„rixat vergentet iti civilét tumultut, acdif-'„feafionec in ipfa fynodo pro viribut
feda-„re, & compcfcere ftudeat, atque
hacoc-Í4 cafione odia, ütjuria, CQntentíoaéique
ia-„ tct cos -» qui vetererri priorum Patinái
„ aífertionem, & vcrum judicium pro ma*
M nifefto vcrbo DEI fequentes prafentiam
„ Corporis Chrifti affirmant, ac'inter cos * ,, qui diverfam intelligentiam .ex verbis coe.
„ na eruunt, fopiantur , & fubfidant, ut in
„ Ecclefia DEi floreat vera pax, & concor-,, dia. Statuimus omnino magls é re
futu-„ rum, fi feriptö utraque pars fuam
afTertio-„ nem proponat; ita enim arbitramur fore,
M u t tum jurgia, tum convitia, qua non.
„nunquam ex ineandefeentibus hominum
„ atfedibus fubnafei confveverunt , tollán.
„ tur, ac prater otfenfionem , ac fcandalum
„infirmorum veritas elucefcat. Plura his de Religionum conjundione adjecit, quibus
ppportunum fore atfirmabat, ut feda qua-yis virum íibi gravem ac cruditum
prafice-, cüjus imperio fubjedi ritu cuiquc dog-mati proprio gubernarentur. Verüm proceű ht opinionum diverfitate fufeitatas adei non exiinxit, ut innata potiüs odia ad im-petendam religioncm Catholicam inflam*
marit. Remittere hac paululum An. If7J*
Joanne Sigismundo fatis fublato , duorum ínot piilfimorum Principum
^uthoritatc in fa villás pené abire coeperunt:
Nequaquam tamen luftrorum plurium inter*
valló ita fapiri potuere , quia novai
ali-quando
flammas conciperent , necmidi»,
erem Religioni .Catholiea ruinam adferrent.
Nutare hac iterum fub Sigis-mundo Batho-rio coeperat An. audis Novatorum viribus exada é Provincia JESU Societa» , cui unicé Religionis moles innitebatur : re»
vocata iterum, iterum pulfa, ac f ut qua-dam religioni cum regnorum fortuna inter*
cedit neceilitudo ) crebras inter Reipublicn inclinationes florebat una , jacebátque,
per-turbabatur f aut tranquilla confiftebat.
Nova demum rebus turbatillímis lux af*
íullifíe videbatur An. 160$. Sigiimundo Ba-thorio in Boemia vitá fündo. Ab ejus fi.
quidem obitu, & Cardinalis Andrea Batho.
rii cade Rudolpho II. Romanorum Imperá-tori parere iterum caeperant Tranfylvani.
At Proceres , quibus alienus ab Auftriacis erat animus , fpes latiifimas brevi fuccide.
tűnt : pulso quippe Turcarum , ac fedi io-forum manu Georgio
Bafta ,
qui Provinci.am Rudolphi Cafaris nemine procurabat, Stephanum Botskaium Sigismundi Bathoin propinquum Calvini erroribut addidum in Principem inaugurarunt An. 160?. Hujus quám maximé Principis fhidiö inveda in
urbes universámquc Provinciám Calvini feda , defenfa , ac propagata , continua
«leinde
facceiiíone
cjusdem fed* Principum,annis facilé oginta Daciam gubernantium
«a íuropfit incrementa , qua tempefíate feliciffima calamitofitíimjt fbccedente Viro.
yum Apoílolicorum conatus labefa&are pó-tul t , profligare non potuit, Dominatur otiamnum latiilimé , Magiítratnus
decora-la ampliílimis , ades DEI , Di^orumq; ho-noribus olim excitatas , dein injuriá tem-yorum Catholicis ereptas poilidet quám
plurimas , alienis denique locuples fortunit receptas intcr rejigiones florentiífima cla-yum poílcris exhibet documenrum : faci-liüs erroret illabi, quám extirpari.
I X .
Ingrejfus Anabaptiftarum in
7ran-fylvantAm.
G
Ermanam Anabaptiftarum orrginem fu-só dudum calamö Florimundus Ray-jnundus de Ortu , Progreffú , & Interitu ha-refum adumbravit : nobis aliundc paueuladclibaííe fufficiat; neque enim copiofiúteo-tum originem explanare, fed qua duntaxat
ratione, quóve tempore in Tranfylvaniam irrepferint, inftitutum eft rcferre. Ana.
baptiftarurn errorem fid nominit inditum nonnullis á rtligioneCatholica alienis t quod ama rationis ufuram iuftralibu* undit
ablu-tot, facro iterum fonté inrtiarent ) á Lűtbe.
roalii, alii á Zvinglio, * Carolftadio de~
nique alii renovatum fcrijmnt Anno circi-ter r?xi* Natalel veró ad priraa Ecclefia
reducunt tempóra, quibus Marcionem, No-vatiano* , ác Donáti afleclat falutit aqtizs iteráíTe vetuftiflima teftantur monumenta,
Illud omni vacare dubitatione videtur : la.
tiív eam peftem á Thoma Mfindero, &
Nicolao Storchio fuiíTe propagatam, qui ho.
mines agreftes in Germania colle&os
adver-ftit
Principes armárunt , DEum novílfimís temporibus nóvum moliri regnum mentiti fin quo deletis Gedeonis gladió, quem fibi concreditum alíirmabant, impiit ( Principes, Epifcopos, Magíftratiisquc caterot
indica-bant) foli juftr, fan&ique regnarenr.
