• Nem Talált Eredményt

PRAEFATIO AVTHORIS

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Ossza meg "PRAEFATIO AVTHORIS "

Copied!
159
0
0

Teljes szövegt

(1)
(2)
(3)
(4)

D I S S E R T A T I O

D E

R E G I A E BVDENSIS B I B L I O T H E C A E

M A T H I A E C O R V I N I

O R T U , L A P S U , IN T E R I T U ,

ET

R E L I Q U I I S ,

A U T H O R E

F R . X Y S T O S C H I E R A U G U S T I N I A N O ,

EDITIO ALTERA,

qui A C C E S S I T M A N T I S S A M I S C E L L A R U M O B S E R V A T I O- N u M eX M S S , E i u S D e M A V T H O R i s C O L L e C T A ,

VIENNAE,

Sumptu Francisci Josephi Rötzel

1 7 9 9-

(5)
(6)

M O N I T U M

A D

B E N E V O L U M L E C T O R E M

P r o d i v i t h a e c Dissertatio jam a n . 1766.

l i c e t n e c a n n u m editionis expressum n e c n o m e n A u t h o r i s e x p l i c i t u m e x h i b u e r i t ; q u i p p e q u o d solis litteris initialibus p r a e- n o t a t u m , v a r i i v a r i i s d e i n d e m o d i s inter- p r e t a t i fuere. Ita a u t e m L e c t o r i b u s e r u d i- tis a r r i s i t , ut illius e x e m p l a r i a j a m p r i d e m d i r e p t a , v a l d e r a r a e v a s e r i n t , et a d h u c a m u l t i s a v i d e , licet incassum e x p e t a n t u r . H o r u m e r g o desiderio ut satisfieret, d e n u o a d p r a e l u m r e v o c a n d a f u i t , utque se m a - gis e t i a m c o m m e n d a r e t , Mantissam e M s s . A u t h o r i s c o n c i n n a t a m affert sibi a c l n e x a m , q u a e c e r t e o b v a r i e t a t e m r e r u m et L e c t o- r e m o b l e c t e t , et S c h i e r i nosiri amplissi- m a m p r o d a t l e c t i o n e m .

Mantissa haec, q u a l i s hic d i c i t u r , estque reipsa , A u t h o r i nostro MisceUanea v o - c a n t u r , q u o d is res diversissimas, et qui- d e m ' n u l l o s e r v a t o o r d i n e , m i l l i s c o m m i s *

P R O H A C A L T E R A E D I T I O N E .

A >A

(7)

c u e r i t , ut m o d o aliquid H u n g a r i c u m , mo- d o G e r m a n i c u m ; nunc aliquid s a c r u m , n u n c i t e r u m q u i d p i a m H u n g a r i c u m , aut L i t t e r a t u m etc. prout ei o c c u r r i t , c o m p a- r e a t ; i d q u e , ut ipse p r a e n o t a v e r a t , ne con- stringeretur, aut retardaretur in adnotatione.

U t t a m e n in impressione H u n g a r i c a H u n- g a r i c i s , G e r m a n i c a G e r m a n i c i s e t c simul in suos p a r a g r a p h o s c o n j u n g e r e n t u r , con- sultius d u c e b a t u r . lllud v e r o non e x c i d a t L e c t o r i , A u t h o r e m h o r u m M i s c e l l a n e o- r u m j a m an. 1 7 7 2 . decessisse, a q u o tem- p o r e utique m u l t a s c e n a m m u t a r u n t , q u a e t a m e n in h a c e d i t i o n e o m n i a i n t a c t a fuere permissa,

P a u c a e , q u a e p e r decursum subjectae sunt , n o t u I a e A u t h o r e m h a b e n t M a r t i n u m R o z n á k , P- Xysti S c h i e r i q u o n d a m C o n- t u b e r n a l e m amicissimum , ac p o s t h u m o r u m illius o p e r u m e d i t o r e m , qui si T y p o g r a- p h i a e p r o p i n q u i o r fuisset (delitescit e n i m in solitudine L e u k e n s i ) D i s s e r t a t i o n e m h a n c e x M s s . ejus in q u i b u s d a m m a g i s illustras- set ac a m p l i a s s e t : S e d et v i n d i c i a s illius a d v e r s u s P a u l l u m W a l a s z k y , qui ipsum v e l l i c a r e a t t e n t a v e r a t , p r o d u x i s s e t , prout i d e m in Elencho operum Schierianorum a se v u l g a t o a l i q u a n d o f a c i e n d u m a d n o t a- v i t . C a e t e r u m e t i a m sic e a p r e t i u m suum retinebit, V a l e .

(8)

PRAEFATIO AVTHORIS

A D

S V A M P R I M A M E D I T I O N E M .

S c r i p t i o n i , q u a m cernis L. B. o c c a s i o n e m p r a e b u i t Joachimi V a d i a n i , viri a b o p e - ribusstiis c e l e b r a t i , d e h a c Budensi B i b l i o - t h e c a dictum : quam pojieri diripuere, a d e o confidenter p r o l a t u m , ut non aliud asser- turus suisse v i d e a t u r , q u a m v i s nulla c l a d e s urbi a b hostibus evenisset , aut p e r p e t u a i n c o l u m i t a t e frui licuisset. Stupui p r i m u m , q u o d id a d v e r s a r e t u r traditioni , q u a a teneris annis, e u m h u m a n i o r i b u s l i t t e r a r u m

studiis in H u n g a r i a o p e r a m n a v a r e m , i m b u t u s f u e r a m : n e c e r a t in p r o m p t u e x p p d i t a difficultatis s o l u t i o ; attentior ta- m e n factus s u m , ut v a r i o r u m s c r i p t o r u m ,

(9)

q u o s in a l i u m usum m i h i p e r v o l v e r e con- tigisset, sensum et r e l a t i o n e m o b s e r v a r e m . N a t a e sunt hinc a d n o t a t i o n e s , q u a e p e d e - tentim a u c t a e varia n o n d u m a n i m a d v e r l a p r o d i d e r e ; atque e a dissertationi h u i c suffi- c e r e a u t u m a b a m . I m p e l l e b a t e t i a m , q u o d a l i q u o d gratitudinis testimonium ita p r a e - stiturus m i h i v i d e b a r , n o n illud q u i d e m , ut d e b e r e m , sed q u o d v i r i b u s m e i s et suc- cisivarum h o r a r u m l a b o r i b u s p a r esset;

h a u d d u b i u s , quidquid d e m u m i d f o r e t , v e l u t o p t i m a e v o l u n t a t i s signum s a l t e m a c - cipi posse. U t c u n q u e v e r o c o n a t u s m e i s u c - cesserint, non a l i a e x causa f a c t o s essecer- tus esto. V A L E ,

(10)

M a t h i a s C o r v i n u s , quemadmodum plerisque Hungariae Regibus bellica fortitudine et ope- rum magnificentia antecelluit 9 ita litterarum culturam antecessoribus suis (si L u d o v i c u m I.

Quinque - Ecclesiensis studii (a) et Sigismun- dum Budensis A c a d e m i a e (b) conditores, quo rum tamen cogitata maturitatem non attige- r u n t , d e m a s ) non admodum curatam, regno suo praecipue intulit. Bibliotheca c e r t e , si sola esset, quam m a x i m i s , et quos R e x u n u s sustinere p o t e r a t , sumptibus exstruxit, suffi- ceret ad ipsum inter summos bonarum artium fautores efferendum. E a siquidem f u i t , q u a e , dum staret, spectatores in admirationem abri- p u i t ; ut periit, posteros dolore nondum ex- tincto affecit, totque in laudes suas scriptores animavit , ut nulli Bibliothecarum fortem istam obtigisse sciamus. Naldus Naldius pri-

(11)

mus nascentis incunabula quatuor Carminum libris (c) cecinit; Nicolao O l a h o Strigoniensi Metropolitae (d) apparatum descriptum de- bemus ; Joannes A l e x a n d e r Brassicanus (e) facundiae suae nervos in congerendis praeco- niis eo intendit, ut prope modum excessisse videretur, nisi conatus hi in pensum cederent, quo darnna eidem illata resarciverit. D e reli- quiis ab interitu Faulus Taffernerus ( f ) Pe- trus L a m b e c i u s (g) et Julius Pflugius (h) me- moratu digna tradidere. Nostro tempore Joan- nes Guil. Bergerius (i) G e o r g . Mathias Bose (k) P a u l l u s Fabri ( l ) aliique de ipsa tractan- dum susceperunt. Attamen ( u t resumpti ar- gumenti causam proponam) rariora illa sunt, et plurimum majoribus operibus conjuncta, ut multam operam impensurus sit, qui inte- gram gloriosi hujus Corviniani moliminis no- titiam nancisci desideraverit; ista nihil n o v a e lucis a d d u n t , quin saepe variis figmentis du- biam ejus gloriam prostituunt. Sileo amplifi- catam orationem, exaggerationesque Rheto- ricas , quae quidem laudationem augent,im?

