• Nem Talált Eredményt

Salmdcida spolia sine sudore et sanguine

LIB. I. CAP. 4. 5. 6.

57 sit, propinquum potius et amicum quam vicinum defenderis.

Haec igitur et talia circumspicienda sunt in omni officio et con-suetudo exercitatioque capienda, ut boni ratiocinatores officiorum esse possimus et addendo deducendoque videre quae reliqui sum-ma fìat. Ex quo quantum cuique debeatur intellegas. Sed ut nec 60 medici nec imperatores nec oratores, quamvis artis praecepta perceperint, quicquam magna laude dignum sine usu et exerci-latione consequi possunt, sie officii conservandi praecepta tra- . duntur illa quidem, ut faeimus ipsi, sed rei magnitudo usum quo-que exercitationemquo-que desiderat. Atquo-que ab iis rebus, quae sunt in iure societatis humanae, quem ad modum ducatur honestum, ex quo aptum est officium, satis fere diximus.

fntellegendum autem est, cum proposita sint genera quat- 61

tuor, e quibus honestas officiumque manaret, splendidissimum

videri quod animo magno elatoque humanasque res

despi-ciente factum sit. Itaque in probris maxime in promptu est, si

quid tale· dici potest:

58

populus Romanus animi magnitudine excelht. Declaratur autem Studium beliicae gloriae, quod statuas quoque videmus ornatu fere militari.

19 Sed ea animi elatio, quae cernitur in periculis et laboribus, 62 si iustitia vacat pugnatque non pro salute communi, sed pro suis commodis, in vitio est. Non modo enim id virtutis non est, sed est potius immanitatis omnem humanitatem repellentis. Itaque probe definitur a Stoicis fortitudo, cum eam virtutem esse di-cunt propugnantem pro aequitate. Quocirca nemo, qui fortitu-dinis gloriam consecutus est insidiis et malitia, laudem est adep-63 tus: nihil honestum esse potest, quod iustitia vacat. Praeclarum

igitur illud Piatonis·: 'Non', inquit 'solum scientia, quae est re-mota ab iustitia, calliditas potius quam sapientia est appellanda, verum etiam animus paratus ad periculum, si sua cupiditate, non utilitate communi impellitur, audaciae potius nomen habeat quam fortitudinis.' Raque viros fortes et magnanimos eosdem bonos et simplices, veritatis amicos minimeque fallaces essevolumus:

64 quae sunt ex media laude iustitiae. Sed illud odiosum est, quod in hac elatione et magnitudine animi faciibme pertinacia et nimia cupiditas principatus innascitur. Ut enim apud Platonem est - 'omnem morem Lacedaemoniorum inflammatum esse cupiditate vincendi', sic ut quisque animi magnitudine maxime excellit, ita maxime vult princeps omnium vel potius solus esse. Difficile autem est, cum praestare omnibus concupieris, servare

aequi-der Sieger über Haunibal bei Nola 63. illud Platonis Me η ex. 246 D und Erobrer von Syrakus. · πάσα ίπιστήμη χωριζομένη

διχαι-omatu fere militari: fere meist, οθόνης xcà της άλλης αρετής πα-gewöhnlich, in der Regel; s . z . I I , 20, νονργία ου σοφία φαίνεται. F ü r 60. P l i n . X X X V , 5 , 1 0 , w o e r v o n d e r den zweiten Theil des Satzes s.

Sitte, Menschen Statuen zu setzen, L a c h . l 9 7 r « ù r a ούν, α συ καλείς Be-spricht, sagt: Graecares nihilvelare, δρεΐα xal ot πολλοί, Ιγώ θρααέα at contra Romana ac thoracas ad- χαλώ.

dere. ex media laude inst., zom innersten

1 9 . 62. In Non modo enim und Wesen der Gerechtigkeit; de or. I ,

non, inquit, solum ( § . 6 3 ) ist der 39. 180 in medio iure civili versori.

