LEM IN PRIMIS PARENTIBUS INTEGRIS AD&shy

Teljes szövegt

(1)DISSERTATIO. PHYSICO - THEOLOGICA.. CAUSSAM MORTIS PROXIMAM, EAMQUE PHYSICAM ET NATURA LEM IN PRIMIS PARENTIBUS INTEGRIS AD FUISSE EX MECHANISMO CORPORIS HUMA NI DEMONSTRATUR; UNDE MORTEM NA T U R A E IN T E G R A E S E Q U E L A M E S S E , S A L V A R E F O R M A T A E F ID E I D O C T R IN A , D E D U C IT U R .. O. U A M AUSPICE DOMINO V IT A E , E T M ORTIS, SU B PRAESIDIO CLARISSIMI VIRI. D. GEORGII. H U SZTI,. IN ILL. COLL. REF. CLAUDIOPOL1TANO SA C R A E T H E O L O G IA E PRO FESSO RIS P.. Publico Examini .AUCTOR. E T. JO H ANNES. fu b m i t t i t. R E S P O N D E N S. GYÖNGYÖSSÉ. nuper ejusdem Collegii Senior -. D i e. Anno. J an u a r i i :. M. DCC. LXV1I.. C L u d io p o li, lm prelf per S i ^. hasum. P á u u 1767». Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára. «0 / 'V r - s v '. 1.

(2) Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(3) EXCELLENTISSIM O. A T Q U E . ILLUSTRISSI MO. DOMINO. DOMINO.. FRANCISCO, D E .. l ib .. B.. VESSELENYI.. H A D A D .. SACRAE. CAESARÉO-REGIAE. ET. APOSTOLICAE. M A JESTA TIS. CAMERARIO. E T .ST A T U S. CO N SILIARIO . ACTUALI. INTIMO. INCL. COMITATUS. SZOLNOX. MED. COMI T I. SUPREMO. ECCLESIARUM. ITEM. COLLEGIOR. AC. SCHOLARUM. IN. TRANSSILVANIA. REFORMAT. CURATORI. SUPREMO. ILLUSTRISSIMO. A TQ PE. MAGNIFICO. DO MI NO. D O M I N O .. PAULO.. COM. DE. BETHLEN. SACRAE. CAES. REGIAE. ET. APOSTOL1CAE. MAJEST. CAMERARIO. CONSILIARIO. GUBERN. INTIMO. INCL- TABULAE. REGIAE. IN. TRANSS1LVANIA. JUDICIARIAE. PRAES1DI. ECCLESIARUM. ITEM. COLLÉG. AC. SCHOLARUM. IN. TRANSSILV. REFORMA TARUM. CURATORI. SUPREMO. A 2. ILLUS-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(4) ILLUSTRISSIM O. ATQTJE MAGNIFICO. DOMINO. D O M IN O .. LUDO VICO.. com . d e.. BETHLEN.. VENERABILIS. ECCLESIAE. U T . ET. ILL. COLLEGII. REFORMAT. CLAUDIOPOLITANI- CURATURI. SUPREMO. ILLUSTRISSIMO. ATQUE. MAGNIFICO. DO M I N o. D O M I N O .. S 1.MONI,. LIB. BAR. K E M E NV. DE- M GYERÖ- MONOSTOR. 'SACRAE- CAESAREO-REGIAE. ET- APOSTOLICAE- M AJESTATIS CAMERARIO. ILL COL LEGII . REFORM . C L AUDiOPOL. CURATOR I SUPREMO. ILLUSTRISSIMO. ATQUE. MAGNIFICO. DO M I N O. D O M I N O .. A L E X IO.. com .. K ENDEFFI.. DE. M A L O M -V I Z. INCL. COMITATUS. HUNYADENSLS. COMIT L S U P R E M O. Dominis. hum tfirae. Colendiifimis. ac. Patronis. longe. Grauoliifimis. H oc leve ftudii fcholaftici Specimen Lubtnilfo animo dedicat JQ H a N N E S G Y Ö N G Y Ö SSÍ.. DISShR-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(5) D ISSE R T A T IO PHYSICO - THEOLOGICA . I N. QÛ A. TJauflam Mortis proximam, eamque Pbyficam , et Naturalem in Primis Parentibus integris adfuifle ex Mechanifmo Corporis Humani demonftratur; unde Mortem naturae integrae fequelam efle, falva Reformatae Fidei do£hina, deducitur • §.. 7.. U m D E U S ip fe lib i ad e x fifte n d u m fn f* igi ficiens decretum , quod de Perfectionibus (urs a »| manifefiandis ab artemo liberrime fufeeperat, _______ exf.cutioni mandare vellet; c a e lo , terra, anic .iaubusque creatis, Hon.inem quoque, nobile manuum lu* .arum opus, G lobo noitro 'teriaqueo praefixit, eo quidem in .itaiu , ut ju fii ifim is Creatorem fuum reCte cogncfcendi, et colendi facultatibus inftrufctus, beatiffimam con n ur.iorJJs Dei agertt vitam , qui flatus a T heologis adpcllaiur Ha tus ItiJUtutus , leu Status Integritatis. JI . Variae circa hominem in fiatu hoc integro for tunatam , fua fi bona nollet, vitam degentem moventur in foro Theologorum Quaertiones : inter quas non ultimum .tet.er locum Q ia e fiio : Isum Primi twjtri Parentes itt Jia~ tu integritatis Juermt natura immortales ? Olim Pelagius,. A $. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára. nunc.

(6) 4. DI S S E RT A T I O. niinc ejusdem veftigia fequentes Sociniani, Remonflrantet , et Anabaptiflae, quo magis ialutiferum Satisfactionis Cbrifti Syftema impeterent, Primos Parentes non ibium natu ra mortales fuiile dicunt, fed revera etiam , et actu mori turos fuiile pertendunt in ih tu integro: Theologi vero noitri juitam Satisfactionis Chrifti caudam propugnantes» diilingvunt hic in Controverfia Mortalitatem in potentia re mota, et potentia proxima coníideratam. . Per illam intelligunt cauilam remotam Mortis in homine integro; quate nus nempe corpus ejus compofitum erat ex elementis, et par tibus, in quas illud refolubile fuerat, iiquidem omne cor pus lémper eíl diviiibile . Per hanc vero intelligunt caudas M ortis proxim as, ex qua tandem actus moriendi immedia te dependet. Secundum hanc diitinfctionem concedunt ho minem integrum mortalem fuiile potentia rem ota, quate nus in illa,ex quibus conitabat, elementa reioivi poterat. A t negant mortalem fuiile potentia proxim a, h. e. adfuiile ipii caudas proximas M ortis, quae caudae vel morien di neceditatem , vel Mortem iplam inducerent ,• fic homo, quamdiu obediret, nec mori potuit, nec moriturus fuit (a). Duo ergo hic negant Theologi noitri Adveriariis. Primo quidem negant, quod homo ufque, dum perfeveraret, M or ti actu fuccubuidét. Secundo negant pariter ullam etiam cauilam Mortis proximam in integra hominis natura delituille, ex qua Mors hominis integri immediate dependere posib t, quaeque hominem Morti obeundae obligaret. Arque hoc potterius e i t , de quo praefentera luicipere M editatio nem animus erat. 1JI. Altidimas nimirum egit padim radices opinio, qua Theologi tota contendunt fiducia, nullam caudam M or tis proximam in natura Primorum Parentum adhuc integra íuiilé, unde Mors eorum immediate dependerer, quaeque jis. (a) Heidegg. Corp. Th. Tóm. I. Loc. VI. <$. 93. Turret. Inii. Th. El. Loc. V. Qu.XII. Alting. T h .tl. Loc- V. pag. *75- aliique. mori-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(7) PHYSICO-THEOLOGICA.. 3. «moriendi neceflitatem inducere pofiét: hinc tritum illud Adverfariorum Argumentum, quo urgent: Mortemeffe naturae integrae , prout e manibus Dei e x iit , jequelam , omni, mode et (impliciter negare nulli dubitarunt. A t juftae mo nent jubentque rationes ab hac Sententia, quam non com perta rei veritas, fed Mechanifmus corporis minus olim perfpeftus communem fe c it, recedere. Follquam enim M echariifmum corporis humani, quem prillina minus nove rant tempora , folers recentiorum Phyfiologorum excoluit indufiria, nullum dubium eft homini integro quam vis, et perfeáe fano talem inelTé caudam proximam , eam* que phyiicam et naturalem , ut ex ea M ors fecundum pu* rum modo corporis Mechanifmum inevitabili neceflitate fequi d eb eat, nifi divinum corpori laboranti fuccurrat vis infini tae auxilium Quae quidem proxima M ortis caufia fi in Primis Parentibus, antequam peccarent, inveniri p o fiit; qua ratione M ortem naturae integrae fequelam efie nege tu r , non video;quam viseam dem M ortem peccati fiipendium efie nullus dubitem. IV . Non injucundum igitur, nec ab exercitiis fcholafticis alienum efie p u to, me in praefenti, dum Academias exteras D eo favente meditor, et (ludiorum meorum ratio nem reddere Superiorum jubet voluntas , Materiam hanc jucundis Theologorum, fi quos phyfica fanul ju van t, fpefclaculis nobilem Speciminis ergo ingredi; remque totam ad ordinarias er a Deo fapienter conditas Mechanifmi corpo ris humani regulas, quantum infiituti ratio , ac angultiotes praetentium pagellarum termini materiae libertati favebunt, candide exam inare: quo ipto adparear, num caufiám M or tis proximam , eamque phyficam et naturalem in Primis Parentibus integris adfuilTe ex Mechanifmo corporis humani demonitrari, et fic M ors naturae integrae fequela dici, pofiit. V . A t fortaflts, L eflor Benevole, vel ipfa jam ma teriae propofitio animum tuum finiftro de me judicio info rm a v it, putasque me heterodoxi cujusdam dogmatis partes fufcepiile. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(8) 4’. DI S S E RT A T I O. fufcepifle, et defendere v e lle , ficque Socinianifmum medi, tari; dum in Parentibus integris caudam Mortis proximam quaerendo M ortem naturae integrae fequelam elle profitear. Parce, quaefo, huic praejudicio. Vereor enim, ne praeftrufta haec in te opinio fanum , quod 3 te p e to , judicium in partium (ludium abripiat. Parva igitur judici um tuum fuspende patientia, donec m e, poft exiQ u m iu scepti laboris term inum , concordi S. Litterarum et lanae Rationis calculo excofatum fenties. V I . U t vero praefens inftitutum adcuratius, quan tum fieri po tell, decurrat, operae pretium e ft, primo qui dem , ut Mortem hominis,. fi ex puro corporis Mechanis m o , tamquam a cauda proxim a, (equi p o ifit, ex immotis Phyfiologorum principiis depromam. T u m fecundo eam* dem Mortis caudam , quae phyfica eft , et vere naturalis, in Primis Parentibus integris adfuiile demonib e m . Ex qui? bus tertio corollarii quafi loco deducam , M ortem x naturae integrae fequelam , faivá Fidei Reformatae do&rina, jure meritoque dici pofle . V II. N. Primo igitur dum Mortem hominis, qua tenus ea ex puro corporis lui M^chanifmo poilibilis e il* naturalem exponere animus e ft; res ipfa m on et, ut prius Vitam hominis defcribere, quam in Mortem ejusdem in quirere , necelle f it . Cum enim Mors fit cellatio eorum , quae Vitam conftituunt, per fe patet ratio , cur M ors non poilit intclligi prius, quam Vitae ipfuis debita nono formetiir? Ergo («.) Vitam hominis, .ut per Mechanifmum Corporis fui procedit, defcribam : tandem ((3 ) tentabo , Jium Mors hominis ex eodem puro corporis Mechanilmo íéqui poilit? V I I I . ( a ) A qao tempore recentiore Philoíöphorum indultria ipla Phyftologia, iéu Scientia de ujit partiu n corporis humans curatius éxcoli cepta e f t , r.uilum eit dubi um , Vitam hominis confidere in Circulatione fangvinis, httmorumque per totum carpus humanum, quae C ircuraűo, fimul ac.