Summa peftilentis eorum do&rina fűit : infantium baptifmum ab humana falutis
ad-verfario damone inftitutum cile , quare adulta atate recént tingendos; perfvafum quippe habebant, neminem rité baptifmi initiiri , niű qui per fe fidem profiteretur.
DEi praterea voluntatem fomnitt, viűonr-but, infpirationibúsque manifeftam fieriaf.
ferebant, facros proinde codicts verbum PEi eíTe inficiabantur. < ,
t Primum vefani do?matit dohúciliura in wbc Monafterienfi collocatum Anno 1^24.
& Joannes á Leiden fareinator Batavus Re*
i fanaticit proclamatus eft. Inde feda in Hollandiam, mox in Angliám &Helvetiam non fine religionis avita pernicie trans<?ref-fa cum feditionibus implcree omnia, folum vertere cogitur. Peregrina aliquamdiu ha-fefi Morayiam confinem Üngarta Provinci-ám avaritia referavit : ubi coémptis magnó atre domiciiiis, ac poííeifionibus rem
com-munem Jacobo Huttero , & Gabrieli Schcl-dingo procurandam novatores demandarunt.
Etfi veró quieti interea comrnuni é penu viverent, fociorum alibi tumultuantiutn ca-fibus coe rei ti non tamen emiíTariis carue-re , qui vicinis in carue-regionibus doló ac illece-bris fideles irretirent; qua opinor ratione in Ungarkm quoque influxerint.
At non diu Sandorum fedem profanis in-*
colere licuit : pupugit enim nova lues ün-garorum animos, follicitudi.iem auxit, ftu*
dia de avita religionis integiitate vehemeru ter intendit. CL.are collacis Pofonii A. 19^0.
coafiliis uno ordinum omnium confenlu
„quintólocó decre um : Religio ad
prifti-„nam normám redigatur, & harefes undi.
que tollantur. Et pauló pórt: Anabaptiftas ,
„ & Sacramentarios, qui adhuc in regno
fu-„ peront, procul dep*liendo> effc de omnú
„ um bonis, nec ampliüs ullos, aut queiru
y,-piam íllorum intra fínes regni eífe
recipi-„ endos. Pari deinceps fervore in
h?erefe$de-„ finitum : Enitendum eíTe omnibus ut
fan-y, éla Catholiea Fides juxta vecerum
Sanóto-„ rum Pátrum do&rinam ubique in regno
^reftituatur , avulíis undique hareíibus : Anno denique* icf6. hac in tabulas funt
„ rel'ata :>Anabaptift« omnes intta fpatium
^ quatuor hebdomadarum fub graviiiima in-y, d!gnationis Regia Majeftacis poena é reono
^petiitus ejieiantur. Quó demum coa&i im-jerió, Ungíriam reli^uerunt.
Beatior exules fortuna in Tranfylv. excepit:
Fautorem-quippe na&iGabtiel.BethleenTran-fylaania Prineipem , qui belKea inter diífidia contentione fumá Angel'ica Ungari* Corona exambiens , pofthabitis Ungarorum flatutis, afylum nova harefi infeftis aperuit, ob exi-miámque artium' illiberalium notitiam in oppidis Vintz & Borberek, uno ab Alba-Ju-lia milAlba-Ju-liari dilJítis domunv ac fundos alíigna-vit, quos etiamnum nidos erroris fui tena-ciifimi incolunt,' propugnántque..
§• X .
Sabbathariorü in tranfylvania 2rigó, A Nabaptiftis Sabbatharios fubjicio , fic
di-* x ftos, quod negleftá diei Dominici
reve-tentiá, fabbathum Judaorum morc coiant ; fuiliá noi Ytícüntur, fő infupcr infames, quod uniDEoPatri divinos praftare honores vide-antur* Horum fe&am faculö xvi. ex
fupc-»iorc ortam feribit Jacobus GvaJtcriui ín ta.
bulis Chronographicis. Quando in TranfyU vaniam irrepferint, incertum eft: illud ccr-tius; diu eos in obfcuro latuiíle , mutató íubindc ritu, quod futuru exilium Am pra-fagirent, externo quodarn cultu Dominieum diem celebráílc , fui uná fabbathi fuperfti-tiosc obfervantes. Atqüe ut nullus quan-tumvis apertus error unqua extitit, qui Pro.
pugnatorem é primo; ibus non nancifcere.
tur -f hic quoque d* fenforem habuit Pecfiun*
Tranfylvania Caneellarium, qui execrandi eorum dopmatis ftudiofus, mortem in ejus-tfem confelfione voluit oppetere. Extant etiamnum pauculi ia Sede Marus, ,9c
Ud-varhely có cateris infdiciores, quod Evan-gelica veritatis lucc negleaj, quam
duo-rum é Societate JEfu Sacerdotum opera ,
•jurata veteri fuperftitione complures Anno J7»9. afpexerunt , fuo in errore obílinatr perfeverent* Qya veró rarione novatore*
hos negle&a tiaditionum authoritate Calvi-ai aflecla jugulare valeant. non abs re que-ri poteft : cúm Sabbathoque-rirm celebratio Di-Tinis ia feripturis pracipiatur , Dominici
yeró dieí folemnitas é traditionibus dunta.
xat Conftet. Ocdipus fit* qui fphingem hanc diífolvat.