
Quod litteras meas proxime ad te datas legisti, libens audivi, idque non quod par pari referre volu- erim, acrius ad te scribendo et mordacius responden- do, sed quod te amice admonuerim, studeres inposte- rum majore judicio ac reverentia ad principes seri- bere, de quibus aut perpetuo tacendum est, aut quam optime loquendum, praesertim quum in ea es fortuna constitutus, in qua et gratia principis, et multoriim pa- trocinio, amicitia atque favore indigeas. Me etenim etiamsi fuste, quod absit, caecidisses, ut verbis verbe-
*) Miért iktatta Verancsics 1539-ben kelt jelen levelét az 1538- diak köze', nehéz belátni.
1588. oct. 9.
rasti, semper eundem qui semper fui, cognosces, nimi- rum propter virtutes tuas tui cupidissimum, amantis- simum, observantissimum. Quod quidem ex ipso fine litterarum mearum conjieere potuisti, si defecato ani- mo illas perlegisti. Tantum igitur abest, ut te aut non diligam, aut velim offendere, ut etiam inimicis tuis inimicitias indicere, et gladio pro te decerta- re facile ausim. Tu tibi non desis tantummodo, desque sedulo operám, ut quae tibi opponuntur, mo- deste et citra contentiones diluas, ac ita putes, te in in liane aulam rediturum, ut in religionem novicium, in castra tyronem. Verum si te errasse potius ut ho- minem fatebere, gratiaque principia egere declarabis, omnia faeilius, et quidem ex sententi» tibi succedent, obtinebisque apud hunc clementissimum regem ele- mentissimam et largissimam veniatn, qui novit et sub- jectis parcere, et superbos debellare; neque te id fe- cisse poenitebit, Proinde nescio etiam, quem dialogum composuisti, in quo nomen quoque Joannis regis con- tineri dicitur, ac certe non nihil secus, quam pro di- gnitate regia deberet, quod tamen litterae tuae omnino negant. Quare, rogo, mittas illius exemplar ad me, quum et Scyllam tuuiu loco tui in larario meo hono- rifice liabeam ; si et hic excusatus velis esse, et mihi amico non dubio rem pergratam facere non gravabe- ris. Polliceor me honori tuo non secus ac meo sincere prospecturuin. De cuppis vero aureis, 11011 est cur sis sollicitus, evadas saltelli, quo aspiras, tua tibi 11011 pe- ribunt, quandoquidem invenies me probum virum, et sicut in angusta fortuna amicum habuisti, ita in hac, ut ais, amplissima experieris amicissimum. Vale. Co- losvarii VII. id. Octobris MDXXXVIIL
XXIII.
Veranesies Antalnak Andronieus Tranqnillus.
Franciscus Andronieus Tranquillus Antonio Wrancio S.
ct Binas tuas litteras hodie aeeepi-, alteras kaleii- dis Augusti, alteras quinto nonas Octobris *) datas. Pri- oribus vehementer fuissem oífensus, si jam ad inju- rias non obduruissem. His enim amarulenter me pro- scindis praeter naturami et consuetudinem tuam, ac etiam praeter meritum meum, nisi fortasse veritas coepit apud vos molesta esse. Mirum non debet videri, si in hac fortuna repetii ab amico, quod meum putavi, atque is non tarn idcirco excandescere debuit, quam amicum vel de suo juvare. De regia majestate nihil scribam. Yereor enim, ne optimis etiam laedatur. Al- terae meliores fuerunt, in quibus cognovi veterem tuam benevolentiam. Quodhortaris, ut objecta diluam modeste : nihil adhuc intelligo, quid objiciatur mihi, nisi quod aliena invidia deflagrarmi. De novicio et tyrone quod scribis, habeo tibi gratias, sed existimo, quod et amicis et malevolis constat, me ita cognitum esse ac versatimi apud exteros his annis proximis, ut non sit mihi necesse tyrocinium induere ; neque est cur veniam petam, quandoquidem culpa careo, nisi
*) Ez tollhiba, mert V. non. oct. kelt levélre Andronieus Tran- quillus nem válaszolhatott messze földön szintazon nap, levelét ugyan is, mint alább látni V. non. oct. keletkezteti. Egyébiránt Veranesies kérdéses levele felebb VII. id. oct. iratik keltnek ; de e dátum is baj- j a l jár, mert az idusokra nem lehet a korább eső nonákban válaszolni.