Wortstellung der besten Hdss. ge- de leg. Π , 2J, 53 hoc vero nihil ad folgt. Die Trennung von Non solum pontificum ins e medio est iure civili.

durch das eingeschobene inquit legt 64. odiosum est: derselbe Gedanke auf non einen grössern Nachdruck. § 26 u. 74.

probe, d. i. recte, praeclare. apud Platonem Lach. 182 E definitur a Stoicis. Eiae andere Λακεδαιμονίους, οίς ουδέν αλλο Definition als die in der Einleitung μέλει tv τφ βίφ ή τούτο ζητεΐν gegebene. AuT Definitionen legten xaì ¿πιτηδεύειν, οτι αν μαθοντες die Stoiker mehr W e r t h als alle an- xaì Ιπιτηδεύσαντες πλεονεχτοΐεν dere Philosophen. τών άλλων περί τον πόλεμον.

LIB. I. CAP. 4. 5. 6.

59 -tatem, quae est iustitiae maxime propria. Ex quo fit ut neque

disceptatione vinci se nec ullo publico ac legitimo iure patiantur, existuntque in re publica plerumque largitores etfactiosi, utopes quam maximas consequantur et sint vi potius superiores quam iustitia pares. Sed quo difficilius, hoc praeclarius. Nullum enim tempus est quod iustitia vacare debeat. Fortes igitur et magna- 65 nimi sunt habendi non qui faciunt, sed qui propulsant iniuriam.

Vera aulem et sapiens animi magnitudo honeslum illud, quod maxime natura sequitur, in factis positum, non in gloria iudicat principemque se esse mavult quam videri. Etenim qui ex errore imperitae multiludinis pendet, bic in magnis viris non est ha-bendus. Facillime autem ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate: qui locus est sane lubri-cus, quod vix invenitur, qui laboribus susceptis periculisque adi-tis non quasi mercedem rerum gestarum desideret gloriam.

Omnino fortis animus e,t magnus duabus rebus maxime 20 cernitur, quarum una in rerum externarum despicientia ponitun 66 cum persuasum est nihil hominem nisi quod honestum deco-rumque sit aut admirari aut optare aut expetere oportere nulli-que nenulli-que homini nenulli-que perturbationi animi nec fortunae sue- * cumbere. Altera est res, ut, cum ita sis adfectus animo, ut supra dixi, res geras magnas illas quidern et maxime utiles, sed

ex quo fit cet. Dass auch dieses mit Rücksicht auf die damaligen Ver-hältnisse in Rom gesagt ist, leuchtet ein. Bei dem folgenden f ortes igi-tur cet. scheint Cic. sogar an seine eigene Stellung zu denken.

65. quilocus est saue lubricus, das ist ein schwieriges Thema; z. §.44.

Die Häupter der Stoa selbst waren darüber uneins, welcher Werth dein Ruhme zukomme; die Einen, wie Aristo von Chius, rechneten ihn un-ter die völlig gleichgültigen, die An-dern unter die wünschenswerthen Dinge. . 2 0 . 66. In der Eintheilungweicht Cic. von dem bei Stob. p. 106, Diog.

Laert. VII, 92 Aufgestellten ab und lässt überdies nebensächliche Fra-gen sehr in den Vordergrund treten (c. 21 f. s. Einl.). Die magnit. an.

zeigt sich theils als ptyaloipvyia und tvtjjvyia (s. Stob.), welche darin

besteht, dass man 1) die Tugend al-lein hochschätzt (67), 2) frei von Leidenschaften ist (§.68), theils als φιλοπονία und ανδρεία. In diesem zweiten Theile wird zuerst über die Berechtigung, sich vomStaatsdienste zurückzuziehen (c. 21), und über den Vorrangderkriegerischen oder fried-lichen Staatsthätigkeit (c. 22 f.), dann über wahre und falsche Tapferkeit (80—83) undüberdenfalschenHoch-sinn gehandelt, der in Ehrgier (84

