EXERCITATIO
PHILOLOGICO - THEOLOGICA . PRIMA , SECUNDA , Tertia ET QUARTA ,
ol
AC AD .
FB !
R O M LVGD
.
LUG DU NI BAIAVOR UN ,
22,14
1
Illuftrifimo Domino Comili , Domino
ADAMO SZÉKELY DE BOROS JENO ,
-
Spectabili ac Generòfo Domino , Domino
JOSEPHO INCZEDI DE VARA D ,
Ecclefiæ Oratori Sacro Diſertiflimo , FautoriBenefi centiſſimo , & Præceptori ſumma Obſervantia Proſe quendo.
r
Exercitiumboc Academicum in debite
1
1
Pag. I EXERCITATIO
PHILOLOGICO - THEOLOGICA .
Inquirens IN
VERAM PUNCTATIONIS
H E BRÆ I TE X T U S
ANTIQUITATE M.
THESIS . I ,
exatum fatis de genuinis Hebraici Tex
E XERCITATIO ITA
( 4)non dilabemur, ut dictarum figurarum originem in abitracto indagemus , num ſcilicet hæc ipla Adami tem pora attingat, qui vel privati tantum ingenii præſidio, vel opitulantis inſuper Dei patrocinio , omnemHebræo . rum literaturam , puncta puta , conſonantes & accentus , non tantum ſapienter excogitaffe , fed & liturisadhucdum.
exſtantibus delincaſſe a quibufdam perhibetur, etenim ſo liciti hic de eo tantum ſumus , ut liquido conftet , qui : nam figuras vocalium punctorum in Textu Hebr.hodie conſpicuisipſis confonaoribus copulaverint , an id vel ab ipſis plane Viris Propheticis cujusvis libri ſacri ſcriptori bus primitivis derivandum ? vel faltem ab aliis,antiquiſa fimistamen , iiſqueSpiritu divino imbutis EcclefiæJudai cæ Doctoribus ? An vero non potius recentiorum quo • rundam Maforetharum fæculo demum V. VI.vel & ſe quentibus viventium pia quidem , nulla tamen infallibili autoritate divinacommendabilis folicitido impunctato ha čtenus Codici ſacro , controverfas figuras appinxerit? At que his diſtinctiffime vexata quæſtio terminis definita, ul teriori examine expedienda eit .
PHILOLOGICO -THEOLOGICA . 3 in
2 ܐ :ܕ Do 1
Philologicæ eruditionis Antiftites excellentiffimi, divi nam punctorum venerantur originem & antiquitatem , im probabile opinantes abfolutiſſimum alioquin S. Scripturæ opus , ex divinæ Majeftatis officina tam imperfectum pro diiffe , & quod plus eft , hallucinantis fæpius ingenii Ma forethici ancipiti fuperfæfatione augeri pocuiſe, ipfi ira que Deo per Prophetas loquenti & ſcribenti debitam de ferunt originem fæpe diétarum vocalium , cum hoc tamen notabili difcrimine , ut aliqui Ezram punctationis agno fcant authorem , qui cum Viris S. M. poft foluram capri vitatem Babylonicam impunctatum antea , vel faltem ra tione punctorum obliceratum revelationis divinæ exemplar Deo id in ipfo operante , qaam fanctiſſime punctis inftru xerit vocalibus ; aliis hoc idem opus fcriptoribus cujusvis libri S. plane primis aſſignantibus.
A 2
4
quam faci
frum , 2.
PHILOLOGICO - THEOLOGICA.
S tbalis in vile! 283 i, e. ficut pater hominum . Pſal. xci : 3 . 1970 in 137?, & viceverſa Jef vunt : 7. 137 in * ? quam fa cillime itidem mutabuntur . Eadem ratione Gen.xy : 11 . Ons wn i . e . & abigebat eos , quam facile quis legerit Onx ab i . e . fedit cum eis. Ita dubitaverit quis an Jeſ. 11 : Ý . ult . apa an apo legendum . Gen. xvnt: 15. an ??? an X ??? legendum incertum abfentibus punctis. Gen. XxxvII : 12. , 1777 an my legendum , itidem incertum . Et pallim ſexcenta alia eadem ambiguitate Lectorem incommodant : plura enim fimilium difficultatum reperiuntur exempla , quam ut eorum paucitatem quis loco reſponſionis arri piat .