1538. oct
quod iisu venit, ut ille videatur peccasse, qui passus est injuriam. Ab excidione rerum mearum scripsi ali- quot dialogos, quorum nonnulli exierunt in vulgus, nunc etiam unum liabeo in manibus, nulla tamen in his mentio fit cujus quam, neque regis, neque privati;
misissem hunc tibi, si esset emendatior. Litteras, quas scripsi ad reverendissimum dominum Transsylvanum, avunculum tuum, si recte legantur, nescio cur possint quemquam offendere, quod in his et modestiam et eandorem et gratum animum meum facile est agno- scere. Sed ita mecum inpraesentiarum agitur, ut omnia mea dieta et facta in deterius interpretentur. Deus me his exercet malis, quae arbitror esse remedia, si aequo animo ferantur. Scias me adirne, esse captivum, alioqui non deesset mihi receptus rerum mearum. Amo tamen ac plurimi facio consilium tuum, quod ex inti- mo proficiscitur amore. Quaecunque autem fortuna mihi acciderit, eam voluntate Dei concedi mihi non dubito. Itaque nec prosperis exultandum, nec adver- sis dejici debere judico. Omnia nempe liumana fra- gilia sunt et caduca, mutationibusque obnoxia. Rogo ut integram benevolentiam erga me serves ; et bene vale ac fortunam reverenter habe. Haec pluribus verbis debui rescribere, nisi temporis angustia fuissem pro- liibitus. In Naglifalw V. non. Octobris MDXXXYIII.
MOìtl'M. HÜKO. HIST. — SCRIPT. I X .
a
XX.
Baso Bálintnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Valentino Basoni S.
2. Audiens te, Valentine diarissime, in patriam jam rediturum tandem, summám voluptatem. aceepi ; ma- jore nunc afficior tristitia, quum redire diíferas. Si de loco ac statu tuo dubita», frustra id agis. Nam hic tibi omnia sunt integra et ex sententia successura. Apud Jo- annem Statilium,episcopum Transsylvanum,avunculum meum, quemadmodum Michael Farnae tecum perfecit, poteris habere conditionem 11011 contemnendam, apud vero regem etiam optandam consequeris. Redeas tan- tummodo,nec ultra immoreris, posteaquam et quaeGrer- manus Enyo turbaverat, pacata sint, et a Turca hoc an- no tuti simus. Etenim avertimus illuni a nobis qua dan- do, qua pollicendo, nonnihil etiam terrendo ampullosio- ribus apparatibus nostris,si modo tanta bellua exiguita- te nostra terreri possit. Quod si quid insequenti molie- tur contra nos novi, aut etiam si non, speramus nos Pauli III. pontificis maximi, Caroli V. imperatoris, Francisci regis Gralliarum et senatus populique Ve- neti marte, ac duce Christo se cum tuto pugnaturos, praesertim si tantorum principum foedus et consensus non refrigescet. Tu interim ad quae moveo, hortor urgeo, adhibe animum, et redi vel fratris tui gratia, qui te plurimum in hoc regno esse desiderai, quique
153V oct. 12.
tibi ob tarn diuturnam istam tuam moram etiam vehe- menter irascitur, et quum accepta ab eo pecunia, qua te a creditoribus Viennensibus redimiere», nondum re- demeris, neque domum redieris, etiam dejerat : nun- quam posthac tibi suppeditaturum, quo te sustentes, tametsi ad Libitinam devenisses. Me, ut semper habu- isti, liabes tili amantissimum. Rogo mittas mihi Ursini Yelii de rebus Hungaricis históriám, aut si malis, tu- te portes, quod et ipse malo; neque te taedeat: si plu- ris constabit, quam quae arca tua emere possit, supple- bit mea,tibique claudetur nunquam. Brassicanis magna, sed majori majore diligentia me commendes, quocum et amicitia mea major est, et eonsuetudo intercessit fre- quentior, alioqui utrumque amo singulariter et com- plector propter mores ac litteras, quibus pollent. Si quid habes de rebus Grermanicis et Italicis, perseri- bas velim, aut coram relaturus advola. Yale. Colosva- rii XII. Octobris die 1538.
