«ujuf-cujufdam faftionis illud cepit, fed citó ami-ítt. Deníq; domefiicis tumultibus duranti-bus fub Kakoczianorum fuit p o t e f t a t e , fed obtentá a Cafareis CaíToviá 1 7 0 S & T o -k a i n u m C»fari deditionem fecit, & liodie.
diim vafcula Vienna?, oenerofiifimi pr»flat vini ex vineis potiifi.mim Fifcalibns. D i -vellitur CaíToviá mill: t .
o p e m tulit) miram indjiit elcgantiam ex m u -nificencia variorum Mecoenatum. Parietes t e m p l i politiilimuin marmor m e n t i u n t u r . Fornix artificiofa cujufdam de Societate
JE-SU Apellis manu depiftus eil ita - ut intueji-tium deludat oculos, omnestj; in fui laudem rapiat, & admirationem. Díceres pictam in forni- is medio, ut loquimur cupulam long«
ultra fornicem eminere, facrarium tabulacü, ienem epidemia infeftum in ara majori vi-vere, infantem in ea fornicis piftum parte, q u o muficorum chorum defpicit fpirare afte-verures.fi omnia hoc ex certa fpeculareris di-tantia, fed pitta iunt, pifta p o r t a , piftus eft peftulus, quem prehendere anonymus vole-bat. Aro, &• lacriftiarum p o r t o ex politif-fimo vero m a r m o r e , cathedra ex alabaftro excifa eft. Deniq; parile ad elegantiam t e m p l u m nec Hungaria, & finitimarum nul-la una habet Provinciarum. Collegio op-p o n i t u r Nobilium convittus a Georgia Sze-chéni erettus & ditatus. Omnes urbis do-mus fuam porticum habent, iit pluvio etiam Joveficcus per urbem ambulare pojfis. Ma-jorem p r o coteris magnificentiam p.roferunt 1 Provincialis, & Senatoria domus, i n h a c S e - j n a t o r e s , Provinciales in illa conveniunt. :
Veteris Trenchinii rudera in p r o a l t o arci 1
v i r i n o monte p r o m i n e n t adhuc. Arx ex altiilTma p r o r u p t a q u e rupe urbi iminet, ru-p c i n h a n c Vagus nlluit, tueturtj; arcem ita.
ut Aulla vi ea parte ¡expugnan pollit. A no-t o op- i
to oppofítum habet fibi arx m o n t e m , fed parte hac triplici valido muro, folfis, & ag-geribus ita munita efl, u t & hinc exiguuni e-jus a b h o f t e e x p u g n a n d o periculum timeii poiflt, totus eniin mons hie futfoflus eft &
cuniculis inftruélus. Nee dee rant arci huic olim fumptuoliflima palatia, fed h o r u m ple-fáq; omnia aeris conquaflata injuriis cafum fecerunt. Ob fitüs amoenitatem ftabilemli-bi hie elegerunt fedem majores Excelh fami.
l i o llleshaziano, Forgaefiano, & T u r z o n i a -n o , Aciduljs affluit, thermas laltibcrrimas h a b e t ; hinc f y l v o , parte alia Vagi vitiferi colles agriq; m u l t o Cereris feraces v i f u n t u r , Cerevifiam Bavaria ipfa vix meliorem
co-3
nit, Ob earn, qua gaudet arx ifta fortitii-i n e m n o n multas bellfortitii-i vfortitii-icfortitii-ifffortitii-itudfortitii-ines,& ca-fus experta eft, quam lubjungimus m a x i m a fuit. Annó i j o e M a t h o u s Princeps T r e n -chinienfis fub cujusditione omnes q u o intra Pofoniuin & Trenchinium numerantur P r q -v i n c i o erant, CAROLO I. repugnaus arcera banc munivit, & fortiter obiidionem tulir.Arce ad Stepbarium Zapollya Joannis Pattp d e v o l u t a , inajnraaddita filnt munirnenta arx tota fe firmior f a f t a , lubinde Cocianus Cofarei Dux exercitiisarcem oblidet, & tri-ginta am pi jus continuos dies aroem ina.
chinis muralibús v e r b e r j t fed iticafsum , u t pené defperarec. A t t a m í fvafuCaf;>ariiCzo-b o r urgct o p p u g n a t i o n e m , glofvafuCaf;>ariiCzo-bos ¡ant ignp.
lBSi4Kciniailamn)^tt u t p c r f r c t comraeatus P'UUiSf
omnls, pulvis pyrius in auras magnfi obféf-fo.ru n d a r a n o evolaret, deniqs a d d e d i t i o n e refrattarios compelleret. Ex hoc t e m p o r e a nullo unquameft expugnatahoftium, rom-per Regibus manfit fidelis. T y r n a v i a Septe Ni tria m J, Szokolczam 7 mill: hinc emeti-cnda f u n t .