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(9) P H Y S I G O - T H E OkL |0 G I C A .. j. a e , cauflá quadam interveniente, fiftitur, ad um eft continuo de vita totius hominis. Aeternitatis íane gloriam Circulatio íangvinis jam dum (ibi comparavit ab Harveo fi nen primum v ila , certe egregie, c la re , et prolixe explicata. IX. Experientia confiat arterias d ie figura conoi. dea inftrudas , baii verfus cor vergente . Ergo ut circula tio fangvim s fiat, dum langvinem ex corde propulfum re cipiunt , debent extendi, n o x u n u m in piifiinum itaium refinui; hinc membranae arteriarum, earumque (Irudura (ne xibilis et elaftica f it , neceile e fi. H o c ii fit, debent in arteriis partes cohaerentes parum a cortadu mutari, pas turi in ea permanere. Sed partes hae cohaerentes nunquam a contadu murari, ad eumdemque rutius redire, conlequenter nequaquam fledi polient, nili humor afliuuus inter omnes partes lubtiiifliroas decurreret m overtturqne, qui eas penetrando, fovendo, et humtdando debito mouo ia* xas conlervet, et fic ad punda contadus mutanda- aptas reddat. Ea enim efi natura corporum viventium , vdutí plantarum , partiumque corpoiis am m aiis, ut iuli fluidum quoddam afiiduum partes permeet, humedetque cohaerentes, kcus non unquam flexibiles erunt; icd quo magis humor deficit, tanto minus flexibiles redduntur, partesque cohaerent» tes non contaduum p unttá mutabunt, led a le invicem pe nitus divellentur . V irgam , dum humoribus turget, iacrle flexibilem , reieca a radice, mox d«iin contenti humotes n u gis magisque avolant, nec novos habebit luccedentes, fi fledere tentes, plus jam virium tuarum requirit, compattior et rigidior iatta, & frangi prius, quam in priltinum arcum eam fledi deprehendes. Quid auttm coipuribus e* tiam animalibus, ipfiqae adeo corpori humano (uturum pu t a s , fi laborent humorum detetlu ? Certe non ullae cor poris partes erunt vivid ae, et agiles, impnmis artetiac nullatenus erunt flexibiles, et munete luo- non amplius kun* ge 'tu r. Obvia enim nihil magis decet experientia, quam ut quidquid in coi pote animali iolidum e f i , id exiguae. B taiitusk. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(10) 6. D I S S E R T A T I O. tantum molis e ft; et quidquid ceterum corpori molem’ , omnem vigorem , et flexibilitatem addit, fluidum eft. M a gni Alexandri tumulum dum fpettat Auguftus, viditque invifti Macedonis cadaver pulcerrime fupertles, trahitur defiderio illud adtingendi. A f perterritus recedit ; ad attactum enim minimum collabitur in cineres paucilTimos, eftque pulvis exiguus* qui modo Magnus Alexander erat. E n , quaenam et quanta lolida fuperiunt de toto corpore poft fluida ablata. ;*X. 'E x his quae fit phy fice ipfa hominis vita , evi dens eft. Qui enim totum corpus noftrum vel eminus {al tem perfpexerit, deprehendet fane illud ex nudis vafis, et ex fluidis, quae per ea aftiduo decurrunt , conftare; v i tam proinde intelligit efle mutuam invicem fluidorum et vaforum aitionem . Omnis autem haec a£tio originem de bet fupremam Circulationi fangvinis, ipfique adeo aftioni cordis mufculofae , tanquam principio omnis vitae . Quamdiu enim a£tio cordis mufculofa, confequenter circulatio fangvinis fuperfunr, tamdiu humores pro ratione corporis praeparantur, et quocunque iis aditus patebit propelluntur, deferuntur: fic tum per majora vafa langvis, tum perm inufcula humor decurrens , mutuam exercebunt quilquecum fuis vafis attionem ; quare tamdiu operota haec machina fe iplam m ovebit, et vivere faciet, hx his V ita breviter exprimi poteft per ejufmodi flatum , quo circulatio iangvin is , corpus funftionibus exercendis apium reddens, fupereft. XI. Ita deicripfi na&enus Vitam hominis, quate nus ea phyfica e ft. E x qua ( 0 ) Jccundo quid fit Mors quoque, iponte jam intelligitur. M ors videlicet eft Abfentia, feu Cellatio eorum, quae Vitam conftituunt; conftituit vero Vitam Circulatio fangvinis, uc aitionum motu umque corporis origo et principium, qua Circulatione cesfante cellare debent omnes motus ipfaqueadeo Vita(§. io.) Ergo fi Circulatio fangvinis quacunque tandem caulTá im pediatur , ut amplius reLutcitari non p o lfit, Mors continua imminet;:. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(11) PH Y S I C O- T H E O L O G I C A .. r. im m in et: Variae áutem et innumerae poiTunt adeiTe caus iae , 'quae Circulationem iangvinis impedire poliunt in ho mine. A t quoniam non aliam in praefenti intendo M or tem , quam quae per purum Corporis Mechanifmum pofiibilis e lt , nuhc ordo flagitat inquirere, num homini, per hunc, qui V itae ejus iniervit, Corporis Mechanifmum Mors quaedam accedere pofiit? Paradoxumdicere, jucundum experiri. XII. Certifiimum eft omnes Corporis partes eile com potitas, ex m inim is, quibus tandem minora non dan tu r, vafculis (b)\ hoc enim M alpighius, Kuylchius, Leuvvenhoekius, Hookius adcuratis experimentis evicerunt. Con flabunt proinde haec valcula ex fibris folidis omni cavo deflitu tis, quae fibi adpofitae, et mutuo nexu cohaerentes, illius minimi vafculi tunicam formabunt. Quas iterum fi bras componunt, minime corporis partes elementa minutiflima folida ad invicem juncta, tanquam verae M icrocofm i, quibus ne ipfe quidem carere potefi Macrocofmus, atomi Harum fibrarum fortitudo varia e ft, quae fané pendebit a vario, quo ditta elementa inter fe cohaerent, nisűs gradu; qui fi maximus fuerit,, fibra erit rigidiflima, et actioni ex ternae valide refiitens, fummo duntaxat labore fe infletti patietur. Si vero vis illa cohaefionis exigua modo fuerit, flexililfima fit fibra, et cuicunque preflioni facile cedens. Ponamus igitur panes fibrae infinite magna vi inter, fe.jung i , infinita protecto hic obftabit preflioni refiftetma, neque ullus labor partes illas feparare , et contactuum punita mu tare poterit; quő fit fibra omnino inflexilis: Quanto vero magis nifus cohaefionis increfcet, tanto rigiditas quoque ca piet augm entum . Contra fi potentia , quae ipfa elementa jungit, parva admodum fiierit, vel minori preflioni cedet flexilis, eoque futura debilior, quo vis cohaerens imminue tur . Haec docent aeternae cohaefionis leges , haec certiflimae virium agentium regulae (c), ( 6) Boer. Init. Med. §. 439. etfeqq. [*) Vid. Kriigeri Phys. §. 145, 146, 186, 189.. XIII. Po-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(12) *. D I S S E R T A T I O. X III. Pofit is igitur his generalioribus principiis, -propius nunc ad rem accedo. Humores illi, qui per omnes corporis partes fe diffundunt, et omnes canales inun dant , dilatantque, decurrunt perpetuo in ultimis vatculis ($. 9, i o . ) Quoniam autem omnia vafa fani corporis ad capacitatem ufque femper plena fant humorum,• hinc dum novi continue advehuntur “humores ad vas antea plenum , inde intelligitur latera vafculorum illorum non unquam intermillb trádari m otu. Quo motu igitur alfidue repetito fibrarum minima elementa (§. 1 2 . ) ad invicem -compri mantur, neceiTe e i l. U n d e , fi liquidum fortius movetur, eo mutua elementorum adplicatio fit fe rtio r, et cauda co haerentiae major (ibidV. eo proinde m agis, catilla fiquidem er effectus fua gaudent femper proportione, fibrae erunt rigidiores. Quam optime vero mihi hac in re obvia cui vis fuccurrk experientia. Si enim intueamur rufticos, qui improbos corporis labores a puero exhariunt, et Pamphilos vitam otio trahentes, longum inter duo difcrimen obfcrvamus . Illi rugoli, membra fracti, ac ad inltar itipitis rigentes adpatent, dum hi leves, vegeti, membrifque agilibus flexiles prodeunt. Si rationem quaeras, in promptu eft , qundoquiaem in illis acceleratus propter continuam, nec interruptam fere mulculorura afctionera liquidorum flu x u s , fortiflima vi ad invicem elementa com preflit: in his contra haerentibus lenta nimis mufculorum af-tio debiliorem longe elementorum compreilionem fe c it. Cur m ulieres, quas ut plurimum gynecaei fui parietes ju van t, tenerae ni ten t, gloriofae tument: V iri contra frequentioribus ple rumque commotionis exercitiis vacantes robufti vigen t, et minus teneri rigent? nili quod in illis debilior elemento rum motus vafcula dilatari patitur, in bis contra fertior m atus idem prohibet. X IV . H aec, et fimilia manifefto funt indicio, fi brarum , ex quibus vafcula primitiva componuntur, cohae£pnena, contequenter rigorem, unice pendere a vehemeqtion f. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(13) PHYSICO-THHOLOGTCA/. 9. tio r i, vel pacaro liquidorum vitalium m o tu ; rigorem illum feu labor mufculorum vehemens admaturet , iivc -cui fus hu morum 'lentus ac naturali fere functioni commiftus diffe rat . Qnomodocunque enim otium detur corpori , parca tur labori, et a&ionibus mufcularibus, eamdem tamen acfio len ta, at diurior; ac vehemens, at b re vio r, folidiratem producet. Hinc adeo quod vehemens humorum m otus; idem etiam pacatus quidem, at diuturnus et millies repe titus efficiet. Imo fane fi experientia, fida naturae inter pres, confulator, lenta faepe perficit aQ io, quod non po terat violenta. Altius e reális ftillicidium non vi cadendi, fed cadendi diuturna frequentia durum perforat lapidem : Lignum foliditfimum ope cunei diffindens, facilius profeS o crebris tuditis i&ibus paries divelles, quam fi uno eoque herculeo impetu idem adigere tentes. Unde paret lentiorem at produttum humoris vitalis motum idem illud producere debere, quod vehementior efficit , Atqui citatior humorum motus fibras robuftiores, minus flexHes , rigidiores reddiet (Sj. 13 .) . U t igirur citatior b re v i, ita lentior lahente tempore fibras facit robuftiores, et com pariores. Quam multos experimur fenes otio ma gis, quam labori per omnem vitam deditos vix pedem prae rigore promovere po fié, cum in juventa mille corporis fi guris, et agilitate vel Proteum alacres elufiilent diflormem.. Membra levant baculis^ tardique fenilibus annis Nituntur longo vefiigia ponere clivo, (d) Q uod pulcre fatis deferibit Virgilius pugnam Daretac cura Lntello deferibens ( e ) : Ele pedum melior motu, fretusque juventa ;. Hic membrh et mole valens: jtd tarda trementi Genua labant, vajlos quatit aeger anhelitus artus». XV.. Corpus ergo bene fanum per a&iones. Id) Ovid. Mit. Lfb. S.. (e) Acneid. L. V: v. 4Jo. B }. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára. a vita fi*.