2*
XXIII.
Musnai Ferencznek Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Francisco Musnensi S.
[3. Quoniam unicus avunculus mens Statilius, epi- scopns amplissimus, prae omnibus caeteris mortalibus datus est, quem colere, quem observare, quem vereri, quem non offendere, cui dernum per omnes numeros obtemperare debeam propter difficiliorem ejus natu- ram et severitatem nulli hominum parem. Apud eum te 11011 exigua autlioritate pollere, aditum ad illum, facileque colloquium omni tempore, non observatis momentis, secum habere, ac desideriorum compotem ab ipso semper discedere scio. Quare saepius ad te scribere et secretarum rerum mearum curam confiden- tius inducor commendare, cujus amorem ac benevo- lentiam erga me, saepenumero perspectam liabui.
Rogo itaque, fac me quamprimum certiorem, si intel- ligere potuisti : num avunculus mens moram liane meam Albensem ferat iniquo animo, quo tempestive consi- lium capiam, et indignationem ejus evitem. Ea enim si a me abest, abest ornile malum ; si adest, adsunt omnia. Nam ipse mihi est et imperátor et rex, immo uterque parens et fortuna. Si autem animum meum noscere desideras, certe is est, qui facile ab aula hujus corruptissimi temporis abesse possit, idque non quod jam otio domestico et ignaviae placeat decumbere, neque ingenium apud principe» ac in luce- vellem
1538, n o v . 13-
seil bonis arcibus exercere, sed quod magis ibi sim otiosus quam domi, nullumque frequentius in aula ista quam sedentarium ago servitium. Quotidie autem vel unum in aula gradum non progredì, profecto iin- deeim regredì est. Haee soli tibi duntaxat scribo, tu vero idem ad me vicissim facito, ut sciam quid animi liac de re meus avunculus in me babeat. Cui ut omnibus in rebus obtemperare possim, omnia mea et me ipsum niliili faeio, ut nihil penitus ab officio me, quo illi teneor, dimoveat. De inopia autem mea rei pecuniariae vellem tacere. Scis enim, quanta laborem, sed timeo quod nuper in adventu Solimani Turcarum caesaris metuebam, qui scilicet si hoc regnum inva- debat, ut minabatur, cogebar, per Deum, praepositu- ram hanc meam Transsylvanam, nam Budensem du- dum desolavit, ita relinquere ut acceperam, nimirum pauper et vix decem ducatorum dominus. Cujus qui- dem reditus annuos non ego, nam parvo natura mea contenta est, sed aulicus decor, sed honoris suadela, et longae spei opinio totos exhaurit, neque animad- verto prius, quam annus exierit. Congerendum ita- que nonnihil est, et futuris casibus reservandum, quos odia principum ac procerum, et ambiguitas hujus re- gni status assidue polliceli videntur. Yale. Albae Ju- liae Transsylvanae idibus Novembris MDXXXYIII.
XXII,
Gellei Zsigmondnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Sigismundo Gelaeo S.
Fratris mei epigramma, quod a summa ejus erga te benevolenti a profectum est, lioc meum excitavit.
Sis igitur utriusque nostrum testimonio commendatus, si modo quid ponderis in judicio nostro esse possit ; amoris certe in animo adversum te plurimum est.
Quare enitere, et ad metani, ad quamdudum te accin- xisti, sedulo emices, neque pallore aut vigiliis deter- reare, tametsi ex adolescentia 11011 exieris; studioso- rum haec sunt insignia, virtusque sudore acquiritur, et ad ejus fruetus nonnisi usu, sedulitate, exercitio pervenitur.
Facunde, graviter, docte, Sismunde, peroras, Et latium pulohre fundis ab ore sonum ; Ckristigenumque sophos vere sancteque revelas,
Et quaeri debet, qua ratione doces.
Perge igitur, totis secure expandito campis Ingenium late, perge, age, curre, voles.
Nam te j a m cingit graja latiaque corona, Inque dies darum Cecropis alma facit.
Per te Marisio continget gloria major, Major Zamosius Chykelliusque fluet.
Et, Sismunde, tuo gaudebit nomine Gela Haud minus, Arpinum quam Cicerone suo.
Vale. Albae Juliae Transjsylvanae kal. Januarii MDXXXVIII. *)
*) Figyelmeztetésem nélkül is észre fogta venni az olvasó, hogy a chronologiai rend szerint e levélnek legelöl kellene állani.
1538. jan, 1.
XXIII.
Marsupinus Jánosnak Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Joanni Marsupino S.
Tu ad me seribis niliil, ego ad te hoc uno plus,<
quod in posterum seribam nunquam. Erat animus, hic finem epistolae ponere, nisi succurrisset, turpe esse eodem certare crimine, quod in alio reprehendas. Nam qui id faciunt, cum peccantibus debere damnari exi- stimo. Scribo itaque, et quidem parce, quod tecum ex- postulo, ne si prolixius seriberem, prolixiora offensa in te essem, quem ad officium erga me reducendum laboro et in amicitia conservandum cupio. Litteras tuas ad Mathiam Marilianum, musicum regium, copio-
sissimas et pene nimias saepe lego, in quibus ad omnes proceres, etiam recens ad honores evectos, quos nunquam vidisti, caeterisque amicis tuis, ut Bac- cio, Calnai et si qui alii ejusce sint farina e, salutem et commendationem Semper ascribis, solius Statilii et Wrancii memoria te praeterit, Cur id, quaeso?
quum causam prorsus, per Delim, nullám praebuimus.
Neque eam exquiro, divino tarnen et studiose suppri- mo. Verum amice hortor, omitte multa, quae vana animo concepisti. Scio quod sapis et tecum habitas.
At etiam Statilium agnoscas, Statilio etiam te dedas, forsan propius abbatiam Capornak accedes. Me vero nunc quoque, ut Semper Imbuisti, habes tui amantissi- mum. Res nostras praesentes ad te non perscribo. Eas
1538. oct. J 3.
largius accipies, ubi istuc Statilius venerit. Francisco Marsupino communi patri commencles me, et cum Dumnensi nostro sis bene, ac recte vale. Colosvarii III. id. Octobris MDXXXYI1I.
XX1Y.
Niconicius Ferencznek Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Francisco Niconicio. S.
Ni dabas nuper ad me litteras tuas, penitus in Italia apuci veteres amicos meos in oblivionem me abiisse creclebam. Quod vero tu inter caeteros omnes unus, ut Pylades quidam fidissimus, tam ingenti a me intervallo disjunctus memineris, litteris etiam memó- riám istam tuam, velut pignore quodam pristinae be- nevolentiae testari volueris, teque de recta valetudine mea gaudere declararis, scito, te rem mihi gratissimam fecisse, habeoque immortales gratias. Sed illud longe jucundissimum exstitit, quod te ex sententia valere, ac ea dignitate, atque eo loco esse apud Romanum pon- tificem intellexi, ex quo optimi allunili ac cives pa- triae suae decus aligere, nomen proferre, statumque confirmare assueverunt. Precor itaque Deum Optimum Maximum, velit omni secundo numine rebus tuis aspi- rare, et te patriae nostrae communi illustrare. Nos quoque iisdem animis eodem contendimus, intenteque majorum vestigia conamur urgere, nisi fatum aut for- tuna cursum ac voluntatem nostram interpellaverit.
1538. oct. 13.
