• Nem Talált Eredményt

Nihiló minus ipsi lücet, cum illi accénderit

Una ex re satis praecipitur, ut, quidquid sine detrimento com-52 modari possit, id tribuatur vel ignoto. Ex quo sunt ilia com-munia, 'non prohibere aqua protluente, pati ab igne ignem ca-pere, si qui velit, consilium lìdele deliberanti dare', quae sunt fis utilia, qui accipiunt, danti non molesta. Qua re et bis utendum est et semper aliquid ad communem utilitatem adferendum. Sed quoniam copiae parvae singulorum sunt, eorum autem, qui bis ' egeant, infinita est multitudo, vulgaris liberalitas referenda est ad illuni Ennii finem : Nihilo minus ipsi lucei, ut facultas sit qua in nostros simus liberales.

17 Gradus autem plures sunt societatis hominum. Ut enim 53 ab fila infinita discedatur, propior est eiusdem gentis, nationis, linguae, qua maxime homines coniunguntur: interius etiam est eiusdem esse civitatis. Multa enim sunt civibus inter se commu-nia: forum fana, porticus viae, leges iura, iudicia suffragia, con-suetudines praeterea et familiaritates multisque cum multis res

Begriff ut verstärkt (ganz so, wie), nicht legibus ipsis wiederholt wer-den, da eben legibus et iure voraus-gegangen ist, und man bei constitu-tum doch nur an eine Anordnung durch die Gesetze denken kann. Am natürlichsten scheint es in e quibus ipsis nur den Znsatz zu sehen von Jemand, der an dein Asyndeton An-stoss nahm; s. § . 21 e quo si quis sibi plus appetet. — Der Gegensalz in proverbio est fordert auf est con-stitutum statt sit cons. zu schreiben.

Graecorumproverbium: Arist. eth.

Nie. V m , 11 y.ui rj rtctooiuta'zoivü ra ipO.iov oodo>g.

Homo, quier. Z u welchem Stücke des Ennius dies Fragment gehört, lässt sich nicht entscheiden. Ribbeck trag. Lat. p. 56 und nach ihm Vahlen Ennii fr. p. 140 rechnen es ohne rech-ten Grund zum Telephus; vgl. die

Verse des Diphilus III, 15, 55. Das zweite o in hämo ist lang gebraucht, wie in unus homo nobis cunetando cet., wenngleich es bei Plautus im-mer kurz ist.

Una ex re praeeipit, an einem Bei-spiele schreibt er vor. ex steht, in-sofern ans dem einzelnen Beispiele die allgemeine Vorschrift zu entneh-men ist.

52. ethisutendum:sich derBenuz-zung der allgemeinen Güter zu ent-haltenwäre Hochmuth, zu ihrer Ver-mehrung nichts beitragen Ungerech-t i g k e i Ungerech-t .

vulgaris liberalitas, i. e. quae Om-nibus gratificatur.

1 7 . 53. gens etnatio stehen ganz synonym, Völkerstämme im Gegen-satz zum Staat. Meist ist gens der allgemeinere, nalio der engere Be-griff. '

LIB. I. CAP. 4. 5. 6. 55

rationesque contractae. Artior vero colligatio est societatis pro-pinquorum: ab ilia enim immensa societate humani generis in exiguum angustumque concluditur. Nam cum sit hoc natura 54 commune animantium, ut habeant lubidinem procreandi, prima societas in ipso coniugio est, proxima in liberis, deinde una do-mus, communia omnia. -Id autem est principium urbis et quasi seminarium relpublicae. Sequuntur fratrum coniunctiones, post consobrinorum sobrinorumque, qui cum una domo iam capi non possint, in alias domos tamquam in colonias exeunt. Se-quuntur connubia et adfinitates, ex quibus etiam plures propin-qui. Quae propagatio et suboles origo est rerum publicarum.

Sanguinis autem coniunctio benevolentia devincit homines et ca-ntate. Magnum est enim eadem habere monumenta maiorum, 55 eisdem uti sacris, sepulcra habere communia. Sed omnium so-cietatum nulla praestanlior est, nulla firmior, quam cum viri boni moribus similes sunt familiaritate coniuncti. IUud enim ho-nestum, quod saepe dicimus, etiam si in alio cernimus, [tarnen]

nos movet atque illi, in quo id inesse videtur, amicos facit. Et 56 quamquam omnis virtus nos ad se albeit facitque ut eos diliga-mus, in quibus ipsa inesse videatur, tarnen iustitia et liberalitas id maxime efficit. Nihil autem est amabilius nec copulatius quam morum similitudo bonorum. In quibus enim eadem studia sunt, eaedem voluntates, in iis fit ut aeque quisque altero delectelur ac se ipso, efficiturque id, quod Pythagoras ultimum in amicitia putavit,. ut unus flat ex pluribus. Magna etiam'ilia communitas

namentlich auf den zweiten Theildes Nachsatzes atque illi cet. gar nicht.

Es ist daher wahrscheinlich, dass tarnen wie häufig derartige Partikeln vnn einem Abschreiber in den Text gesetzt i s t , der etiam mit si, nicht mit in aliis verband. Anders ist es . I §. 137 etiam si nobis indigna au-diamus; tarnen gravitatem retinere, wo etiam zwar auch zu indigna ge-hört, aber derConditionalsatzansich zugleich einen Gegensatz bildet zum Nachsatz.

