STRIGONIIIM, five Iftro-Granum
S. Adalberto , a quo á. Stephanui hoc in loco baptifa'
baptifatus fuiife f e r t u r , in arcij medio n o u procul a Canonicorum collegio rorufcabat Bafilica, cujus majeftatem adhuc veneranda fatis declarant rudera, porta i m p r i m i s , q u » poll tot temporis injurias,& aeris inclement!»
am adhuc magnificentiam fplendorémq; ma-ximum prsefeiert. V i f u n t u r adhuc in iis qui, f u p e r f u u t templi muris, ingcntismolis t a b u -lae marmórea' politilfim* , quibus o m n e s templi parietes t e g e b a n t u r ; potiorem quadratorum lapidum partem impietas M a h o metana ad muniendá urbem ArchiEp; r q n -vertit. In templo hoc gemina ad omij jn elegantiamlmpenfis maximis videbaritur fa-celia marmore attabré vefiita, Thomas Ba-it ocz Archi-Ep: Strig; & Patriarcha Confianti : condidit unum , quod majore parte b o -clie etiam perftat, in facellohoc finguljs die-bus confiitutus ad id miftes rem divinara ad arasfacic, reliquisbeneficiis ad hoc fa elluin f p e f t a n t i b u s Venerabile Capitulum Strjgo-ivieiifefruitur. Praeter hunc unps d-Spcie-tate parochialia adminiftrat in arce.prasfidia«
riiSq; militi á /acris efi minjfteriis, Altarurn, facellum libris omnis generis r e p l e b a t u r . Cafirum hoc Archi-Epifcqpalc quatour pi;«
lident Civitates olim palatiis projphanis
per-«nde ac facris »dificiis inftruftilfim*, q u q d
•pfum rudera nunc etiam contpftantur, Ca-ftro adjacetex parte occicjentali, qua fcilicvt celeberrimu olim magnis^» donatum privi.
íc^üs o p p i d u ' u Park any j e f n j c H , Qivisa*
Ö AfcjiJ,
Archi.ppífcopatis, j n h a c o l i m T e m p l a r » , & j PP, Dominicani odes fu is habyerunt PP.
Francifcani adlmc f u a m p o l f i d e n t refidenti-am , Societas vero JESU p r i o r u m i n locum a Georgio Széphéni Archi-Epifcopo Strigon:
i n d u t t a de templo ex fundamentis erigendo»
collegio p o t i o r e parte exftrutto peyficien-do, & fcholis meditatur, mecoenates q u o r i t . . Ea in turri quam vocant aquariam, eo, q u o d obfeifi ex arce defcendere aquamq; inde he-curé h a u r i r e p o i l í n t , tanto Ímpetu t h e r m » erumpunt, pt molam circumagant. Sunt &
a l i o t h e r m o in hac Archi-Epifcopali Urbe jn altera fcilicet turri angulari. In vicina huic urbj ínfula elegantes odes incolebant;
facrato DEO Virgines. Qiiadringentis vix pafiibus, ampia ojipiqpe folido circumdata muró Libera R e g r q ; Civitas Strigouienfis avejlitur banc plurimiim recéns erettum e monaflerium & templum PP. F n n c i f c a n o -rum, in quo Bela4. tumulatusfuiífe putatur, e x o r n a t : afíurrexerunt jam etiá non nullo1
f p k n d i d o <Jfc elegantes incolarum domus, in diesíjj aííiirgunt. Tertia Civitas eft S.Tho-m o , quaS.Tho-m dpdpS.Tho-m Propofiti, &aS.Tho-mp; o t t o alioruj Canonicorpm magnifico odes in alto monte t x f l r u t t o d e c o r a b a n t : g a u d e t h o c f u o j u d i -ce, fpettat vero a d V e n : Capitulum Strigo-j nienfe u n á c u m m a g n o Spatidl ( f e m b e r di-tto) quod plurimis, Capitulan' profertiirt ilegantf d o m o inflruttum S. T h o m o civit.i^
t e m a Libera Regiáqs & ab Archi-Epifcopal feparat.