T Y R N A V I A .
ling: N a g y f z o m b a t , Germ: Zyrndu/
Slav: irnaun.
U
T ne ad voluntatem plus, minus ad ve-ritatemdicere videamur paucis LiberS Regipmq; urbem Tyrnaviam, qua- multoi fi ingenia, calamosíj; jamdudum fatigavit, da-bimus, e t i a m e n i m Tullius non undequAqs belle,dum a patria, dixit. Eft qui putet T y r . , naviam. a turribus.quas a longé oftentat n o . menclaturam fuam accipere, r s autern y u l -gatiifimaeft: a T y r n a v a f l u v i o . m e d i a m per-labente urbem nomen hoc eí imppfitum fu.ifle; vel quod p r p b a b i l i u s , m a j o r u m traditione receptu eft ; a fpinis, q u *
$tavoni-í r n » vocantur, fertur eniiyi fpin turn o , limfuideibi, ubi nu»c pelebprrimaprbs f p i . bopolitana corpfcat. Ad porpm ego acce.
do fententiam, qui affirmant ante Bel* t Hung: Regis t é m p o r a urbem ftetifle, at^ue kuncannO Domini 114? muriseam duntaxap
«inxiftp. Amplilfima h * c civjtas editiorp
e«ndita in lopo ppjcherrimam planiriem ad f r i a e t i a m paftppm millia excprrentem dp.
•ípicit; h.vbet tarnen vicinas etiam fibi T y r
-¿ a v i i l'ylvas, 5c viñeta, qu« animi ergo c o n , cedere, aut f u b tegmine tagi etfufus in lierba recubare, & graves ab .animo curas fuavi a-vium concentu depeile re, five his tendicu, lae Amere poflis. Extra urbis amplillim» po macria horrea, & horti frequentifíimi exco-luntur ad utiljtajcepi yiag's, quam ad volu-p ^ i j j t volu-p . .Solum ficu.bi; lile certé frumenfi f. riiitlimum eft, undé p a f t i m d o m u s pañis T y r n a v i a audit. Incol» & v i r t u t e , &
fapi-«>tiáílluftriir¿mi, & a d fu mm a q u » q u » ge, renda apti nati, prophanis juxta, ac Ecclefi-.afticis confpicui diguuatibus domus fplendi-das in.coluqt, C a n o n i c o r u m , & q u » ä ca-.tjiedrali ad PP.ufque Fran cifran os protendi, tpr.ifémagna,tit ¡lli vocant.plateapleráfq'; o-nmes domos magniftcemillimas contiuet s ut oxopterea mérito primas iuter Hungari» ur-V s numerari debeat Tyrnavia. Inter fa*
cyas »des primaria eft Parochtaiis, in qua P r » f u l e ¡ Strigpnienfes lardes divinas de, c m t a r e folent, Quiijronditor Bafthc» hu-]ys antiquiifim» lit, n o n canftut. Pone han.c intra jrwroeíeríi ambitura nationi slavopic«
( i l l u d enim Germanica & Hungavica fre, q u e n t q t ) templum grjtiofjum GeorgiusSzc, lepeséni Archj-F.p; Strig? »dificavit an: i0.-/4.
5c S.Michaeli Arclungelo dedicavjt. FJnic t e m p l o objicitur bibliotheca á.duobu Arcbi-E p : Lippajo, Svtlepcfénio libris locnple-tata, p u j y w u e f i d i o j u k l a w s maRjijl';
ceatif-rthtiiïïm'a dormis Aríhi-Profu1is,ctri attu.iüs Archi-Fp. Strigonienfis Emin: S. K. E. Card:
Dux de Saxonia fplendorem addidit a m p l i , orem, Terminât hanc Canonicorum a b o d i . bus fplendidi'ÏÏmam plateam t e m p î u m af-f u m p t o Vi'rginis & Monaaf-fierium Moniali.
um S. Claro. Academicum S.Joannis Bapt:
tfcmplum chexit Nicolaos Efterhavi Reg*
Hung:Pal ñ 16^.Paulus v -rô fiVrrates plaftf.
ce, 8c piftura elegante iiluftravit. Hind mi.
rabile eft , quod templi huíus 42. pedes geométricos lati, parities omni tarnen finó columnarum adminiculo t a n t o molis l'ami.
ci m fiiftineant. Ad'tacet huic mngnificen«
tîHîiTiumomiiiiio ctri^î Hnngaria iimile n o n habet S'oc: JESU Collegium, Scholo triuni contignationuni, 8c T y p o g r a p h i r ; an: 170a Leopoldo Kollonics Mecwnate erefta. Qiiae omnia ft perfequi enarcando v o l e m u s , die9 nos deficeret, qua re nihil de bis, nihil de u n i . Verfitate dico, ubique enim iam percrebuití Tyrnaviam Hungaricas cife Athena?. D u o Clericorum domicilia 111 urbe numerantur.