Utinam plures nostratium vei tuiim, vei Banissii, avun- culi tui viri clarissimi, sive etiam mei, Joannis Stati- Iii, ac multorum aliorum, qui jam decessere, nimirum optima patrum nostrorum semina, idem institutum per- sequerentur ac tenerent, qui non desidia, non molli- tie, non libertate illa domestica, tametsi jucunda at tarnen paupere et exili, (quid enim ? juvat verum fa- téri), vitám velut umbram exigere studuerunt, sed eo sese ex nidis suis proripuere, ubi viva nomina, soli- dae opes ac sempiternae omnium bonorum haeredi- tates acquiruntur. Nam juveniles ac viriles annos addiscendis virtutibus, cognoscendis variis regnis ac nationibus, videndis urbibus et acquirendo nomini reique augendae dandos puto, extremos vero patriae et quieti domesticae etiam suadeo referendos , quum et pium et honorificum sit adeptis opibus atque gloria cum suis lioneste una frui, et avitum sepulclirum obti- nere. Quod officium tuum Romae mihi polliceris, ma- gnum profecto est, et a me nondum promeritum, liuma- nitati tarnen tuae nunc eas ago gratias, quas in po- sterum referre ut possim, si quid in me et apud me usui et commodo tuo fuerit, enixe dabo operám. Atqui illa tibi duntaxat injungo, ne unquam Mei meae dif- fidas ; me ut Semper ames, te ut a me amari non dubi- tes ; neque ut loco, ita et animis sejungamur, quos olim Paduae Philippi Trivulcii archiepiscopi Ragu- sini, viri magni et eruditi contubernium conjunxit. Ego idem de me ingenue polliceor, quod abs te libere atque amanter exigo. Ubi autem numero familiarium Joan- nis Statilii, avunculi mei, opera mea inseri desideras, non opus est multis, postquam istuc orator veniet.
Totus jam in ipso es, cui te et Franciscus a Musna, et eg o cum omnibus tuae virtutis ornamentis abunde>
atque ad unguem etsi non inseruimus penitus, inserere tamen feliciter incepimus, magnumque rei tuae fun- damentum jecimus. Libens certe audivit Banissium, virimi ei notissimum, talem nepotem reliquisse, gratu- latusque est nationi suae, quod adirne viros hujus- modi Dalmatico animo, Romanis etiam olim venerando ac valido insignes propagarent, qui decori ejus invi- gilarent ac studerent. Àccedes igitur ad illum, quam primum istic sospitem videris, et quod nos incepimus, tute perficito. Bono animo excipieris, credas, ac fun- damentis nostris ipse superstruito. Yale. Colosvarii III. id. Octobris MDXXXYIIL
XXY.
Gamrat Péter, krakkói püspöknek Verancsics Antal.
Antonius Wraneius Petro de Gamratis Cracoviensi episcopo S. P. D.
e Satisfacturus instituto meo ac officio jam pri- dem tibi addicto, quanani sim erga te voluntate atque observantia, Semper argumento aliquo libenter decla- rabo, habiturus pro re jueundissima, quum gratum quippiam in te profectum a me fuisse intelligam. Quae itaque de rebus Italicis a fratre meo Micbaele ad nos nunciantur, perscribam. Venetos pacem proeul dubio cum Solymano Turcarum caesare iniisse affirmant.
In Signum vero reconciliationis permisit illis evecti- onem tritici ex Oriente. Ipsi vero classem totam exar- marunt, omnia praesidia Dalmatiae revocarunt, et po-
1539. ort. 26
puliim civesque ejus provinciáé, tamquam securos jam a bello, qui ante hostem partim Yenetias, partim
alio diffugerant, remisere in pátriám. Urbes : Jaderam, Sicum, vei ut nunc dicimus, Sibenicum, et Cattarum, quae sunt in Dalmatia, senatus consulto muniendas decreverunt, utpote situ, populo, opibus ac portubus caeteris magis praecipuas, et defendendo mari Hadri- atico opportuniores, jamque ad hoc opus conficien- dum XL. aureorum millia numerarunt de suo. Usum praeterea auri et argenti in domestica supellectili ca- verunt sibi ipsis lege acerrima. Tantaque ejusmodi argenti copia in officinám monetariam defertur, ut ingenti miraeulo esse perhibent. Ad pondus argenti inaurationem quoque cum opere aestimant, moxque talibus, ratione centum aureorum argenti, solvunt du- cato s Vili, insequenti anno XVI. Qui vero argen- tum suum eximere voluerint, redditur, sin minus, in singulos annos pendunt ducatos Vili., sorte argenti non pereunte. Ad hoc etillud adjunxerunt : Ubicunque in dominio ipsorum stabile quippiam venditur aut emi- tur, tarn venditor quam emptor, aequo jure de singu- lis aureis centum singulum aureum in publicum aera- rium obligantur conferre. Res certe magni ingenii, utilitatis majoris, necessitatis, utputo, longe maximae.