í e p i r a t . Hnecbona ad Sanáí-montaíes ipe-ftabant. Quarta Civitas eft S. Georgii cen-tum vix ab arce dilfíta paíUbus, etiam h » c quemadmodum o m n e s a l i s diftin&um f u u m habet iudicem, & hxc civitas Prsepolíti Ca-nonicorúmqí illuftrabatur sedibus olim, nam tres Strigonii olim refidebant P r a p o f i t i , in arce unus, in m o n t e S. Thomae alter, tertius in S. Georgii civitate; putant aliqui, 6 alii o f t o in quavis P r a p o f i t u r a Canonicos
nu-«aératos fuifle. Tres etiam Parochiales e-rant Ecclefi» S. Laurentii, S. Petri, & St Crucis. D u » hodié tantíim vigent, P r o m o n -toria rubrum f u p p a r Budeníi vinum procre-ant, in quibus complures limpidillími fcatu-riunt fonticuli.- Situs anictniífínius eft, Syl-V», campúDanubius, V i n e » incolarum fer-Viunt commoditáti & emolumento. Strigo-nium annó iya6 Solimannus led irrito cona-tu impetiit. Ánnó i f f 2 Gritcona-tus JoannisZa-polya C o p i o r u m Du&or obledit,- fed m o * inf'efto opere illud deferuit, verum evolutn vix decenniuni eft ad Solímanni venit diti-onenr, eft tamen anno íyjiy.Rudolpho 2. im-perante receptum. Capturn iterum poft ann rs 10. eft Strigonium a Turcis, fed ex du-ra lervitqte atinó i6st. c.efis per C « f a r e o s &
Polonos milites barbarorum reliquiis Vien-na profugientibus uVien-na cum ex alia Danubii parte lito Parkany o p p i d o feliciter eft vin-dicatum. Strigonium Ungari, s l a v i , g e r .
G * m a a i ,
«rartt, Fäfcianiimo Sc jud»? ineoluftt fatlí
«opiofi. Cornaron*) 4. Budá 6. mili: diílat»
S 2 I G E T H U M . ling: Szigeth.
S
Zígethienli ólim comitatui Civitas prin-ceps Szigethü nornen dédic, q u » jam ab ainnó T^yó. quo Öftvaldus, Autheriius r o t u n -d a -duntaxatturrim erexerat, Szigethü au-diit, palude ciícumdatur, Unde hoc nomen f o r . tita e n : nam H u n g a r i i n f u l a m : Szigttb fuá lingtiá appellant. Arx triplici folia & quin-q u é prppugnaculis defenditur. Civitatem v e r o duplex vallum Sc fofía ambiunt. Multi H u n g a r i » Heroes in Szigethi propugnatio-r e Sanglné iuum ppropugnatio-rofudépropugnatio-re. Notiffimum eft celeberrimü Nicolai Zrini facinus. Incitaba-t u r h i e d i u Incitaba-t u r f i a T u r c a r ü m obfIncitaba-tdione ad de-ditioneffi, poterátq: hóneilis conditionibuí f e fuófq; falvare, fed maluit gloriose m o r t g o p p e t e r e . quam etiam ita vitam f e r v a r e ; flatuto namq; die dum cum yoo fuoruni ill Turcas impreífioncm faeft, perimitur cum omnibus fuis, quatuor duntaxat ad palSm faciendum Herois gloriofilfimi facinus e c o m m u n i ftrage elapfis. Societas JESU fuä a n t e annos non multos deferere coaita eft pluribusdecaufis refidentiam. Incol» Un-gari Sc G e r n u u i funt. Qyin^ue-Ecclefiis f . mill; a beil.
SZAK-SZAKMARINUM.
llng: ¿r Germ: S z a k m a r .
S
Amufius fluviusin duos divifus alveos in-fulam efficit, in hac prsefidium olim for-tiifimum, & oppidum Szakmarienfe condi-tum eft. Origo p r * f i d i i h * c f u i t . Bathorii Somliani cafiellum pro cuflodia p o f u e r u n t ; hoc T ü r e * cum Tranfilvanis annö 1^62 o b -federant, fed anoftris repulfi, & i n f u g a m a-fli funt. Cum autein annö iy6y Samulius ita glacie conftringeretur; ut fecurus bellicis etiam machinis tranfitus pateret , ftzarus Svendius illud occupavit, &coadla e x v i c i -nis regionibus hominum multitudine, no-v a m arcem ex fundamentis c*pit »dificare, hoc opus plures alii & continuarunt & mul-tö fortius validiufque eff'ecerunt. Perempto autem Georgio 2. T r a n f y l v a n i * Principe 1660 ad C*farem rediit, & forti militum manu munitum eft, perduravitque fub C * f a -ris ditione durantibus domefticis tumulti-b u s T u r c ä q ; Hungariam vaftante & exhau-r i e n t e ; quamvis autem a Texhau-ranfylvanis ten-taretur unius menfis fpatiö, g l o r i o s e ; tarnen ä Generali Sereni defenfum eft. Arx poftre-mis his tumultibus dorn: fticis everia peni-tus e f t f o l ö q t * q u a t a - Suam in o p p i d o re-fidentiam habet Societas JESU. Remotum a paifovia eft Szakmarinum mill: 24.T E M F . S V A R I N U M.