56. copulatius muss man verglei-chen mit den zu Adjectiven von ac-tiver Bedeutung gewordenen Parti-eipien consideratus, cautus, circum-spectus, falsus, taeitus, denn es hat hier die Bedeutnng von copulans.

ut unus fiat cet. Die stoische De-54. deinde una dornus, 'auch darin

liegt eine Vereinigung, dass die Woh-nung gemeinschaftlich ist'.

consobrini eigentlich die Söhne von Schwestern (die Söhne von Brü-dern.patruelns), dann überhaupt von Geschwistern, sobrini dieKinderder consobrini.

origo rer. publ., der Anfang und erste Bildung des Staates, während die Familie sein Keim und Pflanz-stätte genannt wird.

55. tarnen lässt sich nurnothdürf-tig erklären in dieser Gedankenver-bindung: auch wenn wir es an einem Andern sehen, gefällt es uns den-noch, gleichwol nämlich dass es ein Anderer ist, für den wir doch weni-ger Interesse haben! Aber dieser Gegensatz ist sehr gesucht undpasst

56

. est, quae conficitur ex beneficiis ultro citroque datis acceptisque, quae et mutua et grata dum sunt, inter quos ea sunt firma de-57 vinciuntur societate. Sed cum omnia ratione animoque lustraris,

omnium societatum nulla est gravior, nulla carior quam ea, cpiae cum re publica est uni cuique nostrum. Cari sunt parentes, cari liberi, propinqui, familiares, sed omnes omnium caritates patria una complexa est, pro qua quis bonus dubitet mortem oppetere, si ei sit profuturus? Quo est detestabilior istorum immanitas, qui lacerarunt omni scelere patriam et in ea funditus delenda 58 occupati et sunt et fuerunt. Sed si contentio quaedam et

com-paratio fiat quibus plurimum tribuendum sit officii, principes sint patria et paréntes, quorum beneficiis maximis obligati sumus, proximi liberi totaque domus, quae spectat in nos solos ñeque aliud ullum potest habere perfugium, deinceps bene convenientes propinqui, quibuscum communis etiam fortuna plerumque est.

Quam ob rem necesssaria praesidia vitae debentur iis maxime, quos ante dixi, vita autem victusque communis, Consilia sermones, cohortationes consolationes, interdum etiam obiurgationes in amicitiis vigent maxime, estque ea iucundissima amicitia, quam similitudo morum coniugavit.

18 Sed in bis omnibus officiis tribuendis videndum erit quid 59 cuique maxime necesse sit et quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit. Ita non iidem erunt necessitu-dinum gradus qui temporum, suntque officia, quae aliis magis quam aliis debeantur, ut vicinum citius adiuveris in fructibus percipiendis quam aut fratrem aut familiarem, at, si lis in iudicio

finition ist (Diog. Laert. VII, 23 u.

124) κοινωνία των κατά τον βίον, χρωμένων ημών τοις φίλοις ώς

εαυτοΐς. Vgl. Porph. ζ. Hör. carm.

I, 3, 8 φιλία (ατι μία ψυχή (ν δυοΐν σωμαβιν.

57. occupati et sunt et fuerunt.

Unter diesen versteht Cicero die Gracchen, Catilina, Clodius, Caesar, unter jenen Antonius und seinen An-hang.

58. deinceps bezeichnet den un-unterbrocheuien Zusammenhang, de-inde, was j a h er auch stehen könnte, die Folge im Allgemeinen; vgl. §.42.

estque ea iucundissima. Diesen schon oben ausgesprochenen Gedan-ken wiederholt Cic. hier, weil auch

daraus, dassgegenseitigeErmahnun-gen u . s . w . besonders in der Freund-schaft ihre Stelle finden, folgt, dass die auf Gleichheit der Sitten gegrün-deten Freundschaften die angenehm-sten sind.

coniugare ist una'£ eigrjpi. bei Cicero, wie seiugatus de div. 1,32, 70.

1 8 . 59. tempora sind äussere Ver-hältnisse, Umstände, auch abgesehen von der Zeit, ebenso teinpus III, 4,19.

necessitudines heissen alle Ver-bindungen, die uns eine Verpflich-tung der Pietät auflegen, wie wandtschaft, Freundschaft, das Verbältniss des Vorgesetzten zum Un -tergebenen u. Aehnliches.

LIB. I. CAP. 4. 5. 6.

57 sit, propinquum potius et amicum quam vicinum defenderis.

Haec igitur et talia circumspicienda sunt in omni officio et con-suetudo exercitatioque capienda, ut boni ratiocinatores officiorum esse possimus et addendo deducendoque videre quae reliqui sum-ma fìat. Ex quo quantum cuique debeatur intellegas. Sed ut nec 60 medici nec imperatores nec oratores, quamvis artis praecepta perceperint, quicquam magna laude dignum sine usu et exerci-latione consequi possunt, sie officii conservandi praecepta tra- . duntur illa quidem, ut faeimus ipsi, sed rei magnitudo usum quo-que exercitationemquo-que desiderat. Atquo-que ab iis rebus, quae sunt in iure societatis humanae, quem ad modum ducatur honestum, ex quo aptum est officium, satis fere diximus.

fntellegendum autem est, cum proposita sint genera quat- 61

tuor, e quibus honestas officiumque manaret, splendidissimum

videri quod animo magno elatoque humanasque res

despi-ciente factum sit. Itaque in probris maxime in promptu est, si

quid tale· dici potest: