rnoáns > & occtfio.
A Rii feftam , quam Divi Regis Stephani temporibus in Tranfylvania fepultam diximus , initiő faculi decimi íexti rurfus excitavit Michaél Servetus , medicus Tarra-concníis. Varia fubinde á variis ejus fefta-tores fortiti funt nomina : Servetiani á Mi.
chaélc Serveto diai f qui pcrcgrinum Arii dogma ex Africa in Hiípaniam, & Galliam intuht , demum Geneva captus erroris fui
tcnax vivus crematut Anno icc*.
Tríthci-ta a Valentino Gentile, quod trium in Di*
vinitate perfonarum locó Deos totidem pro.
fiteretur. Hic Berna Helvetiorum An.
capite plexus pertinacia poenas dedit. Da-vidifta á Georgio Davide, Bafilea A. i ^ S . flammit exufto. Sociniani denique á Lalio,
& Fanílo Socinis , quorum ille Samosate-num ab orco revocatum Pelagio fociavit t hic Lalii do&rinam Bafilea á Sebaftiano Ca-ftilione explicatam audiens in eandem abiit fe&am.
Servetus inter varios fufcitata harefeo»
alumnos fideliorem cateris nattus eft Geor-gium Blandratam , Pedemontanum , qui é Ticineníi facra inquiíitionis cuílodia
Gene-vam priműm, inde in Helvetiam , Germa.
niam , Poloniam , demum in Tranfylva-niam elapfus artis medica bcneficiő , ac Pe-trovichii ope in auiam Joannis Sioismundi etiamtum adolefcentis penetravit An. 1991.
Glám primo quidcm irrepferat ob Ifabella Regina metum , atque adeó ípfius Soly-manni Turcarum Imperatoris , qui id tem-porit Joannem Sigismundum in folium Tranfylvania reponens , novis religionibus pacem turbare folitis aditum pracludi om-nino juflerat : iis veró extin&is liberé adeó peregrinum dogma fparfit ; ut Proceres » ipsúmque Sigismundum non raodó ad pa*
a
trocinium aperté fufcipiendum , verüm eti-am ad dodrineti-am palám eti-ampledendeti-am in-duxerit.
Sic Arii redivivus ertor in Tranfylvaniam eft invedus , cui Blandrara fadurus acceílio-nem , Fauftum Socinum Baíilea evocavit Anno i$6o. Paulum verő Alciatum , Gen-tilem t Sylvanum cum non paveis é Calvi-ni feda ad Arii dogma tradudis focios cr-rorum nadus afTumpto Unitariorum nomi-ne , quod Arii memória exofa foret, jus Typographia , ac fcholarum Alba-Juli»
obtinuit, cui ab An. praficiebatur Pau-lus Julianus. Conícripta protinus adversuf fandiifimam Trinitatem volumina ,
eorru-pti faeri codices, & varias in linguas non finc mendis converfí Ungaricam prafertim, ut viritim a populo legerentur f Ariíque virus facillirnc ab incautis aureo facrarun>
literarum caiice propinatum biberetur : Ty-pis editi , prafixó Joannis Sigismundi no-mine vulgabantur. Nec fpem fcfclJerunt novatorum molitiones : ut enim nihil de rnobilis fidei hominibus Arii lepra infedis , nihil de Calvini aííeclis in ejus dogma tra-dudis, nihil de cateris urbibus illius opi-nione imbutis dicam : adeó nova hac feda
Glaudiopolim occupaverat, ut é Lutherana in Arianam abierit, éque Saxonicarum
urbi-um nurbi-umero , furrogato Siáfz-Váraíino , de-leta fit. Ipfe quin imó Tranfvlvania Prin.
ceps, & ab ejus confiliis conftituti ( ut re-fert locupletilíimus rerum Ungaricarum
feri-ptor Iftvanffius ) Nicolaus Chaquius , Sta-nislaus Nisovius , Joannes Salancius, Gafpar
Bekelííus , penes quos fumma rerum erat , Blandrata dolis circumventi Ariana feda non um fautore» , quam compliccs funt
elfedi.
Gravitfimis interea Divinum Numen ab iis laceffebatur convitiis, nec deerant, qui
fefe ferrő & igne Trinum é Tranfyvania DEum exaduros ore nefario affirmarent.
Aufus etiam Anno 1^70. Alba Júlia fum-ma inter faos authoritatis Francifcus Davi-dis reos eriminis pronunciare, quotquot hu-mani generis Redemptor^m DEI Filium in-vocarent, non fecus, ac qui DEI Matrem, aut SS. Petrum, & Paulum obteftarentur.
Verüm triumphavit de conviciatore DEI Fi-lius, impudentia; condemnatus Devenfi ia arce earceiis miferiis, ac fordibus confedui animam Arii labe inquinatam exhalavit.
Joannes quoque Sigismundus paucis menfi-bus á Davidis Unitariorum (üt vocant) Su-perintendentis obitu, neutiquam revocatis fancitis, quibus immiíla in Tranfylvaniam Lutheri, Calvini, Ariique evangelia tole.