ut
6 EXERCITATIO
-mutatisַח . ה , novus to מֶ
ה in הַ
חַ
מָ
ּה
&
הַ
לְ
בָ
נָ
ז in הַ
לְ
בָ
נָ
ה Punitis
ut hodierna punctatio exhibet ; at quam facile abfentibus
punétis ?
tius ſententiæ exfurget fenſus ( non enim & via fuas habent homonymias ) ſcil. perfodietur later & pervertetur murus, quæ verfio quam abſentibus punctis fit poflibilis docet Tür ixx . hic loci ceſpitatio . Ita Exod . XXXIT : 18. non eft nijy nip i . e . vox clamandi fed nisy Sip i. e.cantandi, quam facile abſentibus punctis confundentur ſenſu prorfus abſo . no ; & quis tandem hujuſmodi divinationum in abfolutif fimo ceteroquin ut prætenditur Codice effet finis ? Imo quis non laſcivientis ingenii audaciâ abreptus fæpe diffo nos vel & monſtroſos S. volumini affinger ſenſus ? Quæ enim deſperata ambiguæ ejuſmodi lectionis firmandæ remedia hic ſuggeruntur , mox patebit effe nonniſi palliativa .
PHILOLOGICO- THEOLOGICA. 7 pientia Prov.vlnr: quod in juſtitia fint omnia verla oris ejus , & non in illis soos i.e. contortum vel contorquibi lé , hoccipe verum erit de Codice impunctato quaquaver fum fæpius fcxibili, & ad neſcio quas ſentium metamor phoſes proclivi ? Quam exilis fi non plane nulla ſupererit ejuſmodi Scripturæ teftimoniorum paraphraſis , quibus placuit Deo dicti codicis adæquatam integritatem ac per fpicuitatem identidem commendare. Imperfecta nimis erit illa perfectio quam Pſal.818: 8. tam graphice David pſal lit ( ut ſcil. Lex Dei fit 1792m vocabulo non tantum eſ fentiales ſed & integrales cujufpiam rei partes ſignificante , quodfi ad legis fcripturam quoque referatur , lub tam fpe cioſo titulo puncta quoque vocalia complectantur neceffe eſt , utpote quæ integram Scripturæ partem faciunt .) Hione legis.codex impunctatus ſapientem reddetvel impe ritum ? ut ibidem David gloriatur , qui vel ſapientiffimus interpretes toties torſit. Deut. 1v : 2. alibique paſſiin tam conſummata incultatur Scripturæ perfectio , quæ nullius additamenti prorfus fit capax , quod qua religione de nu dis conſonantium figuris affirmabitur ? ubi integra
8 EXERCITATIO
VIII . Nunquam vero ab his difficultatibus accurate ſa tis vindicabunt impunctati codicis deſideratam perſpicuita tem Ipccioſailla remedia, quæ adverſæpartis hic folicitudo ſubminiſtrat Etenim ( ' 1. ) accuratacircumftantiarum &
contextus conſideratio expediendæ difficultati non fuffi cit , quaſi veroex ſerie & ſtructura vocum femper dignoſcen dum fit quomodo voces fingula fint punetande , licet cætero quin extra contextum ille ſuas habeant ambiguitates. Hoc enim fi ita eft,unde factum putabimus quod toties veteres Interpretes Græci, Latini,aliique (qui faltem ex adver ſæ partis calculo codice impunctato lunt uli ) toties a le gitima punctatione aberrarunt, an illi tam veſani fuere , ut ad contextus ſeriemubi oportebat non attenderint ? qui factumeít quod Maſorethæ Tiberienſes , quibus puncta tionem adverſa pars adſcribit , tam aberraverint itidem avera lectione , ut corum punctatio fundat ſenſumplane falſum , abfonum , inſulfum , incommodum , inconvenientem , adeoque corrigendum ? ( ut ſaltem Cl . Capello videtur . Crit. S. Lib.6. Cap. 12. ) an & hi tam negligentes ac vecordes fuerunt ut non ex contextu veram lectionem , fi id tam facile eſt , eruerint ? Qui porro fit ſi contextus tam liqui do veram punctationem indicat, quod adhucdum hodie tot fint Virorum eruditorum diſſenſiones circa lectionem Ut adeo hic lxx. ille Theodotionis , vel Aquilæ, vel Symmachi , vel &ſæpeſuaın amplectatur lectionem , cur, ſi res tam eft evidens , tam diuturnæ ac graves ea de re controverſiæ ? Sed nec inſuper , contextus & circumſtan tiæ itaſemper ſunt conſtitutæ , ut ſubnaſcentibus ambi guitaţibus decidendis ſufficiant, cum antecedentium &
confequentium veritas ex fingularum vocum ſenſu eft eruenda ; quoties accidit , uttotius ſententiæ ſenſus ex unius alteriusve voculæ legitima lectione derivetur , quid ſi jam hæc vox fit anbigua ? variumque juxta puncta va riata admittat fenfum ? An hic ex contextûs ſerie& cir cumftantiisde vero ſenſu indubitatoconftabit ? Dum ipfæ cir
3
PHILOLOGICO- THEOLOGICA circumftantiæ ab illius vocabuli vero ſenſu ſuam exſpectant lucem ac veritatem . Gen.XLVI . y . ult . man an nan legen dum dicat quicunque tandem . Exod . xvii. Ý.14 . 2 an 12 legendum abſentibus punctis expediat aliquis . ES. xxII . Ý . 14. ? an ? legendum quis itidem docebit , quid hic antecedentia quid conſequentia a .Moſe ad Malachiam do cebunt de indubitato ſenlu ? quid univerſa remediorum ſu pellex ab adverſantibus ſubminiſtrata ? Oedipus ſit oportet qui in re tam verſatili ubi tuto pedem figat repererit . Ad de quod contextum , analogiam fidei & fimilia non plane rejicienda eſſe lectionis adminicula cenſeamus , ibi fcilicet ubi jam de codicis divinitate ac fidei dogmatibus nil quic quam ambigitur , at cujus hæc omnia erunt momenti apud eum , cui nondum codicis authoritas divina demonſtrata eft ? quid ipfum contextus , quid analogia fidei juvabit æque de omnibus dubitantem ? quin imo annon illius co dicis divinitatem oppugnabit vel hoc argumento quod illo tam ſit obſcurus , ac in ſenſus admodum multiplices mu tabilis ? Atque ita multum obſcurabuntur illa criteria qui bus ſuam authoritatem controverſus codex vel Atheo por fit commendare , exponeturque adverſantium furori tanto magis.
lo
TO
Bft ,
EXERCITATIO
Scriptura. Humana ambitio alienamverborum fuorum ( licet nec falfam nec abſurdam ) interpretationem indigna bande ſæpius luccenſet, Spiritus vero S. æquo tolerabit animo fi ejus verba in alienum forfitan a nobis homuncu lis fenfumdetorqueantur, modo is nihil falli vel abſurdi fpiret, &modo ne is fit in rebus fidei , quafi vero reliqua jint par vi momenti , modeſtiorem fane reverentiam requi rit S. Codex utpote qui totus quantus divinitus inſpiratus
re
PHILOLOGICA-THEOLOGICA . 11 Te quis autumet ; Etenim ( c ) Codicem facrum cum pro fanis quorumvis autorum ſcriptis conjungere profanioris Theologiæ dogma eſt . ( 3 ) Plura in legendis Rabbinorum ſcriptis adeſſe lectionis adminicula , præter legendihabi.