(12)

a) P a u l l u s F a b r i i n c o m m e n t a t . d e B i b l . B u d e n s i p . V I I , h) C l . G e o r g . P r a y S . J . A n n a l . R e g , H u n g . P . I I . p . i$6.

Ex P r o f e s s o r i b u s u n i c u m d e p r e h e n d i M . J o a n n e m d e H o r a w a n . M C C C X C V I . e x U n i v e r s i t a t e V i e n n e n s i a c c e r s i t u m .

e) E o s M a t h i a s B e l i u s T o m . I I I . H u n g . n o v . a d j e c i t . d) I n Hungaria s u a c a p . V . l l l a m c i t . B e l i u s i n a p p a- r a t u a d H u n g . V e t , e t n o v . i n o n u m e n t o I . e t rursus C l . F r a n c A d a m u s K o l l a r i u s S , C M . a C o n s . e t B i b l . V i n d o b o n . A u g . C u s t o s p r i m a r i u s c o n j u n c t a m e j u s d e m O l a h i Attilae p u b l i c a v i t V i n d o b o n a e M D C C L X I I I . i n 8- q u a m e d i t i o n e m s e q u o r . L o c u m d e B u d a h u c p e r t i n e n t e m j a m a n t e a e x M s . C o d i c e P . M a r t i n u s S z e n t - i v a n y i a t t u l i t i n disdert. P a r a l i- p o m e n o n i c a r e r . m e m o r a b . H u n g . C a t a l . I V . p . 1 4 , e) P r a e f i x i t B r a s s i c a n u s Salviano s u o ( e d . B a s i l e a e

M D X X X . f o l . ) a d C h r i s t o p h o r u m a S t a d i o n A n t i f t i- t e m A u g u s t e n s e m l o n g a m e p i s t o l a m d e h a c Bi- b l i o t h e c a ; q u a e e t i a m i n e d i t i o n e N o r i m b e r g e n s i M D C X X I I I . r e c u s a e s t , e t i t e r u m i n s e r t a h a b e t u r c o l l e c t i o n i M a d e r i a n a e d e B i b l i o t h e c i s p . 1 4 5 . Ex- c e r p t a d e d e r u n t , q u i c u n q u e p o s t e r o r u m h u j u s C o r v i- n i a n i i n l i t t e r a s studii m e m i n e r e .

f) D e C a e s a r e a L e g a t i o n e a d P o r t a m O t t o m a n i c a m C o m . d e L e s l i e . P . I V .

g) L i b , I I . C o m m e n t . d e C a e s . B i b l . V i n d o b o n . c a p , I X . cujus e t T a f f e r n e r i v e r b a P f l u g i u s a c B e l i u s H u n g , n o v . p . 3 6 6 . et a n t e a d e L i t t e r a t u r a H u n n o - S c y t h i c a p . 4 4 . e t i a m e x h i b u e r u n t .

pediunt tamen velut speciosa diverticula rem ipsam cognoscere paratum.

(13)

l o

h) H u j u s e x t a t e p i s t o l a a d V i t u m L u d o v . a S e c k e n d o r f . P r a e t e r f a t a B i b l i o t h e c a e B u d e n s i s f l i b r o r u m i n ex- p u g n a t i o n e u l t i m a r e p e r t o r u m c a t a l o g u m r e c e n s e n s p r i m u m s e p a r a t i m e x c u s a , i n s e r t a d e i n n o v a e accessio- n i a d C o l i e c t i o n e m M a d e r i a n a m p . 3 0 9 . e d . H e l m a e- stadii M D C C I I I . i n 4 .

* ) I n p r o g r a m m a t e d e B u d e n s i M a t h i a e C o r v i n i B i b l i o- t h e c a . e d . L i p s i a e M D C C X L V I I I . q u o d p o s t m o d u m r e c u s u m est i n E l o q u e n t i a p u b l i c a p 3 4 5 .

k) I n p r o g r a m m a t e e d . V i t e m b e r g a e M D C C X L V I I I . I) P o s t r e m a hujus est d e A u g u s t a B u d e n s i B i b l i o t h e c a

c o m m e n t a t i o e d . L i p s i a e M D C C L V I . i n 4 . H i s ad- n u m e r e t u r o p u s c u l u m i n s c r i p t u m : Bibliothecae Ve- terum deperditae in Augusta Vindobonensi instau- ratae ed. Viennae MDCCXXIX. i n S . u b i P . I . c a p u t V I I I . Bibliotheca Budensis Regia f a c i t , S t r u- v i i i t e m i n t r o d u c t i o i n n o t i t i a m r e i l i t t e r a r i a e e t u s u m B i b l i o t h e c a r u m c a p . I I . § . X V I I I . aliiquje.

L

Principio q u i d e m , ut eorum morem am- plecterer, qui res ab exordio repetunt, annus ille statuendus esset, quo M a t h i a s R e x ad con- dendam hanc Bibliothecam animum adjece- r i t ; verum nihil in acta relatum est. Si tamen conjecturae locus est , annum M C D L X X V I . natalem figendum existimo, Q u a m v i s enim Augustus conditor studiis semper addictus (a)

(14)

fuerit, plerique nihilominus eum elegantiori- bus moribus , et quod sequitur litterarum splendori excolendo amplius se permisisse asserunt , postquam Beatricem Aragoniam Ferdinandi Siciliae Regis filiam conjugem (b) a c c e p i t ; quod dicto anno (c) perfecit.

T u m enim R e g i u m illud Palatium , quod im- perfectum hostibus stupori fuit, molitum esse cum historiae testantur , tum affixa inscriptio Austriacarum Victoriarum testis : M a g n a n i- mum Principem Victoria sequitur anno 1484 (d). A n i m a d v e r t o etiam , perpaucos extero- r u m , qui ad litterarum honestatem e v o c a t i , aut praemiorum spe allecti , imperante Ma- t h i a , Hungariam illustrarunt, ante hunc an- num appulisse, praeter nonnullos Mathema- ticos aut Professores Vindobonenses ( e ) , quos t a m e n , uti et alios , potius favore Joannis Strigoniensis Archiepiscopi frequenti erudito- rum virorum hospitio ( f ) clari, sociorumve Antisiitum id fecisse autumo. Hoc v e r o con- stituto Paullus Fabri annum L X V L dicti se- culi natalem hujus Bibliothecae statuens (g)

/

(15)

12

nullo suffragatore se tuitus , asserto suo non subsistet. Utcunque autem fuerit, etiamsi de- cennium praevertamus , exiguum tamen est temporis intervallum , quo ea praestitit Ma- thias, quae seculorum esse potuissent.

a) J a c . P h i l i p p u s , B e r g o m e n s i s E r e m . A u g . L i b . X V . S u p p l e m e n t i C h r o n . a d a n . M C D L X I I I . " Hoc unum de hoc Rege vulgatissimum habemus , quod merito cum Julio Cucsare , et Alexandro Magno in omni re conferri possit. Saepenumero (cum legendi avidus) in ipsus pulvinaribus inveniebatur Livius, aut Cur- tius, aut alius hisioricus , legebatque ardentissime sacras litteras, et ea , quae in his continentur , m e-

moriae adeo commendabat , ut plerique admira- rentur^

h) A n t . B o n f i n i u s r e r . H u n g a r . D e c . I V . L i b . V I I . p . 4 9 4 . e d . P o s o n i i M D C C X L I V . f o l .

c) C o n f . N a r r a t i o n u p t i a r u m istarum T . I . p . 5 1 9 . S c r i p- t o r . rer. H u n g . q u o s C l . S c h w a n d n e r u s e d i d i t . B o n-

f i n i u s D e c . I V . L i b . I V . p . 4 5 7 .

d) V . S t e p h , G e r l a c h i i D i a r i u m p . 1 2 . e d . G e r m . F r a n- c o f . M D C L X X I V . f o l .