Proinde ab amicitia Caroli imperatoris discesserunt, et Gallo sese adjunxere, vixque credo, unquam impo- sterum fidem Hispanis habituros. Nam et fame, ut ajunt, domi, et foris bello interibant, nisi mature id facere cogitassent. De clade Andreae Aurii nunc a Turcis in portu Brundusino accepta, arbitror te intel- lexisse. Verum, ut apud nos est, majore adirne mino- res hi egent confirmatione. Utinam et honori suo et christianae rei beneficio vicisset, omnesque quos
dolor aut invidia angeret, rumperentur. Nani et Tur- cae, qui proxime in Sclavoniam excurrerant, magna hominum ac pecoris abacta praeda, nullius arcis op- pugnatione attentata, reversi sunt ad sua. Hi, ut quidam seorsum mussant, jussu caesaris Constanti- nopolim tutaturi praesidio, eontenderunt, ob elassem per Andreám Aurium percussam. Nos quid rerum no- strarum agamus, ex oratore regis mei copiosius, quam ut per me scribi liceat, accipies. Petrus vajvoda Mol- davus, si me amici non fallunt, adliuc est in nostris manibus, nec quicquam salubrium consiliorum, quem- admodum puto et convenit, omittetur, ut liaec ejus aut missio aut detentio pro voluntate et in rem tam Poloniae, quam Hungáriáé regis évadat. Stephanus Brodericus Yaciensis episcopus alter meus parens nondum convaluit. Medici existimant ejus aegritudi- nem diuturnam fore, et tandem in proxima hieme vi- tae plurimum timent, quod omnes vehementer dole- mus. Felicitatem tibi precor et vitam. Yale. Budae.
VII. kai. Novembris MDXXXVIIII.
XXIII.
Maczeowski Sámuel chelmi püspöknek Verancsics Antal.
Antonius Wrancius Samueli Maczeowzky episcopo Helmensi S. D.
Ne nihil ad te litterarum darem, cui ob humani-i tatem ejus in me nuper largissime eífusam multum de- heam, ob virtutem vero et integritatem animi vehe-
menter etiam afficior, rudis atque ingrati hominis more viderer fecisse, si praesens nuncius sine officiis ac studiis quibusdam meis ad patronos et amicos meos in Poloniam rediisset, quibus etsi facile sciam non esse rnearum virium, ut unquam gratiis amplissi- mis in me collatis, aequa, ut dicitur, lance queam re^
spondere, tarnen id, quod nulli negatur, excusata te- nui facilitate, animum saltem voluntatemque obtrudam sedulo, quam non dubito tibi, una cum caeteris amicis meis regni istius, quae tua ac ipsorum summa atque ingens est liumanitas, animique magnitudo, pro ipsa re suscipietis. Interim si quid est, quod mea opera aut studio praestare possim, rogo jubeas atque impe- res. Cupio enim majore ratione gratiam benevolen- tiamque tuam promereri, quam officiis duntaxat ex- ternis et verborum lenocinio. Nova, quae apud nos vigent id temporis, ex litteris domini episcopi Craco- viensis intelligere poteris, cui uni copiose perscripsi.
Caeterum scito, te apud Joannem regem principem meum maximi fieri. Etenim neque accepta ansa ulla
•153 9. o c t . 28.
a me, quis qua virtute, quove ingenio ac loco in re- gia Poloniae esset Maczeowzky, perquisivit. Quid re- sponderim? Equidem omnia summa atque optima, eaque verissima, et quae homo tui observantissimus debuit. Yale. Budae VII. kai. Novemb. MDXXXVIIIL
XXVII.
Opalenzki Péternek az ifjabb lengyel király udvarmeste- rének Verancsics Antal.
Antonius Wrancins Petro Opalenzky, Sigisraundo junioris regis Poloniae magistro curiae. S.