tum per crebram punctati codicis lectionem acquifitum notant ejus rei peritiſſimi, unde Judæi Rabbinorum ſcri pta impedite legentes in Scriptura S. vel punctata toties hæſitant. g ) Detur hæc impunctatum codicem tam ex pedite legendi gloria principibus viris , at quid de infima fiet plebe ? Cui tamen fcriptura æque perlcrutanda eft , dum & imperitis Pſal. xix : & vnt1015 i . e. infantioribus &
ætate & doctrina loquatur , detque vel puero ſcientiam 1.Tim . 3 : 15. ( 8) Non interim tam ſecure gloriandum eft de expedita ſcriptorum Rabbinicorum lectione , ſplendi dos enim conatus infelix ſæpe eventus fraudavit , non le ves lapſus Chriftianorum in hoc tamen eruditionis genere excellentiſſimorum paflim Viri Docti perftringunt, in bre vis tractatuli Rabbinici verſione plurimos Cl. Buxtorfius F. in Tractatu de Punct. Antiquit. pag . 422-429 . obferva vit , hoc ſi verum de ſummis in hac literatura viris , quid de reliquis fperandum elt ? ſiCedros (verba funt Cl . Buxtor fii) corripit bic ignis , quid fiet hyliopo prodeunti de pariete ? Idem de Turcarum , Perſarum , & c . fcriptis cenſendum eft , cum in illis & major ſit legendi facilitas, &legantur fæpius.cum periculo. Necdum itaque his omnibus indu bitata codici impunctato lectio vindicatur.
cen
I 2 EXERCI TATIO
cente cogitet . Et ſane quot ita periiffent ex lege " T"
ex qua tamen ne jota periturum Chriftus proteſtatur ſo lenniter. Pari improbabilitate dicetur veram & indubita tam lectionem orali traditione facile potuile propagari , cum ita æque ipſas conſonantes humanae fidelitati Deus concredere potuerit , nec ſufficientes rationes habuiſſe cen ſendus eft in earum fcriprura tam ſolicita. Stringit ita que adhucdum duplicis argumenti robur , evincens non tantum aliqualem punctorum antiquitatem , fed eam in primis , quæ eam primitivis Verbi divini amanuenfibus vindicat .
1
PHILOLOGICO- THEOLOGICA
13 admodum abſonum eft. Eadem improbabilitate ( 2 ) intel ligentur per hos apices literarum lineæ , manentibus enim literis manent earundem lineæ , itaque qui dixit ne unum jota i . e . literam vel minimam tranfituram de lege , dixit fane perennaturas ipſas literarum lineas . Nec commode ( 3) per controverſos apices eminentes literarum quarun dam apiculi , ſive formales differentiæ intelligentur, ete nim qui dixit de perennaruris literis , dixit fane de illarum forma eſſentiali, ad quam ejuſmodi apices referendi ſunt , perennaturâ. Indigitat itaque xe gia tale quid , quod ad
effentiam legis fpectat , litera tamen non eft , (quod &
conjunctio disjunctiva ý indigitare videtur) hoc vero nulla de re commodius intelligi poffe videtur , quam de voca lium figuris. Quodfi nimia quis moroſitate contenderit per ambiguam vocem omnia illa intelligi quæ hic memo ravimus , ſciat fi id conſecutus quoque fuerit , le tamen id non facile a nobis obtenturum ,ut puncta vocalia hinc ex cludi patiamur,
mano .
в ;
14
ſicut ſplendor, Ε Χ Ε R CI Τ Α Τ Ι Ο
de fufficit , qui enim in hoc libro potuiſſet punctorum mentio fieri, îi poft illa demum quo hic liber ſcribebatur tempora eſſent excogitata.
PHILOLOGICO- THEOLOGICA . 18 fíetbono illi Rabbino, led & prius ejus teſtimonium de punctorum novitate in fufpicionis diſcrimen incider. Quod autem novum quendam eamque fictitium librum ſub titu lo antiqui illius Zohar hodie circumferri, vel etfi cun dem , multis tamen locis interpolatum aliqui conjcétert, idquidem ſatisfecerit nemini, niſi ſpecioſa'n conje turam argumentorum momenta commendent.
w
16 EXERCITATIO ::
.
& defectivis
PHILOLOGICO - THEOLOGICA. 17 ftiterunt jam in medio fæculi IV . puncta vocalia, arque ita cadit ( altem Eliæ hypotheſis , qui a V. vel VI . demum fæculo novitiam punctorum ætatem derivat , cadit vero tanto magis illorum , qui a ſequiori tempore eam repe tunt . At dices , volumen hoc Hillelianum effe tantum fuppofititium , & fceleftum quendam impostorem emen tito a ſe operi per nobile nomen Hillelianum tantam vene rationem conciliafle , cum inprimis tam fallax dolus emun gendæque pecuniæ myfterium inveteratæ fit expericntiæ . Verum fimplex ejuſmodi & inanis tantum poflibilitas con jecturam non evincet , omni cæteroquin veritatis præfi.
dio deftitutam , imo deſperatæ cauſæ indicium videtur, tam anfractuoſa ubique effugia indagare . Pari levitate quis conjecerit conſonantes tantum hujus codicis ab Hillele , puncta vero a ſeriori manu poft tempora demum Maſore tharum fuiſſe exarata , hujus formæ enim difficultates do . ctiflime per to aliter fieri potuiffe refellunțur . Unius ve ro Rabbini mox adducti ( licet plures ſint qui ita de hoc codice ſentiant) teftimonio de codicis Hilleliani antiqua punctatione fidem dandam non eſſe , ita quis novitatis pun
& torum Advocatus cenſuerit , ut mox pari patientia nos toleret eodem argumentandi tenore , folius Eliæ teftimo nium de punctorum novitate repulſuros . Præter vero codicem Hillelianum plures quoque punctatos ante tem pora Maſoretharum Tib . exftitiffe probabili conjectura exinde elicitur , quia primi Grammatici (quorum ætatem primam ſæculo VIII. vel IX . collocát Cl . Buxtorf. 1. c . ) meminerunt exemplarium vetuftiffimorum & tamen jam punctatorum , quodli vero puncta demum V.VI.tanto magis ſi VII.vel VIII. ſunt excogitata ſæculo , certe punctata ex emplaria tempore primorum Grammaticorum non erant tam antiqua habenda. Vid . de his mox cit . Aut . pag : 355 .
18 EXERCITATIO
fidenter poftulet CI. Buxt. p : 319. vel unicum Eliaanti quiorem , qui ſententiam de novitate punctorum non aſſertive profeffus fit, feddubitative ſaltem propofuerit, vel etiam : nicumqui poftquam Elias hanc queſtio: em movit , &pro
berienfibusdecidit,illius rationibus acquieverit, acſubſcripſe rit, eumque p . 323. non authenticumſed quemvis etiam de trivio EU fubleſtiſſime fidei teftem , nec plures exiget ne mo leftus autiniquus flagitator videatur. illos veroquos Elias .
infuas partes folicitavit infra vindicabimus .
1
PHILOLOGICO -THEOLOGICA 19 forethis S. Codici additum tam unanimi recepiſent rcli gione ? qui ne verium quidem diſtinguere audent quem non diffinxit Moſes ut dicitur inMilchna Megill. cap. 3. hine tam faciles & quidem omnes fuillenr in dimidiam partem aucto codice tolerando ? Hæc certe tam videntlıf impro babilia , ut caveant ipii Judæi ne talia de ſe quibufdama poflint perfuaderi. Ita hac de re fcribit auror libri Corri part . 3. Appoſitio punctorum & accentuum non aliunde ele po teſt quam a ſapientia adjuta ( fcil. divinitus) nequaquam vero
20 EXERCITATIO
qui volet , nosadhucdum ejus reifidem non reperimus.
nan
PHILOLOGICO - THEOLOGICA 2 1
liceat au
· nantur . Ubi ( 8 ) Magnorum quorundam Virorum , inpri mis ( vel & tantum ) Chriſtianorum authoritate litigandum cenfent novæ punctationis vindices , pro coloranda ſuze partis veritate . Et fane veneramur tam ſpectabilium nominum memoriam , eruditionem , juſtamque vel ultro celebramus authoritatem , ita tamen , ut & fimul reverena tiſſime fateri cogamur , nudâ tantum authoritate in rebus tam arduis vix aliquid pofle evinci. Eâ certe inter vene randa illa Nomina quæ punctorum novitati fuffragantur pietate ac fanctiſſimo veritatis amore plurimi excelluere, ut ne ipfi quidem unquam eam ſibi deferri poſtulaverint authoritatem , quæ perfuadendæ alicui veritati, præſidio cæteroquin argumentorum deftitutæ fufficeret. Nomina itaque tam amabilia honorabimus , at pro evincenda hy potheſi argumenta exſpectamus. Sed &
21 EXERCITATIO
antiquitatem punctorum perhibente concordantiâ , ejus folummodo fententia triumphet , optimo jure ambigimus , nec ii facile hoc aliis videbitur probabile , quam iis quo rum in judicando lbertatem fuæ hypotheſis amor manci pavit. Rabbinorum in hac re teftimonium non ele contemnen dum optime ſcriplit Cl. Capellus arc. punct. r . cap . 3. p , 11. ſed cur idem affirmet unius Judæi teftimonium aférenza tis puncta Hebraica eſe nuperorum Maf. Tib . inventum , fexe centis aliis Judæorum aliter lenticntium teflimoniis effe præfe rendum nulla ratione probabile videtur , niſi quod id di
& tum ſit quam cautiffime, cum nullus præter Eliam Ju dæus vel ex trivio ac fubleftiflimæ fidei pro punctorum novitate adduci queat) ut nec illud quod fcribat mox , o mnia Judæorum teftimonia elle domeſtica , ac in propria caula nullius proinde momenti, id enim affectuoſe nimis di & um eft , cum nulli unquam ita Hiſtorico patrias res deſcribenti , apud pofteritatem debita fides conftabit , ncc inſuper hæc cauſa tam propria elt Judæis , imo agitur res non minus Chriſtianorum , dum de ſanctifiimi Verbi di vini infallibili charactere diſputatur.
PHILOLOGICO -THEOLOGIC A. 23
1
1 et ? Quid ad conciliandum Judaico nomini honorem ma
gnificentius fingi poterat ? quam eorum nonnullos vel poft ipfam illius gentis rejectionem a Deo, câ excelluiffe Ya
pientia; fanétitate ac fidelitate, ut voluerint punctatio . nem Biblicam ftupendiflimum humanæ ingrnioſitatis o.
pus, publicis uſibus proferre, quid enim ex ea gente pro diitunquam utilius , quid gloriofius ? Miſchnici , Talmu dici aliique autores Judzeorum , quæ non fæpe fomnia , deliria ' , quosnon fucos conſarcinarunt, punctationem ve ro quisunquam non habuit opus finon authenticum , in æftimandæ tamen utilitatis. Nihil itaque certe vel in gentis totius , vel in Maf. Tib. excellentiam ac majeſta tem excogitari poterat ſplendidius, nihil ChriſtianosRabı binicæ dignitati magis abhinc venerandæ obftringere , quam novæ illiuspunetationis doctrina. Eft itaque ut Chriſtianius de Judæis loquamur , illoſque dum tam præs fentem gloriandi materiem neglexerunt , ab intentato il licitæ gloriæ aucupio faltem ex parte abſolvamus. Elias vero cayeat ſummopere, ne in ipſum , decantara in ſuam
gentem ſatyra retorqueatur , qui in Maſorethicæ hujus puiCtationis tradicione,annon Tribunal quoddam majefta tis Rabbinicæ inter Chriſtianos erigendum machinatus fit? fueritque fraudulentus gloriæ auocps ? incertum est.
VQ .
24 EXER
CITATIO
vocem ac dictionem dicantur ibidem loci conſideraffe. I dem cenfendum de illis hujus Rab . verbis , quæ leguntur in libroTzachut , etenim dum dicit punetationem nos acce pille a Maforetbis non de primis authoribus punctorum lo quitur , fed innuit a Tiberienſibus quibuſdam ( non ab il lis certe Elianis qui forſitan in Utopia vixerunt ) Maſore this acceptam effe illam punctationem , quæ tempore Aben E. in Codice S. exhibebatur . Siquidem deſtructo Tem plo vileſcebat pedetentim linguæ Hebr. cognitio , ut &
accurata Codicis S. deſcriptio , inde nata multiplex exem plarium differentia , cui malo ut remedium ferretur , ex citati ſunt doctores quidam inprimis in Tiberiade , qui er rores variantium Codicum emendarunt , & correcta exem plaria accuratiſlime deſcribentes commendarunt pofterita ti . Et hæc eft punctatio , quam acceptam refert Aben E. Tiberienſibus Maſ. Cæterum fi illa verba juxta adver ſantium mentem intelligantur Maſorethæ Tib . erunt cer te & conſonantium authores , cum has non minus ab illis
acceperimus quam puncta.
PHILOLOGICO-THEOLOGICA . 25
. ſunt additæ a Tiberienſibus Maf. an hoc tam liquido ſe quitur? Nonne potuit ſcriptor hujus libri Ezram puncta tionis authorem agnoſcere , imo cur non ipſum Moſem ? Cum multi Judæorum fentiant Moſem accepiffe quidem in monte Sinai punctationem ſed non ut illico exemplaria punctarentur veruin ut punctorum figuræ per oralem traditionem ad pofteros propagarentur. Nullum itaque adhucdum teftimonium Judaicum præter ſolius Eliæ no vitati punctorum ſuffragatur. Sed etfi diſertioribus qui busdam documentis probaretur , aliquos Hebr . Doctores ita fentire , nihil certe nobis effet facilius quam teftimonia refellere æque probantibus teftimoniis , dum vero hunc laborem adverſa pars nondum præſtat , tanto majorem no ftræ hypotheſi relinquit fidem .
26 EXERCITATIO
Mofi lexprimitus data fuerit fine punctis. Sed hoc (1 ) nil novitati punctorum favet vel antiquitatiofficit, eft enim lamentabilis illius conſequentiæ imbecillitas, quæ exinde
quod Mofi non fuerint puncta data , ea demum a 'Tibe rienſbus Mafor. inventa effe elicit , eft fiquidem ſæpius repetita jam crambe , plurimos ab Ezraac Viris S. M.
re
PHILOLOGICO - THEOLOGICA . 27 referentes facile hic ſe expedient, cum illi (faltem omnes) non putent puncta a Mofe legi addita , ſed in archivis reſer vata ur orali traditione propagarentur , quidni itaque va riantes illæ lectiones circa contonantes occupari poterant , circa puncta non item . ( 2 ) Quis author notarum illarum , qua vixit ætate , ſed inprimis quibus uſus codicibus , non fatis conſtat , & dum lit certiſſimum non omnia Judéo rum exemplaria vocalibus punctis inſtructa fuiſſe imo ejuſmodi exemplar vel ob deſcribendi difficultatem , vel &
obinde caritatem reddebatur perquam rariſſimum , annon potuerunt quicunque demum fuerint harum notarum au thores in ejusmodi codices potiffimum impunctatos inci . dére ? & fic obſervare differentem conſonantium Scriptu ram ;
28 EXERCITATIO
net, diſcrepantia faneobſervabiturillius exemplaris quod hodie ſub cam ſpecioſo nominevagatur , ab Hebr. pun ctatione hodierna , verum an id de genuinailla Lxx. ver ſione'affirmari queat , id nondum probatum eſt. Probant vero paflim exadverſo viri docti antiquæ illius verſionis rudera tantum hodie ſupereſſe . Ab hodierna itaque inter polata verſione ad genuinamillam metaphrafininæquali nimis pafſu argumentatio claudicat. Sed etfi conftaret ho dietnam interpretationemGræcam , eſſeillam genuinam , nihilominustamen aliæ obſervatæ diſcrepantiæ
2
PHILOLOGICO- THEOLOGICA . 29 diverſitas , quæ ante inventam inprimis Typographiam longefuitcrebrior. Vel & quandoquealiqua incertitudo ,
& obfcuritas ex vetuſtis acattritis literarum vel puncto rum figuris enafcens , imo ipſorum interpretum veloſci tantia , vel audax nimis confidentia, &fimilia obſervata sum differentiarum jufta cauſa effe poterunt.
D 3 nan
30 E XERCITATIO
nam punctationem vertit in auribus meisJehova Zebaoth
& c . adders NB, ſe ſecundum Hebr. Textum id vertije.
Quodſi vero nulla adhucdum viderat puneta , curnon ad mitterepotuit Lxx. Int. verſionem, curenim Hebr.93782 magis eit in auribus meis, quam in auribus fimpliciter? Imo an non hoc potius? dum ſtatus hic effe videatur con ſtructus. Hanc itaque criſin Rever. Pater non fat legiti me inftituiſletniſi edoctus prius per punéta vocalia genui nam lectionem. At forſitan dices, accepit veram lectio. nem ex traditione Præceptorum, quibus uſuseſt. Ve Tum Lxx . authoritatem unius alteriusve ignobilis Judæi teftimonio eum pofthabuiſſe probabile non videtur , cum hi & excelluiſe ſumma eruditione perhibeantur , & ad illa magis accedebant tempora , in quibus genuina lectio a Propheticís Virisemanaverat. Quodfi cuiveroperſua ſum lit evidentibus documentis hunc virum D. nunquam codice punctato uſun efe, vix tamen vel hoc pofiro no ftræ reſponſioni aliquid decedet roboris, fiquidem facile velex codicum punctatorum caritate&raritate, vel ex Judæorum malitia , codex punctatus Hieron. latere po
tuerit.
1 run
PHILOLOGICA- THEOLOGICA . 31 rundam vocum ( 1 ) ita offenderit nonnullos, ut eam nec facris Scriptoribus primis,ſed necEzræ aflignandam cen feant dolendum eft , idque eo magisquod ardentiori non nunquam privatæ hypothefis amore cxcitati , acutiori quam oporteret ſatyråperftringant utiliffimum punctatio nis opuś, dum ut monjiroſam , irregularem & ſuperſtitiofam puncta:ionem dcpingunt , ex marginalibus Keri & Ketit
fæpius corrigendam . Hic enim eit ficubi luculentiffima principii petitio, ſi enim prius conftiterit MaſorethasTib . effe dictæ punctationisauthores , tum demum probabili ter dicetur erroneam hic ibiveeffe poffe punctationem , cum pure humani ingenii imbecillitas ipſosquoque Maf.
Tib.errandi periculo obftrinxerit. Nosveroquibus per fuafum eft infallibilem Dei Spiritum vel minimam labendi hic occalionempræcaviſſe , confidenter negabimus quic quam dari monſtroſi in abſolutiſſimo volumine , imo quod alii fuperftitiofæ monſtroſitatis titulo rident , nos pro ve nerando divinæ fapientiæ myfterio fcrerebimur. Quod eniin omnia illa diverfæ lectionis arginalis ſcil. & tex tualis exempla attinet, non tam ſunt iñiùburda & mon ftroſa , nec ipſa marginalis lectio textualis errorem ftatim arguit, fed vel variantis tantum lectionis eſt index, vel myſticum aliquando indagat ſenfum ,vel verecundiori pro nunciationi litat. Hic vero ficubi cavendum eft, nehu manæ ambitionis faftusluxuriet , id folum pro vero , con ftanti, & ſincero agnoſcens , in quo humanum phantaſma acquieverit, huic vero quicquid impervium , obſcurum
& reconditum eft, promonſtro & abſurdo habitura. Cur enim quarundam vocum punctatio monſtroſa eft ? quia fcil. a communiori punctatione nonnihil diſcedit , nec e jas rei juítas rationes humana adhuc ſolicitudo revelavit , hocne vero ſufficiet pro tam monſtroſaappellatione ? Hu manæ fane imbecillitatis ac fimplicitatis imago , ſecus lo quendum cenſet. Autument itaque alii , quibus ita vide turid omne quod hodie adpundationem Hebr . Textus ſpectat nna
32 EXERCITATIO
una litura effe delendum , nos potius Deum orabimus, út juxta Matth. v. 18. ne apex quidem pereat .
PHILOLOGICO- THEOLOGICA 33
.
teBabylonica obtinuerit , quidni poterint ejuſmodi bar baru denominationes longe antiquius uſurpari quam quo tempore puncta excogitata eſſeElias confmentus , inquam commentatus eft.
odden
P ΑΣ SI
E THE
T. HH E SEES
DEFEND END Æ .
I.
Si Adamus in ftatu integritatis noverit Trinita
11.
Idem Adamus diecreationis ſuæ lapfus nullo mo
1 I I.
Sabbathum in integritatis flatu inſtitutum nego .
I V.
3
Fædus Sinaiticum ante, por zonava confideratum
3 V.
Vtut poft lapfum potiſſimum Deus ſe ut Patrem Filium & Spiritum S. manifeftaverit , creden
dum tamen eft , has divinarum Perfonarum de nominationes non in gratia , fed in natura fun dari .
VI.
Sacer Codex primitus literis non Samaritanis ,
V I I.
Omnia Reformata Religionis dogmata , quæ Cl.
F I N I S.
1
gs ha ho sh
wi t ld