e) G e o r g i u m P e u r b a c h i u m m a g n i n o m i n i s M a t h e m a t i- c u m , etsi a m o r t e L a d i s l a i R e g i s A u l t r i a c o s P r i n c i p e s f u e r i t s e c u t u s , i n H u n g a r i a m t a m e n r e g n a n t e M a t h i a excurrisse d i s c o e x l i t t e r i s e j u s d e m P e u e r b a c h i i a d M . G e o r g . d e E g e n b u r g a s u p e r m o r t e M . R e i m p e r t i M ü l l w v a n g e r , q u a e sub a n . M C D L I X . a c c i d i t . D e b e o istas a d h u c a n e c d o t a s C I . R a y m u n d o D u e l l i o illustris C a n o n i a e a d S . H i p p o l y t u m d e c o r i , v i r o j a m gran-

(16)

d a e v o , n u n q u a m v e r o i n o p e r i b u s suis e r u d i t i s e m o- r i t u r o ; q u o d g r a t i a n i m i e r g o c o m m e m o r a s l e j u v a t . J o a n n e m M ü l l e r R e g i o m o n t a n u m m u n e r i b u s , stipen- d i o q u e d o n a t u m , imo e t m e n s a e R e g i a e a d h i b i t u m a M a t h i a f e r u n t ; o p u s t a m e n i l l e suum de directio- nibus J o a n n i Strigonierisi A r c h i e p i s c o p o i n s c r i p s i t , e t t a n d e m E p h e m e r i d e s M a t h i a e . M , N i c o l a u m d e Hit- t e n d o r f i n I s t r o p o l i t a n a seu P o s o n i e n s i A c a d e m i a P r o f e s s o r e m p u b l i c u m ( M e n t i o n e m h u j u s f a c i u n t a c t a f a c u l t . A r t i u m e t T h e o l o g i a e U n i v . V i e n n . ) e j u s d e m P r a e s u l i s , u t p o t e F u n d a t o r i s , e v o c a t i o n e m u n u s a d i v i s s e , p a l a m est.

f) G a l e o t u s M a r t i u s l i b . I I , d e h o m i n e §. d e ves Tempestate nostra Musas ex toto orbe fugato ad se revocavit, Hungariamque novum Musa m do-

micilium constituit; unde factum est ut, qui di- spersi fuerant docti, ad ipsum tan quam ad littera-

rum parentem turmatim conflucerint g) O p . c i t . p a g . X .

II.

Budae itaque regni Metropoli in arce re- gia interiori locum Bibliothecae designavit tanto quidem digniorem, quanto ampliorem haec ipsa aulae splendidissimae ornatum ad- jectura esset. E t illa v e r o ex prima constitu- tione unius camerae peralta fornice constructa tribus partibus compleada e r a t , ita ut quar-

(17)

I

*am fenestrae duaeque portae occuparent, quarum altera hospitibus admittendis, altera R e g i pateret in eum praecipue usum servitu- r a , cum in pone adjuncto sacello S. Joannis Eleemosynarii exuviis s a c r o , quo secretus aperiebatur aspectus , devotioni suae vacare decrevisset (a). Crescente tamen librorum numero accelsit et altera camera et alius libro-

rum ordo , ea partitione , ut una linguas orientales, puta: G r a e c a m , Hebraicam, Sy- r i a c a m , Chaldaicam e t c (b) contineret, al- tera Latinis authoribus repleretur (c). A d ingressum velut in atrio camera erat signis et

g l o b o coelesti ad Bohemicam M a t h i a e cor-oationem perpetuahdam picto (d) fortassis etiam inftrumentis mathematicis (e) artefactis,

et picturis (f), quemadraodum reliquae au- ae nobiliores p a r t e s , conspicua. Occurrebant quoque in Palatio duaealiae minores Biblio- thecae (g) , quae , ut arbitror, ad manum praesto essent. Naldius (h) inter sacra littera- rum ornamenta computat duos fontes pone exstructos, quorum unus ex marmore Floren-

(18)

tia advectus (i) alter ex argento domi fusus erat. V e r u m Poetae in gratiam suarum Mu- sarum positos sibi fingere placuit, ne illae sua Hippocrene carerent, cum potius totius regiae splendor inde quaereretur (k).

a) N a l d i u s L i b . I I , v , i . p . 6 1 1 . e d i t . B e l i a n a e . Quadratus mediis locus in penetralibus ergo E x i s t e n s , cameras tesiudine sustinet altas

Incurva ; paries quam cinxerat undique fortis Decocti lateris, durique a robore saxi ;

Cui geminae lucem fundunt a fronte fenejirae Compositae vitreisque coloribus: in nova certe

Cunctis , qui veniunt illuc, spectacula rerum.

lnter utramque manens ima sub parte resedit Lectulus auratis stratis: ubi regius heros Saepe solet placidam membris captare quietem.

Ostia bina manent illic , quorum altera mittunt lntro quosque viros : mittunt quorum altera Regem Inde foras ; quotiens sccreta in sede locatus Solus adesse cupit sacris, hymnisque canendis, Atque triplexmuri facies, quae restat ibidem Integra , neve aliis ullis obnoxia rebus, Illa triplex triplici tabulatum ex ordine s u m i t . b) H a r u m l i n g u a r u m testes V e l i u s , B r a s s i c a n u s , S i m o-

n i u s i n f r a .

c) O l a h u s l o c . c i t . Qua itur ad stationem ex latere in- terioris Bibliothecae, ad Jacellum divi Joannis per- foratum , unde Rex Sacrum audire consuevit, duae

ebviae sunt aedes concameratae, quarum altera voluminibus Graecis partim e medio Graeciae,

(19)

partim ex aliis Orientis regionibus non minori cura , quam labore eo congestis referta erat; altera interior continebat codices totius latinae linguat a primis rudimentis ad arcem usque scientiarum.

d) Ante hanc, a i t B o n f i n i u s D e c . I V . l i b . V I I . p . 4 9 5 . cubiculum est in absida curvatum , ubi coelum uni- versum suspicere licet versus austrum. G e r l a c h u s o p . cit. p r a e t e r Z o d i a c i signa a d g l o b u m c o e l e s t e m

i b i p i c t u m d i s t i c h o n s e q u e n s se legisse t e s t a t u r : Cum Rex Mathias suscepit sceptra Bohemae

Gentis, talis erat lucida forma poli.

e) H e n r i c u s R a n z o v i u s i n c a t a l o g o I m p e r a t o r u m , Re- gum et P r i n c i p u m , q u i A s t r o l o g i a m a m a r u n t , teste L o m e i e r o , r e f e r t , D a v i d e m U n g n a d i u m C a e s a r e u m a d T u r c a s l e g a t u m a n . M D L X X I I . ( l e g e n d u m M D L X X I I I . e o siquidem a n n o l e g a t i o n e h a c f u n - c t u s e s t ) invenisse e x a d v e r s o j a n u a e B i b l i o t h e c a e i n t e r r u d e r a c o e l e s i e m g l o b u m d u o b u s g e n i i s sufful- t u m , e t c o m p o s i t u m a d t e m p u s s u s c e p t i p e r Ma- t h i a m r e g n i B o h e m i c i c u m i i s d e m v e r s i b u s , q u o s s u p r a l e g a t i o n i s h u j u s v e r b i m i n i s t e r G e r l a c h u s a d g l o b u m p i c t u m r e t u l i t ,

f) H e n r i c u s S c h e r e r S . J. in G e o g r . p o l i t . T . I I . p . 5 0 8 . g) O l a h u s l o c cir. Praeter has et aliae duae Biblio-

thecae in locis diversis arcis ,sed prioribus inferiores.

h) L i b . I V . v . 3 4 1 . p . 6 3 7 .

1 binos modo surgere fontcs Optimus ille jubet Musis , Phoeboque sacratos, Ex illis alter pario de marmore consiat,

Vectus ab Hetruscis oris ; argenteus alter, In quo celando multum consumpsit ei artis Pannoniae populus,

Q u a m e a n d e m r a t i o n e m j a m i n e p i s t o l a p r a e f i x a d e d e r a t : Gemini fontes illi abs te parati sunt pro

(20)

$jg uno vetere pegaseo fonte, in quorum altera Musae sub sidere Cancri se aqua lavent frigida, in altera

unda se foveant calida, eo tempore , quo terra ri- get nivibus,

i) I n t e r A n g e l i P o l i t i a n i e p i g r a m m a t a d u o s u n t , d i g n a , q u a e h u c t r a n s f e r a n t u r :

In fontem Ungari Regis,

Usque Fluentina vectum est hoc marmor ab Urbe, Mathiae ut Regi largior unda fluat,

Et alterum,

Thusca manus, Thuscum m a r m o r , Rex Ungarus auctor, Aureus hoc lster surgere fonte velit.

k) Bonfinius l o c . cit, p . 4 9 5 . retractiorem aulam nimis exornavit: quippe qui a Danubii parte aediculam statuit, hydraulicisque organis , item sacro f o n t e

duplici marmoreo et argenteo decoravit4

III.

Structuram internam hanc a c c e p i m u s : li- bri secundum cialTes in forulos erant disperti- t i , suis titulis adjecto indice insignes, ut nota- rentur e a , quae hic reperirentur. T e g e b a n t u r ilti velis sericeis auro intertextis. Imam par- t e m , quae pavimentum contingit, formabant arcae ad recondendoi* codices, qui in suis ta- bulatis locum non habtierunt («). N e q u e ar- culariae, neque sculptoriae artis aliquid in-

B

(21)

termissum, ut scrinia eleganter conficeren- tur (b). Ipsi libri potissimum membrana con- stabant, saepe ferico, argento et auro illi- gati ( c ) : omnes v e r o insignibus Corvinianis suis, corvo scilicet annulum g e r e n t e , quibus adhuc superstites dignoscuntur, adpictis no- t a t i ; sic enim Mathias insignia sua a Paternis distinxit, ut C o r v i rostro annulum ihsereret, cum Joannes Hunnyades Pater corvo simpli- ci uteretur: quod in numo a u r e o , dum is gu- bernatorem ageret, cuso mihi ostendit C l . Schwandnerus. O m n i a d e n i q u e , ut de appara- tu finiam, ita ornata fuere, ut Musarum hoc domicilium pulcherrimo t e m p l o (d) aequi- pararetur. A n autem peculiarem inscriptio- nem praesetulerit, nondum i n v e n i ; nam illa, quam Paulus Fabri (e) m e m o r a t , alibi affixa legebatur,

a) O l a h u s l o c , c i t . C o n t i n e b a t c o d i c e s per capsulas et loculamenta ordine quosque suo distinctos. Tegebat horum quodlibet velum sericeum , coloribus auroque variegatum cum indice disciplinae et professionis, in quas libri crant discreti. N a l d i u s i n epist. p r a e t i x a , p . 5 9 9 . Adhibitae Cortinae ex auro per artem inter»

0

(22)

texto et purpura consutae , qaae libros a pulvere subtiliori vindicarent. ln parte ima , quae pavimen-

tum adtingit, collocata sunt scrinia gravi arte ela- borata, in quibus volumina , quae in tabulatis su- perioribus prae multitudine locum non haberent >

plura smul conderentur.

b) I d e m N a l d i u s l i b . I I . v . 1 5 . p . 6 1 2 .

Illa triplex triplici tabulatum ex ordine sumit Arte laboratum , fulvi splendentibus auri Bractea : quod pinxit foliis , tenuique refulsit Auratis ; haec facta quidem pretiosa metaliis.

Non ego narrarim, quanta exornatus ab arte Ille locus fuerit : prisci fuit Alchimedontis

Ille operi similis , vel Mentoris artibus idem Par fuit egregiis ; nec plus valuisse feratur

Daedalus ingenio, quam qui se exercet in lllis Caelandis lignis . incldendisque figuris.

t) B o n f i n i u s l o c . c i t . Cultus librorum luxurio fissimus.

O l a h u s c a p . cit. Magna pars voluminum constabat membranis, colligata serico , umbilicis , fibulisque argenteis, auro ludicis.

d) Brassicanus e p . cit. Asnius Pollio primus Romae Bibliothecam in fano Herculis dedicavit, Hane lau- dem Patrum nostrorum memoria , s non superavit, aequavit tamen inclytus ille, ac nunquam satis lau- datus Pannoniae Rex Mathias, qui Bibliothecam suam, quam ex omniscriptorum genere confertijssimam

insiruxerat, in amoenissimo etiam templo dedicavit.

e) A d f e r t i s Ep i g r a m m a Bibliothecae auctore Bonfinio i n c i s u m :

Atria cum statuis ductis ex aere, foresque Corvini referunt Principis ingenium.

Mathiam partos tot post ex hoste triumphos Virtus 9 aes, marmor , scripta perire vetant*

B a

(23)

V e r u m i p s o f a t e n t e B o n f i n i o e p i g r a m m a h o c v e t e r i p a l a t i o p e r M a t h i a m r e s t a u r a t o i n s c r i p t u m suit , sicut n e c statuae H e r c u l i s et A p o l l i n i s a d b i b l i o t h e c a m p e i t i n e b a n t a l i o l o c o p o s i t a e . V . i n f r a § . X I .

I V .

Quoniam vero adolescente T y p o g r a p h i a 9 librorum impressorum optata copia negaba- tur (etsi ad mortem ejus usque facile aliquot millia obvenerint) ad supellectilem litterariam coemendam Mathias peritos viros in GraeJT c i a m , ipsam A s i a m , aliasque regiones misit., quos inter T h a d d a e u s Ugoletus Joannis Cor- vini filii Praeceptor Florentiam legatus (a) tantam Regi famam ponciliavit, ut certatim gens litterata non solum veterum a u t h o r u m , quae postulaverat, scripta ( b ) , sed sui etiam ingenii foetus dedicaret, operamque ad ser- viendum Bibliothecae .absens ( c ) ofFerret. E t sane , si uspiam terrarum hujusmodi merx re- quirenda erat, ea ex Florentino emporio tum optima spcrari poterat, quod Medicei omnium eruditorum p a u o c i m u m affectarent ? et docto-

(24)

rum quique apud ipsos hospitium haberent (d).

His vero non satiatus Mathias Florentiae quatuor librarios (e) aluit, quorum corre- ctioni et nitori N a l d i u s , aliique multipli- ci scientia perpoliti viri (f) invigilabant; do- mi autem triginta, qui libros describerent, pingerentque sub Felice Ragusino Praefecto, harum artium inteliigentissimo (g); unde non potuit non brevi temporis spatio immensus et selectus codicum cumulus aggregari. Au- xit enimvero pretium haec ipsa Bibliothe- cae utiliter instituendae solicitudo, sed et ipsum accendit aliquando, ut videbimus, alio- rum studium ejus rebus inhiandi, cum quae- dam prope esset Certitudo librum isthinc sum- ptum nec inter quisquilias numerandum, nec sphalmatibus admodum esse obnoxium , quod ab illis collectores, ab istis correctores, utrique eruditi, singulariter cavissent. Fabulatur nihi- lominus Paullus Fabri de Mathia asserens:

Caesis barbaris ac ultro pacem flagitantibus reliquias Bibliothecae Constantinopolitanae a flammis et saevitie Tarcarum superstites

(25)

extorsit (&). Ubi enim conditiones istae? ubi postulata haec leguntur? Redemptos pluri-

m o s libros e manibus Barbarorum assentiun- tur o m n e s , extortos nemo somniavit. S e d libuit aliquid dicere, quod alius nondum pro- tulisset.

a) V . N a l d i u m i n c i t , epist. e t p o e m a t e .

b) P h i l i p p u s V a l o r v a r i a a u t h o r u m v e t e r u m o p e r a Ma- t h i a e i n s c r i p s i t , q u a r u m a l i q u a s u p e r s u n t i n G u e l- p h e r b i t a n a ,

c) A n g e l u s P o l i t i a n u s l i b . I X . E p i s t , i . q u a p o e m a s u u m Nutritia d i c t u m R e g i c o n s e c r a v i t : vehementer cu- pio aliquo labore meo tuam celsitudinem demereri ; cupio studiis ingenioloque meo, si datur9 commen- dare me tibi REX invicte . . . si quid igitur ipse mandaveris 9 obibo libens ; sinn minus9 eligam ta- men pro judicio, captuque meo , quod tibifore ar- bitrer quam gratisiimum. Biblinthecam video jam pridem comparas omnium (sicut eccpectamus) non ornatissimam solum , sed etiam copiosijsimam. Pos- sumus igitur multa , si res posiulat, e graeco ver- tere in latinum tibi9 multaque rursus quasi nova cudere % quae nec ab eruditis forsitan respuantur.

d) D e g e b a n t t u n c F l o r e n t i a e , p r a e t e r j a m l a u d a t o s , p r i m i l i t l e r a r u m e t P h i l o s o p h i a e P . a t o n i c a e restau- r a t o r e s M a r s i l i u s F i c i n u s , C h r i s t o p b o r u s L a n d i n u s , G e o r g . M e r u l a , P e t r u s C r i n i t u s , U g o l i n u s et M i - c h a e l V e r i n i , B a r t h o l o m a e u s S c a l a , D e m e t r i u s C h a l c o n d y l a s A t h e n i e n l i s , a l i i q u e , d e q u i b u s a b u n - d e A n g e l u s M a r i a B a n d i n i u s i n s p e c i m i n e F l o r e n - t i a e l i t t e r a t a e seculi X V ,