(14) xo. DI S S E RT A T I O. fua infeparabiles fenfim ita mutatur, ut tandem ingravefcentis et proveftae aetatis quomodocunque inevitabilis comes eíl minimarum fibrarum rigiditas. Hanc vero non potell non comitari minimorum canaliculorum, ex minimis illis fi bris compaftorum fortior cohaefio , et rigo r. Sed nec hi rigidiores fecus evadent, nili majora rurlus vafcula ex mi nimis compofita magis itidem rigelcant. Pari porro ratio ne per majora fenfim vafa promoveatur rigiditas, neceííé eft ; nili totum partes fuas, ex qnibus com ponitur, abnegaile, dejerabis; donec et maxima liquidorum vafa fenili in corpore rigefcent. Nemo fane id futurum negat, nemo fanior dubitat. Cum igitur arteriae fangvinem vehentes fint vafa ex fuis proinde m inoribus, miuimisque vafculis contexta, eodem fane confringantur rigore, aetate longum prove&a, oportet. Hinc quoniam conoideae fu n t, bafi ver ius cor direcla ( §. 9 .) , poílquam rigefcunt, fangvini anio né cordis mufculofa propulfo refiltent magis magisque inflexiles (§. 12 .). Cor etiam , cum et ipfum ex vafculis ve narum et arteriarum iit compaftum , ex iisdem legibus fit callofum , robore deficiens, vi fangvinem propellendi lentio r ; dumque fimul fyftematis arteriarum refitlentia auge t u r , fuccumbet oneri. Q uo fatto fangvis fenfim lentius m otu s, in cordis ventriculo congeritur, confequenter cor dis machina, grumefcente fangvine , quiefcet obruta, et iic Circulatio fangvinis celfabit. Cum vero omnem corporis hu mani ipiiufque adeo hominis vitam Circulatio Sangvinis con fervet, eaque cellante mors immineat fvj. 10.); ipia nunc res noviilime concludit, fenilem aetatem inevitabili neceffitate pet Mechanilmum duntaxat corporis mortem producere ex ipia fanitate lequentem. Atque hoc efto primum pro M orte ex puro corporis Mechanifmo fequente Argu nentum . X V I. Altera n unc, nec minus vera mortis cx pu ro corporis Mechanifmo confequentis prodit cau ila. Dum fciiicet humor per majora vafa circulatur, impingit necaFario in eorum parietes momento vitae quolibet. Unde fit, ut quo-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(15) PHYSI CO. T H E O L O G JCA.. II. •ut quoniam ex lato in anguftius via conica pergit (§. 9), cavitates infuper vaforum antea femper funt ad juftam ca pacitatem plena; f i t , inquam, ut quoties novum accefterit fluidum. toties recipiens expandatur canalis. Hocque fit quolibet itidem m om ento. Sed haec majora etiam vafa membranas fuas habent ex minoribus vaiculis, fuo quoque liquido repletis, contextas. Ergo dum vafa majora extenfa fia n t, minora comprimantur per extenfionem majorum, necefte e i l . Quam continuam compreifionem, nec intermiflam arietationem fuítinere falva nequeunt, fed ditta compreffione excludunt fua , quibus diftenta erant a n te , liquida, iisque dum privabuntur, fient utique exfucca. Op portuna huc tertis eft experientia . Unde enim durus ille callus, quo rem igum , falces item , fecures, et ligones trablantium fordent manus? Unde contra mollis ea tene ritas, qua virginum , quibus fuae modo acus curae fu n t, brachia palmaeque nitent fvaviflime? Non alia fane de ca uda , quam ut illis fortis laborum attritus, ifque aiTiduus, compreflit vafcula et exficcavir; cum his liber et delicatus humorum curfus tenerrimam per eadem vafa laxitatem conCeflir. Cum igitur conrtet preflionem et mutuum adtritum vafa reddere exfucca; naturam nunc fi confulamus , prompto refpondebit tripod e, latera vaiculorum exfuccoru m , obturata eorum cavitate , coalefcere debere. Hanc fiquidem ea fibimet legem fanxit, ut quamprimum debitus inter duas membranas defecerit humor, continuo eas con. crefcere faciar. Innumera, quae hoc probant, exempla Anatomicorum ortentant moriimenta, quibus Morbi corpus exficcantes plurima vafa, et membra concreta faepius lpejrtanda raliquerunt. XV ii . Ex quibus adeo re£le colligitur, vafcula exfucca per naturam concrefcere debere, confeqnenter eo numeroiiorem femper vaforum jafturara efle, quo major e ft, et trequentior eorum com prelfio, et attritus. Cum aurem srelcens coipoiis exercitium , motufque mulculorum conci tatior. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(16) Ii. D í S S E R T A T r O’. tatior fit in cauda, cur attritus, et compredio vaforura augeatur,- hinc numerus vaiorum in eadem proportione deerefcit, qua exercitium corporis c r e fc it q u a n t o item ma gis numerus vaforum decreicir,< tanto vaiorum , et totius corporis rigiditas roburque increlcat, oportet. Unde homo duris diftraftus laboribus pauciora longe habet v a la ,a c otiofus •, at ille hoc multo ell robudior et fo rtio r. Hinc in fans nafcens, quoniam parvum admodum habebat adhuc corporis exercitium, et m utuum , omnia- oda- tere car tilaginea hab et; lénfim crefcenti erd eit et corporis exercitium; ita quoniam vafa temper dedruuntur, o d i durefeunt; robur puen augeruF, donec vires adquirat in virili aetate fortilfimas in proportione exercitii et motus corporis. Porro quoniam lenta quidem, at diuturna et faepius repetita a&io id , quod vehemens, revera producit (§ 16 .) ; fequitur, ut homo-, om ni,, velut lib et, otio ab utero materno, femper deditus , fairem ex motu fluidorum ordinario, et a vita fana infeparabiii, iifdem vaiorum cum augmento annorum decrementis, iildemque rigiditatis cre.icentis gradibus lubelTe debear. Donec tandem aucta con tinue per longiorem vitam vaforum jaidura, florarum loiir ditas majora quoque vala , tamquam fua tota . imprimis ar terias, immedicabili neceflitate rigefeere facit-. Qpo dum didendi ac flefti impotes erunt-(§. 1 2 . ) , . motus langvinis definet (§. 15 ) , vita contequenter cedabit (,§. 1 1 . ) . Un de in incilis lenum cadaveribus nervos arteiiaique non lolum tendineam adquifivifle duritiem , led inde in carxilagir neas, hinc in oilcas, quas item in lapideas tere tuouanuas tranliiiic, repererunt faepe Anatomici. X V 111 Territim adhuc cauifae nodrae fuppeditat Argumentum priorum veritati adfine Tranfpiratio corporis humani inlenfibilis ab Italo fubtili S A N C T O R IO aderuate exculta, etli eam omnis antehac oblérvaverar quadamtenus antiquitas. Nota haec erant Hippocrati, G aleno, ahisq u e , qui hanc non fecus, ac aliorum corporum effluvia Rotarunt, philolophis. Quid ialtem praeitiuc in hu;us deicnptio-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(17) PHYSICO-THEOLOGICA.. íj. defcriptionc doQi furor arduus Lucretii, profért de illo te ilv monium Statii Poetae ( f) .. iíffe ea, quae rerum fmulacra vocamus, Quae quaft membranae fttmmo de corpore rerstm Dereptae volitant ultro citroqus per auras. Humani icilicet corporis natura id omnino eligebat» ut quaevis ejus partes incrementa capere potíént. Quod ut commodius fieri p o llet, opus omnino erat, et totum corpus ex vafculis ^ liccac nunc ita >adpeilare) capillaiünis componerentur, quibus fuccus Hle, unde omnes corporis partes fua trahunt alim enta, ad illas ccmmode defétri posl'ec. Humores igitur in haec vafa intrant Mechanifm» tubulorum , ut vocantur, capillarium (g) , quibus iplan et etiam valcula fimilia éllé nemo inficias ib it. Cum autem hic humorum ingreHiis fecus fieri nequeat, nili utrique va* lorum pateant fines (h)\ hinc patet et externas, et inter nas corporis partes innumeris et fubtiliffimis patere meati bus oculis armatis vifibilibus, quos poros vocamus. D um ergo calidi humores haec penetrant vafcula, particulae eo rum aqueae proprio exhalent c alo re, necelTe elt ( i) . Par ticulae vero gravioris indolis intra corpus detineantur, quae lé mutuo contingentes, et cohaerentes certo ac definito temporis fpatio incrementum corpori cauflant, at idem tan dem afclusinteritum quoque ejusdem prom ovet, qui nulla prori us evitari potefl ratione. Kei enim neceflitas id omnino iecum fe rt, ut multae illae particulae terreihes ia dies pofi longam annorum frriem julio magis coacervatae tandem corporis humani canaliculos obturent. Hinc valculorum minimorum munera deflruuntur, humores in iis ltagn an t, lentefcunt, coalefcunt inter fe , et cum canalibus propriis concrelcunt exfuccis (§» 16.); confequenter ni^nis {/) Lib. I. de nat. rer. p. 34. et alibi, (g) Vid. Krüg. Phys- $(i) ejusd. §. 663. (/) ejusd. 366. C vafcruGS. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(18) 14-. Ö I S S E R T A T I O. âforn-n sítúra arterias rigidas reddet 17 ): quo facô raotus fangvinis (§, 15 . ), hinc vita aniitretar (§. 11 .) . Quod fatum eo migis accelerabitur, qua frequentior majorque excitatur repetiwrque tranfpi ratio. X JX Haec funt ea argumenra, quae demonilrarvt Mechanifmum corporis noftri ita efle difpolitum, ut ex e0 .primum quidem ad fene&urem, iudeque ad mortem irrevo* cubili fato it u r . Q uod fatum fenile idea ex nudo fal* rem corporis mcchaniimo fequi debet, quia ex iifdem caus iis pbvficis et naturalibus procedit, quae a Vita plane ■ fuit infeparabiles, ipfiusque adeo vitae lanae caullae funt. Q u id pluribus exfequi uecele non eft. Hoe ex luperioribus genuine intelligitar. Cum enim mortem pure naturadeaj defcripiimus, abilnxim us a corpore o nnes morbos, ca lam itates, et incommoda, mortemque pure ex neceíláriis.et a vita fana infeparabilibus corporis functionibus dedpximus.Gonfulantur recentiores Phyliologi [k), qui pariter ex decurfu fluido rum, ex nutritionis, ac incrementi, et ex tranfpirationis doctrina, -tanquam rebus Vitae et Sanitati neceilariis, deducunt decrementu n etiam, mortemque corporis hu mani pure fenilem . En miferum homuncionem! dum vitae fuae confulit, turri mortem iibi minatur invitus; dum falutem quaerit, tum ia Suti vitaeque fuae innocuas lírait improvidus necis auctor infiiias. Ad hanc morcis pare naturalis exprelfioneip jucun. de non m inus, ac vere referri poflunt elegantes verfus 9 Thom a Moro e graeco in latinum translati:. N u rm u r , mortemque procul, procul effe putamus, At mediis latet haec abdita vifceribus . Scilicet ex illa , qua primum nafcimur, bora Prorepunt junlio vitaque, morsque pede , ( * ) Boerh. Inii. Med. $. 41* - 47*. et 1053.. Alb. Haller Phyfiol. Cap. IX. de Niltrifione. Abr. Kaau de Perfpic. §. jpj+ . j06+.. Partem. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(19) P H Y S I C O - T H E O L O G i C A,. T/.. Partem aliquam furtim , y? metitur, et ipfam Surripit e vita quaelibet bora tua . Pauláim morimur, momento exfl'mgvimur una., Ut lampas oleo deficiente p e rit . Hinc H o m o , No/ce te ipfitm: gradus eit primus fapienttae, diilumque Solonis, quondam lcriptum litteris aureis fupr* umnae templum. N o lc e, nimirum, te inter peiii uros conilitutum , cum nulli contigerit impune nalci, nolce, te beneficii loco hoc unum petere poile, ut ultimus cervicem prae beas ;dum interim duici tortunaebrius, colligendo in crallinum lapillos fortunae certas; nügis irrevocabile tempus coniumis •, immortalia his in terris animo volutas, de Ieris nepotibus diiponis, novas fpes , oblitus conditionis tuae, ponis : dum interea longa conantem mors opprimit, et quo magis adnxtibus mduiges, vitae longioris ejulque mediorum foilicuus ess hoc maturius mortem in vita natam , eum vita crelcentem, evocas . O quam contempta res cji homo, nifi Jnpra humana fe erexerit, fapienter lane dixit Seneca . 2 . X X , Secundo ordo flagitat, ut ad ea gradum prom oveam , quorum gratia datamhatlenus de M orte pure naturali meditationem praeflruere debebam. E re efl ni mirum dem onflrare, ut mortis hujus pure naturalis eaufia phylica in Primis Parentibus adfuerit, ex qua mors eorum immediate et necelfario dependere poterat. X X I. Neminem puto fore tam praepofterum rei tor tius judicem, qui negaret hominem flatus integri eodem, ac noflerefl, corporis uiechanifmo, eadem nimirum langvinis Circuiarione, iisdem vafis, quibusdam cylindricis, quibusdam conoideis etc. r.ftructum Deo opifice lu iile; et aulerere piaelumerct alium quemdam funle corporis humani in flatu integro M echanilmum , eumque adeo per laplum immuta tum fuiife; vafa ex. gr. quae tunc erant figura conoidea, aut balibus inveria , aut in cylindrica mutata fu ifie,. G. x. quae. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(20) í6. D I S S E R T A T I O. quae tunc erant cylindrica, in conoideas figuras tvanfiiiTe, 'hinc & liatn Circulationis fluidorum , ac nunc e i t , methodum , modumque, ac hodie habemus, diverfuni per corpus regnasf e , et fic operoiun hunc M icrocolinun tantopere, amilfa Tefti udine m orali, mira metamorpholi laboraile. Nulla fa né ratione fanior quifquam eo erroris procedere poteft. Rem tamen clarius, fi quis dubitabit , exponam . Nos ta li, pofi peccatum , corporis, quem jam defcripfi, Mechanifmo initruetos d ie ipfi teftes fu n u s . Ergo fi in prima creatio ne homini integro non talis fuerat darus, (eq u itu r, aut il lum i:n nediare Deus po l lapfum in hanc formam transrnuravir, aut ipfum peccatum , quod corpori poft lapfum adhaefit, totum corpus, uc pellis quaedam, infecit tantope r e , corrupitque, ut quod antea, homine nondum lapio , caufTa m ortis per fe efte non poterat, tandem peccato cor ruptum , ad mortem per fe etiam et ex fuo Mechanifmo .producendam difpofirum e f l , et immutatum. Utrumque falfum ede incumbit demonitrare > X X II. Quod ad prius. Deus praefeiverat homi nem certo lapfurum , ergo mortem etiam vi juilitiae fuae eidem decreverat, et quidem, ut ex corporis noftri difpoiitione interna difeimus, decrevit imprimis mortem pure flaturalem . Quare debuit Deus aut in prima hominis crea tione Mechanifmum corporis ad hoc effeftum producendum difponere, aut contraria quidem machina corpus primum creare, eamdem tamen Machinam poft lapium ita immuta r e , uc morti per fe producendae apta f i t . Poflerius dici non poteft. Nam mors puee naturalis per decretum de bebat in nexum rerum prodire, quaeque per illum tantum corporis Mechanifmum fieri poterat, qui ad mortem im mediate producendam aptus erat. Ergo impoflibile fuerat Sapientiae divinae, ut primum talis Mechanifinus corpori creetu r, ex quo mors nullo pa£to fequatur, tandemque il le Mechanifinus iterum mutetur in ejufmodi , ex quo mors aecellario fequatur. Secus enim hic Mechanifinus morti produ-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(21) V H Y S I C O - T H E 0 L 0 G IC A .. ">7. producendae ineptus íine omni ratione nexui rerum fuisfiet infertus. Reftat ergo prius ftatuendum. Ad Vitam -enim feliciter fatis, e t , ut itares integer poftulabat, commodiflime exigendam, homini per omnia fuffecerat hie nofter corporis Mechanifmus; eo m agis, quod hoc vitae in tegrae curriculum breve admodum fuifle "Eruditis certum vi detur. Corpus hoc interea fuerat perbene fanum, morbi eius et pafTiones nullae, confequentcr nulla fuerat homini innocuo poena (7 ). Et quid ultra integritas requi rebat? Ergo ineptum eiTet fingere pro brevi fiatűs integri vita diverfum, ae hic nofier e ft, corporis Mechanifmum, qui nihil integritati plus conferre poterat, nec debebat. Quid enim magis Sapientiae Creatoris officeret, quam u t, dum hic corporis Mechanifmus morti narurali deftinatus , fimul etiam brevi vitae fiatűs inregri, fine detrimento in tegritatis, exafte fufficeret; diverfum tamen prius pro ftatu integro cteaiTet. Certe talis a&io v ix prudenti Creaturae, ne dum Sapientifllmo Creatori convenire poteft. X X flf. Pofierius dilemmatis (. § 2 1 ) M em brum itidem faliirm eft . Nihil enim norius efi, quam pecca tum efte re m , quanta quanta e f i , moralem . Qyei ergo fieri poteft , ut in corporis Mechanifmum phyfice influeret, ejufque partes mira metamorphofi immutare poflet ? D ici tur quidem de peccato nos m aculaflé, naturam noftram corrupifle. Sed haec intelligenda funt notioni peccati conform iter, de defeftu virium ad adtiones bonas, deque a&io* num noftrarum relatione ad Sandritatem D e i, legiique ejus. Ita cum Mechanifmum corporis, fi iiippcnatur an te peccatum , a noftro diverfum , nec immediate Deus ipfe vi Sapientiae fuae, nec peccatum , eo , quod fit morale, immutare pofi lapfum p o tu e rit: nunc fidenter concludo, Primos Parentes in ftatu integro eodem Mechanifmo cor poris ufos fu ifle , ac poft lapfum habuerunt, qualemque pofteris omnibus tradiderunt. X X IV . Omnia jam fponte fluent, nec prolixum. J/) Videatur §• 29.. C 3. faiben-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(22) i8. D I S S E R T A T I O. fcribendi genus poftulant. Quodfi enim homo, integer quamvis, et juftitiam habens originalem, difro corporis me» ehanifmo fuerit inftruflus , nil inde fequitur mage certum., quam caudam mortis proximam, eamque phyficam et natu ralem in Primis Parentibus integris adfuifle. CaulTa enim proxima e ft , quae effectum vi fua, nulla alia interveniente caufla, et quidem fi phyfica fit, vera et reali a&ione, pro ducit. Sed Mechaniimus corporis, quem Primi Parentes noltri in flatu integro habuerunt (§. 23. ) ell proxima et quidem phyfica caufla mortis ( §. 