B
AuatuiremefvarienfiTeincfiaUrbs n o m e G jim-¡mponit, ab anfiquis F e g i b u s c o n t r a Bulgs-r o Bulgs-r u m , ValachoBulgs-rum, & M o l d a v o Bulgs-r u m iBulgs-rBulgs-ru- irru-ptiones ereitum & munitnm fortalitium, ficiíéq; princeps antemurále Hungarian fvl-perioris, pahides pralidiuih totum circum-dant. íncolas balm it & freqüentes & opu-1 ntós, faiháenim compertum eft: turcicum loci hüjus P r e f e f t u m qüindecres centena fio-r e n o fio-r u m millfio-ra quotannis ffio-ributi nomine Coiiftantinopoliin mífiíTe. Ánno irez M a -íiomttes Baila ftreniíiífimé prafidium ho'c impúgnavit, ut íertio affultti deditionem ciVitas lacere co'geretíir.tum barbarus p r é f i d i -arios orones contra fas omne, aC datam fidemt frucidavit, iugemúitq» fub ferreo Turcarunt jugo Princeps h»c civitas tfna cuín adjacentíbüs óppidis, acpagisad noftra ufq; t e m p ó -f a , cum -fci-ficet reportara in Petrovaradiíieiift a g r o d e h o f t e barbaro k no'ftratibus v i -ftoriSannó DómrT7i6. die <r. Aug. poft a-ñ a s DEO granas hofte nil ta'le cogitante a'd Temeliam obfidendam Excell: C.Joan: Paff-fi, & Princeps Alexander W i r t e m b e r g curtí
f
iarte equeftrium copiarum mitterentur. R'e-iqvusexercitusea feftinatione écaftris coú-feqvutuseft, u t n ó ñ e in alteram feptembris verg nteinitium vifs obfidionalibus clucen-dis datum (it. Tria operarum milfia eo fuc-ceffü labo'ri infiílebant huic, üt eadem n o ñ e tanta perficeretur vía, út 2. Septemb: ope:'»teñiores, fecurioréfq; ab hoftium iftibus o -pus continuare potuerint. Alia via tridtii
« o a |
n»n integri fpatió'curií varfis d u f t a e'ft arabagibuss itáq; P a l a n k o ftrenué a p p r o p i n -g v a t m f i , ut eam noftri pene contin-gerent, P n d e f a t t n m u t p e r p e t u o igne g r a n l i n i s in m o r e m u r b e m infeftare noílri potuerint.
Re-h u s a d o p p u g n a n d u m b e n e fapientérq; con-flitutis animante militem Seren: D u c e E u g e .
«io Kalendis o f t ó b r i s a d datum o m n i u m tor-i n e n t o r u m exploftor-ione ftor-ignum aflultus ten-tatus efl, capta Palanka cum duobus valh'9, Se Rafcianornm f ü b u r b i o decem h o r a r i u n certamine» Dufti fnbindé funt aggerester-tei, & 43 majoribus tormentis valia indeft-n e indeft-n t e r q u a f l a t a adeó, ut ultimó triduo obfidionis 3700. pilo majores d e p l u e r e n t , p r o -fidium p o r r o millílibns ignibus tanta copia replebatur ut igneam de C C E I O pluviam ca-dete obfeífí a r b i t r a r e n t u r , nec ex fubterrsu neis egredi auderent cavernis.'quare decíiti-o n e m maturaveruntmiferi & expdecíiti-ofitó can.
didó vexilló, milfís ad Eugenium Legatis.ini-tis conditionibus urbe vitti T u r c o excefle-r u n t die 13. Oótobexcefle-ris. Occupatum felicitaexcefle-r a noftris profidium multó metius validhifcj;
m u n i t u m eft, In partes a u t e q u a t u o r p r e -fidium totum dividitur. Prima cft palanka fofsa p r o f u n d a a q u i s plena, valló p r o a l . ó 8c defixis in terram arboribusihnniía. Serun-d a e f t u r b s meSerun-dia Palankam ínter & arcem ; t e r n i s h o c f o í f í s , quercinis fudibus, grandi-bns muris coronatur. Tertia e f t a r x , h<>c a b u r b e Begho flumine fejungitur- Qjn.r.i
G 4 e í h n .
eft infula jfeu fuhurbnlrrr prope arcem fitnm a. no 1606 palis ac fofsa aquis referta valid®
defenfurr. Quodq; plurimum fortitudinis l o r o addit eft: palus profunda & gemini fluvii, majorem pr»fidii partem circumdan-tcs, fi una duntaxat die pluat tota palus h » c , aquis etiam occultis venis fcaturientibus im-p l e t u r . Sed favit noftratibus coslum,duran-te enim obfidionis coslum,duran-tempore; ficcitas maxima, nulla pluvia ( quam ardentiflime obfeffi vel una die optabant, nam fie noftri loco cedere ob aquas debuiftent) f u i t ; in cujus favoris lignum princeps turcicum f a n u m M A R I A i SERENAI honori eft confecratum. In binis enim hodie templis novis incolis divina ad-niiniftrantur. Societas JESU parochiale, a-liud PP. Francifcani templum obtinent. Dr-ftat Buda 33.
T O K A I N U M . Ung: ¿r Germ: T o k a y .
F
Idem liberaturi n o f t r a m ; cujus de Pata- I k i n o loquentes meminimus,h<k l o c ö T o -kaini delcriptionem damus. Sed ! quod ma- I g n o p e r e d e m i r o r , fluere& illud quod exigu-um babemus Hexigu-umen e l o q u e n t i * nec vult nec p o t c f t . Quid itä cedo mihi » d i p e ? n e m p e quod m u n d u s celebrat u n i v e r f u s , ut quid in ejus laudibus noflra fe fe occuparet facun- ;dia. T a n t a namij; T o k a j e n f s mufti eft fa- I m a , u t o r b e m p e r v a l a i t , ea pratllantia, ut
o-
inai-tnníum ore e o m e n d e t u r , Se quot porella, t o t laudum argumenta cunílis fubminiftrare foleat pociilatoribus. Ét veró eft o m n i n á cur in ejus laude« erumpaht mortale«, nec fo-l ü m e n i m c o r fo-l * t i f i c a t h u m a n U m . fed & ad valctudinem ut piurimùrn conducit,ut q u o d T i m o t h e o Plulus cuitj; egó dicere polfim »«
g f o t o : modico v i n o T o k a i e n f i ucere, certiflimumenim eft,quia ipfe vidi hôc qui v o l -V i t u r a n n ô : u t unus aliquis calidarum ma-lignitate febrium r e f t o rationis ufu deftitu eretur, deducerctur ad mortis confinia, i n a -rena petebatttr éonfilium quî rcduci polfit tantifper? i n f u n d u n t u r ori aegrotantis ali-q u o t Tokaienfi plena vino coclearia, 6e en, reduftus, imo & totius errata v i t * iterùm a«
tertio répétât. Supervacaneum cenfeo in ampliores meri hujus ( cujus unicum etiam pocellum, fi nimlrum fuccus ille quem eflèntiam vocant fit folido aureô n u m m ô * f t i m a -t u r ) laudes excurrere. Sa-tisfi-t: hispanico f u p p a r f i non fuperius efl. Oppidum arec defendebatur, fea h*c elapfis tumultuù tem»
poribus à C*fareanis diruta eft , & everfa»
Situ1 o p p i d u m hoc peramœno g a u d e t , nec minus ob Bodrogi in Tíbifcum confluentiä ad reltftendum hofli idoneo. Expugnatum eft à C*farcis Tolcafnum an: ¿Se 1963, de-f e n de-f u m a b iis an: 1466. Bocskajo deditio.
nem fecit cogentc fame 16of. Expugnatum A r ö k u l i a n i s I6SÏ. fed non diu abtois poftef-f u m í u i t . Joan: T o k a j u s 1696, dux p l è b e *
«ujuf-cujufdam faftionis illud cepit, fed citó ami-ítt. Deníq; domefiicis tumultibus duranti-bus fub Kakoczianorum fuit p o t e f t a t e , fed obtentá a Cafareis CaíToviá 1 7 0 S & T o -k a i n u m C»fari deditionem fecit, & liodie.
diim vafcula Vienna?, oenerofiifimi pr»flat vini ex vineis potiifi.mim Fifcalibns. D i -vellitur CaíToviá mill: t .