(26)

#) Bralssicanus l o c . c i t . Mathias Rex, quem reate li- brorum Heluonem appellaveris, quatuor insignes librarios Florentiae magnis impendiis alebat, quo- rum is unus et unicus labor erat, ut omnes me- lioris notae auctores et graecos et latinos , quos commodum ex Graecia habere non poterat, ex- scriberent, Nam ipsa Typographia (ut exigua sunt

omnium rerum principia) nondum tam late radi- ces egerat, ut ardentijsimis illis et vere regiis vo- tis Regis omnium excellentissimi satisfacere posset, M e m o r i a m n o s t r a m m e r e t u r G h e r a r d u s C o l o r a t o r F l o r e n t i n u s , q u e m V a s a r i u s (in v i t a h u j u s G h e r a r- d i p , 4 5 4 . ) n a r r a t c o m p l u r e s l i b r o s m i n i o c o l o r a s l e p r o B i b l i o t h e c a M a t h i a e C o r v i n i . C o n f . A n t M a r . B i s c i o n i i B i b l i o t h e c a M e d i c e o - L a u r e n t i a n a p . X X X V . f) N a l d i u s i n cit. epist. n . I I . p . 5 9 6 . in emendandis

voluminibus tuo jussu , e scriptis occupamur. Q u a- l i s q u a n t u s q u e h i c f u e r i t , e x s e q u e n t i P o l i t i a n i e p i- g r a m m a t e , q u o d i n l i b e l l u m e p i g r a m m a t u m N a l d i i s c r i p s i t , b e n e a r g u i t u r :

Dum celebrat Medicem Naldus, dum laudat amicam, Et pariter gemino raptus amora canit.

Tam lepidum unanimes illi ornavere libellum Phoebus, amor , Pallas, gratia , Musa , fides, g) O l a h u s l o c . c i t . Audivi a Majoribus Mathiam Re-

gem , dum viveret, aluisse semper ad triginta ser- vos amanuenses pingendi peritos, quorum ego ple- rosque illo mortuo noveram. Horum erant opera omnes fere et graeci et latini codicas conscripti, Praefectus his Felix Ragusnus Dalmata, et Ipse jam senex mihi cognitus, qui non modo graece et latine, sed chaldaice et arabice doctus; praeterea in ipsa quoque pictura exercitatus sedulo advertebat, ne quis error in describendis libris committeretur, h) O p . c i t . p a g , X ,

(27)

Numerus voluminum in supremo, quo pertigit, gradu dimensus a nonnullis ad quin- quaginta millia extenditur; quod pace illorum permittitur. Falso tamen idem Fabri (a) culpam impingit L o m e i e r o , velut tantam impresso- rum copiam divinasset, cum hic de universa tam manu , quam is expressorum summa (b) fit locutus* Multitudinem autem stupuere o m n e s , in qua extollenda prae ceteris est Brassicanus (<?)cui se Bibliothecam hanc non semel excussisse, et exactissima diligentia in- s-exisse alias jactavit, plena etiam fide reci- p-e n d u s , m o d o ut omnes Sophisticos libros procul abiegatos tacuisset. Si enim • h c no- m-ne T h e o l o g o s Scholasticos, aut Philoso- p-o s Peripato addictos intellexit (ut quidem haec formula v i i l u r i acceptione sonat) ho- r-m certe non pauci in Bibliotheca ista cer- n-bantur (d)] tamclsetutilium librorum abun- dantia longe superarentur.

a) Ici c o m , cit. p . X I I I ,

v) i n o p e r e d e B i b l i o t h e d s p . 156. ut i n accessione a j - l e r a M a d c r i a u a r e p e r i t u r .

(28)

e) Quot l i b r o s, a i t i l l e , tot etiam thesauros isthic in- spexi. Dii immortales! Q u a m jucundum hoc spec- taculum suisse , quis credat? Tunc certe non in

Bibliotheca, sed in Jovis gremio , quod ajunt, mi- hi esse videbar, Tantum hic erat antiquorum , Grae- corum simul et Hebraicorum voluminum, quae Mathias ille Rex capta jam Consiantinopoli , ever- sisque multis aliis amplissimis Graeciae Urbibus

e media Graecia inaestimandis sumptibus coeme- rat, ac tanquam mancipia ex Barbarorum catastis atque compedibus reccpcrat. Tdhtum hic erat la- tinorum librorum et veterum et recentiorum (pro- cul tamen ablegatis omnibus sophisticis) ut nus- quam alibi, quod ego quidem sciam. E n u m e r a- t i s d e i n p l u r i b u s n o m i n a t i m G r a e c i s a u t h o r i b u s , omitto , ait, Poetas , Oratores , Philosophos at- que Historicos, quorum hid immensam vim in- spicere licuisset. Vidimus auctores graecos innume- rabiles, infinitaque in Poetas fere omnes commen- taria , nemini Doctorum , aut paucls omnibus visa.

d) V . C a t a l . l i b r o r . r e l i d u o r . a p u d P f l u g i u m .

N e c vero tanta moles Praefectis et Cu- stodibus caruit, quorum primum exiltimo no- minandum T h a d d a e u m Ugoletum. Is Parmae n a t u s , juvenis adhuc in aulam Ungaricam adscitus, et Joanni R e g i o Principi erudiendo praept situs fuit, C u m deinde R e x Florentinis

(29)

Cimeliis litterariis Bibliethecam augere con- stituislet, T h a d d a e o demandatum ett, ut ca in civitate cuncta dirigeret. Mathiam diu su- pervixit in P a t r i a , veterum a u t h o r u m , quos

undique conquisierat, emendatione et editione honeste districtus (a). Alter a praefectura ista celebris est Bartholomaeus Fontius (b)

Bernardi Nuthii Florentini Professoris Rhetoricae i a r t i s discipulus, et ipse jam an. M C D L V I I I . ejusdem scholae Professor institutus ; quod of-

ficium e t i a m , ubi in Patriam ex Hungaria regreslus est , resumpsit. V i t a m reliquit mense Octobri an. M D X I I I . natus annos L X V I I (c).

O p e r a Fontii multiplicia, pleraque tamen artis suae sunt testimonia (d). Hunc excepisse videtur Galeotus Martius Narniensis (e) vir robusti, sed paradoxi i n g e n i i , quo ingens fa- mae et vitae discrimen sibi accivit. Facetus caeteroquin, qua gratia Mathiam sibi potissi- mum addictum fecit, et aliquando se ab in- famia liberavit. D u m enim in foro V e n e t o (f) ad geminas columnas perductus esset, ut im- petrata venia se falsa aliqua scripsisse fate*

(30)

retur , id judicium exortus in turba risus evertit, falso ac repentino Galeoti dicterio excitatus: nam cum forte non ignobilis Ve- netus e turba proximus strigosa proceritate, et uxorio probro notatus traductum ludibrio praepinguem porcum appellasset; extemplo Martius renidentique o r e , pinguis, a i t , por- cus quam macer hircus esse malo. E r a t enim usque adeo tumenti a b d o m i n e , ut rheda cur- ruli veheretur, quod sub vasto pbesi c o r p o - ris pondere vel praegrandia jumenta fatisce- rent. B o h e m i a m , U n g a r i a m , Germaniam et Hispaniam peragravit, parum stabililoco ver- satus, nisi quod Bononiae Rhetoricam et P o e- sim longiori tempore docuerit, alias medici- nam exercens (g). A t q u e haec quidem mi- nime dubia sunt. A n vero Mathiae Regis p r a e c e p t o r , epistolarumque Magister et in casr is miles fuerit ( h ) , non modice h a e r e o , quod tempora non satis congruant, et ipse in suis operibus, ubi maxime posset, nullam ho- rum mentionem afferat. Falsum autem omni- no est, eumin itinere ad L u d o v i c u m XI. G a l -

(31)

liarum R e g e m , a quo fuerat e v o c a t u s , mor- tem oppetiisse, dum R e g i obviam factus e x equo descensurus, in terram gravi lap alli- fus effet (i); nec plus veritatis habet, quod G o t z e (k) opinatur, eum anni M C D L X X V I I I . limites non fuisse transgressum, s i q u i d e m ad- huc vixit Austria per Mathiam o c c u p a t a , id est, post an. M C D L X X X V I . Vicissim,ut Ju- sto (l) fides lit, eum an. M D X X X V . inter vi- v o s egisse, nuda assertio non sufficit. V e r o simillimum eft Martium senem ad montem Anianum circa Ateste arvina suffocatum in- teriisse, quae Pauli Jovii (m) est narratio.