1 3 - i t i . ) Ex quo proin de ipfa mors immediate dependet. Caufla fiquidem proxi ma ponit vim immediatam agendi.. Pofita hac v i , poni tur ratio fufficiens, cur revera cxfillat effie&um. Pofita ve ro ratione fufficiente rei, ipfa res debet p o n i. Gaullá por" ro naturalis eft, quae natura ilia intrinfeca ad agendum impu lfá, non pótért non agere. Ita hic , quem dixim us, corporis Mechanifmus Primis Parentibus in creatione datus, et ad agendum natura impulfus non potuit in mortem eo rum non agere (§ . i y . ). En ! potentiam, ut vocan t, mortalitatis proximam Primis Parentibus connatam, ex qua aftus neceffitate naturae prodire, debebat immediate, etiam fine omni peccato. Suppono enim Adamum hcc jam M ecbanilmo corporis inftruétum, nunquam peccallé, léd in-? tegrum ftetille. Seniper tamen Mechanifmi, ut cauffae ef ficientis proximae, et naturalis ad agendum ferael impuliae, vis efleétum immediate producendi lalva perfeverallét, nec eam integritas prohibere poterat, nam naturae humanae in prima creatione conjuntta fuerat (§. 2 3 .) non fecus, ac ipla integritas. Et fane , quaefo, quomodo aut im3go di v in a , quae fuit in Adam o, vires caullae hujus agentis im pedire poterat, cum haec Imago naturale tantum donunr animae era t, nec aut e flentia vel attributum hominis (mj eo minus folius tantum corporis ? Quomodo aut obedicmla VVyttemb. Tent. Th. D. §. «97, 698. horni-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(23) T H Y N IC O -T H E O L O G IC A . ‘hom inis ; cum haec in homine fuit ipfiflima moralitás? Quomodo et arbor vitae ; cum e a , praeterquam, quod vim tantum nutriendi ceteris efficaciorem habuerit, fuit fa' cramentalis (n) ? Cum igitur vis ea ad agendum impulfa manfiilet in Adamo , etiam fi non p eccafiet, tum et ra tio fufficicns etfeftus manere debebat, qua pofira ipfiílimus ponatur effetius, nempe m ors, necefie erat. Quodfi au tem dicis: potuiile D eu m , pofita flatus integri perfeverant ia , leges adtritus, preflionis, et cohaefionis fufpendere, ne ex iis rigor parttum cotporis , et per hoc ipfa M ors fequererur; parum utique philofopharis. Ira enim immedia tam Dei atlionem, ipfaque adeo miracula perpetuo prae te n d a s, oportet. Demonftratum vero jam eft a philofophis, opus naturae; quod iteratis indiget miraculis, non esfe perfetlum , nec D eo opifice dignum . Quid fi adhuc perpetua fupponas nec intermifia In corpore humano mira cula, quae opus naturae affiduo fufpendant, impediant, er ootrigant? "Certe fic Machina corporis reddetur imperfe&a admodum, ridicula, et fjpienrifiimo opifice indigna . Cur in fyltemate Unionis M entis cum Corpore Occafionalifmus ne probabilitatis quidem calculum hodie apud prudentiores mereatur ? Nonne ob perpetua , quae ibi requiri debent, miracula? Demonítratur fane in Theologia Naturali, De um fiapientiffimum miraculorum in regno naturae minus cfle prodigum ; nec nifi ob rationes graviflimas mutationes ordini naturae contrarias producere, imo fi 111. Leibnitzio adfentim u r, miracula Deus patrat nonnifi ob regni gratiae necelTitudines Indigne ergo, et perperam quaetis miracula, ubi nullum gratiae regnum concipis ; eo magis tam ailidua, tamque perpetua, quae tibi hic fupponere videris. X X V . H is intellegis, judicet nunc aequus rerum arbiter j quid fentiendum fit de Theologorum Quaeflio n e: frlutn horno integer nece/Jitatt Juae naturae mori. ( n) Turrett, Th. El. Loc. Vili- Qú. V.. pottte-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(24) 20. DI S S E R T A T I O. potuerit?. Certe confideratio eorum ,quae hattenus praemi si 5 eq n° s manuducit, ut homo integer morte illa pure naturali defungi debuiifet, quam ex Mechanilmo duntaxat corporis humani, ex iiidem legibus, quarum vi incremen tum , flatus et decrementum, ipíáque adeo Vita corporis unice pendebar , tandem inevitabili neceffitate 1'equi iupra demonltravimus (§ . 1 3 - 2 0 ) ; quodque idcirco hic repetere taediofum foret. H oc unicuique planum efle nihil dubito, qui Mechanilmum corporis hominis integri ad immota Pbyfiologorum principia, aeternafque motus, adtritus, et cohaeiionis regulas, ut in praecedentibus breviter expofui, exa minabit . Debuerat nempe homo integer, dum in terris degeret, nutriri (o), eoque corpus ejus indigqitle conflat apud Molen (p). Quare dum nutritioni machina corporis operam daret, fafta lénGm minimarum fibrarum f § . 1 4 . ) , hinc vafculorum, tandem et majorum vaibrum rigiditate (§• 1 S-)> mors inevitabilis confequi debebat (ibid.) Debue rant porro ope circulationis fluidorum vala majora diftendi, 1 a •) ^*nc m*nora exfucca fieri, et concrefcere (ib id .) . unde jafclura vaibrum crefcente, mors immineat, neceile ® rat *7- )• Debuerat porro homo etiam tranfpirare, ni li jactura fiat fanitatis et vitae (§. 18 .) ; eo autem n>a2 ,s > quod corpus quanto fanius, hoc melius tranfpirare oblervatum e il. Unde eadem valorum rigiditas, idem mor tis latum ( ibid.). . . X X V I. Si quis vero objiciat. Ex eventu MechaCorP°ris in flatu peccati hodierno non polle concludi ad eum , qui in flatu innocentiae fu it. Homines e» mm hodie omnes a parentibus progignuntur variis morbis, ac ipfi morti ob noxiis, iifque quaii infeftis, ut jam morbolum fit corpus cum in lucem editur, feminaque morbo rum in dias luminis auras fecum adportet. Sic Mechanis mus corporis ab origine iua feminibus morborum im butus, (0) 1 Cor. xv: 4i .. (/>) Gen. 1: *9; u: 16. accedccr. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(25) PHYSICO-THEOLOGICA.. 2í-. accedentibus fimul innumeris morborum cauflis interire pó té r t. A t Primorum Parentum totum corpus erat perfe&e fenum , quare eumdem effeflum producere non poterat. Relpondeo : Mortem pure naturalem non requirere corpus praecile feminibus morborum infeftum . Sit enim corpus pctfe&e fanum, per omnes partes integerrimum, iisdem ta men attritus v preflionis et cohaefionis effe8is, ex. fuiclionibus mechanifmi fui oriundis, iuberit. Omnes praeterea caullae, ex quibus mors haec fequitur, a V ita pertede fana funt infeparabiles, quandoquidem iisdem cauffis deberat Vita ejufque. Sanitas ad tempus ufque coniervari, qui bus mediantibus tandem mors-quoque ejusdem producitur (§. 19 .). U t ergo a corpore perfefcte fano V ita abelle non poteft, ita nec. mors ipia ex Sanitate et. V ita corporis pro cedens evirari;. X X V ir. Q yid ergo dicendum? An, cum Socinianis, rtatuemus Primos Pareiues ctfr ia rtatu integro perieverantes concipiantur,, aftu moritures fuille? A b iit. Quamvis enim primi noftri. Parentes cauilam. efiicientem M or tis proxim am, eamque phyficam et naturalem fibi connatam, er ad atlum producendum necelfario ten dentem habuerint; Deus- tamen v i promiflionis luae im mutabilis , qua Vitam aeternam fub conditione praedandae obedientiae promiíérat, hoc fatum pracvenillet, antequam ex lira caulia a£lus hic confcqueiecur. Certe equidem Pa rentes quirovis perllirillent integri, non obiianre tame: to rum rettuudine morali er rtatu integro (§. 2 4 .} morte ^.ír re naturali’ ablolute defungi debuerant. uniam inte.^n Deus ex mera iua bonitate, qua non relpicit, nuiax ren unerat io opus tranfccndat, promilérat ipfis fine omni onedientiae luae merito (q) Vitam aeternam [rj hac coi -.utte n e, li lege n naturalem (s) et pofrtivam (t) obleivareot . vi iiroir.de promillionis hujus morti non luccubuillciu > led (^) Lue. xvi:: 10. (r) Heb, »1: (T. (aj Lev. xviU: j. Ezech. xx: 11. Rom x: 5. (i) Geo, 11: 17. D ut com~. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(26) ^. DI S S E R T A T I O. *it communis Theologorum tenet Sententia, forte poflquam felicem his in terris et longam fatis egűlent v ita m , quo momenro Deo piacúidét, corpus eorum ex animali in fpiritaale murando, vivos cad is, ut Enochum, et Eliam., reddidillet prius, quam ex Mechanifino fui corporis fato concederent naturali. Attamen fi vereris, ne forte ho mo integer pofi diuturnam his in terris, quae jpfi require batur , vitam , feros agens annos ex effeilis Mechauifmi fui corporis, moletlam quamdam, viribus defeclam, et fla tui integro non bene convenientem adtigiller vitam ; refpondeo: Nullam hic fuillé feneQutem, ejufque incommoda. Si enim concipimus propagationem feminis in ierie et nexu orbis non la p li, diuturnam quidem fuiife homi num vitim certum videtur; illam tamen alicui conceptu fuo in longum nimis extendere, non eft prudentiae . Per petua enim hominum multiplicatio, alime itorum iis , fi numerus eorum plus crefceret, et multo minus deficeret, infofficientia , ftatuique hominis integfi in his terris non Ium ad contentum felix hunc conceptum prohibent. Ergo vitam illam terrellrem , quae uni homini in flatu inte gro deberi concipitur, futficere puto ad illud ulque tem pus extendi, quo jam ex funclione corporis fui mechanica ad ineo nmoda feneiducis perven iilet. Et fane diuturna fa tis haec eft V ita. Homines enim primaevi feptem , ofto, et novem fecula vivere poterant («) non obflante M edia* nifmo corporis, confequenter feram quoque egerunt juven tam ; cum fecus corpora eorum variis peccati poenis, ut laboribus , morbis etc. quamvis minori, ac deinceps tem poribus, g ra d u , fuberant. Quam longa igirur conci* pi potell vita corporis perte&le la.ii, et naturalibus fere functionibus utentis, antequam incommoda fenedutis ex eo dem Mechanifmo prodirent. X X V III. Atque ita evici hjQ enus, tali inflatu et conditione fuiife conilitutos, tali corporis Mechanifmo Gen. v; creatos. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(27) PHVSICO-THEÖLÖGÍCA, creatos Primos Patentes, ut necelTitate fuae naturae etiam fine ctnni peccato morerentur (§ . 2 4 .) , nifi vi promiifionis divinae a morte praelervarentur (§. 17 ) . A t ut §. 2. et 3. praemonueram , T heologi (x) noftri cum Socinianis , quique iis confentiunr, dirputantes de Immortalitate Primorum Parentum integrorum , negaiunt pro tlls morta litatem eorum in potentia proxim a, feu negarunt taltm in natura hominis integra delituifie caullam proximam phyfi» cam et naturalem, iiique connatam , unde inevitabilis mo riendi neceilitas ipfis integris fequi pollet. Adkrentes Corptis Adami creatum fuille imn.oitale relpeftu caullae proxim ae, titillem caullam talem cum homine otam éllé; in initio creationis hominem natura mortalem non fu ille, neque adeo ullam ante peccatum a£lu moriendi neceifitatem habuille. Nec mifum videtur Theologos difputantcs in hanc opinionem incidjfie. Non enrfn ulla fiane alia catis* fa phyfrca potuit in homine integro d ari, quae mortali tatem' ejus in potentia proxima , et réali aftione arguerer, nifi hic duntaxat, quem ipfi connatum fuille evicirhus, cor poris Mechanifmus. Cujus natura dum a recentioribus Phyfiologir curatius examinari cepta e ll, intentum cft , in eá cautfám mortis inevitabilis proximam phyficam , et naturalem d élitekére; jam vero hanc vim Mecbamlmi coe» pons talem efté&um producendi praecedens minus noverat antiquitas. Hinc viderunt quidem T heologi caullam mor tis remotam ,■ in materia corporis corruptibili et reibluhiJL; ied caullam phyficam , quae reali atlion e, et. natur aleru, quae inevitabili neceilrtate mortem producere pollet, uondum videbant; cum eam recentioris aevi detexit indnfhia. E rg o dicebant: Nudas fui(Je caujpis proximas mortis in ho mine y nec internas, quales fim t peccatum, pugna, affeSutwi, ia.~. temperies. humorum et calidi atque ktimidt nativi dsfe3us%. {x) Vide Hcid. Corp.TK. Tora. LL. VI. <$. 93. Turr. Inft.Th. El. Loc. VQ.XIi. Alt.Th. EI.L- V. p. 275. Coc. Sun.Th- C:.». XVIH..6 .i<5. Ifarae. un, Vol I. P. U. C, XIV. atiofque. D ^. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(28) ,2 ..t. D I S S E R T A T I O. -unde langvores et morbi. Nec externae, at corruptio elementorum , carentia alimenti, vél vis externa, quae in hominem agere potuifét ctc. Sane nulla harum , fimiliumque integro homini mortem minabatur ; fiquidem flatui integritatis convenire non poterat. At fu pereli cauda , cujus -ait io •ut a V ita hominis integra fuerat infeparabilis; ita mortem inevitabilem minari poterat: XXIX. Difficultatibus folvendis non diu moror 'Facile fölvet e a s, qui praecedentibus jam fidem habet. Sufficiat obfervaile ( i . ) ad verba Cl. Cocceji (y) et Hei* deggeri (z). Etfi natura conjunita erat homini integro ne. ceffitas reiblationis animae a corpore per cauTam mortis phyficam , ut d ixim us, et naturalem; non tamen hoc ipfo animae immortalitas deilruitur. Ani nam enim per fe , et fua natura eile immortalem, nec ejus innortaiitatem pendere ab unione fua cu n corpore, -vulgatum hodie, ct notum e i l . Praeterea ex iis verbis 1. c. fequeretur, u t , quoniam poft peccatum anima a corpore feparatur per mor tem , ea poli feparationem intereat * Quod abfurdum. ( a . ) Q os. Naturalis difpofitio hominis integri ad m »rtem non officit illi bonitati et perfeftioni, quae fingulis Creatu ris ( v ) , ;ipfique adeo homini onerat. -Hic enim defe&us referri debet ad imperfectionem metaphyficam, ut omni creaturae, ita etiam hom ini, falva ejus integritate, con venientem , eratque adeo tantum malutn m etaphyficum , phyficum fiquidem eile non poterat; cum nondum ad huc fuerat ulla ti malum morale. (.$.) Oos. Eandem na turae integrae dilpofirionem et tendentiam ad mortem non officere etiam (uiticiae divinae. Proxime enim d ix i, hanc non fuilTe poenam- A t poenalitatis, quae ipfi po;l pec catum adhaefit, cau Tá e il malum m orale, non a D eo , led ao homine patratum . ('y) Vide ea Summ Theol. C. XVIII. §. 9. ro. if. (z) Corp. Th. L- VI. §. 93. l’ub finem, (v) Gén. I: 30.. XXX. De-. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(29) " P HY S I C O- T H E O L O G I C A .. »5. XXX. DefonShis fuin brevi Traftatione de ''Cauda morris proxim a, eaquephyfica et naturali in P. Pa rentibus integris ex Mechanilmo corporis humani demonilrata. Nurrc jam tertio non inutile erit corollarii loco ex ha&enus dictis deducere mortem naturae integrae -Sequelam dici qaofle, falvis Fidei noftrae articulis . XXXI. Expofui hactenus fatis fuperque, pro brevi inftituti ratione, Mechanifmum corporis humani ita ede difpofitum , ut ex cauilis ejusdem Mechanifmi pure natu ralibus et a Vita fana infeparábilibus mors homini accedat inevitabilis. Similiter demonftravi caudas has proximas pu re naturales in primis parentibus revera adfuide; imo na turae eorum integrae connatas fuide. E x his igitur imme diata confequenria fequitur nihil m age certum , quam quod fateam ur, o p o rtet, mortem naturae integrae fequelam feu confequens e d e . Si tjuid enim in rerum natura confequens et fequela dici p o te fl, certe effeQum quodcunque caudae fuae proximae confequens et fequela dici deber, cum tota ejus exiftentia viribus caudae fuae concurrentibus procedat. Sed triftis hujus effecti, cujus "viam padibus aequis calca m u s, nempe m ortis, cauda proxima eaque phyfica et na turalis in primis parentibus integris eorumque natura in te gra adfuit. Ex qua tandem poft malum morale introduftum , mors , ut effe&um , immediate p ro d iit. M ors igi tur naturae integrae confequens et fequela jure meritoque dici d e b e t. Eadem enim cauda Primis Parentibus connata , et ad fenfim agendum in ipfa adhuc eorum creatione im pulfa, protulit naturaliter mortem, infenfum ipfimec caudae effeQum, hoftemque toti corporis Mechanifmo domelticum: ut fic homo improvidus lapfiis fui auftor proprio lalcem commidiis corporis Mechanifmo, ipfemet nec opiuus et in voluntarius funeris fui auttor cxfifteret. X X X II. Serio autem notari meretur. Mortem confiderari non folum , tanquam eventum in nexum totius univerii influentem, led limai, ut malum phyficum,feu poenam, D j ut fic. i. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(30) zt. d i s s e r t a t i o. u t lic notio mali phyfici a Morte in hoc univerfi netfl nullo m odo, nifi per (olam Satistatlionem Ghrifti, e 11 feparabilis. Cum ergo mors fit malum pbyficum , malum ve ro phyficum fupponat femper fibi malum morale : fequitur certillime Mortem debuillé habere caullam moralem, e* qua intelligatur, cur mors in mundum fit ingrefla, quarti caullam moralem dicit elle S. Scriptura peccatum (a). U t igitur bonum morale , nempe obedientia legi divinae, ha* buit ex beneplacito, et difpofitione Dei bonum phyficum-; feu praem ium, nempe vitam aeternant (b) Ita malum morale, nempe inobedientiam legi divinae, feu peccatum debu it fequi malum phyficum , fe u ' poena mortis (c\ Quam vis ergo Mors fit naturae integrae iequela, manebit tamen fimul llipendium et poena peccati: ut fic , féquelam natu rae integrae e lle , et fimul poenam peccati fieri non fint oppolitae notiones de M o rte ; verum tam infeparabili ne xu invicem coordinatae, ut illa- fine kac produci in hoc. univerfo non poterat. X X X III. Ex quibus quiique nunc fentire p o te li, quae fit differentia inter eam lententtam, qua mors ipfa naturae fequela elle dicitur; fed ut malum phyficum , or tum ex praefuppofito malo moraliv et inteream, quae di-' cit naturae fequelam e lle , fed non ortam ex rnalo motali. Prior e ft, quam adferui. Pofteriorem tenent inter quos dam Adverfarios imprimis Sociniani, qui 'dicunt malifin phyficum , feu poenam peccati e(fe ro n mortem feu rr.oriendi aftum ; verum elfe moriendi nectíírtatelri, una cum iis, quae eam antecedunt, ut m orbi, calamitates, ete; vel'eam iequitur, ut mors aeterna (d). Nos vero ex diüis non tam moriendi necdlitatem , ea fiquidem in natura integra per cauflas pbyficas aderar; fed ipiám mortem una cum adnexis, np. malis v itae, et morte aeterna fimul; poenam. (a) Rom. v.- 12. v« i j. (b) Lcv. xvui: j. Ez. «c::n . \f) tien. iii: 19. n: 17. (d) Soc. de Sérv. p. HI. c. VIU. p. 234. Crtllius adv. («otium C3p. 1. p. 81. '■. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára. je ix .u.