' • - • — • I I — — — »
randa praceperat , longis confli&atus dolo-ribus, qui fuípicioncm veneni porre&i crea,
verant , nullá feré familiarium admifso in confpe&u Blandrata , Hagymafii , aliorúm-que Arii fe&atorum Alba-Julia tfalebs obiif Anno if7i. cum annum atatis compléfíet piimum fupra triceíimum. Corpus Ariano ritu ad D. Michaelis dclatum in marmoreo fepulchro conditum eft. Ita cum eodem ha-redis experte ftirps Zapolyiana interiit ,
fa-Háqne eft TranfyhdnU ( Mathia Milefii funt verba ) crrorwn omnium nidus $ & domi-tilium.
Pi incipero fecutus eft medicus Blandrata A.
J?SS. q'Ji , nefcio quid horrendum incla.
mans cum accurrenti ncpoti Religioni Ca-tholica addi&iílimo vocem, & anirnam in-tercludcre conatur , ab eodem fenex capu-laris folliculő fabulis pleno, qui forté
ade-rat, interficitur.
Bcfpirare ab horum obitu fub Catholicis Principibut Stcphano , & Chriftophoro Ba-thoriis videbatur Tranfylvania , accita JEfa Societate ed potiilimüm confilió , ut renafcentis fedtw incendium
extingue-ret. Verüm magnam paucis póft annis ve-xanda religionis facuftatem dedit ínfirraus admodum Sigismundi Bathorii anrmiis , eo prafertim temporc t quo Moyfca Siculi»
' - — • •
Prineipem Arianum auxilio contra Rudol-phum Cafarcm vocavit* Is enim mox ab abdicato Sigismundi Principatu patentibus portis ab Ariano Magiftratu Claudiopolim admifTus ea lege , ut de Societatis Collcgio
civium arbitratu ftatuere liceret • domici-lium, adémque facram antiquö in DEI Fi-lium , ejúsque defenfores odiő incenforum
Arianorum imanitati celfit. Primus eorum furor in templum feeffudit, ubi, maledica prius confixa linguá, deturbata DEIpara, Di.
vorúmque fimulacra f everfa ara ; in San-ftum ipfumSan&orum facrilega inje&a ma.
nus, myfteria facrofantta ncfario pede con-culcata. Non túlit execrandam impietatem adit facra Cuftos Emmanucl Niger , quam dum in medium irruens furentűm agmen
cohibere conatur , impa&ara fronti fecurim exeipiens , & plumbea glande transfixus occumbit. Fclix roorte fic oppetita , dum Chrifti divinitatem f & cűElettis myfterii veritatem propugnat. Nec folus Arianorum furorem excepit Niger : á templo in colle-gium convolantes hos cadunt, illos vulne.
rmt, cateros maiedi&is laceífitos , aquatit folo te&is exturbant, ftolide glorlantes plu-rium Deorum cultores urbe fua pulfos.
Sed non impune fcelus Arianis ftetit : Moyfes duplici pralio viüus ia acie cecidit.
Claudiopolis tertio poft menfe , quam in hoftium poteftatem vcncrat eft recepta, Se.
nator nefarii author faederis ex infelia ar*
bore f u f p e n f u s , everfarum denique adium
lccö alia in űrbe domus Societati data, ía-crilegi in carcerem conjedi, quos egregié ultus eft P. Joannes Argentus Prafidis
Pro-vincia Societatis JESU vices gerens; evicit enim apud Georgium Baftam Belliducem
Cafareum, ut omnibus parceretur. P. veró Majorius Collegii Redor induci nunquam potuit, utficarium a quo graviiíimum vul-nus acceperat, quamvis probé cognitum
in-dicaret. . Vari is exinde vidbus Arii feda in Dacia
excepta, & fub Principibus quidem Auftria-cis nunquam non infeliciifimis, plerumque
aliis fecundis. Statim certé á fubjeda Ru-dolpho II. Tranfylvania Anno íóoj.
diffu-gientibus Claudiopoli Arianis rediit fua Ca.
tholica Religioni libertás, reftitutum augu-ftum Divi Michaélis Templum, publico, pcivatóque religionis ufu Arianis
interdi-dum. Ab anno veró 1 quó ad Princi-pem heterodoxum devoluta eft , amicam f: mper fortunam experirbatur t donec poft continuam duodecim ejus feda Principum feriem vidticibus AquiiisLEOpoLDi I.
glorio-fiiiinxi Komanorum Imperátori* celíit Anno
t6%y. Tunc enimveró alterum quoddam religionis diJuculum diuturnam nodem
ex-cepit, quod non mediocrem fub AuguftiiE-mis Magni LEOPOLDT Magnis Filiis JOSIPHO
& C A R O L O lucis accepit accelfíonem , adeó • ut quam fi non fuperiorem parem certé re-liquis in Dacia receptis religionibus intue-bamur, minimis hodie pollere viribus expe.
riamrr. Et fpem facit invida Auguftiinmi Principis , qua longava Jit , Fortitudo &
Conftantia , ut fugatö Arió fua DEI Filio redeat reverentia , & plenior orbi Dacico meridies illucefcat.
§. VIII.
Initia & progrejfus Calvinianorum
in DACÍA:
J
Oanncs Calyinus Novioduni in Picardia natus Anno i?o<?. , ubi atate adolevit, ad condifcendas humaniores literas Parifios miílus novas opiniones á Roberto Olivetan®baufit, Bituricis vtró, quó ad comparan-dam Juris Civilis , ac lingvarum cognitio-nem abicrat, familiaritate MeJchioris Vol.
mar mentem ampliűs erroribus imbuit, fa.
cro demum Canonicorum Coliegio adferip.
tus diuturna inter Lutheri cum Zvinglio