Scripta ejus ampliori recensione digna sunt(n) ob variam diversorum de iis relationem. Ul- timus sub Mathia Bibliothecae praesuit Fe- lix Ragusinus D a l m a t a vir G r a e c a e , Latinae, Chaldaicae et Arabicae linguarum peritus, multum de praestantia codicum meritus: de quo supra actum fuit. Opere pretium f o r e t , fi quispiam reliquos eruditos viros fub hoc R e g e Hungariam illustrantes accuratius inqui- r e r e t , eorumque doctos labores conscriberet5

(32)

nae ille multum ad hisioriam litterariam Pa- triae suae conferret.

a) O p e r u m h u j u s e t e m e n d a t i o n u m a l i q u a m r e c e n s i o n e m a d j i c i a m : Quintillani declamationes CXXXVI.

Thadeo Ugoleto recognitore. Parmaeper Angelum Parmensem olympiade quinquugtsima octava , qui est annus a salute Christiana M.CCCC.XCIIII, quinto Non. Jul. D i c a v i i T h a d d a e u s l a b o r e m suutn A n s e l m o n e p o t i . R e f e r t M a i t t a i r e T o m , I . a n n a l . T v p o g r . p 3 2 7 .

Claudianus emendatus per Thadaeum Ugoletum Par- mensem. Impre/sit Joannes de Tridino , alias Ta- cuinus VI. Junii 1 4 9 5 . i n 4. r e c u s u s est i d e m a u t o r e x hac e m e n d a t i o n e per Christophorum de Pensis Venetiis 1 5 0 0 . XXIII. Maji in 4 . fortassis e t i a m e d i- t i o p r i o r per Angelum Ugoietum Parmae 1 4 9 3 i n 4 . a d nostrum p e r t i n e t . D e l n s M a i t t a i r e o p . c i t , T o m . I . p . 3 * ' i . 333* et 367 .

Ausonii Paeonii Poetae opuscula a Thadeo Ugoleto re- cognita. Parmae per Angelum Ugoletum Parmen- sem X. Julii. 1 4 9 9 . in f o l . E o d e m r e c e n s e n t e p . 3 6 1 , M. Actii Plauti Asinii comoediae viginti nuper emen-

datae: et in eas : Pyladae Briariani lucubrationes.

Thadaei Ugoleti et Grapaldi virorum illustrium scholia. Anselmi Epiphyllides. f o l . U g o l e t u s d i c a-

v i t l i b r u m J o a n n i L u c i n o A r n u t i o , A l e x a n d r i a n a t o , L e o n i s X . P . M . p o s t e a D a t a r i o ; d e f e n d i t a u t e m M e r u l a m c o n t r a P v l a d e m , cujus t a m e n a d n o t a t i o n e s non i m p r o b a t . L i b e t a d j e c t a m singularem T y p o g r a- p h o r u m c l a u s u l a m i n t e g r a m r e c u d e r e : Plauti hasce viginti comoedias excusserunt formis Jolertissimi ac integerrimi juvenes Octavianus Saladius et Pran-

(33)

ciscus Ugoletus, quorum quinque prloribus Pyta- dis glossemata circumfuderunt: undecim vero se- quentibus cum principio Rudentis doctissima Hy- pomnemata Thadaei Ugoleti et Grapaldi virorum illusirium : deinceps adearitum usque Anselmi etiam

Epiphyllides addiderunt. Qui etsi literas ipse non prositetur , gravissimo tamen atque amicissimo ho-

mini Thadaeo Ugoleto non obsequi , ultra aras quo- que, non potuit. lmpressores ipsi homines se faten- tur, nihilque, quod humanum sit, alienum a se putare aiunt; propterea , quae eorum s o l e r t i a m s u f- fugerunt, placuit adscribere. Leviora inter legen-

dum per se siudiosi emendabunt: quos valere optant, et ut rem Utterariam bene gerant, plurimum hor- tantur : bene gesiuros autem eos non ambigunt, si Plautinas comoedias nocturna manu atque diurna

versaverint. VII. Id. Martii IDX. Parmae. De- m o n s t r a t u r e x h i s t o t a m f e r e U g o l e t o r u m f a m i l i a m , T h a d d a e u m , A n g e l u m , F r a n c i s c u m , A n s e l m u m se l i t t e r a r u m servitiis d i c a s l e .

I n B i b l . c i v . V i n d o b o n e n s i existit J o a n n i s C r a f t o n i i D i - c t i o n a r i u m g r a e c u m i m p r e s s u m V i c e n t i a e 1 4 8 3 . i r* f o l . c u m a d d i t i o n i b u s M s s . q u a e ( v e r b a sunt C l . L a m b a c h e r i ) v i d e n t u r esle T h a d d a e i U g o l e t i , N a r a e a d e m m a n u s u b s c r i p t u m l e g i t u r : Relectum XX.

Junii MCCCCLXXXIV. Thadaei Ugoleti : Paulus Romulaeus dono dedit.

H i s a d d e n d a s u n t , q u o d i n iis p a r t e m a l i q u a m h a b u e r i t T h a d d a e u s Bucolica Calphurnii et Nemesiani, i n q u o r u m P a r m e n s i e d i t i o n e a d c a l c e m h a b e t u r : Im- pressum Parmae per Angelum Ugoletum e vetu- siiijsiimo atque emendatijsimo Thadaei Ugoleti co- dice e Germania allato , in quo Calphurni et Ne- mesiani , uti impressi sunt, tituli leguntur*

(34)

b) L o m e i e r u s o p . c i t . c a p . X I I I . M e n k e n i u s i n n o t i s a d v i t a m A n g e l i P o l i t i a n i p , 7 4 .

c) H a e c a l i a q u e p l u r a d e e o B a n d i n i u s o p . c i t . s p a r - l i m u t r o q u e t o m o .

d) Persius cum com. Bartholomaei Fontii, Venetiis per Baptistam de Tortis XIV. Martii 1 4 8 2 . f o l . r e c u s u s e o d e m a d h u c a n n o i b i d e m per Benaldum de Noviomago Theutonicum XXIV. Decembr. f o l . l i d e m a d d i t o J o a n n i s B r i t a n n i c i B r i x i a n i c o m m e n - t a r i o e x r e c o g n i t i o n e B a r t h o l o m a e i M e r u l a e Vene»

tiis Jumptu Joannis de Tridino. f o l . D e h i s e d i - t i o n i b u s v i d e n d u s est M a i t t a i r e T o m . I .

Bartholomaei Fontii opujcula. Francofurti 1612, i n 12.

Q u i d i n i i s c o n t i n e a t u r , i g n o r o ; n o n d u m e n i m v i d i . I n B i b l i o t h e c a G u e l p h e r b y t a n a , teste P f l u g i o , e x s t a t c o d e x c o m p l e c t e n s s e q u e n t i a F o n t i i o p e r a , M a t h i a e C o r v i n o R . U . d i c a t a , d u o b u s l i b r i s e t c e r t i s s e - C t i o n i b u s c o m p r e h e n s a . 1 . agit de Tadeo seu de lo- cis persanis. 2. dicitur saxettus. 3 . est de satyra et de Jiudiis humanitatis. 4 . de sapientia. 5 . de Poetice. 6. de bonis artibus, 7. de historia. 8. de elo- quentia. 9 . de Pauli Ghiacciti vita. 1 0 . de D o n a- to vel poeniteniia. 1 1 . de menjuris et ponderibus.