(31) THYSICO.THHOLOGI-CA.. *7. •peecati eflé refte ftatuimus. Dam igitur Sociniani mor tem , feu moriendi aélum dicunt naturae íéquelam eíle, op ponunt eam direíte poenalitati (t). Mors naturalis, inquit Socinus,. quatenus naturalis eff , et omnibus communis, non ejl peccati ftipemftum; fed naturae, quam ipfemet Adamus in creatione accepit, propria fequela (f). Hinc liquet , et ex noftra, et ex Socinknorum Sententia mortem naturae in tegrae íéquelam d ici; verum hac diflérentia, quod nos praeiupponamus morti malum morale, ipfj vero minus. .Praefupponunt potius malum morale neceiiitati moriendi, hominemque integrum dicunt a£lui moriendi fubje&um fui í l é , non item neceiTitati moriendi; eamque proinde, poAto tantum malo morali, adhaerere debuiile. X X X IV . Ergo duo hic Sociniariis controvertimus. Primo quod mortem ip&m, non neceffitatem potius mori.en d i, in homine quantumvis integro adfuiile dicant. Se cundo quod pro poena peccati teputent neceifitatem mori e n d i; non mortem ipfam. Quod ad Prius. U t res clarius adpareat, ipfius Socini verbis rem exponam (g)\ Et baec eff, inquit, quod ad mortalitatem adtinet, prae ipua differentia nos inter, et Ada tnám, antequam peccaret; quo,l ille mori quidem poterat, et. fuapte natura debebat, niff divina gratia confervatus fuiffet: mori ta men enmprorfus neceffe non erat, cum Deus nondum ejusmodi gratia illum omnino privare decreviffet; nos vero non(olum mori poffumus, et naturaliter debemus, nifi divinagratia confervemur, fed etiam, propter peccatum omnes ut moriamur, neceffe eft. Manifeile fibi contradicit Socinus. Nam d icit: Hominem integrum a£tum moriendi habuiilé quidem , fed non neceilario, nam fupererat Angularis Dei gratia, quae ipfum a morte prasfervare p o terat; Ac mortem a rtatu integro non excludit,, fed Amul nec communem vitae Anem éllé ftatuit; at poft peccatum, iublata ilia gratia, neceilario mori debere, n ifi, (•') Soc. cr'ntra Pucc. p. io, 54, et 195. (/) de Servatote P. III. pap. VIII. p. 19*r. (g) pag. 54' inquit. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(32) i8. D I S S E R T ATIO|. inquit iterum , gratia Dei accedat. Qualis haec eft con trad it io! dicere hominem integrum mori non prorfus neceílűm é llé , quia gratia praefervatrix fu p e r e r a tm o r i vero peccatorem, quia gratia illa privatus eft, et tamen addere, nili gratia Dei fuccurrat. Ergo dico-- Gratia illa praeferva trix aut ordinaria fu it, aut extraordinaria? Si prior: nobifeum lentiet Socinus; Diximus enim iuperius, hominem, antequam p eccaret, etfi ex natura fua ad mortem neceilario dilponeretur inevitabilem; tamen , quia nondum fuiilet malum m orale, gratia quadam praefervatrice vivum caelis fuille redditum , quodque idcirco communis omnibus , et ordinarius terreftns vitae finis erat futurus. Si pofterior , tum fibi contradicet Socinus, nam Deus non decrevit poft peccatum gratiam extraordinariam a morte praefervatrictm non dare, poteritque hanc gratiam , quando p la c e t, inter homines exercere, ut exemplis En ochi, et Eliae demonllrav i t , inque fidelibus, quos dies fupremus vivos falutabit, demonftraturum docet Paulus ( b ) ; ut hoc et & cinus libi contradicendo agnolcit. Ergo cum Socinum de aftuali mor te hominis integri fic halluciuantem et fibimet contradicen tem videmus , llatuendum utique e ft , ipfum in homine in tegro non mortem, fed moriendi tantum necellitatcm (quamvis nec ipfemet cauftam hujus, quam diximus, noverat) naturalem urii (Te contra nofttos T heolo go s, qui velut mortem ipfam , ira etiam neceflitatem mo riendi per caullas phyficas, fihique naturales, homini inte gro abnegarum, nos veto hic concdiim us: ut hoc iple etiam Socinus alibi dilertis verbis fatetur (/): quamquam, inquit , f i verum e[Jet, nihil mihi cbe[]e p o jjet, cum non mortem , fed mortalitatem ante pe catum in Adamo fuiffe dicam. H oc, inquam, Socinum intendille p u ro , led quem furor difputandi ardorque contradicendi ad plura fine ratione neganda abri puerat. Nam ur dicam ipfum defipuifte, prohibet m odeflia.. V') TIi.iT. iv: 17. (i) contn Pucciutr p. 276.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(33) V. f ' f c V S Í C Ö - T H E O L O G 1 CA.. 2*. XXXV. Quod vero ad pofierius : Poenam pcceatt dicit Socinus non mortem iplam,fed neccffitatem motiendi (k jr. mortem , inquit, ipfcmvere non peccati poénom {hifié - -m vr* tetnqne Adamo propter peccatwn decretam neceffitatem móriénk di ju ifie. Idem rurfus verba fua revocat locum panlknia* explicans (l) E x pracdiítis intelligi poteji , cum Jcriptum éji a Paulo per peccatum mortem ingrefio m efje in munitum r non de naturali mortalitate eum loqui , (td de ip ja morte , dequo jr.orier.di neceffitate. Similittr Volkelius Jonas Sehlieb-. tingius (»>. Quid hic item libi vult tai ta cqr.tradi&io ? Certe arguit animum non lar.um, led praejudicio fuo ventem, et odio contra aciveríancs fubaÖum. Praeterea fi necefluas troriendi n<n vero ipta mors erit poena; tum ikceflrtas moriendi ma,us malum debet elle, ac ipfa n cis. Atqui ratio docet rem plane inve do nodo efle. Nam necellitas moriendi, imprin is fine m alo tr orali, nor involvit iplam etiam mortem ; potefl: ei.im erm gratia divina ptaeverrére. I sdem concipio in* bernir e integro, mortem enim divina gratia ordinatio et ctm run i omnibus vitam terreftiem in caeleflem promovendi medio praevertiflet, fi flatus integer manlurus torét. Nonne Enechus et Elias nej cefl.tatem metiendi habuerunt-, et quidem ex malo morali, non tamen iplam lubiertínt mortem. Ignis nectflitatcm habet urendi, non tamen vilit wes juvenes \p ) , l eones iieceflitatcm rapiendi, rou tankén Dánielem diiipuetc (p ) , et fimilia . At contta ubi mots ipla regnat, ibi et Uecelíitas thoriendi, fimul eta£Uis n,oriendi ptaeiertes (unt. Quate perperam dicit Socir.us, in flatu integro neceffttatero moriendi, non requiri. Quaurnis enim, ex ejus hypothefi., uecllfitas moriendi non debebat efle in firgulis homi nibus privatim; tamen 'refptfiu totius geretis humani non p oterat lien efle, pofita íexr.el a Socino in integro Itaua ,?ucc‘ P*. *t sd artieolos Crrrtii. (/)PnieLc. I. p. a.. f f ü £ ' « f f i. - ** E. *•. *-. motus. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(34) 1®. dissertatio. mortis exfiilenna, fiquidem debehaw|, finbn omnes, ialte n quidam st»ori , cum lectu notio mortis erit nullaj. Ica necetfi ate nirrimonimn incani non obligantur quidem ho ni us fin >a!i privarim, ac obligirwr totun genus humi•num ferg» mite ni nis SHi a Itendit Sucinus, dum (la tui integro mortem a&n tribuit, neceffitatem tamen moriendi d negat. Pofra namque morte., ponitur neceffitas tmorie i fi refpeSu tortu? generis humani, nihflque hinc in poenam peccati cedet, nili neeeiEcas tantun moriendi quo ad lingulos etiam horni ics tex quibus nunc genuine intelligirur, majus longe ma;lun ede morte n ipfa n , quim neceiTitarem moriendi , cun]ue flatui integro nece 1acatem moriendi tribuimus, hoc referri debet tantun ad milun mecaphvficu n , nihilque o f ficit (lacui integro . Si vero cum Socino tribuatur integri, tati mors ipfa , magnu n a i nodum defeilu n llarus integet patietur, quindoqaidem miius malum vexabit llatum in nocentiae, ac tlatu n deflitum n ,- pejus enim eft innocenti m ors, qua n peccatori ad mortem naturaliter deflinato lola moriendi nec.‘ ficu I n o , Sentenua Socini poenam infligit, ubi nullun e!t peccatam. Nam f i, ex eius men te , in neceificate moriendi ratio poenae fit -propter peccatum, quanto magis mors ipfa poena adhuc major dici de bet, cujus notio, et atlum et neceffitatem moriendi con tinet. Et fic cu n Deus homini ante peccatum mortem decrevit, malum plyficum, feu poenam inflixit e i, ance* quim malum morale connitteret. Q j n t u n vero hoc ablurdun e l ! quanta Juliciae divinae injuria! XXXVI. Disputationem hic de re pluribus ex(equi ip ’a prohibet brevitas Ordo vero dicendi hic poilulaoar, Sententiam Adverfariorum propriis corruentem fun damentis proponere, ip unpue Socinu n fuis refutatum ver bis m>Jelte in medium fidere; ut adpireat, nudum elle ptortu? fu ljaraencum Socinianis, adverfam hac in re nobis (?) Gen. i: 18.. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára. fcnten-.