Alii Stèphanito, Ruhr] rubro veftitu alii Vocantur, illis uiuis Canonicorum, his q u i . fpiam è Soe: J E S U proeft,hi F u n d i t o r e m agnofcunt i Georgium U p p a i Archi Epift Strigon: cum phiribus Rcgni Hungarlo P r o . fulibus : unde vocatur Coli: Gen: Gleri Reg:
Hung: illi Petrum Pazraanny S. R. E. Card:
Archi-F-p: Strig: T r i a p r o t e r e a t u r o Pat ü
^•J-coiíiitíafunthiclodtnagnificí domicilia»
pk
priroumeft5. Adalbert?, quod ut ex y a r i o -rum Mecosnatum munificentia ereftum eft, fic hodie ex variorum liberalitate n o v a m , elegantem, &magnificentiorem f o r m a m i n -duitf AltcruniSemiuarium eft. B . V ; á G e -o r g i -o Szelepcféni sedificatum, tarn in h-oc quam in illo proper copiofam juventutem, etiam Clerici magnó regni e m o l u m e n t ó edu-pantjar, Poftremum, qui dudum p r i m u m locum tenebat magnificentilfimus Nobilium, juvenum conviftusobtinet, hie ex trium Ar.
chi-Epifcoporum liberalitate, & e p , quo in Patria ferebantur zelo que habuit f p l e n d o -rem adeptus eft , n a m : Joannes Tplegdi Archi-Ep: Colo: odes d o n a v i t , rum if jam apté a n n o s P e t r u s Pazmany Archi-Ep: Stri:
annuls redditibusjuvpntutp dotaviflet. T e f -tius Emin: S. R. E. Card: & Archi Epifc: Stri:
Leopoldus a Kolonics, fuos ex foriinis f:d»
ditps .convidui liberaliter attribuit. fio.
die vacuus & defolatus fine incolis perftat, Oololfi elegantes bina f o r i candecorant, ur-bis forum SS. T r i u i t a t i s , alter marmoreus B. V.Acade/nicum, Urbánus VIII, fum: Pont:
ad imáíTeTyrnaviam videturcüm S, Joanuis Bapt. templum lipfanis 9. SS. M a r t y r u m d o n a v i t , his adferibitur templi hujus confer-Vatioan: 168?. t e m p o r e incendii Tokeliani, nam totam depafcente uibem flamma 9 can-d i can-d « coliimbx teftum templi circumvolita-r e f u n t v i f » . Invitus o m i t t o , q u o h o c d e ciudeli, & m e m o r a b i l i inceadio tarn a M v
joxi-foribus, quamCÍ Vilms meííaccepí. Cnlíegü f u n d u m , & vêtus S. J o i n : Bapt: t e m p l u m o lim t e n u e r u n t PP. Dominican!, pofteà M d -wialesab eocbSan&o d i t t * . Taudeiri Socttf-tas JESU jubente Mathia I m p . i 6 i f . obtinuit, collegiiimq;, quod prima vice àKudolpho i . Imp:, icSf.Tliurocziíinftitutum. f u b í n d é a n í ippS. Sellyam, deinum T y r n a v i a m i ó i f . tran-slatum eft. Academiam nunc totá celeber-rimam Hungariâ fundavit Petrus Pazmanus
Georgius Lippai iludiô juridicô au»
xit i 6 6 6. M u l t u m fuper hsecfCivitati fre-quentilfim* decoris addit turris omnibus a-liis altior laminâ alba 1702. t e f t a , item q u w n * adhuc f a c r * »des, Patribus Francifcanis T e m p l u m 9. ante annos n o v o fornice & t e -ftôdonatum, & afccterium fundavit Petrus Pazmanus: habet in eoProvinciaMariana ftu-dium generale, T e m p l u m h u j u s f a c r * f'ami-l i * D. Jacobo facrum toti p f'ami-l a t e * nomen im»
pofuit. A monafterio hoc àmplus hortus &
très domus feparant T e m p l u m SS. Trinita-tis, q u o d unà cum Monafterio ad PP. Bene, diftinos fpeftabat. H o c Tempiuni cum M o -Uafterio obtinuerunt PP.Trinitarii, fed & hi alio in loco Monafteriuni, & T e m p l u m no-v u m fibi coudere ( ut a u d i no-v i ) rneditantur.