1 2 . est commentarius in Persium,

B a n d i n i u s o p . c i t . s p a r s i m h a e c e j u s o p e r a F l o r e n t i a e i n B i b l i o t h e c a R i c c a r d i a n a e x i s t e n t i a r e f e r t : JB.pi- Jiolarum libros tres Americo Cursno dicatos, c u i

c o d i c i c a t a l o g u s o p e r u m F o n t i i a d s c r i p t u s e s t ; An- nales suorum temporum ; slvam variae lectionis vitam Pauli Diacetti; Orationes XVIII, q u a r u m u n a e s t , q u a C h r i s t o p h o r u m L a n d i n u m i n f u n e r e l a u d a v i t ; eoccerpta de rebus naturalibus ex diversis auctoribus; adnotationes in Livium et Juvenalem ; Castigationcs in Persium \ Praelectioncs in eundem;

(35)

excerpta ex Landlni opere de animabus; vocabitld et observationes grammaticae • Ktymologiae ex di- versis auctoribus ; emendationcs in Valerium Flac- cum. L e g e n t i c l a r u m e s t , a l i q u a h o r u m j a m s u p r a r e c e n s i t a , i m o fortassis p l u r a i n l a u d a t i s o p u s c u l i s i m p r e s s a esse. C o n f . B a y l e , N e g r i scrittori F i o r e n t i - n i , M a s l a d e l l a v i t a di P e r s i o .

e) S i g i s m . T o r d a a d l i b r . d e d i c t . e t fact. M a t h i a e ; i p s e v e r o G a l e o t u s i d i n n u i t c a p . X X I V * . dicti o p e r i s .

f) H a e c d e p e r i c u l o e t c o r p o r i s c o n s t i t u t i o n e f e r e a d v e r b u m P a u l u s J o v i u s i n e l o g i i s D o c t o r u m v i r o r u m p . 1 0 4 . e d . B a l i l e a e M D L X I . 8--

g) I p s e G a l e o t u s l i b . d e p r o m i s c d o c t r . c a p . X V . p . 140., h) P a u l u s J o v i u s l o c . c i ^ G e r d e s i u s i n F l o r i l e g i o l i b r o r .

r a r i o r . p . 1 0 2 .

i) P i e r i u s V a l e r i a n u s l i b . I . d e l i t e r a t . i n f e l i c . k) lA m e m o r a b i l i b u s B i b l i o t h e c a e D r e s d e n s i s e d . g e r m .

T . 1 . p . 2 5 2 .

/) I n C h r o n . M e d . a p u d M a n g e t u m in B i b l .1 S c r i p t o r . M e d .

m) L o c . cit. p . 1 0 5 .

n) Galeoti Jllartii Narniensis de homine libri duo, f o l . sine a n n o e t l o c o . G o t z e o p . cit. T . I. p . 2 5 2 . p u t a t V e n e t i i s a p u d B u b e u m a n t e a n , M C D L X X V I . e d i - t o s . D i c a t a u t h o r J o a n n i A r c h i e p i s c o p o S t r i g o n i e n s i . D e se e t e l o q u e n t i a sua h o c in o p e r e testatur : haec hominis pars ( l i n g u a ) viros doctos ad culmen di- gnitatis vexit; haec Galeotum multis Principibus junxit, et maxime Eegi Mathiae Viro invicto,

qui nondum octavum et vicesimum annum egre/sus etc. Haec eadem mihi Galeoto et divitias paravit, et honores tribuit, et amicos conciliavit. C o n f i c i- t u r e x h o c l o c o o p u s istud sub a n n o M C D L X X I ,

(36)

n a t u m fuisse. A t q u i a L a u r e n t j u m V a l l a m v e h e- m e n t i u s e x a g i t a v e r a t , i n G e o r g i o M e r u l a a d v e r s a- r i u m i n v e n i t , e t e x t a t e j u s d . a e t a t i s Georgii Ale- xandrini in librum de homine Galeoti Narniensis opus i m p r e s s u m c u m e j u s d e m i n t e r p r e t a t i o n e in e p i- s t o l a m S a p h u s et e m e n d a t i o n i b u s i n P l i u i u m et V i r - g i l i u m . in 4. N o n t a m e n e x a r e n a cessit G a l e o t u s r u r s u m e d i t a refutatione objevtorum, Q u a e t a m G a - l e o t i q u a m M e r u l a e s c r i p t a c o n j u n c t a p o s t m o d u m p r o d i e r u n t Mediolani 1 4 9 0 . f o l . Basileae 1 5 1 7 . in 4 .

Oppenheimii 1 6 1 0 . $. Francofurti 1 6 1 9 g . r e f u t a t i o n e p l e r u m q u e p r a e t e r m i s T a . P l u r i m i a s t e r u n t , G a l e o t u m i n h o c o p e r e E t h n i c i s e t i l l i s , q u i a d l u m e n n a - t u r a e v i t a m e x i g u n t , s a l u t e m a e t e r n a m p r o m i s i s s e ; q u a r e a d r e v o c a t i o n e m f u e r i t c o m p u l s u s . V e r u n i h a e c a d s e q u e n t e m l i b r u m p e r t i n e n t ,

Galeoti Martii liber de incognitis vulgo. O p u s , in q u o , d u m n i m i u m p h i l o s o p h a t u s e s t , i n e x o t i c a s e t p e r i- c u l o s a s o p i n i o n e s i n c i d i t . G ö t z e l o c . c i t . e x i s t i m a v i t i n t e r i i s s e , i n d u c t u s f o r s a n , q u o d , u t i n f r a o f i e n d a m , e x e m p l a r J o a n n i s A l e x a n d r i B r a s s i c a n i p e r d i t u m s u e - r i t • e x t a t t a m e n t u m i n R e g i a T a u r i n e n s i teste ca- t a l o g o T o m , I I . p . 1 3 9 7 . t u m i n C i v i c a V i n d o b o - n e n s i B i b l i o t h e c a M s . c o d e x , e x q u o C l . L a m b a - c h e r e j u s c o n t e n t a p . 1 7 0 r e c e n s e t . M e m i n i t i p s e G a l e o t u s h u j u s sui o p e r i s i n l i b r o d e d i c t . e t f a c t . M a t h i a e R . c a p . X I I . e t X X I V . f a t a v e r o s u a i b i- d e m c a p . X X V I I , h i s e n a r r a t : contigit Galeotum Martium , qui propter suam universalem discipli- nam et facundiam lepidam atque jocosam Regi erat charissimus , in discrimine vitae et rerum suarum saepe fuisse , et propter librum de incognitis vulgo%

haereseos damnatum ; sed tandem causa devoluta esi ad Xysium Pontificem ( f u e r a t i s , teste J o v i o ,

(37)

i n m i n o r i b u s d i s c i p u l u s G a l e o t i ) virum eruditissi- mum, cujus jussu e teterrimo carcere exemptus Romam commigravit, ubi Galeotus multos repe- rit acmulos et inimicos acerrimos ; sed summus Pontifex ex indicio doctrinae suae Galeotum di- judicans prisino honore et rebus recuperatis ab- solvit, ita , ut in prisinam dignitatem divitiasque Galeotus Xysti opera et judici» et auctoritate re- dierit. Sed inter agendum (diu enim causa agitata esi) Joannes Vitez et propter veterem cum Galeoto benevolentiam , et maxime propter Regem Ma thiam, cui .sciebat Galeotum ob sngularem cum virtute doctrinam cordi csse , plurimum in hac re desudavit, effecitque, ut gratis omnia Romac a Gaieoto haberentur, quae ad ejus honorem ac sa- lutem pertinebant. His peractis Galeotus ad Regem Mathiam convolavit. D u o h i n c d e d u c u n t u r , pri- mum o p e r i s c o m p o s i t i t e m p u s , s c i l i c c t p o s t c a s u m J o a n n i s A r c h i e p i s c o p i S t r i g o n i e n s i s , c u i J o a n n e s V i t e z i u s i n v o l u t u s g r a t i a R e g i s e x c i d e r a t ; h o c a u - t e m f a c t o , q u o d tantopere respectu Regis pro Ga- leoto laboraverat, i t e r u m r e c e p t u s e s t , p a u l o p o s t a d l e g a t i o n e m G a l l i c a m , i n d e a d E p i s c o p a l e m S i r- m i e n s e m s e d e m p r o m o t u s . D e i n d e q u i d X y s t u s P o n- t i f e x , q u i d M a t h i a s R . p r a e s t i t e r i t , q u a m v i s Ga- l e o t u s i n d e d i c a t i o n e h u j u s l i b r i , q u a m p o s t e a a d h u n c R e g e m p r a e f i x e r a t , t o t u m e i a d s c r i b a t , q u o d s o l u m a u t h o r i t a t e M a t h i a e p r a e t e x t a i u e r a t a d j u - t u m : Cruciamenta enim , ut e x c i t . c o d i c e e x l c r i - p i i t C l . L a m b a c h e r , et teierrimus carcer et vitae pericuia (ter enim de capite agitatum est) et igno- miruosa iudibria, quae toto spectante populo Ve- netiis passus immerito sum , itemque bonorum meo- rum, quac satis ampia erant, amijsio , fiiabus ,

(38)

filioque haereditaie prlvatis, spoliata et diu in vin- culis habita uxore charijsima , ingaudium , liber-

tatem , salutem, honorem , omniumque meorum integram recuperationem Majestate tua cooperante conversa sunt. V i s u m est h a e c l o n g i u s T e f e r r e , a d l i t e m i n t e r e r u d i t o s , q u o r u m a l i i h u i c , a l i i a l t e r i G a l e o t i o p e r i f a t a ista a s s i g n a r u n t , t e r m i n a n d a m . Galeoti Martii de egregie , sapienter, jocose dictis et

factis Mathiae Ragis ad inclytum Ducem Joan- nem ejus filium, Viennae apud Michaelem Zim- mermannum, MDLXIII. 3 , S c r i p t u r h est , ut e x d e d i c a t i o n e l i q u e t , c u m M a t h i a s A u i t r i a m sibi j a m subjecisTet. S i g i s m u n d u s T o r n a p r i m u s e d i t o r i l l u d M a x i m i l i a n o I I . R . e t B . R e g i i u s c r i p s i t . R e c u s u m Viennae MDCCXXIII, i n 1 2 . H a b e t u r e t i a m i n l e c t i o n e s c r i p t o r . r e r . H u n g a r . e d . F r a n c o f u r t i M D C . u t i e t C l . S c h w a n d n e r i T o m . I . p . 5 2 ^ .