(35) PHTSICO-THEOLOGICA.. jr. ienrrnt'iarn tueri, cum videant m?gnns Fidei Tuae Patres r Socinum imprimis evidenter hac in re hallucinatum fu ilfe, imo Tibimet exprefie contradixifié; iiifi velinr imprudemer, et fine ratione animum odio religionis et iludio contradicendi abreptum retinere , ccecaque Patrum Tuorum reverentia fidem Tuam obligari patiantur, Qundfi ergo praejudicia ab utraque parte tollantur , et fludium modo veritatis intendatur, nihil eft facilius; quam noftram, et Socinianorum de poen3Ütare mortis Sententiam ad har moniam reducere^ E n ! nos faciles erimus, concedimusque hominem , antequam p< ccaret, neci flitate moriendi ex caus iis phy ficis in mechanifino corporis fui depofitis, laboraflé. at non poflumus innocentem fine omni malo morali in poenam mortis depofeere. H inc etiam largimur M or tem naturae integrae fequelam efie; led non pofiiimus fi» mul originem ejus a peccaro non arediere, malum enim phyficum fine malo morali fingere, imprudens e lU et ir rationabile . R efla igitur pofiulat ratio et a Sociniams,mor tem ab integritate hominis removere , fiqpitkm poena fine malo morali concipi pofiit n u lla: hinc eadem iis jubet ra t i o , mortem léu aflum m oriendi, non iblum pro naturae fequelá , led fimul pto poena peccati una nobifeum agnofcere. Jta fubiatum e medio ptae.udiciura dum advcifcuites componar fententias, nulla tupeverit ratio ,m o tan i inter duo controverliam acenim e diipurandi. X X X VTl. Adparet noviifim e non efie tam nefan dam , ut communiter p u t.tu r, opinionem, ii dicatur mor tem naturae integrae fequelam e fie ; nihil enim hoc iplo fidei onfirae quiri quem d t c t d e r e ,e x praecedentibus Iponte intelligitur . Nam mors dum ex ordinatiore Dei lupponar malum m orale, et ab eo fit in f parabilis manebit profeflo ca fiipendium; fiinc aut peccaro originali, aut Satiffaflioni Chrilii injuria fit prorfus i u lla . D um fciiicet De tis lapfum certiifime praevadens corpus hominis ex interno fui Mechaniimo ad mortem praedefinitam diipofuit adhuc in creatione, poftquam hrmo ab aurea Creatoris fui lege E x recelli •. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(36) r-. d i s s e r t a t i o. rcce.Tir, cpnnatis fibi mechanifmi fui viribus ira commí'Tus «•V i at (ínul et praefervativa fublata, fponre in mortem «n eret. I um variae calamitates, m orbi, labares , etc.horninern a Igreííí iiint, quae caníTáe in corpus hominis lilaere agente s, admaturent mortem prius, quam ex proprio Mcchanifmo naturali curfu -feqneremr, et quidem ob innumeras orbis 4 >pfi utilitatis ex fapienti et gratiofa Dei ordinatione ac celeratam . X X X V III. H ite inteUigitur etiam , cur haec mors pure naturalis fir r a r ifiiu i; omnes enim tere m orte, quam •fibi ex aliis caudis, praeter hunc purum corporis Mechanifm um , atrraxerunt, tolluntur maturius, quanq attinge rent fenetlutem pure naturalem, mortem.pie ejusdem co mitem . At quamvis pau cifltn i, imo forte idricle lo quendo, not ullus hominum puriffi na hac naturae via mortem obeat, ineft tamen om iibus, vis hoc praecife mpdo intereundi, n in accelentibus aliis cauffis, praeter hanc1, externis, quae aut fola fui aSlione mortem hang pure na turalem praeripiant, ut fit in morte juniorum, et violenta nece, aut vero cauFas ad mortem pure naturalem per Jfe ferius ag *nres m aturent, juventque a i mortem acceleran da n , cujus celerras p n d e t utique a vario telluris ila ty , ipforumquj honinam conditione et m orib u s. T alis eft mors fenio coofeEt >m n . ' Senes enim m irbis ex rigidiori partium corp iris ratione, humorumque defectu ortis laborare t interire M elicis notum é l t . LJnie retje dixit elegans oéta (r) Senectutem ipftn etje morbum. Quidquid ú t ; q u an tis mors pure naturalis (it non omnibus communis, e l tamen univerfalis , et a vita infeparabilis omnibus ad mortem v ia; unde m anife'iun eil hanc morus rationem, eFe principium er originem omnium m irtis fpecierun, quie poit peccatum vitae hominis infultant ex innu neris in orbis et calamitatibus prodeuntes. N on ergo iéquitur. ?. ír) Terent. Plionr. Aíl. ív: Sc. r. vs. J. jt $. '*'*. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára. falaim.

(37) f. H Y SICO- T H E O L O G I C A .. B3. Ibiam hanc mortis fpecicm eiTe naturae integrae íéquelam , minus item ceteras. Omres enim, poft peccatum, mortis cauiTae idem habent effeiium , videlicet iéparationem ani mae a corpore, er fic una tantum eft mors . Lrgo fi per unam , quee ex natura integra d erivatu r, caufiám mors conficitur, etiam omnes ceterae mortis fpecies erunt natu rae integrae coniequentes. Cum enim ea unica fit fimpli* ciflima et uni veri alis omnibus mortis caulTa a Deo praedisp q fita; ceterae cauiTae eam non tollunt, fixi revera praefupponunt, ob commodum ftatus lapfi maturant, adjuvant, .finem ejus iniendunr, neque ficus harum attiones fine illius vi ribus ex ordinadone Dei erant poflibiles. Sed expolitis iis breviter, quae ad materiam propo sitam propinquius ipeftabant, remotiora animus eft re f o v e r e . Quare libet hic fupremam labori manuqt rim ponere,. E R. R. A. T. A.. 'Pag. 7. fitt. 1$. minime, lege, minimae hn. 53, fit. lege. fit. pag. 8. lin. 25. haerentibus, lege otiantibus . pag. 9. /in. 19. reddiet. lege, reddit, iguur. lege, igitur, pag. 10. hn. 9. qnibus. tege, quibus. ■pag. 11. H n . 3. plena, lege, pienae. pag- ia. Hn. 9. mutuum- lege, motum, liti. 34. erant, lege. erat, pag. si. lm . 3. corpus, tege, corpora, pag- *3. hn. 12. ©t;m. tege, ortam, pag. 27. lin, 2^., eum. lege. eum.. THESES. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(38) THESES. ADNEXAE. I. Quamvis Myfterium SS Trinitatis fit fitpta rationem, ne quaquam tamen eft contra rationem .. ir. Mediatorem Jefum pro iis quoque* quos Pater ab aeterno non elegit, latisfeuiie piorius nego.. III. T re s V ir i, quos Abraham ho pitio excepit Gen. xvm . fue runt SS. T rin itas. IV ; Regreffionem Um brae in Sciaterico Acha/.ii 2 Reg. xx: 1 1 . jfes. xx.xviu: 8. explicari velim ex granis grandinum» nucleo nivali carentibus et pellucidis, quae Deus tunc temporis in acmosphaera tali in litu diipofuerat, ut refracti trans illa grana radii lolares, ad decem gradus umbram reducerent. Qualem umbrae regreflronem obfervaverat P. Romualdus A. 170 j . 7 j . ju m i. ( V ii. K f i y s . §. 54.0. / humn. hifiit. l*hil. Nat. §. íy y .) 1 i:p>:ir!>ile igitur per Sapientiam Divinam eile puto» hanc Umbrae ita foiario Uria-ii regrdUo iem faciam fui Fe aut pe. le.luclia-.em ipliui net lotis, aut per.regreiíioiiem teiiuns au matu c ic a axem 'propuum * ‘a * .*. ■' •. »-ri\ . ; • y)1 .(>■! .'U\ .Xi. V. In loco Dati: vi: iíí. Vocem prVT> q u in Vulgatus vertit Cibum, Vatablu* Menffrn- Cibariam , Verfio Hungarica Vígafság-tév&-für£jin\ genuine, er vetius verti exi* fiimo. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(39) THESES. ADNEXAE.. Rimo per Suffitum Aromatum, quem R ex Darius ca velpcra , qua Dániel leonibus oh;e£tus fuerat, prae ír,ociore non ac itifit. Arabibus enim jn *7 p r prie eil fuff.tum excitare. Inde p m fignificat aroma, q u e uni crematione te inter prandendum et cocnandum recrea re , Regibus Orienus iollem.ne erat.. VI. Capita Confeffionis Helveticae, X-mum de Praedef! irat i m e , ctXl-mum de JE SU C H R IS T O ., V ero D e o , et H o m ine, unico Mundi Salvatore, detendenda iuicipio.. HOtfO. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(40) H O N O R I r * • 4. •. • '. .. ;. J UVENI S Jf .. ' f ’. ■. ■ “ '.. M E R I T I S. e t. • i »,. HUMANI S S I MI f. *. » '* * «f;;.. • *. •. ^. J OH A N N I S G Y Ö N G Y Ö S S Í Diflertationis hujus A u ro ris, A m i c i i n p e n f e d i 1 e £t i.. E. Cee. Mufarum choreis Apollo Advenit doidus , celebrare dignas Laude Virtutes, reionatque plaufu Mons Heliconis . ,. Qui fluis totus Charitum lep ore, Ne&aris divum madidus ltqftiore, Rore cui tinxit Cecropis tabella. Virgo- Suada* Quas opes artis, Jove nata diva Improbos poft tot cerebri labores C on tulit, rnonltras, Labra cinnamomo Tin&us odoro. I bonis felix avibus , corufco Gloriae in templo data ferta capiis: Quod tibi Numen bene vertat, opto, Dulcis Amice. His applaudere voluit, AebxitJOSEPHUSZOLTANl 111. Coll. AdfdL et Biblio checaiius. Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(41) Haáz Rezső Múzeum Tudományos Könyvtára.

(42)