—87) und Hochmuth gegen Andere (87—91) ausartet. Am Schlüsse (92) kommt Cic. noch einmal auf die ver-schiedenen Berufsarten und das Recht, sich am Staatsleben nicht zu betheiligen, zurück.

quarum una — Altera est: s. I, 3, 9.

persuasumest. Derlndicativmuss selbst gegen die Hdss. geschrieben werden, weil cum rein temporal ist.

ut vehementer arduas plenasque laborum et periculorum cum 67 vitae turn multarum rerum, quae ad vitam pertinent. Harum

re-rum duare-rum splendor omnis, ampbtudo, addo etiam utibtatem, in posteriore est, causa autem et ratio efficiens magnos viros est in priore. In eo est enim illud, quod excellentes animos et liu-mana contemnentes facit. Id autem ipsum cernitur in duobus, si et solum id, quod honestum sit, bonum iudices et ab omni animi perturbatione liber sis. Nam et ea, quae eximia plerisque et praeclara videntur, parva ducere eaque ratione stabbi firmaque contemnere fortis animi magnique ducendum est, et ea, quae vi-dentur acerba, quae multa et varia in hominum vita fortunaque versantur, ita ferre, ut nihil a statu naturae discedas, nihb a di-68 gnitate sapientis, robusti animi est magnaeque constautiae. Non

est autem consentaneum, qui metu non frangatur, eum frangi cu-piditate nec, qui invictum se a labore praestiterit, vinci a volup-tate. Quam ob rem et haec videnda et pecuniae fugienda cupi-ditas. Nihb enim est tarn angusti animi tamque parvi quam amare divitias, nihil honestius magnificentiusque quam pecuniam contemnere, si non habeas : si habeas, ad beneflcentiam liberab-tatemque conferre. Gavenda etiam est gloriae cupiditas, ut supra dixi: eripit enim libertatem, pro qua magnanimis viris omnis 69 debet esse contentio. Nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda non numquam. Vacan-dum autem omni est- animi perturbatione cum cupiditate et metu turn etiam aegritudine et voluptate [animi] et iracundia, ut tranquillitas animi et securitas adsit, quae adfert cum constan-tiam turn econstan-tiam dignitatem. Multi autem et sunt et fuerunt, qui earn, quam dico, tranquilhtatem expetentes a negotiis publicis se

• removerunt ad otiumque perfugerunt: in his et nobilissimi phi-67. utilitatem, nämlich der Nutzen

nach anssen, denn dem Menschen an sich heilsam ist die aadere Art auch.

statu naturae: s. Einl.

68. videnda, d.i. curanda, §.43.145.

69. cupiditate et metu. Die vier Hauptarten der Leidenschaft bei den Stoikern sind aegritudo, Furcht vor einem gegenwärtigen, metus, Furcht vor einem zukünftigen Uebel, volup-tas und libido, Freude an einem ge-genwärtigen und einem zukünftigen Gute. Tusc. III, 11, 24. IV, 6, 11.

Der Zorn ist nach Tusc. IV, 9, 21 nur eine Unterart der libido. Die

Hdss. haben voluptas animi, wo ani-mi ein müssiger nnd darum nicht zu duldender Zusatz ist, auch nimia, was Einige nach §. 102 volupt. nimia aus animi gemacht haben, scheint nicht passend. Cic. übers, in der Re-gel das stoische qtfovq Mos voluptas nnd erklärt dies laetitia gestiens vel nimia. animi scheint nur durch irr-thümliche Wiederholung entstanden.

in bis, eine Zusammenziehung zweier Sätze in einen, (in bis et no-bilissimi philosophi — fnerunt, qui ferre potuerunt.J

nobilissimi philosophi: de orat.

LIB. I. CAP. 32 — 34. 61

Josophi longequeprincipes et quidam homines severi etgraves nec