Galeoti Martii Narnienss de doctrina promiscua varia multiplicique eruditione refertus, ac nunc primum in lucem editus. Florentiae apud Laurentium Tor- rentinum MDXLVIII. g. A u c t o r O p u s c u l u m scri- psit a d L a u r e n t i u m M e d i c e m , I n n o c e n t i o V I I I . M . j a m a l i q u a m d i u r e g n a n t e , a t t a m e n a n t e a n n u m M C C C C L X X X X , q u o a s t r u m V e n e r i s r e t r o g r a d u m f u t u r u m a i t p . 4 3 2 . R e c u s u r a L u g d u n i a p u d J o h . T o r n a e f i u r a 1 5 5 2 . 1 6 . e t F r a n c o f u r t i 1 6 1 2 . i n 1 2 . M e d i t a b a t u r G a l e o t u s e t a l i a p l u r a ; sic e n i m i i b . I . d e

h o m i n e t i t . d e p e c t o r e a i t : Sed dlcendum de hac re censeo , cum Astrologiam ad latinitatem revocabi- mus; esi enim nobis in animo , cum absolverimus commentarios in Vzrgilium , scribere in Astrolo- gia , et barbariem, qua omnes fere Asrologi im- buti sunt, penitus delere , docereque omnes latinam linguam non indigere in omni disciplinarum gent*

c 2

(39)

re barbaris vocabulis. An p e r f e c e r i t , a u t u b i n a m l a t e a n t h a e c o p e r a , m e fugir.

V I I .

Qnantumcunque v e r o ita consultum fue- r i t , a c c e n d e n d i s , juvandisque Hungariae lit- terarum studiis, ut etiam supra omnes cul- tiores populos principatus spes affulgeret, non t a m e n a l i a m fortunam hi Mathiae conatus ha- b u e r e , quam bellica ejus gloria , felicitasque, ut simul c u m ipso exspirarent. Tametsi enim Vladislaus successor aliqua Corviniana opera non impari splendore ac magnificentia (a) prosequeretur, i m o eruditionis ac d o c t o r u m virorum fautorem n o n segnem (b) se osten- d e r e t , nihilominus h a e c ipsa brevi elangue- re. Sic namque saepius e v e n i t , ut inertes virtutem velut se ipsis superiores a d captan- dam f a m a m aliquamdiu mentiantur, m o x ad prisiina vitia redituri, cum i d , quod cupie- rant , fuerint consecuti, Bibliotheca quidem haec regia a morte authoris sensim defluere, passibus initio taciiis, postea p l e n o cursu in

(40)

ruinam i r e , antequam aperte hostiles manus experiretur. R e s a paucis animadversa: unde factum e s t , ut plerorumque posterioris aeta- tis scriptorum, qui thesaurum hunc expila- tum d e p l o r a b a n t , indignatio tota in T u i c a s effunderetur.

a) G e r l a e h u s l o c . c i t . p a r t i a u l a e superstiti i n s c r i p t u m l e g i t : Wladislai Regis hoc est magnifcum opus.

b) E x t a r e a l i q u n s l i b r o s B o h e m i c i s e t H u n g a r i c i s insi- g n i b u s n o t a t o s i n B i b l . C i v . V i n d o b . m e d o c u i t C l . L a m b a c h e r , q u i u t i q u e W l a d i s l a o d e b e n t u r . H u c ' f a c i t i p s a c o n t i n u a t i o B o n f i n i a n a e h i s i o r i a e a d a n . u s q u e M C D X C V . e t o p u s c u l u m , q u o d i d e m B o n -

£ n i u s D e c . V . l i b . I I I . p . 5 5 2 . se scripsislse t e s t a t u r C a s i m i r o V l a d i s l a i P a t r e d e f u n c t o : Antonius B o n- finius , qui has sctipsit historias , totius regii g e n e- ris setie altius ad laudem familiae repetita , cjus ( C a s i m i r i ) vitam quam ornatissime potuit, oratione

laudavit.

V I I I .

P r i m a m ergo universim cladem sub Ma- thiae successoribus Vladislao et L u d o v i c o Re- gibus accepit, quod h i , cum cetera muneris remisse, neque pro majestate tractarent, ille exiguo a n i m o , iste juventute s u a , nulla p r o -

(41)

3 *

p e cura conservandi. augendive hujus litte- rarum ornamenti tangerentur; nullos , quae conjectura est Belii (a) ex O l a h o , scriptores aluerint, qui peflumdata refarcirent, perdita restituerent, aut futuris damnis p r a e c a v e r e n t : forsitan ne Cusiode quidem peculiari, aut fal- tem alicujus nominis p r a e p o i l t o , quod mihi silentium V a d i a n i , Tanstetteri , S p i e g e l i i , Cuspiniani, Brassicani (de quibus postea plu- ra) virorum in laudandis fui aevi melioribus ingeniis non parcorum persuasit. Causa v e r o fic constituta non potuit non s e q u i , ut com- plures et meliores codices furto auferrentur (b) aut perirent.

d) I n N o t i t . H u n g . n o v . T . I I I . p . 2 2 5 .

b) C a s p a r u s U r f i n u s V e l i u s l i b . I . d e b e l l o P a n n o n i c o p . 1 6 . Praecipuum, a i t in d e s c r i p t i o n e U r b i s et a r - c i s R e g i a e B u d e n l i s , inter haec ornamentum B i b l i o- theca altissimo fornice a Mathia sumptuosissime comparata, ac omnium linguarum libris, praeci- pue graecis ac latinis felectioribus referta, quam

complures Bibliocleptae pofiea eorpilarunt, Rege Vladislao ac filio, ut aliarum rerum ncgligentibus 9

ita et conservandae rei incomparabilis parum stu- diosis. T a l e f a t u m c o d i c i s M S . G r a e c i h i f t o r i a e E c c l e- s i a s t i c a e N i c e p h o r i C a l i s t i X a n t o p u l i r e f e r t J o a n n e s

Hivatkozások

KAPCSOLÓDÓ DOKUMENTUMOK

ομοιότητα τών πραγμάτων, h. quod ab iis rebus profici- scuntur, quae dulce sapiunt. Sunt igitur τά πράγματα, de quibus agitur, res quibus

25 27: «Sed haec prius fuere: nunc recondita Senet quiete seque dedicat tibi, Gemelle Castor et gemelle Castoris.» — eburnea Sedetque sede, non esse necessario de magistratu

In casu secundo illa b, quae cum a sünt, cum c esse pariter nequeunt; in tertio sub quovts a est /;, sed non constal «liquüd c cum h vei sine h esse ; nam haud constat non dan

5 placere regi wayvodae consilium et ita nunc hoste limites regni ingresso et contra se properante ex usu esse, itaque rebus omnibus et consiliis aliis postpositis wayvoda

Haec tantum facienda putes nunc, Anna, rogabo, Quae facienda tamen sunt quoque visa mihi, Ut tantum spatii tribuamus uterque dolori. Et tantus nostris sit modus

Da mihi Domine lacrpnas, ut defleam haec, quae dico sentio enim, quod necdum satis doleam.. bonitas iufinita de peccatis vitae meae elapsae, de quibus adjuvante gratia tua eunctis

Sed cum res ista alias proposita et tractata fuerit apud maiestatem tuam non videmus opus nunc esse ut repetantur tunc proposita quorum Serenitas tua et

Exspecto quid constitueris de tuo eleganti commentariolo. 1 Suadebam ut typis mandares opera Mylii. 2 Hic enim frustra cum typographo ea de re agitur et liber prius