T e m p l u m S. Jofephi Calviniftis ereptum ur-t i s Magifur-traur-tus renovaviur-t 1699. & PP. Pauli-nus attribuit. Ad inferiorem portám antiq v u m templum S. H e l e n * ponè X e n o d o -cbiuin bene ditatum couipicitur» Sed & dc*»
H j
ficieix-flcietitrfs Pafcrehl vicfnamlterhplo P.irochM ali domum redditibus annuis locupletatafflt habent. Ti es potiflimum nationes. & liru g v o vigent ill urbe : slavonica omnibns ci>»
munis eft, Ungirica, v e l Germanica pluri-m i s , judoorurri gens aboriiinabilis ob ex*
earnificatum puerum Chriftianum perpetufl
«xilio mtil&ata eft i40';ut venire aft t e r h o r i u T y r n a v i e n f e nemo judvorum vel Zingaro*
r u m nisi medius caelum inter & terram pen*
ttere malit, audeat. Cives mei magna privi*
legia ( h o c p o r r o quod fciam nulla Hunga*
riae eivitas habet ) nec maxiniorurri emolu-m e n t o r u emolu-m gratia diiliemolu-mulanda &aemolu-mp; negligent d a f u n t . Et hercle p r o b r o f u m eflet, ft pi-g n n s hoc a Majoribus noftris tam follicite:
ab Uladislao Rege p r o c u r a t u m , ad nos uftj;
eonfervatum, nos aniitteremus. Claufa eft, in qua occifus pufto in lapide cxcifus vifitur»
p o r t a judaica, pulfent licet, imo aureis earn impetant arietibus j o d o i , dujnt f u p e r i ! u t p r o t e r illud nefcio oos , , r o f p o n f u m aliud pulfantibus n o n detur. Prope e r a t , ut o m i t t e r ni miraculofam D i v o Virginis i c o -nem, fudafle h o c fertur antfe prius billum-turcicum fangviueum fudorein , res tamciv h o c ut ut portentofa, n e f c i o q u i i n oblivio-nern venit, itaq; ad comu epiftolo penultimi altaris in dextra templi S.Nicolai parte, ima-g o hoc non hilt ab una; vel alia d e v o d fiemi-nei fexiis perfona peculi tri veneratione cul-t s perfcul-tabacul-t, cul-turn ecce anilo Chrifcul-ti 708 binis.
vie i bus
vicibüsifi hehry'frias tolvicurVir^o M a t ^ pauci primó rem obfervavetunt, altera vice
Í
ílures quam fexaginta teftes definas ex ocu*is Virginis, lach'rymns fe vidifle teftati fpnt.' Aunó 1401. p r * d o quídam Blafius nations Bohemus cum fui fimilibus applicatis fealis n o f t e media urbem ingreflus eft, civitatámq?
multis deletis expoliavit. Kedei quifpiatu Bócskaianus aflecla i6og. pannum pro fe fu-is^; magnamtjt pecunia: fummam fub excidij intefminarione fibi dari imperavit. A n a o antem rójj, ä T&kóliauis expilata penitus,
& infiamäta crudelem in mooum eft i t á , ut-flama in uno urbi9 ángulo prope portam Vifäti» (fuam nunc vilíam ibi urbs habet) in-feriorem yooo. hominum abfumpferit. Año
fuppofito ¡gne fexies conflagravit, fed dedit rei hujus author meritas taati facinoris poenaá. Divellitur Venná 16. Trenchiño 7; Pofonió 6 mili.
VACIA vel VACIUM.
Ving: V a c z , G'trm: XVayqen/ Slav.
U
rbs Epifeopalis Vacía a Geyfa I. Reg:Hung: condita fuiífe prodituran: Dom:
3076. in lignum vittoriae, ep in loco de Sa-lainone wmulo relata?. Nomen huic Co«
mitatüs Peftienlis celebri urbi dedillo fertur Vacius quidam Eremicola fama f,mft¡tati9 clarus, & S. Ladislao Regi in'paucis charus inter fylvasibi habitaus. Hie idern S.Rex Ecclefiä, ac Monafterium, aedificayit & poft
4 erettas
ereflas affluente incoíarü frequentia f p l e n -didas d o m o s , etiam fludium liberalium arti-urn i n d u x i t ; fed o m n i a h o c a Tartaris &
T u r c i s d i r e p t a , & vaflata v i x fui m e m o r i a m reliqucre. H o d i e p r o t e r Cathedralem Ec-clefiam,urbem e x o r n a n t bina templa, & Rel i g i o f o r u m d o m i c i Rel i a : a Rel t e r u m e f t PP. P r o -dicato rum, alterum PP. Piarum Scholarum, q u o s e ó munificentiá fuaCelfifí: Viennenfis Antilles Sigismundus é C o m i t i b u s Kolonics a d d u x i t . Sed ctiam p r o f e n t i á ac aula f u á urbi plurimum addit o r n a m e n t u m Emin: S.
R.E Cardin: locíq; hujus Epifcopus é C o m i tibus ab Althaimb. Civium d o m u s p l e r o -q u e elegantes f u n t . Budá 4: Strigonió (t p a r v i s mili: a v e l l i t u r .