Superioribus mensibus in reditu meo ex Polonia in Hungáriám, scribens ad Cracoviensem et Helmen- sem episcopum, viros omni officio ac veneratione omnium liominum prosequendos, quod ad te quoque eo ipso tempore, qui mihi eodem es albo, quique me una cum caeteris istius aulae vestrae clarissimis he- roibus eximie honorasti, et humanissime atque aman- tissime per eos dies, quibus apud vos legationis mu- nere functus sum, complexus es, nihil scripserim, re- prehendi abs te officium meum non dubito. Quod vero neque postea ad liane usque diem id injuriae repre- hensionisque ulla epistola vel redemisse saltem, si di- luisse nequivissem, curarim, etiani damnari mea ipsius confessione, non aegre patior. Verum quum id nec studio, nec oblivione commissum est, quum tui recor- datio sicut mihi est jueundissima, ita certe ex animo meo nunquam recedit, a te, qui summa humanitate, ae-
1 5 3 9 . I 1 0 V . 2 9 .
quitateque in amicos es, facile veniam impetraturum me confido. Flagrantissime itaque desidero ac peto, velis liane ad me quamprimum litteris tuis mittere, quandoquidem tanto viro, in tanta regia tam egregie accepto, charum me esse, pro magnis opibus duco.
Caeterum etsi citra pudorem non facio, faciam tamen, ut eo ipso quo citius possim vacem, rubore etiam per- fusus. Delieta enim corrigere, laus est, nolle, scelus et nefas. Studium itaque ac benevolentiam tuam erga me, quam non tam mea digna aliqua causa, quam re- gis mei gratia nuper Cracoviae declarasti, quaeque illius majestati, mecum amicissime ac liberrime col- lata, per me nunciasti, oblationes in super officiorum obsequiorumque tuorum, quas eidem largissime fecisti, scito me diligenter ac fideliter exposuisse. Ejus ma- jestas libens omnia audivit, et gratias egit singulare»
vicissimque de recta valetudine tua ac statu, quem tibi perfaustum optat, perquisivit, summas bis de vir- tutibus tuis adjunxit laudes, efferens in te doctrinam, judicium, consilium, fidem et in rebus omnibus gravi- tatela maturitati conjunctissimam. Haec a me adulan- ter profecta ne existimes velini. Inservio enim liben- ter existimationi ac honori tuo, et cupio piacere tibi, sed non adulatione, non mendacio, verum officiis ac propensitate animi. Quod si id ipsum re quapiam ipsa testari aliquando potero, verba etiam mea pon- dus liabuisse fidem faciam. Porro, si pro lioc meo si- lentio ac negligentia tam diuturna epistola amicitiae nostrae mutuae atque adeo voluntati tuae minus nunc satisfecero, eo duntaxat solabor, si crimen culpamque effugerim, et satisfaciendi tempus mihi liaiid gravate prorogabitur. Nova ad nos de rebus Italicis nulla fa- ma, ne rumor quidem ipse attulit. Carolum tantum-
modo in Flandriam venisse ex Hispaniis per mutata jumenta, Viennamque meditali Pannoniam, Romano-
rum regis nuncio aeeepimus. Res Turcieaeneseio quid, sed silent, puto ut majora, saltantium more, clehinc praestent. Rex noster Yaradinum propedie est iturus, illine, ut ajunt, etiam in Transsylvaniam. An et regi- nam secum sit ducturus, non constat. Steplianum Bro- dericum, virum profecto qualem diu Hungaria non est habitura, amisimus. Nemo est, qui eum non defleat. De- cessit morte admodum facili, ac digna ejus vita et moribus, adeoque cita, ut unico spirandi actu, tamquam dormiturus, non moriturus, ad ultimum Semper cum sensu loquens, XY. kal; Decembris in arce sua epi- s c o p a t i Yaciensis animam exalavit. Successor illi in sacerdotium dignus quaeritur, neque reperitur, adeo mores ac studia, quibus ipse pollebat, in lioc regno interiere. Reliquum est, rogo te, velis pro tua liuma- nitate serenissimis istis principibus Poloniae nie ac fidem meam, potissimum reginae Bonae prudentissi- mae commendatam reddere. Quam alioqui commenda- tionem, ut per me quoque ipsum assequi possim, assi- due mecum cogito. Conari cnim debenms, ut non Sem- per alienae tantum commendationi innitamur ; nostra ipsorum virtute atque opera gratiae principum nobis sunt promerendae, quoad ejus fieri possit, eaedemque integritate ac fide effusiores largioresque in nos ef- ficiendae. Vale. Budae. III. kal. Decembris 1539.
